پیش از این در مورد رویکرد low block صحبت کردم و توضیح دادیم تیم های دفاعی و نتیجه گرا چگونه می توانند تیم های بزرگ را به دردسر بیاندازند یا حتی پیش می آید که تیمی مثل اتلتیکو مادرید با همین شیوه به افتخاراتی هم برسد. اما حالا در فوتبال ایران که نه خبری از ورود مربی خارجی به آن است و نه مربیانش، مربیانی مولف هستند که سبکی را در تیم شان جا بیاندازند و چند فصلی با تیم شان ماجراجویی کنند (البته در این بین صبر هواداران و عملکرد مدیران نیز تاثیر به سزایی در رخ ندادن این اتفاق دارد) اکثر تیم ها در این فصل با رویکردی کاملا تدافعی به مصاف تیم هایی مثل سپاهان، استقلال و پرسپولیس رفتند و توانستند حتی نتایج خوبی را هم کسب کنند. برای مثال همین دیروز استقلال نتوانست مقابل پیکانی که با رویکرد low block و با سیستم 1-4-5 به میدان آمد به سه امتیاز برسد یا پرسپولیس در هفته اول رقابت های لیگ بیستم مقابل سایپا متوقف شد.
به گزارش طرفداری، مفهوم "فضا" در تاریخ فوتبال، همواره یکی از مهم ترین مفاهیم تاکتیکی بوده است.
تمام زمان درباره مفهوم فضا و اهمیت آن در زمین فوتبال صحبت می کردیم. اینکه چگونه در زمین فضا ایجاد کنیم و چگونه در فضای ایجاد شده، وارد شویم.
نقل قول بالا مربوط به بری هولشوف، مدافع دهه 70 آژاکس است و نشان از اهمیت فضا در دستگاه تاکتیکی سرمربیان افسانه ای همچون یوهان کرایوف و رینوس میشل است. (آژاکس در دهه هفتاد 3 سال پیاپی بر بام اروپا ایستاد)
"فضا" یکی از پایه های مقدماتی ورزش فوتبال است و همین جنبه از فوتبال می تواند تیم های موفق را تعیین کند و آن ها را از سایر تیم ها متمایز کند اما اشغال فضاهای با ارزش در زمین فوتبال به این راحتی ها نیست.
یکی از راهکارهای شکستن low blocK تیم های دفاعی این است که مربیان ما به خوبی بازیکنان را با مفهوم و اهمیت فضا آشنا کنند. البته شاید بهتر است بگوییم قبل از این که مربی بخواهد سبک خاصی را در تیمش جا بیاندازد باید بازیکنانش را با فضا و شعاع های حرکتی شان به خوبی آشنا کند.
در این مطلب به بخشی از تئوری های تاکتیکی برای اشغال و ایجاد فضاها و شناسایی مناطق با ارزش زمین می پردازیم و مفاهیم مهمی مثل اهمیت عرض، عمق، طول زمین و برتری عددی در مناطق مختلف را بررسی می کنیم. در ابتدا باید به این نکته هم توجه کنیم که دو بحث خلق فضاهای خالی و اشغال فضا های موثر دو جنبه مهم هستند که ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و هیچ کدام از آن ها بدون دیگری کامل نیست.
قبل از صحبت در مورد تئوری های مختلف برای استفاده از فضاهای موثر نگاهی به منطقه بندی زمین می اندازیم:
کانال های مرکزی (Centre channel): کانال های مرکزی که در این تصویر با هاشور های سبز مشخص شده است به نوعی مهم ترین و خطرناک ترین منطقه زمین محسوب می شود. با توجه به زاویه و جایگاهی که این منطقه نسبت به دروازه دارد تیم های مدافع به هیچ عنوان نباید مهره های هجومی حریف را در آن منطقه آزاد بگذارند چرا که موقعیت هایی که در این منطقه به مهاجمان می رسد از xg بالایی برخوردار است. همین اهمیت و حساسیتی که نسبت به کانال های مرکزی زمین وجود دارد باعث می شود تا این منطقه به یکی از شلوغ ترین منطقه های زمین تبدیل شود.
نیم فضا ها (Half space): با توجه به شلوغی کانال های مرکزی، نیم فضا ها بهترین راه برای رسیدن به دروازه حریفان هستند. این ناحیه از زمین جایگاه ویژه ای در تفکرات مربیانی مثل پپ گواردیولا دارد. زاویه این منطقه از زمین نسبت به دروازه هم در وضعیت مناسبی قرار دارد و xg خوبی را به مهاجم صاحب توپ در این منطقه می دهد. بعضی تیم ها که با رویکرد low block بازی می کنند و اصل فشردگی را هم رعایت می کنند فولبک های خود را روی نیم فضا ها مستقر می کنند تا تیم مهاجم را به سمت فلانک ها که از ارزش پایینی برخوردارند، بفرستند.
کانال های کناری (Flank): این منطقه با هاشور های طوسی مشخص شده و به نوعی دراین بین بی ارزش ترین منطقه محسوب می شود چرا که مهاجمی که در این منطقه صاحب توپ می شود کار سختی برای رساندن توپ به دروازه حریف دارد و مهاجمان در این منطقه اغلب ناچار به ارسال های بلند می شود.
ایجاد فضا با حرکات طولی
در فوتبال اشغال کانال های مرکزی یکی از رایج ترین و مهم ترین اقداماتی است که در طول یک بازی توسط تیم ها، به خصوص تیم هایی که رویکرد های دفاعی را در پیش می گیرند، انجام می شود. در مورد اهمیت و دلیل شلوغی این منطقه توضیح داده ایم.
بازی بدون توپ طولی و استفاده از عمق حریف یکی از راهکارهایی است که می توان با استفاده از آن فضاهای خالی موثر را ایجاد و اشغال کرد. با حرکات بدون توپ طولی بازیکنان می توان فضای خالی خوبی بین خطوط تیم های حریف ایجاد کرد و با اشغال آن به موقعیت رسید.
تیم هایی که رویکرد دفاعی را در پیش می گیرند معمولا صاحب توپ نیستند. پس رقیب آن ها فرصت پرس لاین دفاعی حریف را ندارد و به همین دلیل است که تیم های بزرگ معمولا مقابل تیم هایی که با رویکرد دفاعی بازی می کنند دچار مشکل می شوند چرا که توپ و میدان را در اختیار دارند اما تیم حریف با رعایت اصل فشردگی و دفاعی همه جانبه مانع خلق موقعیت می شود.
یکی از راهکار های ایجاد فضا و موقعیت در چنین مواقعی قرارگیری مهره های هجومی بین خطوط، جذب لاین دفاعی و ایجاد فضای خالی پشت لاین دفاعی حریف است.
در تصویر بالا همان طور که مشاهده می کنید وینگر های تیم قرمز روی نیم فضا ها قرار دارند و به همین دلیل فولبک های تیم آبی برای پوشش آن ها از فلانک به نیم فضا می آیند و فلانک های تیم آبی خالی می شود. حالا فرصت خوبی به دست آمده تا فولبک های تیم قرمز با نفوذ به فلانک های حریف صاحب توپ شوند...
این یک استراتژی کلی است که لاین هجومی تیم می تواند خط دفاعی حریف را دعوت به خروج از موقعیت شان کند و همین قضیه باعث خلق فضایی می شود که معمولا توسط فولبک ها یا مهره های خط میانی می تواند اشغال شود.
تصویر بالا مربوط به بازی تیم های چلسی و اتلتیکو مادرید در لیگ قهرمانان 2021 است. تیم اتلتیکو مادرید تحت هدایت دیگو سیمئونه مقابل چلسی طبق عادت همیشگی اش رویکرد low block را در پیش گرفت و در بسیاری از دقایق بازی با سیستم 1-3-6 بازی می کرد. توماس توخل هم که اعتقاد خاصی به بازی مالکانه دارد، استراتژی های خاصی برای ایجاد فضا و استفاده از آن در خط دفاعی اتلتیکو در پیش گرفته بود. همان طور که در تصویر بالا می بیند. مهاجم تیم چلسی، فولبک راست اتلتیکویی ها را از پستش خارج کرده و باعث ایجاد فضای خالی بسیار مناسبی در جناح راست زمین شاگردان دیگو سیمئونه شده است. این جا است که یکی از جنبه های اشغال فضای پویا (dynamic space occupation) مطرح می شود. این امر نیاز به حرکتی مداوم برای دریافت توپ و رسیدن به فضایی ارزشمند دارد. یولین ناگلسمن، سرمربی تیم رد بول لایپزیش یکی از طرفداران پروپاقرص اشغال فضای پویا است. برای عملی کردن چنین امری نیاز به مهاجمان مدرنی است که از حالت ایستا خارج شوند و لاین دفاعی حریف را با حرکت های بدون توپ و هدف دارشان به خود جذب کنند. در این شیوه مهاجم تیم یار مستقم خود را جذب می کند و همزمان یا یکی از وینگر ها به داخل می زند و یا یکی از هافبک های تیم وارد فضای خالی می شود ...
در تصویر بالا زمانی را مشاهده می کنید که خط هافبک تیم قرمز مقداری عقب نشینی کرده و به همین دلیل لاین دوم دفاعی تیم آبی از لاین اول فاصله گرفته و فضای خوبی بین خطوط تیم آبی به وجود آمده است در همین زمان است که یکی از هافبک های تیم قرمز می تواند سریعا با حرکتی غیر قابل منتظره خودش را در فضای خالی به وجود آمده که در منطقه کانال مرکزی است و از ارزش بالایی برخوردار است، قرار دهد. حالا کمی به حرکات هماهنگ شده تیم مهاجم می پردازیم که متعلق به زمانی است که بازیکنان یا برای خودشان فضای خالی ایجاد می کنند یا هم تیمی های شان را در فضای خالی قرار می دهند. منظور از این حرکات می تواند هافبکی باشد که یک بازیکن حریف را بدون توپ از جریان بازی خارج می کند تا هم تیمی اش صاحب موقعیت شود، یا مهاجمی که مدافع یارگیرش را از پستش خارج می کند و وینگر تیم با نفوذ در فضای خالی، صاحب موقعیت می شود.
در تصویر بالا هم نمونه دیگری از تاثیر مهاجم تیم در ایجاد فضای خالی برای وینگر و فولبک تیم را مشاهده می کنید.
در تصویر بالا هم یکی از لحظات بازی دو تیم چلسی و اتلتیکو مادرید در رقابت های لیگ قهرمانان را مشاهده می کنید. تیمو ورنر مهاجم چلسی، مدافع اتلتیکو را از پستش خارج می کند و مارکوس آلونسو در همان لحظه به فضای خالی برای استفاده از فضای خالی موثر ایجاد شده هجوم می برد....
در قسمت های بعدی این مطلب به تاثیر بازی عرضی و ایجاد برتری عددی می پردازیم.
ادامه دارد...
گراف ها و تصاویر دوم تا ششم برگرفته شده از سایت Total Football Analysis
بیشتر بخوانید:
low block چیست؟ علاقه تیم های ایرانی به استفاده از رویکرد های دفاعی
