حاجی آباد مرکز شهرستان زرین دشت
حاجی‌آباد مرکز شهرستان زرین‌دشت استان فارس است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۱،۶۷۵ نفر بوده‌است. آب و هوای این شهر گرم و خشک میباشد. پیشینه این شهر به دوره‌های ساسانی بر می‌گردد و آثار باستانی ای از قبیل «تل سفیدک» در مرکز این شهرستان که حاجی اباد نام دارد،وجود دارد.
سوغات اصلی زرین دشت خرما، نان محلی،حلوای خرما،و نظایر این میباشد.شهرستان زرین دشت که مرکز اصلی این شهرستان حاجی‌آباد نام دارد، دارای دو شهر به نام‌های شهرپیر و دبیران بوده از لحاظ تقسیم‌بندی جغرافیایی دارای دو بخش مرکزی و ایزدخواست تقسیم‌بندی می‌گردد.از دهستانهای این شهرستان خسویه و زیراب و درهشور و روستا های متعددی در اطراف حاجی آباد است که همگی در محدوده ی شهر حاجی آباد می باشد.شغل اکثریت مردم این روستا ها کشاورزی در امور گندم، جو، پنبه، هندوانه، خربزه، خیار و....میباشد.
شهر حاجی‌آباد در جنوب غربی فارس و در دامنه ارتفاعات کوه مور تاخی در انتهای رشته کوه زاگرس در جنوب شرقی استان فارس واقع شده‌است. این شهر در مختصات ۵۴ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی و ۲درجه و۲۱ دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویج قرار دارد. ارفتاع متوسط شهر از سطح دریا ۱۱۰۰ متر و فاصله این شهر تا داراب ۷۲ کیلومتر و تا شیراز مرکز استان ۳۳۷ کیلومتر است.
از نظر تقسیمات اقلیمی حاجی‌آباد دارای آب و هوای گرم و خشک بیابانی میباشد ولی با توجه به این، آب و هوای منطقه متغیر است به‌طوری‌که دمای هوا در تابستان ۴۵ درجه سانتی گراد و در زمستان تا صفر درجه و نوسان میرسد. از نظر بارندگی این منطقه در شمار مناطق کم بارش قرار دارد و متوسط بارندگی سالیانه به حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر بوده که این نزولات، بیشتر در فصل زمستان و مقدار کمی در فصل تابستان به صورت بارش‌های موسمی میباشد و اهالی به ندرت بارش برف را به چشم دیده‌اند.
رشته کوه‌های این منطقه ادامه رشته کوه زاگرس بوده و بلندترین کوه منطقه، کوه گچ مزایجان و سیاه کوه حاجی‌آباد میباشد. پوشش گیاهی دامنه‌ها به عدم قطع بی‌رویه آن در سال‌های اخیر احیاء شده‌است و درختانی چون کُنار و انجیر، بادام کوهی، بنه و درختچه‌هایی چون تنگز، کُره گز، بلک، گینه و گیاهان دیگری جهت مصرف دام به وفور یافت می‌شود. دراین کوه‌ها پرندگان گوناگونی از قبیل کبک، تیهو، کبوتر، کلکلاتی یا چکاوک و بلبل و جانورانی از قبیل گرگ، روباه، خرگوش، شغال و کفتار و حیواناتی چون قوچ، میش و بز کوهی البته به تعداد محدود به چشم می‌خورند.
عمده‌ترین محصولات این منطقه گندم، جو، خرما، پنبه و اندکی صیفی جات و تره بار میباشد. عمل کشاورزی به صورت دیمی و آبی همراه با کاشت و برداشت نیمه مکانیزه انجام می‌گردد و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مردم منطقه به این کار اشتغال دارند که به علت رکود این رکود مهم، عدم وجود زمین مرغوب و آب کافی می‌توان دانست. در کنار کشاورزی، دامداری نیز شغل اندکی از ساکنین میباشد.
گیاهان این منطقه شامل، آویشن، مروک، انغزه، پونه، بابونه، گرگاز، سرزردو، محک، گاوزبان کوهی، خارشتر، ونگو، گل ترشک و صمغهائی چون گیزه و سقز که کاربردهایی در صنایع دارند میباشد.
از جمله چشمه‌های موجود در حاجی‌آباد می‌توان به چشمه نینه،سیته،راجونه، یاره و تنگ الحد نام برد که آب آن به دشت یا بین دشت آن انتقال داده می‌شود که هنوز بقایای موجود از چوی آب از جنس ساروج و استخرهای ذخیره آب و بندهای کوچک سنگی موجود است، همچنین وجود چند رشته قنات در قسمت‌های غربی وشرقی حاجی‌آباد امروزی که هر دو منتهی به دو محل باستانی که به تل سفیدک مشهور است می‌شده‌است که به عنوان آثار زرتشتیان معروف است. آب قنات معروف به «سته» یا «سیته» در جنوب حاجی‌آباد هنوز جاری و مورد استفاده میباشد. از شواهد موجود می‌توان نتیجه گرفت که از دامنه‌های سیاه کوه از گلوگاه تا حاجی طاهره در شرق شهرستان محلی مناسب برای سکونت برای سکونت بوده‌است. همچنین سدهای خاکی و سیمانی این منطقه به گردش طبیعت آن افزوده است.
صنایع دستی در منطقه حاجی‌آباد شامل قالی بافی و گبه بافی: نقشه یا بقول معروف (هورهایی) که زنان در قالی بافی و گبه بافی استفاده می‌کردند عبارت است از (لچک، سه شاهی، دوازده شاهی، کله اسبی، عربی، چهارچشم، اژدر، شاه نشین، دست پاک، لورودونی و …) و ساخت ظروف برگ‌های خرما و چوب بادام کوهی به نام (گیره و گلت، تکل، سپ، گاله خورده) می شود.
شهرستان زرین‌دشت
شهرستان زرین‌دشت یکی از شهرستان‌های استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر حاجی‌آباد است. شهر حاجی‌آباد مرکز شهرستان زرین دشت در جنوب شرقی استان فارس و بر روی طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۸ درجه و ۲۰ دقیقه قرار دارد. ارتفاع آن نسبت به سطح دریا ۱۱۵۰ متر است. مرزهای جغرافیایی این شهرستان به ترتیب محدود است: از شمال به شهرستان‌های داراب و فسا، از مشرق به شهرستان‌های داراب و لارستان، از جنوب به شهرستان لارستان و از مغرب به شهرستان‌های فسا، جهرم و لارستان. این شهرستان ۴۶۲۶ کیلومتر مربع وسعت دارد که ۳/۷ کل مساحت خاکی استان فارس را به خود اختصاص داده‌است. فاصلهٔ آن تا شیراز ۳۳۷ کیلومتر است. این شهرستان شامل دو بخش مرکزی و ایزد خواست و پنج دهستان ایزد خواست شرقی، ایزد خواست غربی، دبیران و زیرآب است. این شهرستان ۱۶۵ آبادی دارد که ۶۱ از آن‌ها مسکونی و بقیّه خالی از سکنه است.
آب و هوای این شهرستان گرم و خشک است، ولی با وجود سدهای آبی و دریاچه‌ها و برکه‌ها به طبیعت آن افزوده‌است. دین مردم، اسلام و مذهبشان شیعهٔ دوازده امامی است. زبان اصلی آن‌ها فارسی است.اما مردم چند روستای شهرستان زرین دشت ازجمله دروا،تل ریگی و گلوگاه به زبان ترکی قشقایی و نیمی از مردم شهر دبیران به زبان عربی سخن می‌گویند. محصولات زراعی آن گندم، پنبه،جو،هندوانه،خیار،خربزه، کنجد، بادمجان می باشد.کاشت محصولات تابستانه مانند بادمجان و بامیه وانواع سبزیجات و میوه جات تابستانه هندوانه،خربزه و از این نیز رایج است. محصولات باغی آن خرما، و زیتون است. دراین محل، گوشت قرمز و طیور نیز تولید می‌شود.
در سال‌های پر باران مشاهده می‌شود که در مناطق بیابانی و دامنه‌ها و کوه‌ها گیاهان دراوئی رشد نموده‌است؛ و همچنین انوع قارچ محلی و.... «به زبان آمیانه:هَکال، دُل و اغر» از جمله مواد غذایی موجب بارش باران است.از سبزیجات بهاره نیز می‌توان به سلمه وسمسیل اشاره کرد
صنایع دستی این شهرستان، قالی و گلیم. در زمان‌های گذشته صنعت سفالگری نیز در آنجا رواج داشته که اینک متاسفانه سفالگری از بین رفته‌است،اما با وجود موسسه ها و متخصصین اموزش گلیم بافی و با پشت کار خانم های خوش ذوق این شهرستان،باری دیگر این فعالیت به عنوان یک هنر زیبا، در شهرحاجی اباد به جایگاه قبل باز گشته.
زرین دشت با ۵۳۰۰ کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان فارس و در بین قسمت چین خورده زاگرس قرار گرفته و در آن تاقدیس و ناودیس‌های زیادی دیده می‌شود، حداکثر ارتفاع آن ۱۶۹۰ و حداقل ۱۰۵۰ مت است. میانگین بارندگی ۲۲۹ میلی‌متر و بیشتر بارندگی آن در آذر ماه تا فروردین ماه و به‌طور کلی در دی و بهمن ماه است. درجه حرارت سالیانه ۴۵/۲۲ درجه سانتی گراد و حداکثر درجه حرارت بیش از ۴۵ درجه سانتی گراد میباشد حداقل دما در دی ماه ۷/۳ و میزان تبخیر سالانه ۴/۱۲۱ میلی‌متر است. قرار گرفتن زرین دشت در گسل‌های زاگرس به عنوان یک منطقه‌ای زلزله خیز محسوب می‌شود. آخرین زلزله بزرگ شهرستان در سال ۱۳۸۲ که دو زلزله با شدت ۶/۵ و ۸/۵ در مقیلس ریشتر رخ داده که موجب خسارت زیادی به خصوص در دبیران - شهرپیر و دره شور گردید. از جمله گسل‌های شناخته شده بر اساس مطالعات زمین‌شناسی شکستگی است که در ۵ کیلومتری جنوب شرقی حاجی‌آباد با جهت شرقی و غربی به طول ۲۰ کیلومتر از جنوب شهر می‌گذرد می‌توان نام برد. (برگرفته از پایگاه خبری روستای فرج بیگی)
این شهرستان که در اوایل سده ۲۱ میلادی از شهرستان داراب جدا و خود به شهرستانی جداگانه تبدیل و شهر حاجی اباد مرکز این شهر قرار گرفت و با نام شهرستان زرین دشت شناخته شد. این شهرستان شامل دو بخش مرکزی و ایزدخواست و سه شهر حاجی‌آباد (مرکز شهرستان)، شهر دبیران (در فاصلهٔ ۳۲ کیلومتری) و شهرپیر (در فاصلهٔ ۱۶ کیلومتری) است و جمعیت شهرستان حدود شصت و پنج هزار نفر است.
بیشترین درختی که در این شهرستان یافت می‌شود به‌طوری‌که می‌شود گفت این شهرستان با این درخت آذین بندی شده‌است درخت خرما میباشد که در زبان محلی به آن مخ و نخل هم می‌گویند و از پرطرفدارترین درخت‌ها در این شهرستان میباشد که این درخت هم به نوبه خود دارای انواع مختلفی میباشد اعم از شاهانی، گنتال، پرکون، پیارم، لشت، خاصیون و …است.شهر دبیران که جزئ از شهرستان زرین دشت می باشد، جدیداً به راه ارتباطی بین شهرستان‌های داراب-لار-جهرم و زرین دشت درآمده‌است که فاصله شهرستان‌های مزکور به نصف کاهش یافته‌است مردم این شهرستان بیشتر فارس زبان ولی جمعیتی در حدود دوازده هزار نفر ازمردم شهردبیران عرب زبان وازاعراب خمسه ساکن دراستان فارس هستند
فاصله این شهرستان بامرکز استان ۲۵۹ کیلومتراست. از نظر جغرافیای در جنوب شرقی فارس بین شهرستان‌های داراب-لار-جهرم-فسا واقع شده‌است. این شهرستان دارای هوای گرم میباشد. زرین دشت علاوه بر شهرهای شهرپیر، دبیران و دهنو دارای ۲۱ روستا میباشد که از ابتدای ورودی تل ریگی، خسویه، دروا، میانده، تاج آباد، خلیل‌آباد، ساچون- حیدر آباد، فرج بیگی، چاه سبز، حاجی طاهره، چاه زبر، بن دشت، درهشور، پنج چاه، گلکویه، مزایجان، گزطویه و گلوگاه میباشد
شهرستان زرین دشت بین طول‌های جغرافیایی ۴۶ ۵۸ ۵۳ تا ۴۰ ۰۱ ۵۵ و عرض‌های ۳۱ ۰۰ ۳۸ تا ۲۵ ۳۶ ۲۸ قرار دارد و از مساحت ۴۶۲۶۰۰ هکتاری ۶۲٪ مناطق کوهستانی و تپه ماهور و مابقی دشتی و پست میباشد این شهرستان در جنوب شرقی استان فارس و ۸٪ خاک استان و ۱ ٪ خاک کشور را شامل می‌شود
متوسط بارندگی سالیانه بر اساس آمار سی ساله ۴/۲۳۲ میلی‌متر میباشد متوسط درجه حرارت نیز ۷/۲۲ است. حداکثر نزولات جوی در ماه‌های دی و بهمن نازل می‌شود تعداد پنج گنبد نمکی از مشخصه منحصربه‌فرد است و محدودیت‌های فراوانی در منطقه ایجاد نموده‌است وجود سایتهای مناسب آنغوزه از مهم‌ترین پتانسیل‌های بلقوه‌است که با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی اصولی می‌توان به راحتی آن را وارد چرخه اقتصادی شهرستان نمود. ساختار و سازندهای زمین‌شناسی عمدتاً مربوط به دوران دوم و سوم زمین‌شناسی به ویژه متأثر از گروه فارس (میشان، آغاجاری و گچساران) میباشد.
منطقه دارای دشت‌های موازی با کوهستان‌های نسبتاً منظم است اقتصاد مردم بیشتر وابسته به طبیعت موجود است به‌طوری‌که از جمعیت ۶۵۰۰۰ نفری شهرستان بیش از ۷۰٪ از این جمعیت وابسته به منابع طبیعی می‌باشند دامپروری و کشاورزی رونق نسبتاً مناسبی دارد.
در این شهرستان ۰۰۰/۴۶۰ راس دام وجود دارد که تمامی آن‌ها به منابع طبیعی وابسته‌اند به لحاظ صنعتی توسعه نیافته و از نظر معدن نیز فقیر میباشد شهرستان زرین دشت در دسته مناطق خشک دسته‌بندی می‌شود و از نظر معدل درجه حرارت ۷/۲۲، معدن باران سالیانه ۴/۲۳۲، ایرناکی ۶۵–۴۵ روز ماکزیمم مطلق درجه حرارت ۷/۴۷ در مردادماه، مینمم درجه حرارت ۸/۳ در دیماه – پتانسیل تبخیر سالیانه ۱/۳۶۴۹ میلی‌متر میباشد.
وجه تسمیه این شهرستان به‌طور مشخص معلوم نیست، ولی در زبان پهلوی «zarin» یا «zarina» به معنای طلا یا سیم وزر است. یعنی که دشت این منطقه از طلا درست شده‌است. یا به‌طوری دشت آن حاصلخیز است.اما حتمالا به خاطر کشت گندم یا جو بسیار که خوشه های زرین داشته و این دشت را طلایی رنگ میکرده به این نما گذاشته شده.
این شهرستان دارای تقسیمات زیر می باشد:
بخش مرکزی(دهستان خسویه،دهستان دبیران،دهستان زیرآب) شهرها: حاجی آباد، دبیران
بخش ایزدخواست(دهستان ایزدخواست شرقی،دهستان ایزدخواست غربی) شهرها: شهرپیر
تنها یک کتابخانه عمومی دولتی در سطح شهرستان و در مرکز شهر حاجی اباد وجود دارد. در این کتابخانه ۱۴ هزار جلد کتاب وجود دارد.که خوشبختانه با توجه به وجود تعداد زیادی دوست دار کتاب اعم از خانم و اقا، هر هفته با نظر به برنامه ریزی قبلی جلسه و گردهمایی تشکیل شده و کتاب هایی معرفی و در مورد کتاب های خوانده شده ای که در جلسات قبل معرفی شده،نقد و بررسی به عمل می آید.
ارتفاعات شهرستان با جهت شمال غربی به جنوب شرقی است. از میان ارتفاعات شهرستان کوه بن دشت ۱۹۳۷ متر و کوه گچ در حد فاصل گلکویه و پنج چاه ۱۹۲۵ متر و کوه زیر آب قدیم با ۱۹۰۰ متر، و کوه دبیران با ۱۸۰۰ متر، و سیاه کوه در شمال غربی حاجی‌آباد با ۱۴۳۰ متر می‌توان نام برد. کوه گر 1650متر در دره شور
جاذبه های زرین دشت
روستای گلکویه: گلکویه از روستاهای شهرستان زرین دشت در بخش ایزدخواست می باشد. به لحاظ فرهنگی وآداب ورسوم و خونگرمی مردمان زبانزد است. بیش از۱۵۰۰نفر جمعیت دارد. در فاصله ۱۸ کیلومتری مرکز بخش و فاصله ۲۶ کیلومتری مرکز شهرستان زرین دشت. معلمی و دیگر شغلهای اداری دیگر(کشاورزی ،دامداری وکامیونداری) پیشه مردم این روستااست. مردمان ساکن این روستا ازدواجهای تقریبا خویشاوندی دارند وکمتر مرسوم است که پسری از غیر فامیل زن بستاند ویا دختری به غیر خویشان( خارج از روستا) خود شوهر کند زنان ودختران این روستا مودب وبا حجاب وحیا هستند ودر فعالیتهای اجتماعی نقشی فعال دارند اصولا بیشتر زنان این روستا خانه دارهستند و حمایت از شوهر و راحتی و آسایش و آرامش خانواده را وظیفه خود می دانند و دوشا دوش مردان کار و تلاش می نمایند تا بتوانند زندگی رضایت بخشی داشته باشندهمچنین اکثر زنان این روستا از قالیبافان حرفه ای وسخت کوش هستند.
روستای فرج بیگی: روستای فرج بیگی واقع در شهرستان زرین دشت در استان فارس می باشد. فاصله این روستا تا مرکز شهرستان (یعنی شهر حاجی آباد ) حدودا ۱۰kmمیباشد.مردم آن بسیار خونگرم ومهمان نواز هستند و زبان ترکی یاعربی زبان دوم آنهاست. و شغل اکثر مردم رانندگی و کامیون داری است.
روستای دره شور: دره شور از روستاهای شهرستان زرین دشت در بخش ایزدخواست میباشد. روستای درهشور به لحاظ فرهنگی وآداب ورسوم و خونگرمی مردمان زبانزد است. بیش از ۲۰۰۰نفر جمعیت دارد. در فاصله ۳ کیلومتری مرکز بخش و فاصله ۱۱ کیلومتری مرکز شهرستان زرین دشت واقع شده‌است . معلمی و دیگر شغلهای اداری دیگر پیشه مردم این روستا است.
روستای حاجی طاهره: روستای حاجی طاهره در استان فارس شهرستان زرین دشت واقع شده است قدمت این روستا به زمان ساسانیان میرسد این روستا هم مانند سایر نقاط ایران زمین هم زمان با وارد شدن دین اسلام این آیین محمدی را با جان و دل پذیرفتند و آن را در زندگی مادی و معنوی خود به کار بستند . این روستا هم زمان با تحول در سایر نقاط ایران زمین همراه بوده و ظلم و جور حاکمان زمانه را تحمل کرده و در تلخی و شیرینی روزگار به زمان معاصر رسیده است.
قلعه مزایجان: قلعه مزایجان از آثار تاریخی شهرستان زرین دشت به شمار میرود. قلعه مزایجان بر فراز کوهی مشرف به روستای مزایجان (زرین دشت) و در جنوب شرقی شهر حاجی آباد مرکز شهرستان زرین دشت ، بر فراز کوهی کم ارتفاع آثار بنایی دیده می‌شود که جز حصار و آثار سنگ چینی دیواری چیزی از آن باقی نمانده‌است. در متون تاریخی از این قلعه به عنوان دژ تسخیر ناپذیر نام برده شده‌است. به این قلعه دژ خدا آفرین و گزین ودژ تسخیر ناپذیر لقب داده اند.
برکه سفید : درمناطق جنوبی وگرمسیر ی جهت نگهداری آب ، انبارهایی ساخته شده یکی از آب انبارها ی بزرگ که به دلیل گنجایش 4 میلیون لیترآب برکه نام گرفته که آب انبار برکه سفیدمزایجان می باشد .که بانی آن شخصی به نام آقامحمد ومعمارش استادحسن شیرازی است . این آب انباربه سال 1265 هجری قمری بنا شده است.
میل نقاره خانه : میل نقاره خانه در منطقه چاه سبز نزدیکی غرب شهر حاجی آباد واقع است، آثار و بقایای یک چهار طاقی دالان و سکوی نیایش وجود دارد. اگر چه اکنون فقط یک ستون از یک چهار طاقی بر جای مانده که به میل نقاره خانه مشهور است. بدست آمدن وسایلی متعلق به مراسم آیینی و نیایشی دلالت بر این نکته دارد که این مکان یک پرستش گاه بوده و مراسم مذهبی در آن انجام می گرفته است.
آبگرم درمو: آبگرم درمو در چشماندازی بیمانند، با آبی گرم و گوگردی که زیبایی و زلالیاش در کلام نمیگنجد قرار گرفته است. این آبگرم نگینی دیگر از اکوتوریسم تاریخی جنوب فارس به شمار میرود. این آبگرم در 12 کیلومتری دشت مزایجان قرار دارد.
...........................
آرشیو
