دوگنبدان مرکز شهرستان
دوگُنبَدان ؛ شهری در جنوب غربی ایران این شهر مرکز شهرستان گچساران و دومین‌شهر پر جعمیت استان کهگیلویه و بویراحمد است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۹۶٬۷۲۸ نفر بوده‌است و بدین ترتیب دوگنبدان دومین شهر پرجمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد به‌شمار می‌رود.
وجه تسمیه این شهر به خاطر وجود دو گنبد فروریخته‌ایست در دشت‌های شرق و غرب دوگنبدان، یکی گنبدی با ارتفاع حدوداً شش متر در غرب ناحیه لیشتر که آثارش هنوز پابرجاست است و دیگری در جلگه شرقی دوگنبدان و در ابتدای تنگ مالیون قرار داشته‌است. گنبد دوم اکنون وجود ندارد ولی آثار ویرانه‌های تپه‌ای وجود دارد که گمان می‌شود یک چهار طاقی بزرگ بوده باشد که زمانی گنبد شکوهمندی بر آن ساخته‌اند؛ بنابراین شهر به دلیل وجود این دو گنبد، دوگنبدان نامیده شده‌است. آقای نورمحمد مجیدی درکتاب تاریخ و جغرافیایی کهگیلویه و بویراحمد دربارهٔ آثار این دوگنبد گفته‌است که ظاهراً بقایای آثار دوگنبد تا سال ۱۳۵۰ در شمال غربی شهر و در مجاورت مخازن آبی که شرکت نفت جهت کارگران و شهروندان دوگنبدان احداث نموده وجود داشته‌است. گروه باستان‌شناسی که تحت نظر سِر اورل اشتاین انگلیسی که در سال ۱۳۱۴ شمسی در مسیر راه خود از شهر دوگنبدان بازدید کرده و شرح آن در کتاب راه‌های باستانی و پایتخت‌های قدیمی ایران توسط دکتر بهمن کریمی[۵] آورده شده‌است دیدنی‌های خود را از شهر دوگنبدان یا کاروان سرا در سال ۱۳۱۴ آورده و گفته‌است که اطاقهایی به سبک دوران صفوی در کنار چشمه‌ای و در ویرانه هائی در ۵/۵ کیلومتری شمال غربی دوگنبدان دیده می‌شود که از آن به نام کاروانسرا یا دوگنبدان نام برده‌است همچنین ذکر نموده که در کاروان سرای دوگنبدان بیشتر اهالی به زراعت جو و گندم وحشم اشتغال داشته‌اند. همچنین گفته‌است که در نزدیکی بنای این ده کاروانسرای بسیار قدیمی که شاید از دوره صفویه باشد وجود دارد که این کاروانسرا از گچ و سنگ ساخته شده و هنوز قسمت مهمی ازآن برپاست. او در ادامه می‌نویسد بر سر این کاروانسرا کنونی پست امنیه دوگنبدان قرار دارد و اینکه چشمه و آبادی قدیمی نزدیک این کاروانسرا بوده‌است.
درکتاب لغت‌نامه، علی اکبر دهخدا از دوگنبدان ذکر شده که دهی است از دهستان زیرکوه باشت بابوئی بخش گچساران از توابع شهرستان بهبهان واقع در ۲۳ هزار گزی شمال باختری گچساران و دارای ۲۵۰ تن سکنه است، آب آن از لوله‌کشی شرکت نفت و راه آن، اتومبیل رواست. این شهر که در متون تاریخی از آن به نام گنبد ملغان یا گنبد ملجان یادشده‌است از شهرهای آباد در مسیر راه شهر نوبندگان به ارجان بوده‌است و در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی از گای لسترنج دوگنبدان را با نام گنبد ملغان یا ملجان یا ملگان، جزئی از ولایت فارس ذکر کرده که در ساحل یکی از شعب رودخانه شیرین در مسیر نوبندگان به ارجان قراردارد؛ و در مورد موقعیت جغرافیایی و آب و هوای آن می‌گوید که شهر گنبد ملغان از جمله مناطق گرمسیری بوده و نخلستان آن شهرت دارد که در مجاورت کوه و ولایت بازرنگ و همچنین صرام (چرام) که زمستان آن به بسیار سرد بوده و حتی در فصل تابستان سر کوه آنجا برف داشته واقع است. مقدسی درقرن چهارم از قریه ویرانی درآنجا گفتگو کرده‌است و در فارسنامه ابن بلخی که در قرن ششم می‌زیسته از آن به عنوان شهری گرمسیری که آب روان دارد یاد کرده‌است. او از قلعه‌ای در دوگنبدان که آذوقه سه چهار سال محافظین قلعه را در آن نگه می‌دارد و هوای آن خنک است و همچنین از باغات میوه، غله، آب انبار عالی، مسجد جامع و قلعه‌های دیگری در شهر صحبت کرده‌است. یاقوت بن حموی از ملجان به صورت منطقه‌ای در فارس بین ارجان و شیراز با عنوان دهکده و قلعه، یاد می‌کند. از آنجا که رستاق گنبد ملجان در مرز شاهپور و در برابر ارجان قرار داشته می‌توان نزدیکی مکانی و همبستگی قدیمی این دو رستاق را محتمل شمرد. علاوه ابن بلخی، عبداله مستوفی نیز از وجود قلعه‌ای در نزدیکی شهر خبر می‌دهد که البته هنوز اثری از این ویرانه‌ها بدست نیامده است. دوگنبدان در جهانگشای نادری از تألیفات عصر افشاریه نیز یاد شده و ذکر کرده‌است که بقایای یک کاروانسرای قدیمی که شاید از دوران صفویه و باراندازی جهت مسافران خلیج فارس وجود دارد که در عصر حاضر درشش کیلومتری ورود به شهر از طرف جاده شیراز اهواز و در کنار محل ژاندارمری و قبرستان قدیمی تا سال ۱۳۴۲ دیده می‌شد.
دوگنبدان تا قبل از سال ۱۳۰۶ تقریباً خالی از سکنه بود ولی پس از آن با فعالیت‌های شرکت نفت در این منطقه (گچساران) اهمیت یافت و اولین چاه نفت در روستای بابامحمد از توابع دوگنبدان امروزی حفاری شد که اکنون به چاه شماره شش معروف است. بعد از این تاریخ با وجود این که توسط کارکنان ایرانی و انگلیسی شرکت نفت تعدادی چاه در اطراف دوگنبدان حفر گردیده لیکن درسال‌های بعد به دلیل نا امنی‌هایی در منطقه این گروه به مسجد سلیمان رفته و در آنجا به کار حفاری نفت ادامه دادند ولی مجدداً ازسال ۱۳۱۵ شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیت‌های اکتشاف و حفاری و استخراج از چاه‌های این منطقه را شروع کردند.[۷] در بعضی ازمنابع تاریخی از این شهر به عنوان محل یک کاروانسرای دوره صفوی نام برده شده و روستائی به نام زریون در شمال این کاروانسرا قرار داشته که امروزه از هیچ‌کدام اثری باقی نمانده‌است. روستای زریون تا سال ۱۳۱۹ وجود داشته که با شروع و بهره‌برداری مجدد از منابع نفتی در منطقه جزئی از باند فرودگاه قدیمی شرکت نفت می‌گردد. برطبق گفته هاینس گاوبه[۸] که اصولاً دوگنبدان تا قبل از انتقال قسمتی از سازمان شرکت نفت به آنجا اهمیتی نداشته و فقط مسافران از آثار کاروانسرایی آن سخن گفته‌اند به نظر می‌رسد که تنها این کاروانسرا و سه روستای کوچک به نام‌های زریون، پربالی، رادک سابقه سکونت در دوگنبدان بوده‌است. با شروع فعالیت‌های نفتی در گچساران قدیم در سال ۱۳۱۶ و تغییر مکان واحدهای کارگری و کارمندی شرکت نفت، از گچساران قدیم به شهر دوگنبدان، در فاصله سال‌های (۳۰–۱۳۲۸) این شهر رونق تازه‌ای به خود گرفت یعنی روستای زریون در مسیر باند فرودگاه شرکت نفت واقع شد و اهالی آن به روستای پروبالی منتقل شده‌اند. گچساران قدیم بر اثر ناهمواری زمین، محدودیت فضای شهری، تراکم تأسیسات نفتی و زلزله‌های متناوب و مکرری که به علت انفجار اکتشاف معادن نفت ایجاد می‌گردید در سال ۱۳۳۰ برابر با تصمیمات دولت و شرکت نفت ایران و انگلیس تخلیه و تخریب گردید و قرار شد به شهر دوگنبدان فعلی که محل مناسبی برای استقرار کارگران و کارمندان و احداث شهری نوساز بود منتقل گردد. برنامه ساخت شهر دوگنبدان به علت داشتن منابع نفت فراوان دراطراف و حوالی آن بوده‌است و بعد از این که شرکت نفت محل آن را برای استقرار کارکنانش مناسب یافت تدریجاً به محل فعلی منتقل شدند و اولین کلنگ بنای شهر فعلی دوگنبدان توسط شرکت نفت در سال ۱۳۳۴ به زمین زده شد که به تدریج با سکونت اهالی و اشتغال در تأسیسات شرکت نفت این شهر گسترش یافته و از سال ۱۳۳۵ با احداث خانه‌های مسکونی کارکنان شرکت نفت و احداث تعدادی مغازه مربوط به کسبه بهبهانی، گروهان ژاندارمری و خیابان کشی به شیوه امروزی تدریجاً شهر گسترش یافت و به شهر دوگنبدان معروف شد.
مردم این شهرستان لر زبان می باشند. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۹۶٬۷۲۸ نفر (۲۶٬۷۷۰ خانوار) بوده‌است. این شهر دومین شهر پرجعمیت استان و ۱۰۲ شهر پرجعمیت کشور است.
شهرستان گچساران یکی از شهرهای دانشگاهی کشور است و بیش از ۱۲٬۰۰۰ نفر در دانشگاه‌های این شهرستان مشغول به تحصیل هستند. دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران یکی از قدیمی‌ترین واحدهای دانشگاه آزاد کشور است که در سال ۱۳۶۴ کار خود را آغاز نموده و یکی از مهم‌ترین مراکز دانشگاهی در جنوب کشور و اولین مرکز علمی استان کهگیلویه و بویراحمد است. این شهرستان علاوه بر دانشگاه آزاد و دانشگاه پیام نور، در سال ۱۳۹۱ شاهد افتتاح دانشکده دولتی نفت و گاز گچساران بوده‌است. هم‌اکنون این دانشکده به عنوان دومین دانشگاه دولتی استان به صورت مستقل به کار خود ادامه می‌دهد.
مراکز تجاری قدمت زیادی ندارند ولی با گسترش شهر رشد قابل توجهی داشته‌اند. مهم‌ترین مراکز تجاری و خرید دوگنبدان به شرح زیر هستند:
مرکز شهر: این قسمت از شهر پر ترددترین قسمت است و به بیانی دیگر قلب شهر محسوب می‌شود. این محل در بخش میانی بلوار ولی عصر قرار دارد و از طرفین به خیابان‌های بلادیان شرقی و غربی، بشارت، حلال احمر و کوچه برلن متصل است. مراکز خرید و پاساژهای متعدد عامل اصلی جذب شهروندان است.
پاساژها: مهم‌ترین پاساژهای دوگنبدان مجتمع تجاری بزرگ شهر (شهر عینک)، پارسیان، مروارید، نور، سعدی، زمرد، حافظ، هلال احمر، ابوالفضل، طالقانی، شهرداری و هایپرمارکت شهرک کارکنان دولت هستند که عمدتاً عینک فروشی بوتیک و فروشگاه لوازم آرایش هستند. گسترش بیش از پیش پاساژها رونق اقتصادی شگرفی به گچساران داده‌است.
محلهٔ چینی‌ها: محلهٔ چینی‌ها که به علت ساختار معماریش به این نام خوانده می‌شود، در حال حاضر قلب تپنده شهر دوگنبدان است. موقعیت مناسب مکانی، گسترش پاساژها و فروشگاه‌های متعدد از عوامل اقبال مردم به این محله بوده‌است. ساختمان‌های بلند، بوتیک‌ها، لوازم کامپیوتری، لوازم آرایشی و گالری‌های هنری رونق بخش این محل است که شب‌ها به پاتوق جوانان گچساران تبدیل شده‌است. این محله در بلوار ولی عصر و بین پاساژ حافظ و سعدی قرار دارد.
بهره‌برداری نفت، گاز و تولید گاز مایع و دیگر میعانات گازی در بخش‌های مختلف شهرستان، وجود شهرک کشاورزی امامزاده جعفر و باغ‌های مرکبات واقع در دروازه شرقی شهر (از سمت شیراز) و نیز وجود شهرک صنعتی در ضلع غربی آن (از سمت اهواز) از جمله منابع درآمد اقتصادی شهر محسوب می‌شود. همچنین مجتمع پتروشمی این شهر در حال راه اندازی می‌باشد. این شهر علاوه بر گاز و میعانات گازی با تولید بیش از بیست درصد نفت کشور از این لحاظ به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور محسوب می‌شود. با تصویب مجلس شورای اسلامی شهر گچساران قرار است به زودی به عنوان یکی از مناطق وِیژه اقتصادی معرفی شود.
گچساران اولین بار و در سال ۱۳۰۲ توسط کنسرسیوم دارسی مورد مطالعه قرار گرفت و پس از انجام عملیات مختلف بالاخره در سال ۱۳۱۸ کار برداشت نفت در محل چهاه شماره ۱۳ در این شهرستان آغاز شد. میدان نفتی گچساران با ذخیره درجای ۵۲٫۹ میلیارد بشکه و ذخیره نهایی ۲۳٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، بزرگترین میدان نفتی ایران و بالاتر از میدان نفتی اهواز است همچنین این میدان نفتی پس از دو میدان نفتی دیگر که در عربستان و کویت قرار دارند سومین میدان نفتی بزرگ دنیا محسوب می‌شود. هر چند که میزان برداشت میدان اهواز اکنون بیشتر از میدان گچساران است ولی میزان کل نفت قابل برداشت میدان گچساران به مراتب بیشتر از میدان اهواز است از این رو در رده‌بندی بزرگترین سفره‌های نفتی در جایگاه سوم جهان قرار داده شده‌است.
آغاز به کار اولین سینمای دوگنبدان (گچساران) به دهه ۳۰ هجری خورشیدی بر می‌گردد. اولین فیلم سینمایی در سال ۱۳۳۵ در دوگنبدان با نام شب‌نشینی در جهنم به کارگردانی ساموئل خاچیکیان و موشق سروری به روی پرده رفت. سینما گچساران تا سال ۱۳۸۴ پابرجا بود. این سینما که سالهاست به دلیل مسائل مالی تعطیل بوده قرار است به زودی بازگشایی شود. تنها سینمای کنونی دوگنبدان مربوط به سینمای شرکت نفت و گاز گچساران است. این سینما عمومی نبوده و تنها برای کارکنان شرکت اکران دارد. از هنرمندان سرشناس گچساران می‌توان به جمشید جهانزاده بازیگر فیلم جنگ نفت کش‌ها، افسانه دو خواهر، رقص شیطان، و نیز پریوش نظریه بازیگر فیلم‌های بوی کافور عطر یاس، پدر، مدینه و بادیگارد نام برد. از دیگر هنرمندان این شهر می‌توان به زرین کشاورز تهیه‌کننده و مجری رادیو تهران اشاره کرد که در سال ۱۳۹۳ موفق به کسب عنوان گوینده برتر کشور در هجدهمین جشنواره تولیدات مراکز صداوسیما گردیده‌است.
گچساران در ورزش به عنوان مادر هاکی ایران شناخته می‌شود چرا که اولین بار این ورزش توسط کارکنان انگلیسی ساکن گچساران به ایران آورده و به شکل حرفه‌ای بازی شد. هاکی روی چمن، هندبال، شنا، تنیس روی میز، واترپلو و والیبال نشسته ورزش‌هایی هستند که این شهرستان در لیگ‌های کشور از آن‌ها به دفعات مقام کسب کرده‌است؛ ولی با این حال ورزش اول این شهرستان هندبال، واترپلو و تنیس روی میز است. باشگاه نفت و گاز گچساران مهم‌ترین باشگاه شهرستان بوده که در سطح کشور به واسطه قهرمانی‌هایی که در رشته‌های مختلف کسب نموده شناخته شده‌است. از بازیکنان گچسارانی مطرح تیم ملی جوانان و بزرگ‌سال فوتبال که برخی از آن‌ها زمانی در این باشگاه توپ می‌زدند می‌توان به میلاد غریبی، رضا قیالی، محمد رشید مظاهری، ایمان موسوی و سهیل صالحی نام برد. هم چنین سید پندار توفیقی از مدیران ملی ورزشی کشور و باشگاه استقلال تهران می‌باشد.
فرودگاه گچساران دارای دو پرواز هفتگی در مسیرهای خارک-گچساران و بلعکس، و نیز تهران-گچساران و بلعکس می‌باشد. این پروازها توسط شرکت هواپیمایی ماهان و نفت انجام می‌شوند. این شهر دارای یک پایانه مسافربری است و فاقد خطوط ریلی می‌باشد.
شهرستان گچساران
شهرستان گَچساران از شهرستان‌های ایران در جنوب غربی استان کهگیلویه و بویراحمد است. مرکز این شهرستان، شهر دوگنبدان است و در زمان‌های قبل جز استان فارس و استان خوزستان بوده است. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۰، برابر با ۱۱۹٬۲۱۷ نفر بوده‌است. شهرستان گچساران حدود ۴٬۶۸۳ کیلومتر مربع وسعت دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان چرام از شمال غرب به شهرستان کهگیلویه از جنوب به شهرستان گناوه (استان بوشهر) از شرق و شمال شرقی به شهرستان ممسنی (استان فارس) و از غرب به شهرستان بهبهان (استان خوزستان) محدود می‌باشد. مردم شهرستان گچساران به زبان لری تکلم می کنند.
واحد بهره‌برداری شمارهٔ یک گچساران به عنوان بام نفتی ایران معروف است. این واحد که در جنوب شرقی و در فاصلهٔ ۲۰ کیلومتری شهرستان گچساران در منطقه‌ای به نام سقلاتون واقع شده، در سال ۱۳۱۱ ه.ش به بهره‌برداری رسیده است و در ارتفاع ۳٬۲۱۱ پایی از سطح دریا قرار دارد. این واحد با ظرفیت تولید ۲۴۵ هزار بشکه نفت در روز، روزانه ۱۵۷ هزار بشکه نفت را از ۶۷ حلقه چاه جمع‌آوری و تفکیک می‌کند و حاصل این تفکیک از طریق تلمبه‌خانهٔ گوره برای صادرات به پایانهٔ خارک انتقال می‌یابد. همچنین روزانه بیش از ۱۰۴ میلیون فوت مکعب گاز نیز از طریق این واحد به ایستگاه تقویت فشار گاز شمارهٔ یک گچساران تحویل می‌شود و تأمین خوراک پالایشگاه شیراز، در حدود ۴۰ هزار بشکه در روز نیز برعهده این واحد است. نفت این واحد از نوع سنگین به شمار می‌آید. اگرچه این واحد در زمان جنگ ایران و عراق آماج حملات هواپیماهای عراقی قرار گرفت، اما به دلیل قرارگیری در ارتفاعات بالا، هرگز آسیب جدی به آن وارد نشد و این واحد تاکنون همواره در مدار تولید قرار داشته‌است.
شهرستان گچساران یکی از شهرهای دانشگاهی کشور است و بیش از ۱۲٬۰۰۰ نفر در دانشگاه‌های این شهرستان مشغول به تحصیل هستند. این شهرستان افزون بر دانشگاه آزاد و دانشگاه پیام نور، در سال ۱۳۹۱ شاهد افتتاح دانشکدهٔ دولتی نفت و گاز گچساران بوده است. دانشکدهٔ نفت و گاز گچساران هم اکنون دارای ۳ رشته مهندسی پلیمر، شیمی کاربردی، کاردانی مکانیک می‌باشد و در سال ۱۳۹۴ با برطرف شدن مشکلات اقدام به پذیرش دانشجوی دختر کرده است که رشته‌های نو سال ۱۳۹۵ به دانشکده اضافه می‌شود.
گچساران در منطقهٔ گرمسیر واقع شده‌است و دارای دو نوع آب و هوای معتدل و خشک در نیمهٔ شرقی و گرمسیری خشک در نیمهٔ غربی می‌باشد. راه اصلی استان خوزستان (اهواز) به استان فارس (شیراز) از این شهرستان می‌گذرد و قشلاق عشایر بویراحمد نیز در آن قرار دارد. ناحیهٔ گچساران در منتهی‌الیه مناطق نفت‌خیز ایران قرار گرفته‌است. منطقهٔ نفتی گچساران از نواحی قدیمی و مشهور صنعت نفت ایران به شمار می‌آید.
رودخانه زهره و رودخانه نازمکان ،مهم‌ترین رودخانهٔ های دائمی شهرستان می باشند به گونه ای که در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب دوگنبدان درحال حاضر سدبزرگ چم شیرباحضور پیمانکاران چینی بر روی رودخانه زهره درحال احداث می باشد واز سوی دیگر سالهاست سد کوثر بر روی رودخانه ی خروشان نازمکان به بهره برداری رسیده است . این رودخانه نقش بسیار پررنگی دراقتصاد اهالی روستاهای بویراحمد گرمسیری که در حاشیه ی این رود می باشند، دارد.دریاچه زیبای سد از سمت روستای آرو قابل دسترسی می باشد.رودخانهٔ باشت از کوه خامی و درهٔ تنگ‌شیر سرچشمه می‌گیرد. رودخانهٔ خربل یکی دیگر از رودخانه‌های شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است و پس از طی مسافتی به رودخانهٔ زهره می‌پیوندد.
شهرستان گچساران به دلیل دارا بودن معادن غنی نفت فراوان، مهم‌ترین مرکز استخراج و بهره‌برداری نفت کشور به شمار می‌رود. شهر دوگنبدان، مرکز شهرستان در ارتفاع ۷۲۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۱۸ کیلومتر مربع و در ۱۵۷ کیلومتری شهر یاسوج قرار گرفته‌است. از چگونگی نامگذاری و پیشینهٔ تاریخی این شهر اطلاعات دقیقی در اختیار نیست ولی طبق نظریهٔ باستان‌شناسان و پژوهشگران در قسمت‌های شرقی و غربی آثار باقی‌مانده از دو گنبد قدیمی وجود دارد. به علت وجود همین دو گنبد در این ناحیه نام دوگنبدان برای این شهر انتخاب گردیده‌است.
پوشش محلی گچساران، پوششی است که در کهگیلویه و بویر احمد رایج است. مردان گچساران کلاه بر سر می‌گذارند که نام آن «تیارس» است. در ایلات بختیاری کلاه‌سیاه رنگ نمدی بر سر می‌گذارند که از نوعی پشم مرغوب بانام «گز» تهیه می‌شود. از دیگر پوشاک مردانه می‌توانیم به تنبان و شلوار، شال کمر، سدره، کلیجه، جلیسقه، ارخالق، حله، عبا، گیوه، ارسی، کپنک، کردکی اشاره کرد. پوشاک زنانه شامل دلگ یا ارخالق، جومه، کلاه، روسری و چارقد، دستمال و جوراب است.
یکی از مراسم‌هایی که در کهگیلویه و گچساران با آداب‌ورسوم خاصی برگزار می‌شود، مراسم عروسی است. کچه زنی یا کنایه زنی روزی یکی از رسوم عروسی است که در آن مادر یا یکی از بستگان داماد بعد از مشورت با یکی از والدین دختر موردنظر، کنایه‌ای می‌زند و با زرنگی خاصی سعی می‌کند تا در یک نظر رضایت خانواده عروس را جلب کند.
از صنایع‌دستی گچساران می‌توان به تابلوهای معرق، مشبک، کیف، کمربند، مروارید بافی، جاجیم‌بافی، سیاه‌چادر بافی، گلیم‌بافی، قالی‌بافی، سبدبافی و آویزه‌های سنتی اشاره کرد. از سوغاتی‌های گچساران و کهگیلویه و بویر احمد می‌توان به گردو، عسل، انگور اشاره کرد. از غذاهای محلی گچساران می‌توان به آش کارده، آش بادام، شیر برنج و نان‌های شلشلی، تکو و گرده زیر چاله اشاره کرد.
جاذبه های گچساران
چهارطاقی خیرآباد: یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی در شهرستان گچساران، بنایی است تاریخی که در فاصله ۵۰ کیلومتری از این شهرستان قرار گرفته و به نظر می‌رسد که دارای قدمتی متعلق به دوران حکومت ساسانیان است. این بنای کهن که به نام «چهارطاقی خیرآباد» شهرت یافته است، بهره‌مند از معماری اصیل و کاملا ایرانی است که می‌توان آن را نمادی از سیاست، مذهب و نوع حکومت دوران خویش در نظر گرفت. اثری کهن که در روستای «ده ناصر» استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده و همانند سندی ارزشمند، از تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران زمین است.
منطقه حفاظت شده کوه خامین: قطعا یکی از زیباترین و محبوب‌ترین جاهای دیدنی گچساران، «منطقه حفاظت شده کوه خامین» است که در فاصله ۳۰ کیلومتری از ضلع شرقی شهرستان «دو گنبدان» در گچساران، قرار دارد. وسعت این منطقه سرسبز، بالغ بر ۲۵ هزار و ۶۷۱ هکتار است که با پوشش گیاهی و جنگلی مانند بلوط، ارژن، کیکم، گون، زالزالک، کلخنگ و انجیر وحشی، منظره‌ای ناب و تحسین‌برانگیز را برای تماشا و طبیعت‌گردی ایجاد کرده است. همچنین این منطقه زیستگاه جانوران مختلفی همچون بز، پازن، قوچ، میش، کبک، خرگوش، جغد، شاهین و نیز حیات وحش برخی از گونه‌های جانوری مانند پلنگ، خوک وحشی، سمور وحشی و گرگ است. این ناحیه از استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۷۸ با هدف حمایت از حیواناتی همچون پلنگ، بز، پازن، قوچ، میش و کبک دری به‌عنوان منطقه تحت حفاظت، به فعالیت خود ادامه داده است.
روستای مارین: روستا، یکی از مناطق زیبا با دیدنی‌های طبیعی چشم‌نواز و تماشایی کشور است که در بین بسیاری از گردشگران و عاشقان سفرهای سبز و پاک، محبوب است. اگر علاقه‌مند به طبیعت‌گردی، دوستدار هوای پاک و طرفدار سرسبزی و مناطقی با چشم‌اندازهای منحصربه‌فرد هستید، «روستای مارین»، یکی از این مکان‌های فوق‌العاده با طبیعتی سرسبز و مناظری بی‌نظیر است که در ۳۶ کیلومتری از شمال گچساران قرار دارد. از ویژگی‌های جالب و مطلوب این روستا، اتصال آن از دو سمت شمال و جنوب غربی به دو کوه «ولی گنج» و «کوه کاردی» است. همچنین قرار گیری آن در میان دره‌ای که اطراف آن را ارتفاعات بلند احاطه کرده است، در کنار تاریخی بودن آن، خود از دلایل زیبایی و محبوبیت روستا در بین طبیعت‌گردان و مسافران است.
پل خیری و محمد خان: یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی در شهرستان گچساران، سازه‌ای است کهن و تاریخی که باستان‌شناسان قدمت آن را متعلق به دوره حکومت ساسانیان، تخمین زده‌اند. «پل خیری و محمدخان» نام این اثر ملی است که در مجاورت راه موصلاتی به «دهدشت» و در ۵۰ کیلومتری شمال غرب گچساران قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که این پل عظیم، اثری است برجای مانده از دوران اسلامی که بر «رودخانه خیرآباد» و احتمالا بعد از تخریب پل در دوران ساسانی، با طولی برابر با ۱۳۰ متر و متشکل از ۷ دهانه که بخش زیادی از آن در بخش غربی رودخانه و در خاک خوزستان قرار دارد، احداث شده است.
روستای دیل: یکی از روستاهای تاریخی و جاهای دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد، «روستای تاریخی دیل» است که با ارتفاعی بالغ بر ۸۵۰ متر از سطح دریا، دارای آب و هوایی بسیار دوست‌داشتنی و مطبوع در فصل بهار، و معتدل و بارانی در زمستان است. همین امر سبب شده است که این دو فصل، بهترین زمان برای حضور گردشگران و مسافران به این سرزمین در نظر گرفته شود. «گنبدان گبر در چرزو»، «تنگ آسیاب»، «قلعه برج»، «ده بزرگ» و «قلعه شاه بهمن»، از جمله آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری این روستای زیبا و سرسبز است که گردشگران و توریست‌ها برای مشاهده آن‌ها به این روستا سفر می‌کنند.
آرامگاه حکیمه خاتون (س): یکی از جاذبه‌های محبوب مذهبی در شهرستان گچساران، بارگاهی است مطهر که به «آرامگاه بی بی حکیمه خاتون (س)» شهرت یافته است. این بارگاه ملکوتی، در بین مردم از ارزش و اهمیت والایی برخوردار است و سالانه میزبان جمع زیادی از علاقه‌مندان به خاندان اهل بیت (ع) است. به‌گونه‌ای که جمع زیادی از سراسر کشور و کشورهای همسایه برای زیارت این مکان مقدس، به گچساران سفر می‌کنند. به نظر می‌رسد که بی بی حکیمه خاتون (س)، دختر امام موسی کاظم (ع) و خواهر تنی حضرت شاه چراغ (ع) است. جالب است بدانید که شکل گنبد «آرامگاه بی بی حکیمه خاتون»، به‌دلیل قرارگیری آن در دل کوه، نوعی خاص و ویژه طراحی و ساخته شده و همین امر، باعث شده است که این مکان مذهبی، در بین دیگر اماکن مذهبی ایران، منحصربه‌فرد جلوه کند.
آبشار گنج بنار: از دیگر زیبایی‌های طبیعی در شهرستان گچساران، «آبشار گنج بنار» است که در ۳۰ کیلومتری از این شهرستان و در دامنه کوه «خاییز» قرار گرفته است. ارتفاع این آبشار برابر با ۳۰ متر است و آب آن نیز از چشمه‌های متعددی تامین می‌شود. حضور این پدیده طبیعی باعث شده است که حتی در فصل گرم سال، آب و هوای این منطقه بسیار دلنشین و خنک باشد و جمع زیادی از گردشگران و مسافران از این آبشار زیبا دیدن کنند.
گنبد لیشتر: یکی از بناهای تاریخی گچساران، در فاصله ۳۰ کیلومتری از این شهرستان قرار دارد که به «گنبد لیشتر» شهرت یافته است. این اثر کهن که دارای پیشینه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری و متعلق به دوران حکومت سلجوقیان است، متشکل از یک گنبد با پلانی به‌شکل مربع است که با استفاده از فیلپوش‌ها به‌شکل هندسی هشت ضلعی و سپس به‌صورت یک گنبد مخروطی شکل، تبدیل می‌شود. از ویژگی‌های جالب و قابل‌توجه در معماری این اثر، می‌توان به نوع چینش سنگ‌ها و چگونگی ساخت گنبد اشاره کرد که آن را همانند بنایی ارزشمند در اعصار مختلف، جلوه می‌دهد. امروزه نیز این بنای کهن، مورد توجه گردشگران و توریست‌های مختلف قرار گرفته و یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی کشور محسوب می‌شود.
دژ سلیمان: از دیگر جاذبه‌های تاریخی در گچساران، ساختمانی است بسیار کهن که در ۲۰ کیلومتری از جنوب غرب این شهرستان و در ارتفاعات «کوه دژ سلیمان»، قرار گرفته است. «دژ سلیمان»، نام این میراث ایران کهن است که برای بازدید از آن باید مسیری سخت و دشوار را طی کرد. به نظر می‌رسد که دژ سلیمان، روزگاری مقر «سلیمان‌بن طاهر گناوه‌ای»، یکی از رهبران فرقه قرامطه بوده است و به همین دلیل به این نام نیز شهرت یافته است. دژ سلیمان، یکی از سه قلعه‌های مهم و غیرقابل نفوذ اسماعیلیان در بخش جنوبی کشور است که به‌دلیل همین دسترسی دشوار، در دوران مختلف، بسیار مهم و ارزشمند بوده است.
تنگ باشتک: در ۷ کیلومتری شمال شرقی گچساران، یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی و دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته است که از آن به «تنگ باشتک» یاد می‌شود. تنگ باشتک دارای عرضی وسیع و بسیار دیدنی است و همچون یک مسیر مارپیچ‌گونه سنگی، با گذشتن از هر پیچ از آن، می‌توان چشم‌اندازهای تماشایی از صخره‌هایی تنگ را مشاهده کرد. در قسمت‌های مختلفی از عرض تنگ باشتک، نور خورشید روی سر گردشگران می‌تابد و همین امر زیبایی خارق‌العاده‌ای را ایجاد می‌کند که در بین تماشاگران، بسیار محبوب و دوست‌داشتنی است.
آبشار کیوان لیشتر: در ۲۵ کیلومتری شهرستان گچساران در منطقه لیشتر از توابع این شهرستان و در نزدیکی روستایی به نام «هفت چشمه»، یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی و بسیار زیبا قرار گرفته است که در بسیاری از ایام سال، پذیرای جمع زیادی از گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی است. «آبشار صخره‌ای کیوان لیشتر» نام این پدیده زیبای طبیعی است که با شکل پلکانی از ۷ آبشار کوچک تشکیل شده و در محل اتصال دو رودخانه «دره تنگ درک» و «دره سور»، ایجاد می‌شود. ساختار پلکانی بودن این آبشار تماشایی، استخرها و برکه‌هایی بسیار زیبا را ایجاد کرده است که زیبایی دو چندانی به این منطقه بخشیده است.
..................................
آرشیو
