اسلامشهر مرکز شهرستان اسلامشهر و دومین شهر پرجمعیت در استان تهران است. این شهر نوزدهمین شهر ایران از لحاظ جمعیت میباشد. این شهر پرجمعیتترین شهری است که مرکز استان نمیباشد. بر طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵) مرکز آمار ایران این شهرستان در سال ۱۳۹۵، ۵۴۸٬۶۲۰ نفر جمعیت داشت که ۲۷۹٬۲۸۲ نفر آن مرد و ۲۶۹٬۳۳۸ نفر آن زن میباشند. نزدیکترین شهرستان به تهران که ۱۲ کیلومتر با شهر تهران فاصله دارد.
اسلامشهر را در آغاز روستاهای چندی تشکیل میداد؛ به گونهای که کهنترین قنات، مدرسه، گرمابه همگانی، آتشکده زرتشتیان باستان (درنزدیکی ایرین) و گردشگاههای ثروتمندان شهرنشین در روستای ضیاآباد بودهاست. سالور بهدلیل نزدیکی به رودخانهی کن از آبادیهای بسیار قدیمی و زیبا بودهاست. قاسمآباد و ایرین و چیچکلو و محمّدآباد چهارطاقی از دیگر آبادیهای اسلامشهر بودهاند.
شهرستان اسلامشهر با مساحت ۱۹۵ کیلومتر مربع، یکی از شهرستانهای استان تهران است. این شهرستان در جنوب غربی استان تهران قرار دارد و مرکز آن شهر اسلامشهر است. این شهرستان از شرق و جنوب به ری از غرب به رباط کریم و از شمال غرب به شهریار محدود است. این شهرستان در سال ۱۳۹۵، ۵۴۸٬۶۲۰ نفر جمعیت داشته که از این تعداد ۲۷۹٬۲۸۲ نفر آن مرد و ۲۶۹٬۳۳۸ نفر آن زن بوده است.
اسلامشهر در گذشته یکی از روستاهای شهرری بوده است روستایی به نام قاسمآباد شاهی بودهاست. یکی از روستاهای اسلامشهر، فیروز بهرام است که بنای آن را به فیروز ساسانی نسبت دادهاند. اسلامشهر در دوران قاجار منزلگاه اردوی همایونی بوده و به نام قاسمآباد خالصه نیز خوانده میشده است. وجود بقایای پایههای پل بر روی رودخانه حصارک پایین و تپههای واقع در مجاورت یا نزدیکی آن و آثار مدفون در آنها، دلالت بر وجود دورههای تاریخی مختلف داشته و حاکی از اهمیت این منطقهاست.
از محوطههای باستانی این شهرستان که هم دوره با محوطههای باستانی چشمه علی شهر ری؛ مرتضی گرد و تپه سیلک کاشان هستند، می توان به تپه مافین آباد و تپه نظام آباد اشاره کرد که با دارا بودن هفت هزار سال پیشینه تاریخی و فرهنگی از شهرت زیادی در مجامع علمی برخوردار بوده و از شاخصهای تمدن پیش از اسلام در جهان شناخته میشوند. همچنین تپههای باستانی پراکنده در سطح منطقه را میتوان با محوطههای تاریخی مجاور آن در دشت بزرگ ری مقایسه کرد.
از این شهرستان تاکنون ۱۲ اثر تاریخی و باستانی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این منطقه به دلیل مرغوبیت و حاصلخیزی زمینهای مستعد کشاورزی، وجود رودخانههای پرآب، رشته قناتهای جاری و نزدیکی به تهران از دیرباز مورد توجه بودهاست. محوطه باستانی مافین آباد اسلامشهر که به دلیل حفاریهای غیرمجاز آسیب دیده، دارای کهنترین دوره تاریخی است که دیرینگی آن به هزاره پنجم پیش از میلاد میرسد.
ایجاد کارخانههای بزرگ و قدیمی در اطراف محور جاده قدیم ساوه چون ارج، کیان تایر، ایران خودرو دیزل، میهن، قایق سازی و غیره، موجب جذب مهاجران جویای کار و اسکان آنها در این منطقه شهری در پیش و پس از انقلاب ایران بودهاست. نبود برنامهریزی کلان در ارتباط با این میزان از مهاجرت از طرفی موجب افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی شده و از سویی این شهرستان را به لحاظ سیاسی و جمعیتی و اجتماعی در جایگاه ویژهای در نزدیکی کلانشهر تهران قرار دادهاست.
یکی از ویژگیهای تاریخی این شهرستان اختلاط فرهنگی و دینی است؛ از مهمترین مستندات این گفته، وجود قبرستان ارامنه در کمربندی این شهر بوده که قدمتی چند ده ساله داشته و امروزه نیز مراجعین فراوانی دارد. از شمال و جنوب و شرق و غرب کشور، از همه فرهنگها، گروههایی در این شهرستان سکنی دارند.
شهرستان اسلامشهر یکی از شهرهای استان تهران، در جنوب غربی شهر تهران بر سر راه ارتباطی جاده ساوه قرار گرفته و از طریق بزرگراههای قدیم و جدید تهران-ساوه و همچنین راه آن تهران به جنوب کشور و سایر استانهای همجوار ارتباط دارد. فاصله آن تا مرکز شهر تهران حدود ۱۵ کیلومتر است. اسلامشهر در سال ۱۳۷۳ از سوی وزارت کشور به عنوان یکی از شهرستانهای تابعه استان تهران اعلام شد.
وسعت شهرستان در حدود ۱۹۵ کیلومتر مربع است و دارای ۳ بخش، ۴ دهستان و ۲۷ روستا است. این شهرستان در منطقه دشت آبرفتی جنوب غربی تهران واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا در حدود ۱۳۰۰ یا ۱۲۵۰ متر است. شهرستان، قطارشهری در حال احداث دارد.
پژوهش ها و بررسی های انجام شده در جنوب و جنوب شرقی شهرستان اسلامشهر حکایت از آن دارد که این منطقه ازکهن ترین سکونت گاه های ایران زمین بوده است . در فاصله 5/1 کیلومتری باختر جاده آسفالت تهران ، قم و شمال جاده خاوری پادگان کهریزک ( باختر قنات کهریزک ) باقیمانده تمدن که و ناشناخته ای با لایه های فراوانی از سفال های سیاه و سفید و قرمزشکسته هزاره دوم پیش از میلاد همراه با زغــــــال و تیغه سنگی دیده می شود . از سویی دیگر بررسی های صورت گرفته در تپه تاریخی واوان و اشیاء بدست آمده از آن توسط باستان شناسان سازمان میراث فرهنگی کشور، قدمت این منطقه را به دوران فرمانروایی ساسانیان رسانده است . این تپه دارای دو لایه بوده که لایه زیرین آن مربوط به عصر ساسانی و لایه های بالایی آن به دوره آل بویه و سلجوقیان مرتبط است .
علاوه بر تپه تاریخی واوان ، تپه تاریخی نظام آباد در جنوب شرقی شهرستان و تپه تاریخی مافین آباد در جنوب شهرک قائمیه نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثارملی تهران به ثبت رسیده اند . تپه های موصوف آثار گرانبهایی ازدوران قبل و بعد از اسلام را در دل خود جای داده اند . از لحاظ تاریخی و جغرافیای سیاسی و طبیعی ، این شهرستان قسمتی از سرزمین ری باستان محسوب می شود ، سرزمینی که حوزه قلمرو و نفوذ سیاسی آن از قزوین تا دماوند هم گسترش داشته و روزگاری منطقه دماوند از روستای آن محسوب می شده و ازلحاظ فرهنگی دامنه حضورش سراسر فلات ایران را دربر می گرفته است .
دین مردم این شهرستان تشیع و از اقوام مختلف ایرانی تشکیل شدهاند که اکثریت را ترکهای شمال غرب ایران تشکیل میدهند وگیلکیها و کردها و لرها از دیگر اقوام این شهرستان میباشند اسلامشهر از طریق محور تهران-ساوه، شاهراه ارتباطی با استانهای غرب و جنوب غرب کشور است و از محور جنوب با راه آهن استانهای اصفهان، یزد و کرمان از یکسو و لرستان و خوزستان از سوی دیگر مرتبط میشود. شهرستان اسلامشهر يکي از مناطق مهم کشاورزي ، دامپروري و صنعتي در استان تهران محسوب ميشود و تقريباً ۱۲ هزار هکتار اراضي قابل کشت دارد که در حال حاضر بالغ بر ۹ هزار هکتار آن زير کشت محصولات مختلف است. شهرستان با دارا بودن ۲۱۳ واحد گاوداري و ۱۱ واحد مرغداري ، ۱۰ درصد گوشت قرمز ، ۱۸ درصد شير و ۱۰ درصد تخم مرغ و ۸ درصد گوشت مرغ استان را توليد و روانه بازار مي کند. در شهرستان حدود ۱۲۰۰۰ بنگاه کوچک ، متوسط و بزرگ اقتصادي مستقر و فعالند.تعدادي از واحدهاي بزرگ اقتصادي شامل : ايران خودرو ديزل ، لبنيات و بستني ميهن ، لبنيات و بستني دومينو ، فيلور ، سينجرگاز ، الکتروژن ، لوله و ماشين سازي ايران ، شرکت صنايع بهسازي چوب ايران ، گروه صنعتي سديد ( شامل سه شرکت ) ، کيان تاير و پايان گل در اين منطقه مستقر ميباشد. مجتمع صنفي و صنعتي اسلامشهر با ۴۰۰ واحد کارگاهي ، ۲۵۰۰ واحد تجاري ، ۳۵۰ واحد اداري و ۱۰ واحد خدماتي زمينه اشتغال حدود ۲۰۰۰۰ نفر را فراهم نموده است. فعاليت بزرگترين مرکز نمايشگاههاي ماشين آلات سنگين و نيمه سنگين استان و حتي کشور در اين منطقه است.
از صنایع دستی رایج در اسلامشهر می توان به ساخت احجام چوبی , شیشه گری دستی , صنعت سنگ و منبت کاری اشاره کرد . دستان پر توان هنرمندان ایرانی در به وجود آوردن تابلوهای زیبای معرق خط و قلم زنی روی چوب در این منطقه بسیار به چشم می خورد .
جاذبه های اسلامشهر
تپه های باستانی واوان: تپه واوان مربوط به دوره اشکانیان است و در شهرستان اسلامشهر، شهرک واوان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۵۵ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این تپه در کنار «شهرک واوان» قرار دارد. طبق مطالعات انجام شده تپه واوان جزو غار تهران بود و دروازه غار تهران به این تپه منتهی می شد. آنچه در این تپه کشف شده بنایی است که ۱۴ اتاق منظم دارد. شکل اتاق ها نشان می دهد که این بنا به مردم عادی تعلق نداشته و به احتمال زیاد بنایی نظامی یا دولتی بوده است. درهای ورودی اتاق های بنا از یک جهت باز می شود. اتاق ها دارای دیوار مشترک هستند و اندازه آنها نیز یکسان است. در تپه واوان آثار مُهری به دست آمده که احتمالاً برای ممهور کردن بسته هایی که به این محل ارسال می شد، به کار می رفت. از دیگر آثار یافت شده در تپه واوان ، آثار گچبری و اشیاء فلزی است که ۹۵% این اشیا خاص جنگ افزارهایی چون سر پیکان ، شمشیر و خنجر است. کشف این اشیا بر گمان نظامی بودن بنا می افزاید. در این منطقه همچنین سکه های مسی ( فلوس) باقی مانده از دوران صفویه یافت شده است. ظروف چینی و سفالینه های آبی و سفید رنگ یافت شده در این مکان نیز متعلق به دوران صفویه است. کشف النگوهای زنانه و نیز وسایل کره گیری که از دوران آل بویه باقی مانده ، این حدس را تقویت می کند که شاید در دوران آل بویه این تپه محل زندگی، خانواده هایی بوده که زندگی شبانی داشتند.
تپه باستانی مافین آباد: این تپه باستانی در حاشیه روستای مافین آباد اسلامشهر واقع شده است . حفاریهای علمی و باستان شناسی انجام شده طی سالهای قبل از وجود آثاری مربوط به دوره پیش از تاریخ خبر می دهد . هرچند که آثار دوره اسلامی نیز در سطوح تپه مشاهده شده که به اهمیت این منطقه از نظر باستان شناسی اشاره دارد . سفالینه های به دست آمده به همراه دیگر آثار و اشیاع تاریخی این تپه را در شمار تپه های ارزشمند پیش از تاریخی ( هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد) قرار داده است .
یخچال ترشنبه: یخچال قدیمی ترشنبه مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان اسلامشهر، بخش چهار دانگه، روستای ترشنبه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۰۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این یخچال واقع شده در جاده احمد اباد اسلامشهر است ولی مرز ان واقع شده بین منطقه ۱۸ تهران و اسلامشهر است در واقع جزو تهران محسوب میشود .تا بحال روی این اثر تاریخی سرمایه گذاری توریستی نشده ولی میشود با کمی اطلاع رسانی این اثر را بین مردم جا انداخته و درامد زایی داشته باشیم . مناطق کویری و حاشیه کویر به دلیل شرایط خاص جغرافیایی همواره دچار کمبود آب و گرمای شدید هوا بوده اند لذا افراد نیکوکار اقدام به ساخت یخچال می نموده اند . در مجاورت روستای ترشنبه این یخچال متعلق به دوره قاجاریه می باشد .
یخچال قدیمی علی آباد: در روستای علی آباد مجموعه ای تاسیسات تاریخی و فرهنگی وجود دارد که یخچال علی آباد یکی از آثار تاریخی آن به شمار می رود . علاوه بر بنای خود یخچال این مجموعه شامل آب انبار و دیواری برای انبار کردن آب در پشت آن و یخ بستن و سپس انتقال یخ به درون یخچال است .
امامزاده طاهر (ع) اسلامشهر: بقعه امام زاده طاهر(ع) در شمال شرق اسلامشهر در بخش چهاردانگه در داخل محوطه ای که در آن قبور اهالی قرار دارد واقع شده است. این بقعه علاوه بر حرم دارای دو اتاق در حاشیه راهرو بوده و با توجه به شواهد تاریخی موجود قدمت آن به دوره صفویه می رسد. اصل مصالح به کار رفته در این بنا خشت، آجر و ملات بوده که در طی زمان برخی از سطوح آن با سیمان اندوده شده است.
امامزاده اسماعیل (ع) اسلامشهر : آستان امامزاده اسماعیل (علیه السلام) در غرب شهرستان اسلامشهر واقع شده است، و از شمال به روستای بهمن آباد، و از شرق به ایرین شهرک اللهاکبر، و از غرب به شهر نسیم شهر، و از جنوب به خیابان آیت الله کاشانی (اسلامشهر) محدود می شود. چشم انداز روستا بیشتر شبیه شهر است تا روستا. اشتغال عمده ی ایشان کشاورزی است. بقعه متشکل از یک گنبدخانه و دو ایوان شمالی و شرقی است، بدون ارتباط با هم. نمای بیرونی آجری، و نمای اتاق کاهگلی است. عرض ورودی صحن ۴ متر است و کف صحن از قلوه سنگ و سن و ماسه، و ستون میانی ایوان فلزی؛ با گنبد خانه ای ۸ ضلعی. گنبد قیرگونی است و در بدنه ی ساقه ی آن چهار روزن دیده می شود که مسدود است. ضریح چوبی و مشبک و سبز (۱۵۰×۱۸۰×۲۰۰ سانتی متر) و ساخت ۱۳۵۳، بدون هیچ نوشته ای؛ و سنگ قبر آن سیمانی است (۱۰×۱۶۰×۲۰۰ سانتی متر). مساحت عرصه ۱۷۹۳۸ متر مربع می باشد.
تپه چیچکلو: -تپه چیچکلو نیز در نزدیکی روستایی با همین نام واقع شده که قدمت آن مربوط به دوران باستان است. این تپه از معروف ترین اماکن دیدنی اسلامشهر محسوب میشود.
.................................
آرشیو