در قسمت دوم پرونده " low block تیم های دفاعی را چگونه بشکنیم؟" به تعریف اصول superiority و Compactness پرداخته ایم و دوباره به استراتژی های مختلف برای ایجاد و اشغال فضا رسیده ایم. در قسمت اول "ایجاد فضا با حرکات طولی" را بررسی کردیم و حالا به اهمیت ایجاد برتری عددی و رعایت اصول superiority می رسیم. تعریف ها از دو اصل superiority و Compactness به صورت اجمالی است و در پرونده های بعدی به تعریف دقیق آن ها و مثال های ملموس تری می پردازیم. (اگر قسمت اول را مطالعه نکرده اید حتما برای درک استراتژی های این مطلب نگاهی به قسمت اول بیاندازید)
"... پیش از این در مورد رویکرد low block صحبت کردم و توضیح دادیم تیم های دفاعی و نتیجه گرا چگونه می توانند تیم های بزرگ را به دردسر بیاندازند یا حتی پیش می آید که تیمی مثل اتلتیکو مادرید با همین شیوه به افتخاراتی هم برسد. اما حالا در فوتبال ایران که نه خبری از ورود مربی خارجی به آن است و نه مربیانش، مربیانی مولف هستند که سبکی را در تیم شان جا بیاندازند و چند فصلی با تیم شان ماجراجویی کنند (البته در این بین صبر هواداران و عملکرد مدیران نیز تاثیر به سزایی در رخ ندادن این اتفاق دارد) اکثر تیم ها در این فصل با رویکردی کاملا تدافعی به مصاف تیم هایی مثل سپاهان، استقلال و پرسپولیس رفتند و توانستند حتی نتایج خوبی را هم کسب کنند. برای مثال همین دیروز استقلال نتوانست مقابل پیکانی که با رویکرد low block و با سیستم 1-4-5 به میدان آمد به سه امتیاز برسد یا پرسپولیس در هفته اول رقابت های لیگ بیستم مقابل سایپا متوقف شد...."
به گزارش طرفداری، قسمت قبل در مورد اهمیت فضا در فوتبال مدرن صحبت کردیم و پس از درک ارزش های فضا در فوتبال به تاثیر این اصل در شکستن مقاومت تیم های دفاعی پرداختیم.
قبل از صحبت در درمورد استراتژی های مرسوم برای ایجاد و اشغال فضا باید با اصل فشردگی آشنا شوید.
اصل فشردگی (Compactness)
کامپکتنس یا اصل فشردگی به معنای حفظ فاصله ای کوتاه بین دورترین بازیکنان تیم و نزدیک ترین بازیکنان چه به شکل عرضی و چه به شکل طولی است. نرو روکو به عنوان کسی شناخته می شود که جزو پیشگامان استفاده از اصل فشردگی بوده است. (نرو روکو دوران موفقی در میلان داشت و توانست در دوران مربی گری اش 2 بار در لیگ قهرمانان، 2 بار در لیگ اروپا، 2 بار در سری آ و 3 بار در رقابت های کوپا ایتالیا قهرمان شود)
همانطور که در تصویر مشاهده می کنید تیم آبی فاصله عرضی و طولی کمی را از زمین اشغال کرده است
برخی تیم ها در تمام طول بازی از این اصل برای حراست از دروازه خود استفاده می کنند و برخی دیگر هم تنها دقایق کمی از بازی برای حفظ نتیجه یا هر هدف مورد نظر دیگری از این اصل استفاده می کنند. استفاده مداوم از این اصل در طول بازی نیازمند ابزاری است که هر تیمی آن را در اختیار ندارد برای مثال تیمی که بخواهد در طول 90 دقیقه اصل فشردگی را رعایت کند باید هنگام حمله لاین دفاعی خود را روی میانه میدان قرار دهد پس باید مدافعانی برای این تیم بازی کنند که قدرت بازی با پا و کنترل بازی خوبی را هم داشته باشند.
در واقع هدف از اجرای اصل این است که تیم مدافع با نزدیک کردن بازیکنانش به هم، مناطق با ارزش زمین را با نفرات زیادی اشغال کند و با برتری عددی مقابل بازیکن صاحب توپ حریف، مانع تهدید دروازه شود. اما همواره باید به این نکته اشاره داشت که:
overload and occupying specific areas will always free up other areas
برتری عددی و اشغال یک فضای خاص در زمین باعث آزاد شدن فضاهای دیگر می شود.
قانون بالا معمولا می تواند برای تیم هایی که با رویکرد low block و اصل فشردگی بازی می کنند دردسر ساز باشد اما تیمی که اصل فشردگی را رعایت می کند قرار است مهم ترین فضاهای زمین را با 10 بازیکنش (در اصل فشردگی معمولا طول و عرض تیم 20 در 30 متر می شود) اشغال می کند و فضاهایی که از اهمیت پایینی برخوردار هستند مثل فلانک ها را در اختیار حریفان قرار می دهند و این خود یکی از دلایل مهم به دردسر افتادن تیم های بزرگ می شود. حالا قبل از بررسی دومین قسمت از راهکار هایی برای شکستن low block تیم ها نگاهی هم به اصلی موسوم به "برتری" می اندازیم...
ایجاد برتری عددی و رعایت اصل superiority
اصل superiority یکی از پیش نیاز های سبک بازی Positional play (به نوعی همان بازی مالکانه) است. در کل و به طور خلاصه هدف از به کار بردن این اصل این است که بازیکنان تیم خودی از هر نظر در موقعیت برتری نسبت به بازیکنان حریف باشند. (معنای کلمه Superiorities هم همان برتری است)
سه قسمت مهم و اساسی اصل
تصویر بالا به طور کلی اصل Superiorities را تعریف می کند. این اصل به سه بخش اصلی «Numerical » ،«Positional » و «Qualitative » تقسیم می شود. تعریف خلاصه هر کدام از آن ها به صورت زیر است:
Numerical (برتری عددی): این بخش از اصل همان برتری عددی است که با اصطلاح overload از آن یاد می شود.
Qualitative (برتری کیفی): این قسمت از اصل هم به همان تعرف ابتدایی برمی گردد (در کل و به طور خلاصه هدف از به کار بردن اصل این است که بازیکنان تیم خودی از هر نظر در موقعیت برتری نسبت به بازیکنان حریف باشند) حالا هم باید این گونه قضیه را تفسیر کنیم که چه در زمانی که بازیکنان ما برتری عددی ایجاد کرده اند و چه در زمانی که تعداد بازیکنان برابر است باید از نظر شکل تیمی و عملکرد فردی بازیکنان اتفاقاتی رقم بخورد که تیم به اهدافش برسد و به سمت دروازه حریف حرکت کند. این قسمت ارتباط مستقیمی با مهارت فردی بازیکنان دارد و این مهارت حتما باید در راستای اهداف تیمی باشند. اگر شما نسبت به تیم حریف برتری عددی داشته باشید اما کیفیت بازیکنان شما در آن فضا و صحنه از بازی، کمتر از بازیکنان حریف باشد، برتری کیفی را در اختیار ندارید و نیم توانید از برتری عددی برای رسیدن به اهداف تان بهره ببرید. برتری عددی بدون برتری کیفی شما را به هدف نمی رساند اما برتری کیفی می تواند در شرایط برابر که نسبت به حریف برتری عددی ندارید، بعضا منجر به موفقیت شما شود.
یک نمونه از Qualitative: همان طور که می بینید تیم اینتر برتری عددی در صحنه مشخص شده ندارد اما لوکاکو با اهرم کردن (یک نوع مهارت فردی) بدنش پاس اشکرینیار را دریافت می کند و تیمش را در موضع برتری قرار می دهد.
Positional (برتری از لحاظ موقعیت): در تعریفی ساده، این قسمت از اصل پاسخ سوال "شعاع حرکتی بازیکنان و محل استقرار آن ها را چگونه تعیین کنیم که به 5 منطقه طولی زمین و 4 رفرنس پوینت برای ایجاد و کشف فضاهای با ارزش اشراف داشته باشند" است. (در قسمت های بعدی سلسله مطالب "پرونده فنی" به طور کامل در مورد رفرنس پوینت و سه قسمت اصل Superiorities توضیح داده می شود اما به طور مختصر 4 رفرنس پوینت اصلی فوتبال، توپ، یار حریف، یار هم تیمی و فضای اطراف بازیکن هستند. بازیکن هم با توجه به این 4 رفرنس پوینت تصمیمی بعدی خود را مشخص می کند. برای مثال یک مدافع کناری قبل از این که تصمیم به نفوذ بگیرد، باید موقعیت مکانی خود نسبت به بازیکن های هم تیمی، بازیکن های حریف و محل توپ توجه کند و سپس به فضایی که مقابلش ایجاد شده هم نگاهی بیاندازد و تصمیم بگیرد آیا نفوذ در آن مقطع زمانی کار درستی است یا نه؟ شاید شما هم اصطلاح هوش فوتبالی به گوش تان خورده باشد. قدرت و سرعت تصمیم گیری با توجه به 4 رفرنس پوینت اصلی یکی از شاخصه هایی است که با آن می توان هوش فوتبالی یک بازیکن را سنجید...)
حالا پس از این توضیحات به تاثیر ایجاد برتری عددی و رعایت اصل superiority در ایجاد و اشغال فضا می پردازیم.
قانون "برتری عددی و اشغال یک فضای خاص در زمین باعث آزاد شدن فضاهای دیگر می شود." یکی از دلایلی است که استفاده از ایجاد برتری عددی می تواند نقش بسزایی را در ایجاد و اشغال فضا داشته باشد.
اولین نمونه ای که از این استراتژی بررسی می کنیم، ایجاد برتری عددی در فاز اول بازیسازی برای ایجاد فضای خالی در کانال های مرکزی است. در این سناریو یک برتری عددی 3 در مقابل 2 معمولا به وجود می آید و لاین دوم تیم مدافع درگیر می شود. معمولا یک بازیکن از لاین دوم خارج می شود و پشت او یک فضای خالی به وجود می آید.
در این استراتژی یکی از هافبک ها بین دو مدافع میانی قرار می گیرد و همان طور که مشاهده می کنید تیم آبی برای جلوگیری از بازیسازی تیم قرمز در عقب زمین، یک مهره بیشتر به سوی لاین اول تیم قرمز می فرستد و همین قضیه باعث ایجاد فضای خالی در half space سمت راست می شود...
در بازی های اخیر استقلال ما این قضیه را می بینیم که مسعود ریگی بین دو مدافع آبی ها قرار می گیرد اما بازی بدون توپ نه چندان خوب هافبک های تیم و اصرار بازیکنان استقلال به پاس های عرضی بدون سود، باعث شده استقلالی ها نتوانند این استراتژی را کاملا اجرا کنند. در فوتبال ایران متاسفانه بسیاری از تیم هایی که مالکانه بازی می کنند بدون دلیل اقدام به پاس های عرضی پرتعداد و بدون سود می کنند. منطقی قضیه به این صورت است که پاس های عرضی را تا جایی ادامه دهیم که یک فضای خالی در زمین حریف به وجود بیاید و در همان لحظه ای که فضای خالی به وجود آمده باید بازیکن صاحب توپ اقدام به یک پاس طولی کند. اجرای این استراتژی و استراتژی های بعدی که در مورد رعایت اصل superiority و برتری عددی است نیازمند در اختیار داشتن بازیکنانی است که هم بتوانند سه قسمت اصلی اصل superiority به خصوص Qualitative (برتری کیفی) را رعایت کنند و دید خوبی هم داشته باشند...
در این تصویر هم سرجیو بوسکتس را می بینید که با حضورش در بین دو مدافع یکی از هافبک های آلاوس را از پستش خارج می کند و یک فضای خالی خوب برای سه بازیکن بارسلونا در سمت چپ به وجود داشت.
همان طور که گفتیم تیم های مدافع که اصل فشردگی را رعایت می کنند، معمولا کانال مرکزی که از اهمیت بالایی برخوردار است را اشغال می کنند و علاقه ای هم به پرس تیم حریف ندارند. در چنین مواقعی تیم حمله کننده می تواند بازی را به فلانک ها ببرد. به این صورت که بازیکنان کلیدی خود را به محوطه جریمه نزدیک کند، فولبک های حریف را از فلانک ها خارج و فولبک های خودی را آزاد کند.
این قضیه درست است که فلانک ها به اندازه کانال مرکزی و نیم فضاها ارزش ندارد اما وقتی با تیمی بسیار بسته و فشرده موجه می شویم گاهی اوقات باید حتما به ارسال های بلند از فلانک ها روی بیاوریم. در فوتبال ایران معمولا برای شکستن low block تیم های دفاعی این سیستم طرفداران زیادی دارد. البته بردن بازی به فلانک ها حتما با ارسال همراه نخواهد بود و بزرگترین اشتباه هم این است که از فلانک ها فقط برای ارسال استفاده شود. با حضور توپ در فلانک ها می تواند half space را آزاد کرد.....
در این تصویر مشاهده می کنید منچستر سیتی در مقاطعی از بازی برای به گل رسیدن از این استراتژی استفاده می کند. ولوورهمپتون یکی از تیم هایی است که مقابل حریفان سرسختش در برخی مواقع با رویکردی دفاعی به میدان می رود و گاها هم موفق بوده است. بازی این تیم مقابل چلسی به خوبی نشان داد یک تیم با رویکرد دفاعی چگونه می تواند تیمی هجومی که به بازی مالکانه علاقه بسیاری دارد و در حمله از آرایش 5-3-2 به خود می گیرد را متوقف کند. (توماس توخل معمولا در تیم هایش هنگام حمله از آرایش 5-3-2 استفاده می کند و در بازی مقابل ولوورهمپتون 78.9 درصد مالکیت توپ داشت و نتوانست تا پایان بازی گلی به ثمر برساند)
استراتژی بعدی که معمولا از خطرناک ترین راهکارها برای حمله به دروازه حریفان است، ایجاد برتری عددی در half space ها است. از ارزش های این منطقه از بازی به کرات صحبت کرده ایم.
این استراتژی فولبک های تیم حریف را دچار یک بحران در تصمیم گیری می کند و آن ها ناگهان به سه بازیکن حریف مواجه می شوند.
در این استراتژی هافبک تیم و وینگر روی half space قرار می گیرند و به راحتی فولبک تیم آزاد می شود. حالا مدافعی که می خواهد بازی را آغاز کند هم می تواند توپ را به half space بفرستد و هم می تواند بازی را به فلانک نزدیک تر ببرد. باز هم توانایی مدافعان تیم قرمز در بازی با پا و دید خوبش در موفقیت این استراتژی حیاتی است.
در مثال این استراتژی هم پای منچسترسیتی در میان است. همان طور که در قسمت اول گفتیم، در ابتدا دو بحث خلق فضاهای خالی و اشغال فضا های موثر دو جنبه مهم هستند که ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و هیچ کدام از آن ها بدون دیگری کامل نیست. منچسترسیتی نه تنها فضا می سازد بلکه از آن هم استفاده می کند و نمونه کامل تیمی است که با رعایت اصل برتری عددی موقعیت سازی می کند.
معمولا یک تیم برتری عددی در یک قسمت از زمین ایجاد می کند که قصد دارد با همان برتری عددی در همان منطقه توپ را جلو ببرد یا به دنبال انتقال بازی به سمتی دیگر زمین است که به دلیل شلوغی بیش از حد منطقه ای که توپ در آن است، خالی شده است. این تاکتیک معمولا متعلق به تیم هایی است که بازیکنان کلیدی خود را از شلوغی دور می کنند و آن ها را برای قرار گرفتن در فضای خالی و موقعیت خوب، دور از منطقه شلوغی قرار می دهند.
قسمت دوم مطلب" low block تیم های دفاعی را چگونه بشکنیم؟ " به پایان رسید و در پایان باز هم تاکید می شود که اجرای هرکدام از این استراتژی ها و به موفقیت رسیدن به آن ها نیازمند تمرینات خاص و پافشاری سرمربی تیم روی ایده هایش است. همانطور که الان به نمونه های موفق زیادی اشاره شده است در دنیای فوتبال نمونه های ناموفق زیادی هم وجود دارد که با اجرای اشتباه این استراتژی ها وارد بحران شده اند و به هیچ موفقیتی نرسیده اند. در قسمت سوم این پرونده با بررسی حرکتی به نام third-man run و اهمیت عرض در فوتبال به این پرونده خاتمه می دهیم و سراغ موضوعات جذاب تری از فوتبال می رویم...
گراف اول برگرفته شده از سایت Total Football Analysis
عکس دوم و سوم سایت Tacticalfootball
عکس و گراف های بعدی از Total Football Analysis
بیشتر بخوانید:
آنالیز فوتبال؛ low block تیم های دفاعی را چگونه بشکنیم؟؛ قسمت اول
