فرمهین مرکز شهرستان فراهان
فَرمَهین یکی از شهرهای استان مرکزی در ایران است. این شهر از پیوند دو روستای فرمهین و شاه آباد پدید آمد. فاصله آن با کمیجان ۵۰ کیلومتر می‌باشد. فرمهین با جاده‌ای به اراک متصل است و جاده ای هم ازآن به کمیجان می رود. فرمهین دارای ۴ مسجد اصلی است که از برزګ به کوچک عبارتند از۱قمر بنی هاشم ۲ شاه آباد ۳ جامع ۴ ابوالفضل فرمهین. زبان اصلی این شهر فارسی است ولی بعضی از مهاجران به زبان ترکی محلی نیز سخن میگویند.
در قدیم فرمهین نام یکی از بخش‌های شهرستان اراک نیز بوده است و جمعیت فراهان و فرمهین بسیار بیشتر بوده چنانچه در لغت نامه دهخدا آمده است: نام یکی از بخش‌های چهارگانه شهرستان اراک است. این بخش در قسمت مرکزی شهرستان اراک واقع است. از طرف شمال به دهستان رودبار، از خاور به دهستان آشتیان و از باختر به دهستان بزچلو و از جنوب به شهر اراک و قره کهریز محدود است. قسمت عمده بخش دامنه و دشت است. کویر میغان تقریباً در وسط این بخش واقع شده. دهستان فراهان بالا و پائین در قسمت شمال و فراهان سادات در باختر آن و دهستان مشک‌آباد در قسمت جنوب کویر مذکور واقعند. ارتفاعات تفرش و رودبار از خاور و شمال، ارتفاعات شراء از باختر تا کوهستان راسوند، و قره کهریز از جنوب، این بخش را محصور نموده‌اند. قراء کوهستانی و دامنه بخش خوش آب وهوا و قراء نزدیک به کویر مرطوب و آب آنها به نسبت نزدیکی به کویر شور و هوای آنها ناسالم است. این بخش از دو دهستان به نام فراهان و مشک آباد تشکیل شده و جمع قراء آن ۱۸۰ قریه بزرگ و کوچک و دارای ۹۱ هزار تن سکنه است. مرکز بخش قصبه فرمهین است که تقریباً در مرکز دهستان فراهان واقع شده‌است.
این شهر در ۵۰ کیلومتری شمال مرکز استان یعنی شهر اراک و نیز در ۴۰ کیلومتری جنوب شهرستان (تفرش) جای گرفته‌است. این شهر مرکز شهرستان فراهان است. شهر فرمهین از ترکیب دو پارچه روستای قدیمی و چند شهرک اقماری تشکیل شده‌است. این دو روستا شامل فرمهین و شاه‌آباد بوده‌است که به دلیل نزدیکی به همدیگر مرز بین آنها را نمی‌توان شناخت. خود این بخش اکنون شامل دو بخش دیگر می‌باشد: بافت قدیم و بافت جدید. بافت قدیم شامل ساختمانهای کاه‌گلی است که در حال تخریب هستند و بافت جدید که در حال ساخت و ظهور ساختمانهای جدید است. فرمهین از همه سو با باغ‌هایی از انګور و درختان سیب و سنجد و زرد آلو احاطه شده‌است که در گذشته بیشتر بوده است. باغ‌های سفید آب و باغ‌های فرمهین از این جمله‌اند شهرک‌های مهم تشکیل دهنده فرمهین عبارتند از:شهید بهشتی، ولایت، امام رضا، اسلام شهر، اسلام‌آباد. فراهان از توابع استان مرکزی با دو بخش، دو شهر، بیش از یکصد روستا و ۳۱ هزار نفر جمعیت (هرچند قبلاً دارای جمعیتی بیشتر بوده از شمالِ شهراراک تا مناطقی از شهرستان آشتیان و تفرش را در بر می‌گیرد. بیش از دویست روستای کوچک و بزرگ در فراهانِ بزرگ وجود دارد که در دشت فراهان و کوه‌های اطراف پراکنده‌اند که در گذشته جمعیت زیادی داشته‌است)
فرمهین دارای دو بافت متفاوت می باشد .
بافت قدیمی - شامل کوی اسلام آباد و قسمت قدیمی فرمهین است که خانه ها خشتی و گلی می باشد، آب قنات از معابر عبور میکند درختان کهن سال و جاری بودن آب صفای خاصی به آن بخشیده است.مسجد جامع شهر در این قسمت است و تقریبا هیچ اداره دولتی در آن قرار ندارد.
بافت جدید - دارای بلوارهای وسیع میادین زیبا و ساختمانهای امروزی می باشد تمامی ادارات دولتی و بانک ها و موسسات آموزشی در این قسمت قرار دارند.
به حرمت پاسداشت حق نام آوران این خطه تندیس امیرکبیر در میدان ورودی شهر و تندیس قائم مقام فراهانی در میدان مرکزی شهر نصب شده است.
شهرستان فراهان
شهرستان فراهان دارای دو بخش (مرکزی، خنجین) در استان مرکزی ایران است که در سال ۱۳۸۹ به‌طور رسمی شهرستان شد. بزرگ‌ترین بخش هم خنجین نام دارد .
فراهان یکی از شهرستان‌های استان مرکزی و پاره‌ای از سرزمین تاریخی فراهان بزرگ است که منطقهٔ وسیعی از شمالِ شهر اراک تا مناطقی از شهرستان های کمیجان آشتیان و تفرش را در بر می‌گرفت و روستای خوش آب و هوای کسرآصف در آن قرار دارد. بیش از دویست روستای کوچک و بزرگ در فراهانِ بزرگ وجود دارد که در دشت فراهان و کوه‌های اطراف پراکنده‌اند. شهر کوچک فرمهین در مرکز فراهان و در سه راهی اراک - تفرش - کمیجان قرار گرفته‌است و یک شهرک صنعتی در شهر فرمهین نیز دارد.
لغت شناسان فراهان را فشرده واژه فرا هامون می‌دانند، سرزمینی که از یکسر به خورهه و از سویی به تفرش و از سوی دیگر به کمیجان کشیده شده بود فرا هامون نامیده می‌شد. یونانیان آن را مدیا می‌نامیدند برخی گفته‌اند فراهان را طهمورث بنا کرد و دارالملک آن را ساروق کرد برخی نیز گویند فراهان را فراهان پسر همدان بنا کرده‌است ابن مقنع می‌گوید (ولاشگرد را بلاش پسر پیروز و بورقان را پوران دختر خسرو ساخته‌است) فراهان شامل ناحیهٔ پهناوری میان شهرستان‌های اراک و کمیجان و تفرش و آشتیان است. تاریخ قم کهن‌ترین سندی که در آن نامی از فراهان آورده شده، این سند مربوط به سال ۳۷۸ هجری قمری یعنی بیش از هزار سال پیش که در آن زمان روستای فراهان جزء شهرستان قم بوده. حمدالله مستوفی در نزهت القلوب می‌نویسد:فراهان ولایتی است و در دیه‌ها معتبر بود، دیه ساروق را دارلملک آنجا و طهمورث ساخت، اکنون دولت‌آباد و ماستر معظم قرای آنجاست.
نام یکی از شهرهای بخش مرکزی شهرستان فراهان، فرمهین است. این شهر در شمال شهر اراک و کویر میقان واقع است. هوای آن سرد و سالم و آب کلیه روستاهای آن از قنوات است که طول اکثر آنها به ۶هزار گز می‌رسد. فراهان از سه قسمت به نام بالا و پائین و سادات تشکیل می‌گردد. جمع روستاهای دهستان فراهان ۱۲۹ قریه و دارای ۶۱ هزار تن سکنه‌است. محصولاتش غلات، بنشن و میوه جات است. گله داری یکی از کارهای عمده سکنه بخش و پوست بره این حدود به خوبی معروف است و خریدار زیاد دارد. صنایع دستی زنان این دهستان قالی و قالیچه بافی با نقشه‌است. دیگر از روستاهای قدیمی فراهان زلف آباد است که روزگاری شهر مهم و پرجمعیتی بوده‌است.
شهر فرمهین در مرکز بخش مرکزی شهرستان فراهان واقع و مرکز شهرستان است. روستاهای مهم دیگر فراهان عبارتند از روستای خوش آب و هوای غیاث آباد، کسرآصف، دستجان، خوشدون، عباس اباد وخلج آباد ،نظام آباد، تلخ آب، فشک، ماستر، شتریه، مشهدزلف آباد، فارسیجان، مشهدالکوبه واشقان. به واسطه مسطح بودن اراضی در فصل خشکی به در اکثر روستاهای فراهان میتوان با خودرو سفرکرد. روستاهای نزدیک به کویر به واسطه مجاورت با کویر دارای هوای ناسالم و آب شورند.
دهگان در گزارش‌نامه می‌گوید: «واژه فراهان به‌طور قطع مرکب از دو عضو است که خوشبختانه هر دو عضو زنده و در اسماء امکنه متداول می‌باشند. «فره» به فتح اول و ثانی به معنی شکوه است عضو دوم یعنی «آن» یکمن علامت جمع باشد.» جمع دو واژه به معنای سرزمین مجد و عظمت یا جایگاه گزیدگان و آزادگان است.
دیدگاهی دیگر آن است که فراه در زبان پهلوی به معنی شهر است و نمونه آن نیز شهر فراه در ولایت فراه افغانستان است. فراهان نیز جمع آن و به معنی شهرها است.
دیدگاه دیگر این است که فراهان به جم فرای هامون و منظور آنچه فرای کویر میقان است بوده‌است.
فراهان را در قدیم مدیا می‌نامیدند جغرافی دانان اسلامی آن را جزو بلاد جبال می‌دانستند
همچنین دیدگاهی دیگر بر آن است که فراهان، مشتق از ریشۀ «گَر» به معنی کوه در زبان اوستایی است که در زبان فارسی نو به صورت «وَر» به کار می رود. تجمع و کثرت نام های مشتق از ریشۀ اوستایی گر/ ور در سرزمین عراق عجم از قبیل ورکانه، گرکان، وروان و فرمهین، این گمانه را تقویت می کند. عراق عجم، سرزمینی کوهستانی است و در عصر سلجوقیان نیز ایالت جبال (کوهستان) خوانده می شد و منطقی است که اجزای آن نیز با نام های مشتق از گر/ ور (کوهستان) خوانده شوند. بر این اساس، فراهان یعنی منسوب به کوه و در مجموع به معنی سرزمین کوهستانی است.
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش مرکزی شهرستان فراهان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۸٬۹۹۴ نفر بوده‌است. کشاورزی و دامداری کار اصلی مردم فراهان است. آب قنات یکی از منابع اصلی آبیاری به‌شمار میآید. کشت غلات بخصوص گندم و نیز باغداری (از جمله انگور، بادام و گردو) در فراهان رواج دارد. فرش مهمترین صنایع دستی این شهرستان است.
در بیشتر مناطق فراهان به زبان فارسی صحبت میشود. در روستاها فارسی با لهجه‌های خاصی وجود دارد. ترکی خلجی از دیگر زبانهای فراهان است و در تلخاب و خلجستان صحبت میشود.[نیازمند منبع]و در مناطق شمال غربی مانند دستجان، شهر خنجین و کودزر به زبان ترکی صحبت می کنند. جشن تیرگان از رسوم قدیمی و کهن ایرانیان است که قدمتی برابر با دوران ساسانیان داشته‌است. ایرانیان باستان برای هر روز از سال اسم خاصی برگزیده بودند که هر گاه اسم روز اول ماه با اسم ماه هم نام بود آن روز را گرامی داشته جشن می‌گرفتند که از این بین جشن تیرگان (تیر اسم روز اول ماه تیر) و جشن مهرگان (مهر اسم روز اول ماه مهر) معروف تر است. جشن تیرگان امروزه با گذشت حدود ۱۶۰۰ سال هنوز در دشت فراهان استان مرکزی برگزار میشود فراهانی‌ها همه ساله در اولین روز از فصل گرم سال با حضور در کنار امامزاده ذلف آباد شهر فرمهین این روز را گرامی داشته جشن می‌گیرند. مردم دشت فراهان در این روز از گوشه و کنار مرز پر گهر به منطقه زادگاه خود برگشته روز را تا شب در دامان طبیعت میگذرانند وبا طبخ غذاهای محلی مثل دلمه و آش‌های محلی در کنار اقوام روز خاطره انگیزی را سپری می‌کنند. در منطقه فراهان به این جشن عید صغری ویا جشن آب پاشان هم میگویند. برگزاری بازی‌های محلی-پاشیدن آب به همدیگر و برگزاری مجالس پرده خوانی و شبیه خوانی از دیگر رسوم این روز است.
فراهان در سده نخستين هجري قمري از متعلقات همدان بود و مردم بومي آن پيرو آيين زرتشت بودند به طور مثال آتشكده آذر گشسب تا سال 282 (هجري قمري) در روستاي فردقان مي سوخته است و ساكنان اين خطه در زمان خلافت خليفه دوم توسط مالك بن عامر اشعري مسلمان شدند. فراهان در زمان ساسانيان خوش آب و هوا و شامل 360 پارچه روستا بود و تا پيش از سال 1316 از توابع شهرستان قم به شمار مي رفت و پس از آنكه سلطان آباد عراق به شهرستان اراك تبديل شد فراهان جز شهرستان اراك و در سال 1342 هنگامي كه تفرش به شهرستان ارتقا يافت اين ديار به بخش فراهان سفلي تابع بخش مركزي اراك و فراهان عليا تقسيم شد. امير كبير (ميرزا تقي خان فراهاني) يكي از رجال سياسي ايران اهل فراهان است كه به صدر اعظمي شاهان قاجار درآمد و يكي از تحول سازان ايران زمين نام گرفت. او فرزند كربلايي قربان فراهاني، ملقب به اتابك اعظم امير نظام و امير كبير، از بزرگترين رجال سياسي و بزرگترين وزراي ايران در حدود سال هزار و 222 (هجري ق) بود كه در هزاوه فراهان از توابع اراك (سلطان آباد پيشين) متولد شد. نام اصلي وي (محمد تقي) بوده كه نام محمد رفته رفته از اسم وي حذف و به ميرزا تقي خان شهرت يافت، امضا و مهرهاي فراواني شامل محمد تقي بن محمد قربان، المتوكل علي الله محمد تقي و لااله الا الله الملك الحق المبين محمد تقي نيز از وي وجود دارد. امير كبير فردي باهوش بود و شيوه‌هاي منشي گري، نامه‌نگاري و صدور احكام ديواني را از قائم مقام آموخت تا آنجا كه قائم مقام، تحرير و نگارش پاره‌اي از احكام و نوشته‌ها را به ميرزا تقي‌خان محول كرد.
سوغاتی و صنایع دستی: فرش مهمترین صنایع دستی این شهرستان است. جاجیم بافی، گلیم بافی نیز از صنایع دستی فراهان هستند.
غذای محلی: آبگوشت، آش رشته، آش اماج، آیران ترخنه، سوت ترخنه، آش شله، آش ماست، آش جو، کاچی، دیش لیگ، قُوُت (قاوت)، باسدوق، ترخنه، كپلمه، برشته (گندم و شاه‌دانه)، فرخي، كشمش، شيره، برگه و فتير
فراهان تا پیش از سال 1316 از توابع شهرستان قم بود و بعد از آنکه سلطان آباد به شهرستان اراک ملحق شد فراهان جزء شهرستان اراک شد و در سال 1342 بعد از اینکه تفرش به شهرستان ارتقاء یافت، فراهان به دو بخش به فراهان سفلی تابع بخش مرکزی اراک و فراهان علیاء تقسیم شد در تغییراتی که در سالهای 1366 و 1372 رخ داد تعداد 15 روستای دیگر از فراهان جدا و به شهرهای کمیجان و اراک ملحق گردید و در سال 1389 با مرکزیت فرمهین با جمعیت 26000 نفر ،دو بخش و 53 روستا به عنوان شهرستان فراهان هویت مستقل پیدا کرد. اقتصاد منطقه فراهان بر پایه کشاورزی و دامپروری استوار است و این شهرستان به منطقه انبار غله و خطه زرخیزمشهور است که از عمده محصولات آن می توان به گندم، جو، یونجه،حبوبات،سیب زمینی و انگور اشاره کرد.
جاذبه های فراهان
روستای شهرآب: روستای شهراب و یا شراب که مورد اولی دقیق تر بنظر می رسد در حدود ۲۰کیلومتری شمال فرمهین و ۱۵کیلومتری جنوب تفرش و ۱۵ کیلومتری غرب آشتیان قرار دارد.این روستا در پای کوهستا نهای تفرش و مشرف به منطقه کوهستانی تخت رستم است. روستای شهراب از روستا های باستانی است که متجا وز از ۱۷۰۰ سال قدمت دارد و کوه تخت رستم در جوار این روستا ُیاد آور تخت رستم ارومیه و در یاچه چی چست و آتشکده آذر گشسب ارومیه است و در عین حال تداعی گر اولین آتشکده باستانی فردقان در منطقه کوژ در باستانی نیز هست . اما روستای شهراب در دوره ساسانیان و در دوره اسلامی جزء منطقه پهنا وری بوده است که “وره “نامیده میشده است (در صفحه ۱۳۸ تاریخ قم۴) این روستا جزء رستاق قم به همراه روستا های آهو ،سیا وشان ،دستجرده، کردجان ،حروران ،موسی اباد و آشتجان یا آشتیان فعلی آورده شده است. منطقه وره منطقه پهنا وری بوده است که از شمال به دسجرده و از غرب به شهراب و جنوب به آهویه و محسن اباد (حروران) ختم می شده است.
روستای واشقان فراهان: روستای واشقان فراهان ، روستایی است که در دهستان فشک بخش مرکزی شهرستان فراهان استان مرکزی ایران واقع شده است .واشقان در ۳۰ کیلومتری شهرستان های تفرش و آشتیان و در ۲۴ کیلومتری شهر فرمهین در منتی الیه دره ای که ابتدای آن در غرب کوه((مرجان)) قرار دارد واقع شده است.بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۷۶ نفر (۴۸خانوار) بوده‌است که اکثریت آنها افرادی میانسال یا کهنسال می باشند. آمار سال های قبل از ۵۲ نشان می دهد که در این روستا بیش از ۲۵۰ خانواده با جمعیتی بالغ بر ۱۲۵۰ نفر ساکن بوده اند که اکثریت آنها با توجه به تحولات اقتصادی-اجتماعی به تهران و شهرهای اطراف مهاجرت کرده اند. آب وهوای واشقان درزمستان سرد وخشک است واین سرمابعضی اوقات حتی تا اوایل تابستان هم حس میشود.هرچه باشد طبیعت جذاب و متنوع؛ آب وهوای خنک و زمستان سرد واشقان خاصیتی فراموش نشدنی به این سرزمین داده‌است.
امامزاده حسن الافطس فراهان: امامزاده حسن الافطس از دیگر جاذبه های تاریخی و گردشگری شهرستان فراهان که قدمت آن به قرن ۹ و ۱۰ و دوره اسلامی برمی گردد و در حریم روستای اسفین این شهرستان قرار گرفته است. بقعه امامزاده حسن الافطس در هفت کیلومتری شمال غرب فرمهین است و به شاهزاده حسن افطس شهرت دارد و در زمان صفویه بنا شده است. بنای امامزاده حسن الافطس شامل ایوان ورودی، کف شکن، حرم و نمازخانه و گنبد است که در محوطه وسیعی واقع شده است. امامزاده حسن الافطس؛ فرزند امام سجاد (ع) است و تاریخ شهادت وی به سال ۱۴۶ هجری قمری می رسد.
نان های سنتی مردم فراهان: نان‌های سنتی فراهان مردم منطقه برای خوردن غذا (صبحانه، نهار، شام) لفظ نان را به کار می‌برند که احتمالاً نشان از قوت قالپ که همان نان بوده است می‌باشد. ۱- گِرده: این نام ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر به ضخامت ۲ تا ۳ سانتی‌متر می‌باشد تقریباً شبیه سنگک ولی ضخیم‌تر و کوچکتر از سنگک می‌باشد. که در حدود ۳۰ ـ ۲۵ سال قبل نیز پخته می‌شد ولی هم اکنون پخت نمی‌شود برای پختن آن از آب پنیر نیز استفاده میشود. و با این مواد مزه شیرینی پیدا میکند گاهی روی آن به تخم‌مرغ آغشته و در حرارت هیزم و هیمه درون تنور پخته میشود. به نظر می‌رسد که این نان جنبه مذهبی و آئینی داشته و در مراسم خاصی پخته میشده است. گرده طعم متفاوتی با نان‌های رایج دارد ولی به نظر می‌رسد که پخت آن در منطقه منسوخ شده است. ۲ـ نان لواش: نان تقریباً نازک ولی نه به نازکی لواش تقریباً قطری دو برابر آن دارد که پنجه‌کش و وردنه کش میشود که بیشترین پخت نان و مصرف خوراکی اهالی را دارد. بهترین نان لواش از گندم بهاره بدست میآید. ۳ـ فطیر (کاک): قرص نان شیرین و ترد است که همان نان بی‌مایه است که آنرا از آرد گندم، شکر، روغن، تخم‌مرغ و کنجد که بر روی آن می‌پاشند تهیه میشود و برای سوغات سفر یا مراسم عید نوروز تهیه میشود. ۴ـ نواله: نان ویژه سگ‌های چوپانان است که از خمیرهای اضافی نان بصورت گوله‌های بزرگ و گرد تهیه می‌گردد. ۵ـ نان والکواس: از آرد و گیاه و الکواس که شفا‌بخشی است تهیه می شود ۶ـ نانِ سبزی: از آرد و تره و سبزیجات دیگر تهیه شده است.
موزه تکیه فرمهین (موزه مردم شناسی فرمهین): موزه تکیه فرمهین که با نام موزه مردم‌شناسی فرمهین نیز شناخته میشود، در محل تکیه قاجاری فرمهین قرار دارد. این موزه در سال ۱۳۹۰ گشوده شد و مانند سایر موزه‌های مردم‌شناسی موجب آشنایی بازدیدکنندگان با آداب، رسوم و پوشش مردم منطقه میشود. در این موزه میتوان از ابزار و وسایل زندگی مردم منطقه فراهان، آثار هنری در زمینه‌ی خوش‌نویسی مانند کارهای استاد فتحعلی واشقانی فراهانی و نقاشی‌های استاد محمد آهنگرانی فراهانی دیدن کرد.
روستای اشقل: اشقل در ۱۰کیلومتری شمال غربی فرمهین قرار دارد. اشغل در معنای لغوی مادیان زرد موی (سمند) است و اهالی معتقدند محلی است که پیاز موش در آنجا در میآید گفته میشود نادر شاه افشار در این روستا مقر داشته است در ضمن مغولان نیز که در منطقه فراهان ساکن شدند به علت این که فراهان از لحاظ چمنزار شبیه استپ ها و چمنزار های مغولستان بود در روستا های اشغل مخلص آباد و کودزر و دستجان به علت همین چمنزار ها ساکن شدند . این روستا بر پایه اقتصاد کشاورزی بنا شده است ومردمی زحمت کش و فعال دارد مسا حت این روستای زیبا در حدود ۵هکتار زیر بنا می باشدکه اغلب مردم ان از طریق کشاورزی و دامپروری ویا کاشت موتور آب های روستا های همجوار روزگار میگذرانند. این روستا دارای آب لوله کشی-برق- تلفن-آسیاب -نانوایی-جاده اسفالته -و ۱۱تا موتور آب عمیق است. و از محصولات کشاورزی آن میتوان به :کندم -جو-لوبیا- عدس-یونجه -سیب زمینی-اشاره کرد بنا های قدیمی روستای اشقل :تپه های کوشک-تپه گبری – -تپه لانه روباه – و کوشک میر حسن و میر حسین -است .
روستای زنگارک: روستای زنگارک روستایی جدید التاسیس است که در ۷۵ کیلو متری شمال غربی اراک و در ۳۵ کیلو متری غرب فرمهین قرار دارد.و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۸۷۵ مترمی باشد و خود روستا نیز در گودی قرار گرفته است دارای آب و هوای خنگ می باشد و میزان بارش سالانه این روستا بین ۳۵۰ الی۲۵۰ میلیمتر در نوسان است .از این روستا هیچ نامی در تارخ قمو تحت عنوان رستاق کوزدر نیزچنین نامی ثبت نشده است . همسایه های این روستا در جنوب شرقی روستای دستجا ن به فاصله ۳کیلومتر و در شمال روستای آقا زیارت به فاصله ۲کیلومتر و در غرب کلوان ودر جنوب روستای سقر جوقک می با شد . اهالی این روستا با هم قرابت نزدیکی دارند و عمو زاده محسوب می شوند . خانه ها ی روستا خشت و کلی بوده ولی جدیدا”ساختمان های اجری در حال رواج است. شغل بیشتر مردم روستا کشاورزی و دامداری است و تا حدودی باغداری است اکثریت مردم روستا اقتصاد خود معیشت و یا خود کفایی دارند و به صورت تخصصی اقدام به کشاورزی نمی کنند وجه تسمیه نام روستا: از دو بخش : زنگار + ک تشکیل شده است که زنگار عبارت است از غبار یا گردی که مدت زمان زیادی(سال ها) روی آینه نشسته باشدکه وقتی از دور بدان بنگیریم به رنگ سبز و به تعبیر دیگر کمی سبز رنگ می نماید. همانطور که می دانیم اگر پسوند(ک) در کلمات فارسی(اغلب اسم ها) به آخر کلمه اضافه شود ،به آن معنی کوچک بودن را می دهد و در اصطلاح آن را کوچک می کند. در نتیجه معنی و مفهوم کلمه زنگارک عبارت است از مکان یا محلی که سبز و کوچک است یا مکان کم سبزه ی کوچک و در نهایت زنگانک به زنگارک( تلفظ اهالی روستا و منطقه) تبدیل شده است.
حمام قدیمی خنجین: از اماکن تاریخی بخش خنجین می توان به حمام قدیمی خنجین اشاره کرد که بنا به گفته برخی محققین ، مهندسان این حمام اصفهانی ها بوده و در شهر اصفهان نیز حمامی شبیه به این بنا وجود دارد. این اثر مربوط به دوره قاجار است که در سال ۸۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از جاهای دیدنی فراهان می باشد
امام زادگان شاهزاده عبدالله و شاهزاده رقیه خاتون: شاهزاده عبدالله و شاهزاده رقیه خاتون(علیها السلام) برادر و خواهر می باشند.بر اساس آنچه از سردرب ورودی امامزاده عبدالله خوانده شده نسب وی به امام زین العابدین(علیه السلام) می رسد.بعضی از اهالی براین باورند که از نوادگان امام محمدباقر(علیه السلام) هستند و بنابه گفته برخی دیگر از اهالی از نودگان امام سجاد(علیه السلام) هستند. قدیمی ترین بنای تاریخی امامزادگان عبدالله ورقیه خاتون با ۱۰۰۰ سال قدمت دو گنبد یک ایوان متصل به دو بقعه وچندین حجره و طاقنما از داخل وبیرون شکل زیبایی به بنای دوران ایلخانی داده است.مجموعه تاریخی آرامگاه امامزادگان عبدالله و رقیه خاتون در حاشیه روستای تبرته در ۱۶ کیلومتری غرب شهر فرمهین واقع شده است، سبک بنا و قدمت سازه‌های بنای امامزادگان میتوان چنین برداشت کرد که در اواخر دوره سلجوقیان ساخته شده‌اند، احتمالاً در دوره صفوی تعمیرات و الحاقاتی در آن صورت گرفته است.
کاروانسرای مجدالملک(دولت آباد): کاروانسرای مجدالملک روستای دولت آباد فراهان یکی از بناهای تاریخی و مذهبی منطقه فراهان در استان مرکزی است که در بیش از یک قرن پیش ساخته شده است و از جاهای دیدنی فراهان می باشد این کاروانسرا در مسیر راه کربلا ۱۱۶ سال پیش توسط مرحوم «میرزا حسین خان تفرشی» در پنج هزار مترمربع زمین و چهار هزار متر مربع بنا ساخته شده و یکی از آثار ارزشمند دیدنی منطقه فراهان است. بانی این کاروانسرا این مکان را برای جهت رفاه حال زائران کربلا ساخت و به این ترتیب مردم روستای دولت آّباد از زائران پذیرایی می کردند. مصالح اصلی این کاروانسرا آجر و ساروج است و در آن اتاق های کوچکی با بخاری آتشی و یک اصطبل برای نگهداری اسب و شتر با انباری علوفه وغلات که با معماری زیبای آن زمان ساخته شده است، وجود دارد.
شهر زیرزمینی ذلف آباد فراهان: محوطه تاریخی ذلف آباد در سی کیلومتری شمال اراک و در دشت فراهان، نمونه ای کم نظیر از محوطه های تاریخی و از پربازدیدترین مکان های گردشگری استان مرکزی است. این محوطه تاریخی صد و ده هکتاری مربوط به سه دوره تاریخی است که در طی دو کاوش سر از خاک بیرون آورده است. این محوطه در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۲۵۰۷ ثبت شده است.
آتشکده فردقان: بقایای آتشکده فردقان مربوط به دوره ساسانیان که در بخش خنجین و در روستای فردقان فراهان واقع شده از دیگر آثار دیدنی خطه فراهان است. این اثر در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از نمونه‌های خاص آتشکده‌های به جا مانده در ایران در دوران پیش از اسلام محسوب میشود. روستای کوچک “فردجان” در شمال غربی فراهان قرار دارد و آتشکده بر روی تپه‌ای مجاور فراهان دیده میشود. تمام آتشکده و بخشی از دیوارهای قلعه خراب شده است. ارتفاع دیوار اصلی باقی مانده حدود نه متر، قطر پی‌های آن حدود پنج متر و همه از سنگ و ساروج است. در وسط قلعه، تعدادی پی‌های سنگی به قطر پنج متر وجود دارد که می‌تواند بازمانده تالار‌های متعدد و آتشگاه و نیایشگاه باشد. پایه‌های آن بر ستون‌هایی قرار گرفته و در پای یکی از این ستون‌ها سردابی به چشم می‌خورد که بر اساس بعضی روایات محل زندان بوعلی‌سینا بوده است.
امامزاده زینب خاتون آهنگران: بقعه این امامزاده، در ۱۲ کیلومترى جنوب فرمهین، پس از سه راهى جادّه ساروق و در میان روستاى آهنگران واقع شده و به «شاهزاده زینب خاتون» مشهور است. بناى بقعه امامزاده را در حدود ۲۰ سال قبل با حفظ شکل قدیم آن تعمیر کرده و فقط گنبد آن جدید ساخته شده است. بر روى یک قطعه کاشى (۱۸×۳۰) سانتى مترى به رنگ لاجوردى بر زمینه سفید، تاریخ اتمام بناى گنبد قدیم چنین نوشته شده است: «غره شهر ذى القعده سنه ۱۰۶۲ توفیق آثار حاجى بابا میر به صورت اتمام رسانید، عمل نور على اللَّه مرد قمّى مبارک باد» که مطابق با حکومت شاه عبّاس دوّم صفوى (۱۰۵۲ـ۱۰۷۷ هـ. ق) مىباشد. فضاى داخلى بقعه، به شکل دایره بود که در وسط آن، صندوقى چوبى به ابعاد ۱۳۷×۱۳۷×۳۰۰ سانتى متر با تزیینات مشبک قرار دارد که قسمت‌هایى از آن آسیب دیده است.
تکیه بافت قدیم فرمهین: تکیه بافت قدیم فرمهین با قدمتی ۱۵۰ ساله هنوز پا بر جا است و امروزه یکی از آثار باستانی شهر فرمهین به شمار می آید که متعلق به میراث فرهنگی است. با توجه به کتیبه روی درب ورودی تکیه بافت قدیم فرمهین « عمل محمد رحیم سنه ۱۲۸۵ » تاریخ احداث این بنای تاریخی به دوره قاجار باز می گردد. تکیه بافت قدیم فرمهین از دیرباز محلی برای برای زنده نگاه داشتن یاد و آموزه‌های اعتقادی خاندان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ارادت مردم ولایت‌مدار سرزمین کهن فراهان فرمهین بوده است. در سالهای اخیر بنای حسینیه جدیدی کنار تکیه بافت قدیم فرمهین برای حفظ این اثر تاریخی احداث شده است. این بنای کهن در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۶۰۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، مصالح مورد استفاده در ساخت این فضا بیشتر ساروج، سنگ فرش قدیمی و تیر چوبی است، در جلوی در تکیه دو سکو و طاق نمایی برای نشستن به چشم می خورد. این تکیه دارای فضای درونی و بیرونی است، در بخش میانی حیاط سکوی نمایشی قرار دارد که بر روی آن در فصل تابستان مراسم تعزیه خوانی برگزار می شده است و دیوارهای پیرامون حیاط دارای طاق نماهای است که مردم از آن برای نشستن و تماشای مراسم استفاده می کرده اند.
.................................................
آرشیو
