قیر مرکز شهرستان قیر و کارزین
قیر مرکز شهرستان قیر و کارزین با آب و هوایی گرم و نسبتاً ملایم است و در ۱۸۵ کیلومتری شهر شیراز مرکز استان فارس قرار دارد. ارتفاع قیر از سطح دریا ۷۵۰ متر و میانگین بارندگی ۲۵۰ میلی‌متر در سال است. زلزله‌ای به بزرگی ۶٬۹ ریشتر در سال ۱۳۵۱ این شهرستان را لرزاند و ۵۰۰۰ نفر کشته داد؛ مرکز این زلزله شهر قیر بود که افراد محلی آن را قیر کهنه می‌نامند و تا قیر امروزی ۳٬۵ کیلومتر فاصله دارد.
علت نامیدن این شهر به نام قیر مربوط به دوره سلجوقیان و قلعه پرگان، نشانگر حاکمیت آنان بر این محدوده جغرافیایی است. همچنین قیر در زبان پهلوی به معنی مرز است و علت این نامگذاری قرار گرفتن این شهر بر روی مرز گرما و سرما است به نحوی که ۱۰ کیلومتر از شمال قیر، آب و هوا سردسیری و کیلومتر به سمت جنوب قیر آب و هوا و طبیعت گرمسیری میشود.
روایت‌های دیگر نیز نسبت می‌دهند مانند جمعیت بسیار زیاد که چندان معتبر نیست. با توجه به آثار باستانی و تاریخی بجا مانده از عهد ساسانیان و قدمت این شهر نقل می‌کنند از دلایل انتخاب اسم «قیر» برای آن این است که در گذشته‌های دور نیز این شهر همواره دارای جمعیت زیاد و درخوری بوده‌است به‌طوری‌که نمای این شهر از دور به سیاهی و انبوهی می‌زده‌است و به همین دلیل نام قیر را برای آن برگزیده‌اند.
فرهنگ فارسی معین از کتاب راحه الصدور قیر را به زبان ترکی به معنی سرحد و ثغر مربوط می‌داند که محافظ سرحد مملکت و آن ظاهراً عنوانی بوده مثل قیر خان و مانند آن.
جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۲۰٫۰۱۰ تن بوده‌است. شهر قیر سابقه‌ای نسبتاً کهن دارد و مورخین و سیاحانی همچون ابن حوقل بغدادی، اصطخری، ابن بلخی، مستوفی ودیگران بدین شهرستان اشاراتی داشته‌اند. نقش پارتی در فاصله ۳ کیلومتری قیر مربوط به دوره پارت‌ها و قلعه‌های به جامانده از زمان پیش از اسلام نشان دهندهٔ قدمت این شهر است. (قلعهٔ شاپریون یا پرگون و قلعه گبری)
در ۲۱ فروردین سال ۱۳۵۱ شمسی زلزله‌ای به شدت ۶٫۸ در مقیاس ریشتر باعث تخریب گسترده این شهر تاریخی شد؛ و تعداد زیادی از مردم در این فاجعه عظیم جان باختند. علاوه بر کشاورزی و باغداری شهر می‌توان به وجود سد سلمان فارسی قیر و کارزین (سد قیر) اولین سد بتنی قوسی وزنی ایران واقع در حدود ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان قیر و کارزین و میدان‌های بزرگ گاز و ذخایر انرژی در منطقه اشاره نمود. محصولات خرمای این شهرستان نیز از لحاظ کمّی قابل توجه و به لحاظ کیفی از بهترین خرماهای منطقه است.
شهرستان قیر و کارزین
مختصات: ۲۸٫۵۷۵°شمالی ۵۳٫۲۷۶°شرقی شهرستان قیر و کارزین یکی از شهرستان‌های استان فارس ایران با مرکزیت شهر قیر است. این شهرستان با وسعتی نزدیک به ۳۴۰۰ کیلومتر مربع، آب و هوایی گرم و سوزان در فصل تابستان، و هوایی خنک و نسبتاً سرد در فصل زمستان دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۷۵۰_۸۰۰ متر متغیر و میانگین بارندگی ۲۵۰ میلی‌متر در سال است. این شهرستان پنج شهر قیر، افزر، امام‌شهر، مبارک‌آباد و کارزین را در بر میگیرد. شهرستان قیر و کارزین با شهرستان‌های فیروزآباد درشمال، جهرم درشرق، خنج درجنوب و فراشبند درغرب هم‌مرز است. شهرستان قیر و کارزین با پوشش گیاهی بسیار غنی در فصل بهار و همچنین با وجود درختان کُنار (سدر عربی) یکی از مرغوبترین عسل‌های دارویی و درمانی ایران را دارد که عسل‌های خالص این منطقه بیشتر راهی کشورهای حوزه خلیج فارس میشود. این شهرستان قطب تولید لیمو ترش و لیمو شیرین در کشور است. همچنین این شهرستان جزء ۳۰ شهرستان برتر در دنیا در حوزهٔ تولید محصولات باغی است. این شهرستان با قدمتی ۵۰۰۰ساله جزء ولایت اردشیر خوره بوده‌است و سیاحانی چون زاهد قیری ابن بلخی، اصطخری و دیگران به آن اشاره کرده‌اند.
شهرستان قیر و کارزین با مرکزیت شهر قیر، دارای دو بخش مرکزی و افزر، پنج دهستان و پنج شهر به نام‌های قیر (از سال ۱۳۳۷)، کارزین (از سال ۱۳۷۹)، افزر، امام شهر (از سال ۱۳۸۷) و مبارک‌آباد (از سال ۱۳۸۷) است و بالغ بر ۷۰ روستا و ۵۵ آبادی دارد.
شهرستان قیر و کارزین سابقه تاریخی نسبتاً کهنی دارد و مورخین و سیاحانی همچون ابن حوقل بغدادی، اصطخری، ابن بلخی، مستوفی ودیگران بدین شهرستان اشاراتی داشته‌اند و در فارسنامه ناصری این شهرستان مهد و خاستگاه دانشمندان و فرهیختگانی همچون شیخ ابوطاهر مجد الدین محمد یعقوب کارزینی صاحب قاموس شریف قلمداد گردیده‌است. قیر و کارزین با قدمتی بیش از هزار سال جزء ولایت اردشیر خوره یکی از پنج ولایت فارس در زمان ساسانیان بوده‌است.
علت نامیدن این شهر به نام قیر مربوط به دوره سلجوقیان بوده که قلعه پرگان نشانگر حاکمیت آنان بر این محدودهٔ جغرافیای است. قیر در زبان پهلوی به معنی مرز است و علت این نامگذاری قرار گرفتن این شهر بر روی مرز گرما و سرما است. به‌طوری‌که ۱۰ کیلومتر از شمال قیر، آب و هوا سردسیری و کیلومتر به سمت جنوب قیر آب و هوا و طبیعت گرمسیری میشود. دین اکثریت اسلام و مذهب شیعه دوازده امامی میباشد. زبان مردم فارسی و ترکی قشقایی است و همچنین در دهستان افزر و دهستان هنگام (قیر و کارزین) و دهستان زاخرویه و همچنین بخش‌های جنوبی شهر قیر (محله موصلوها) و بندبست پایین، زبان آنها ترکی قشقایی میباشد.
به دلیل قرار گرفتن در منطقه آب و هوایی نیمه خشک سالانه حدود ۱۵۰هزار تن لیمو ترش و حدود ۵۶۰ هزار تن لیمو شیرین در قیر و کارزین تولید میکند. قیر و کارزین دارای بیش از ۲۵ هزار هکتار اراضی مرغوب زراعی و ۱۴ هزار هکتار باغ‌های مرکبات و نخل است که حدود ۹۰٪ از باغ‌های مورد نظر به روش مکانیزه آبیاری میشود.
این شهرستان وضعیت خوبی از نظر تولید مرکبات و خرما دارد. به‌طوری‌که در زمینه تولید لیموترش رتبهٔ اول در کشور و از نظر کیفیت لیموشیرین کشت شده رتبهٔ اول در جهان را داراست. البته شهرستان‌های دیگر نام مرکبات قیر و کارزین زا به نام خود می‌نامند بیش از ۲۰ درصد خرمای استان فارس در شهرستان قیر و کارزین تولید میشود. ارقام مرغوب خرمای شهرستان زاهدی، شاهانی، هلیله، خاسویی و کبکاب است که بخشی از این محصول هم به کشورهای امارات متحده عربی، افغانستان، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان و دیگر کشورها صادر میشود. بیش از ۲۷ هزار تن خرما از نخلستان‌های شهرستان قیر و کارزین برداشت شود. خرمای زاهدی این شهرستان یکی از مرغوبترین در نوع خود در جهان است اما نبود صنایع تبدیلی، سبب شده تا خرمای این شهرستان توسط دلالان و واسطه‌ها با بسته‌بندی با نام دیگر شهرستان‌ها حتی با نام دیگر استان‌ها به بازار عرضه شود.
در این شهرستان حدود ۴۰۰۰ حلقه چاه محفور آبرفتی و آهکی وجود دارد که به وسیلهٔ موتورهای دیزل و الکتروپمپ از آنها استحصال آب می‌گردد. این شهرستان دارای تعدادی بیشمار ادوات کشاورزی از قبیل تراکتور و دنباله بندهای آن، کمباین، موتورهای دیزلی، پمپ‌های آب، سمپاش و… میباشد. از نظر سازگاری آب و هوا و خاک این شهرستان جزء مناطق منحصر به فرد کشاورزی و باغداری در سطح جهان میباشد و در تولید مرکبات با قریب ۴۰۰ هزار تن تولید سالانه مقام اول را در استان داراست. شهرستان قیر و کارزین از نظر صنایع دستی همچون قالیبافی، گلیم بافی، جاجیم بافی و غیره دارای ظرفیت است و سهم چشمگیری در تولید ناخالص شهرستان دارد ولیکن از نظر صنایع جدید بهره چندانی جز کارگاه‌های محلی، ایستگاه سیلندر پرکنی گاز ندارد. کارخانهٔ سیمان سپهر نیز از سال ۱۳۹۹ در معرض تعطیلی قرار گرفته‌است.
جاذبه های قیر و کارزین
تفرجگاه و چشمه سرآسیاب: یکی از مکان های زیبا برای تفریح و گذراندن لحظات خوش و لذت بخش ، چشمه ی زلال با مناظر دیدنی «سرآسیاب» در قیروکارزین است.این چشمه ی طبیعی در ورودی شهر قیر و در کنار تپه ی شهدای گمنام این شهر واقع شده است. سرسبزی اطراف این چشمه ی قدیمی مانند مخمل سبزی در میان دشت های قیروکارزین خودنمایی می کند. این چشمه ی زیبا و چشم نواز به صورت کانال کشی از بالای کوه به طرف شهر قیر سرازیر می شود و برای مصارف کشاورزان این منطقه نیز مورد بهره برداری قرار میگیرد.این کانال کشی نیز مناظر زیبایی را در کنار مناظر طبیعی رقم زده است که مطمئناً از تماشای آنها سیر نمی شوید.از کانال کشی ها عبور می کنیم. هرچه به سرچشمه نزدیکتر می شویم ، صدای آب گوش نوازتر می شود و صحنه ها نیز چشم نواز تر می شوند.در قسمت جنوبی چشمه نیز به همت مسئولان شهر قیر پارک تفریحی زیبا و مجهزی آماده است تا لحظات خوبی را برای مسافران در دفتر خاطراتشان رقم بزند و در پایان آنچیزی که چشم نوازی میکند ، گنبد فیروزه ای متعلق به 5 شهید گمنام است که آرامش بخش روح است و لحظات معنوی را برای شما رقم خواهد زد.
نقش رستم (قیر) یا نقش برجسته سرباز پارتی: نقش برجسته را می توانید درفاصله حدود3 کیلومتری درجاده قیر به فیروزآباد ، درسمت راست جاده مشاهده کنید. که البته حدود 100 مترتاجاده اصلی فاصله دارد وهیچ تابلویی برای راهنمایی وجودندارد. تنهاراهنمایی تابلویی زردرنگ برای معرفی پروژه جاده ای جدید است که فعلا هیچ عملیاتی برای آن انجام نشده ودقیقا ازکنار این نقش عبور می کند. نقش برروی تکه سنگی بزرگ تراشیده شده وزیرآن را جستجوگران گنج حفاری کرده اند. وعده ای دیگرنیز درتلاش برای ازبین بردن این اثر برروی آن حکاکی کرده اند. هیچ تلاشی برای نگهداری ازنقش انجام نشده. نقش سربازی رانشان می دهد که درحال تیراندازی باتیروکمان نشان می دهد. چهره سربازنامشخص است وپوشش اونیزقابل تشخیص نیست. شاید40سال پیش چهره وپوشش اوقابل تشخیص تربوده.
روستای تنگروئين: این روستا ازتوابع بخش مرکزی شهرستان قیروکارزین و درفاصله ۴۰کیلومتری ازمرکزشهرستان قراردارد. این روستاهم تنگروده وهم تنگروئین گفته میشود. رشته کوه هلیگان درجنوب جلوه خاصی به این روستاداده است،درشمال آن رشته کوهی ست که این روستارا ازعشایر شولی جدا میکند. این کوه امتداد رشته کوه جنوب شهرمبارک آباداست که به این روستا ختم میشود.
روستای علی آباد: روستای علی اباد از توبع استان فارس بوده ودر ۱۸۰ کیلومتری جنوب شهرستان شیراز واقع شده است از محصولات کشاورزی این روستا کندم برنج کاری باغات مرکبات جو ذرت کاری وغیره…..میباشد ودر ۲۵کیلو متری مسیر جاده قیر به جهرم واقع شده است.
قلعه گبری قیر و کارزین: قلعه گبری قیر و کارزین در فاصله ۵۵۰ متری قیر در استان فارس و در دامنه کوهی مشرف به شهر قرار دارد. قدمت این قلعه که تنها ویرانه‌هایی از آن به‌جامانده است، به دوران پیش از اسلام تعلق دارد.
روستای قلات: روستای قلات یکی از زیباترین روستاهای استان فارس می باشد که در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر قیر واقع شده است. شغل مردم شریف این روستا اغلب کشاورزی می باشد و افراد تحصیلکرده زیادی نیز در این روستا در مشاغل گوناگون دولتی و غیر دولتی مشغول به فعالیت می باشند. مردم این روستا خونگرم و مهماندوست می باشند و تمامی جمعیت این روستا خویشاوند می باشند.
..........................
آرشیو
