«برایم سخت است خودم را جای بازیکنان دو تیم بگذارم» این را آندونی زوبی زارتا می گوید. «فینال کوپا دل ری به تنهایی اهمیت زیادی دارد؛ حالا در کنار آن هواداران، پرچم ها، آن سر و صدا، خود ورزشگاه، خانواده ها و سفری که باید انجام داد را تصور کنید؛ همه این ها با هم می شود فینال، نه فقط آن ۹۰ دقیقه درون زمین. و حالا باید با این حقیقت کنار بیاییم که امسال خبری از این چیزها نخواهد بود. بازیکنان به هتل می روند، همان جا می مانند و بعد در یک ورزشگاه خالی از تماشاگر بازی می کنند. بنابراین در چنین شرایطی خیلی سخت می توان در مورد بازی پیش بینی کرد».
زوبی زارتا که خودش در پنج فینال کوپا دل ری درون دروازه ایستاد _و برنده سه مورد از آن ها بود_ به خوبی این شرایط را درک می کند. او عضوی از تیمی بود که آخرین قهرمانی بیلبائو در این رقابت ها را در فصل ۸۴-۱۹۸۳ کسب کرد. پس از آن برد و زمانی که زوبی زارتا و هم تیمی هایش به همراه یک کشتی از رودخانه نرویون عبور می کردند، دو میلیون هوادار در اطراف رودخانه حضور داشتند تا آن ها را تشویق کنند.
زمانی که در فصل ۲۰-۲۰۱۹ اتلتیک بیلبائو و همشهری آن ها رئال سوسیداد به فینال کوپا دل ری رسیدند، صحنه های مشابهی به خاطر هواداران دو تیم آمد. آن ها بلافاصله خود را برای خریدن بلیت اولین فینال بین دو تیم پس از بیش از صد سال رقابت، آماده کردند. تنها چند روز پس از آن، کل فوتبال به خاطر پاندمی کرونا تعطیل شد. ناگهان همه آن شور و شوق فروکش کرد. در نهایت مشخص شد فینال فصل گذشته کوپا دل ری پس از انتظار بسیار، روز یکشنبه ۳ آوریل ۲۰۲۱ (۱۵ فروردین) در ورزشگاه د لا کارتوخا شهر سویل و پشت درهای بسته برگزار خواهد می شود.
این که قرار است این بازی پشت درهای بسته برگزار شود واقع ناراحت کننده است، مخصوصا وقتی تصور کنیم رقابت برادرانه هواداران تیم هایی از بیلبائو و سن سباستین چقدر می توانست خاص و دل انگیز باشد. آلبرتو گوریز که عضوی از آخرین تیم سوسیداد است که در سال ۱۹۸۷ توانست قهرمان کوپا دل ری شود، در این باره می گوید:
دوست داشتم ببینم فینال این دو تیم در سویل، در حالی که هواداران آبی و سفید پوش کنار هواداران قرمز و سفید پوش ایستاده اند چگونه پیش می رفت؛ دوست داشتم با هم به ورزشگاه رفتن شان و حتی کنار هم نشستن شان را ببینم. در این صورت هر کدام از آن ها تیم خودش را تشویق می کرد و با وجود این که به هر حال برنده شدن در دربی برای هر دو طرف اهمیت زیادی دارد و این می تواند لحظات پر تنشی را رقم بزند، اما رقابت میان این هواداران رقابتی سالم است. خیلی خوب می شد که می توانستیم این را به سایر افراد هم نشان بدهیم چون می دانیم که در جاهای دیگر چندان شاهد چنین صحنه هایی نیستیم. دربی های مهم دیگری هم وجود دارد ولی هیچ کدام شان مثل دربی بین لا رئال و اتلتیک نیست.
ریشه های این رابطه خاص، درست به زمانی بر می گردد که فوتبال وارد ایالت باسک شد. اتلتیک در سال ۱۸۹۸ توسط دانشجویان مهندسی متولد بیلبائو که در انگلستان درس خوانده بودند تأسیس شد. باشگاه فوتبال رئال سوسیداد سن سباستین (انجمن سلطنتی فوتبال) هم کارش را در ۱۹۰۹ و با تلاش های پادشاه اسپانیا، آلفونسوی سیزدهم آغاز کرد.
زوبی زارتا می گوید بازیکنان همیشه می دانستند که نماینده دو شهر، با ویژگی های منحصر به فرد هستند. او که برای تیم زادگاهش آلاوز بازی می کرد، در سال ۱۹۸۱ و در ۱۸ سالگی به اتلتیک پیوست.
بیلبائو همیشه انگلیسی تر بود و این را می توان از اسمش هم فهمید. سن سباستین به مرز با فرانسه نزدیک تر است و شهر پر زرق و برق تر و مجلل تری است. بیلبائو بیشتر یک شهر صنعتی، تیره و تار، با آن پیاده رو های بزرگش است. اتلتیک از درون چنین فضایی ظهور کرد.
رقابت میان دو تیم، از همان ابتدا حساس بود. در کوپا دل ری ۱۹۱۱ سوسیداد مدعی بود که اتلتیک از دو بازیکن انگلیسی غیر مجاز استفاده کرده است و وقتی به اتلتیک اجازه داده شد تا به دور بعد راه پیدا کند، آن ها از رقابت ها کناره گیری کردند و در نهایت شاهد قهرمانی بیلبائو بودند. با این حال وقتی صحبت از بیگانگان باشد، این همسایه ها با یکدیگر دست دوستی می دهند. معروف ترین آن ها به دربی ۱۹۷۶ بر می گردد؛ زمانی که کاپیتان های دو تیم، خوزه آنخل ایریبار (اتلتیک) و ایناکسیو کورتاباریا با در دست داشتن پرچم سبز، سفید و قرمز باسک وارد زمین شدند، آن هم در دوره ای که دولت مرکزی اسپانیا در مادرید استفاده از این پرچم را ممنوع کرده بود.
آنیگرو اسپینوزا، مورخ فوتبال باسک می گوید:
اتلتیک بیلبائو و رئال سوسیداد فراتر از دو باشگاه فوتبال هستند. آن ها دو نماد فرهنگی بزرگ اجتماع ما هستند که در لحظات مشخصی به نمادهای سیاسی هم مبدل شده اند. در دوره دیکتاتوری فاشیستی، هر دو باشگاه به نحوی محورهای مقاومت را تشکیل می دادند. این که اتلتیک و لا رئال را صرفا باشگاه فوتبال بدانیم، کوته بینی واقعیت است.
در حالی که شهرآوردهای بین آن ها در طول این سال ها رقابتی و غیر قابل پیش بینی بوده است، اتلتیک همواره از نظر تعداد جام کسب کرده دست بالاتر را داشته است. آن ها ۸ بار قهرمان لالیگا و ۲۳ بار قهرمان کوپا دل ری شده اند، در حالیکه سوسیداد در هر کدام از این جام ها فقط دو بار به قهرمانی رسیده است. اسپینوزا ادامه می دهد:
می توان گفت اتلتیک برادر بزرگ تر و ثروتمندتر است. از زمان تأسیس باشگاه ها تا سال ۱۹۸۰، تفاوت بین آن ها بسیار زیاد بود. اما بعد اوضاع عوض شد و از ۱۹۸۰ آن ها به یک اندازه قهرمان لالیگا (۲ بار) و کوپا دل ری (یکبار) شده اند. لا رئال قوی تر شد و اتلتیک مقداری از قدرتش را از دست داد، بدین ترتیب حالا همه چیز ۵۰-۵۰ است. حالا بودجه آن ها عملا برابر است.
اتلتیک کماکان به پایه های باسکی تیم جوانان خود در لزاما می بالد و در کنار آن تلاش می کند از بازوهای اقتصادی خود برای جذب کردن بازیکنانی که در سایر باشگاه های منطقه پرورش یافته اند استفاده کند. از اواخر دهه ۸۰، رئال سوسیداد بازیکنانی از سایر نواحی اسپانیا و دنیا را به خدمت گرفته است ولی هسته مرکزی تیم آن ها همواره بر پایه آکادمی زوبیتا بنا شده است.
ترکیب اتلتیک برای این فینال می تواند سه بازیکن از زوبیتا را در خودش داشته باشد؛ یکی از آن ها اینیگو مارتینز، مدافع میانی تیم ملی اسپانیا است که در ژانویه ۲۰۱۸ در انتقالی شوکه کننده از رئال سوسیداد راهی نیمه دیگر شهر شد. دروازه بان تیم مقابل یعنی الکس رمیرو محصول آکادمی لزاما است که در ژوئن ۲۰۱۹ به رقیب همشهری پیوست.
کیکه لینرو، مربی و استعدادیاب پیشین جوانان اتلتیک می گوید برای او این مسابقه شبیه بزرگداشت فوتبال باسک است.
زمانی که تیم ملی باسک بازی می کند، مایه افتخار همه ماست و در این مورد من خوشحالم که دو تیم اهل باسک به چنین فینال مهمی راه پیدا کرده اند. اما برای من رقابت با لا رئال، رقابتی سالم است. اگر چنین چیزی نبود، فوتبال خسته کننده تر می شد. من همیشه خواستار برنده شدن اتلتیک هستم ولی هرگز ضد رئال نیستم؛ به هیچ وجه.
عجیب است که انتظار برای اولین فینال کوپا دل ری میان لا رئال و اتلتیک بیش از صد سال طول کشید، مخصوصا وقتی دورانی را به یاد بیاوریم که دو تیم بزرگ شهر باسک، بهترین های اسپانیا بودند. دو قهرمانی رئال سوسیداد در لالیگا پشت سر هم و در سال های ۱۹۸۱ و ۱۹۸۲ از راه رسیدند و این در حالی است که اتلتیک قهرمانی پیاپی دو فصل بعدی بود. در آن ایام، دربی باسک فراتر از ال کلاسیکوی میان رئال مادرید و بارسلونا بود. زوبی زارتا می گوید:
آن تیم لا رئال مملو از بازیکنان عالی بود و آن ها فوتبالی بسیار فنی و خوب بازی می کردند. فوتبالی که ما بازی می کردیم سریع و تند بود و بیشتر به فوتبال انگلیسی شباهت داشت. زمانی که دو تیم رو به رو می شدند، دو سبک متفاوت برابر هم قرار می گرفتند ولی سرعت بازی صد کیلومتر بر ساعت بود و با حساسیت بالایی دنبال می شد. حضور بزرگ ترین تیم های باسک در فینال امسال، یادآور آن دوران است.
اتلتیک در سال ۱۹۸۴ در مادرید با شکست دادن بارسلونایی که دیگو مارادونا را در اختیار داشت، به دو گانه ای داخلی دست یافت. آن بازی با لقب «نبرد برنابئو» هنوز هم به خاطر آشوبی که پس از سوت پایان بازی به پا شد، در ذهن هواداران تیم باقی مانده است. زوبی زارتا ادامه می دهد:
خیلی خوب آخر بازی را به یاد دارم. مارادونا به سمت میگل سولا حمله ور شد و او روی زمین افتاد. من زمین خوردن میگل را دیدم و از کادر پزشکی خواستم تا برانکارد را بیاورد و سپس به او کمک کردم تا به رختکن برود. اگر فینال ۱۹۸۴ کوپا را در یوتیوب جستجو کنید، این صحنه ها را می بینید ولی خب ما دوست نداریم آن بازی با این صحنه ها به یاد آورده شود. اما حقیقت این است که روز بعد به خانه برگشتیم و مورد استقبال دو میلیون بیلبائویی قرار گرفتیم و بدین ترتیب حادثه روز قبل را از خاطر بردیم.
فرد دیگری که از آن لحظات لذت برد، لینروی نوجوان بود که شاهد عبور تیم از نرویون و رسیدن به مرکز بیلبائو بود.
آن روز کنار رودخانه فراموش نشدنی است. اطراف رودخانه پر از هواداران بود... بچه ها، پرچم ها، سایر قایق های روی آب که کشتی را دنبال می کردند. من روی پل ایستاده بودم و وقتی می دیدم آن همه فرد روی پل بالا و پایین می پرند و آواز می خوانند، احساس می کردم الان است که پل فرو بریزد. واقعا به یادماندنی بود؛ حیف که امسال به خاطر کووید شاهد چنین صحنه هایی نخواهیم بود. اگر قهرمان کوپا شویم، باز هم جشن می گیریم و شادی می کنیم ولی هیچ چیز مثل سابق نخواهد بود.
هر دو تیم به تلاش برای قهرمانی ادامه دادند و رئال سوسیداد در سال ۱۹۸۷ و در زاراگوزا، با شکست دادن اتلتیکو مادرید در ضربات پنالتی پس از یک تساوی ۲-۲، قهرمان کوپا شد؛ جامی که در واقع آخرین جام سوسیداد تا به امروز محسوب می شود. گوریز در این باره توضیح می دهد:
از آنجایی که پایان خوشی داشت و ما قهرمان شدیم، خیلی خوب آن روز را به خاطر دارم. اما مهم تر از همه، جو ورزشگاه و رنگ و لعابش را به خاطر دارم. ساعت ها قبل از آغاز بازی، هواداران در مرکز شهر زاراگوزا تجمع کرده بودند، آواز می خواندند و پرچم ها و شال های خود را تکان می دادند. سپس زمانی که برای گرم کردن وارد زمین شدیم، ورزشگاه پر شده بود و هر دو دسته از هواداران انتظار آغاز بازی را می کشیدند. یادم می آید آن روز هوا خیلی گرم بود، بازی پر برخوردی را شاهد بودیم که به ضربات پنالتی منتهی شد. قهرمانی در آن بازی برای هوادارانی که حامی ما بودند و ما را تشویق می کردند، بسیار لذتبخش بود.
البته در آن زمان، دوران افتخار آمیز فوتبال باسک در حال پایان یافتن بود. به باشگاه های لالیگایی اجازه داده شد بیش از دو بازیکن خارجی جذب کنند و قانون اجباری گنجاندن بند آزادسازی در قراردادها موجب شد تا باشگاه های ثروتمندتر به راحتی بازیکنان تیم های کوچک تر را به خدمت بگیرند.
تغییرات ساختاری فوتبال اروپا، اجرای قانون بوسمن و افزایش حق پخش تلویزیونی، کار را برای رقابت سخت تر هم کرد. طی دهه ها بعد، لحظات خوبی هم رقم خورد؛ مثلا اتلتیک بیلبائو نایب قهرمان فصل ۹۸-۱۹۹۷ لالیگا شد. یا در یک نمونه دیگر آن ها در فینال فصل ۱۲-۲۰۱۱ لیگ اروپا با هدایت مارچلو بیلسا شکست خوردند و حتی در سوپر کاپ سال ۲۰۱۵ اسپانیا در مجموع دو دیدار رفت و برگشت، بارسلونایی که به دو گانه دست یافته بود را ۵-۱ شکست دادند (بیلبائو به عنوان بازنده فینال کوپا دل ری به این بازی راه یافته بود) اما خبری از کسب یک قهرمانی بزرگ نبود.
سه دهه گذشته در سن سباستین از این هم سخت تر گذشت. آن ها در فصل ۳-۲۰۰۲ قهرمانی لیگ را در روز آخر از دست دادند (روزی که بیلبائو می توانست با شکست دادن رئال مادرید، آن ها را قهرمان کند ولی در عوض ۳-۱ شکست خورد)، سپس چهار سال بعد به دسته پایین تر سقوط کردند و سه فصل را در دسته دوم گذراندند. آن قهرمانی سال ۱۹۸۷ آخرین باری است که آن ها در یک فینال حضور داشته اند و همین باعث می شود که حضور در این فینال برای آن ها دستاورد مهمی باشد. گوریز می گوید:
سال های بسیار سختی را سپری کردیم. به دسته دوم سقوط کردیم، مشکلات مالی داشتیم... ولی اوضاع تغییر کرده است. ورزشگاه آنوئتا بازسازی شد، در حال حاضر تیم بسیار خوبی داریم که بازیکنان پرورش یافته در زوبیتا عملکرد خوبی در آن دارند و این پایه و اساس لازم برای باشگاهی مثل رئال سوسیداد است.
همه این ها باعث شد راهیابی به فینال کوپا در مارس گذشته، برای تمامی عوامل دو تیم بسیار لذتبخش باشد. سپس کووید ۱۹ از راه رسید و همه چیز غرق در سکوت شد. پس از گذشت ماه ها و بازگشت لالیگا با ورزشگاه های خالی، عده ای در هر دو تیم به این فکر کردند که آیا بهترین تصمیم این است که جام را بین خودشان تقسیم کنند؟ این امید وجود داشت زمانی که فینال برگزار می شود، هواداران هم حضور داشته باشند ولی پس از گذشت یکسال، حالا قرار است این نبرد پشت درهای بسته برگزار شود.
دو تیم نسبت به ۱۲ ماه قبل در وضعیت بسیار متفاوتی به سر می برند. مثلا گایزکا گاریتانو، بازیکن پیشین اتلتیک بیلبائو که این بار در قامت سرمربی، تیم محبوبش را به فینال رساند، پس از پاره ای نتایج ضعیف در لالیگا و باخت خانگی ۱-۰ در دربی شغلش را از دست داد تا مارسلینو، سرمربی پیشین والنسیا جای او را بگیرد.
در هفته های ابتدایی حضور مارسلینو در تیم، بیلبائو توانست با شکست دادن رئال مادرید و بارسلونا در مینی تورنمنت سوپر کاپ که در ماه ژانویه برگزار شد به مقام قهرمانی برسد و آن ها به فینال ۲۱-۲۰۲۰ کوپا دل ری نیز راه پیدا کرده اند (آن ها دو هفته بعد نیز به لا کارتوخای سویل بر می گردند تا برابر بارسلونا قرار بگیرند). با این حال فرم آن ها در لالیگا پایدار نبوده است و طی ۱۱ بازی قبلی خود در این رقابت ها فقط ۳ برد کسب کرده اند. بنابراین سرمربی تیم امیدوار است که بازیکنانش تحت تاثیر زمینه های فرهنگی و تاریخی بازی پیش رو قرار نگیرند. مارسلینو در این باره گفته است:
وقتی قرار است در فینال بازی کنید، مهم نیست چه حریفی رو به روی تان قرار می گیرد. تنها انگیزه شما برنده شدن، تلاش کردن ۹۰ دقیقه ای، انجام دادن کمترین اشتباه ممکن و بیشترین بهره را از نقاط قوت خود بردن خواهد بود. درست است که مقابل رقیب مان یعنی لا رئال بازی می کنیم ولی این رقابتی سالم است و رابطه بین باشگاه ها و هواداران شان بسیار خوب است. بنابراین چنین چیزی به هیچ وجه کار ما را جهت آماده شدن برای حضور در این مسابقه سخت نمی کند. انتظار این بود رئال مادرید، بارسلونا یا اتلتیکو مادرید در فینال حضور داشته باشند. حالا که هیچ یک از آن ها اینجا نیستند، این دستاوردی برای دو باشگاهی است که به اینجا رسیده اند.
گاریتانو تنها کسی نیست که این فینال را به دلیل تأخیری یکساله در برگزاری اش از دست می دهد. آریتز آدوریز مهاجم محبوب اتلتیک، در ماه می گذشته در ۳۹ سالگی به دلیل مصدومیت از دنیای فوتبال خداحافظی کرد و این در حالی است که بهترین بازیکن فصل قبل سوسیداد مارتین اودگاردی بود که به رئال مادرید برگشت و در ژانویه به آرسنال قرض داده شد. جانشین اودگارد، داوید سیلوا بود که با ورودش از منچسترسیتی، الهام بخش تیم جوان ایمانول آلگوئاسیل شد و به آن ها کمک کرد تا میانه های نوامبر در صدر جدول لالیگا قرار بگیرند. با این حال مصدومیت ها و خراب شدن فرم بازیکنان کلیدی (از جمله داوید سیلوای حالا ۳۵ ساله و کاپیتان میکل اویارزابال) باعث افت تیم شد. باخت ۴-۰ خانگی در دیدار رفت مقابل منچستریونایتد در لیگ اروپا و شکست ۶-۱ خانگی در آخرین بازی لالیگایی مقابل بارسلونا، در آستانه فینالی عجیب باعث تضعیف روحیه تیم شده است. اسپینوزا، هوادار سوسیداد می گوید:
قرار بود این بازی مهم ترین رویداد فصل برای هر دو دسته از هواداران باشد و حالا تلخ ترین فینالی است که می شد تصور کرد. بازنده بابت شکست خوردن ناراحت خواهد بود و برنده به خاطر نبودن هوادارانش برای جشن گرفتن.
رافائل آلکورتا، بازیکن پیشین و مدیر ورزشی فعلی اتلتیک بیلبائو می گوید:
رویداد بسیار عجیبی خواهد بود. فینال کوپا دل ری بین تیم های باسکی باید جشن بزرگی برای فوتبال باسک می بود. ولی باید با واقعیت این دوره بسیار سخت کنار بیاییم و بهترین فینال ممکن را رقم بزنیم. هر کسی که برنده شود، دو برابر لذت می برد.
گوریز هم دید مشابهی دارد.
همه پس از این همه انتظار، برای حضور در فینال کوپا دل ری و آن هم مقابل رقیب سنتی تیم شان بی قرار بودند. ولی ما به این باور که سلامتی در اولویت قرار دارد عادت کرده ایم و خلاصه حضور هواداران امکان پذیر نیست. با این حال هواداران هنوز هیجان زده هستند؛ مشتاق فرا رسیدن فینال و دیدن مسابقه ای خوب... مسابقه ای که در آن لا رئال به پیروزی برسد.
فینال ۲۰۲۰ کوپا دل ری با تصوری که همه ما داشتیم فرق می کند ولی هنوز هم برنده شدن هر طرف، باعث لذت بردن بازیکنان و هواداران خواهد شد. در این شرایط به جای یک گردهمایی بزرگ در خیابان های بیلبائو یا سن سباستین، چند هزار نفر کمتر در ایالت باسک و حومه جشن می گیرند. به گفته لینرو:
وقتی جامی را بالای سر می برید، حس لذت و غرور به شما دست می دهد ولی خیلی حیف است که نمی توان این لذت را نشان داد و به بقیه منتقل کرد. ما در خانه خواهیم بود و اگر قهرمان شویم، یک جشن خانوادگی می گیریم. اما این با حضور در خیابان ها، در آغوش گرفتن یکدیگر، شادی کردن، رقصیدن و نوشیدن به افتخار قهرمانی خیلی فرق می کند.
