وَرامین شهری در بخش مرکزی شهرستان ورامین در جنوب شرقی استان تهران در کشور ایران است. این شهر مرکز شهرستان ورامین است. جمعیت این شهر طبق آمار سال ۹۵ برابر با ۲۲۵٬۶۲۸ بوده‌است.
دربارهٔ واژهٔ ورامین چند نظر مطرح است از جملهٔ آنها:
-در کتاب وندیداد کتاب مذهبی زردشت وارنای چهارگوش ذکر شده‌است (اشاره به قلعه ایرج، گبری) در مجاورت روستای عسگرآباد ورامین که در آن فریدون قاتل ضحاک متولد شده‌است مشابهت زیادی به عنوان «ورامین» دارد. یعنی همان شهری که به عنوان چهاردهمین کشور از ۱۶ کشور اهورا مزدا بوده‌است. اگر چه برخی این قلعه را متعلق به دوران ساسانی و اشکانی می‌دانند.
-برخی آن را تغییریافتهٔ واژهٔ «بهرام» می‌دانند، به این اعتبار از نام بهرام گور اخذ شده‌است به این اعتبار که او در باتلاق کویر ورامین گم شد و بهرام در پهلوی (ورهران) است؛ و قبل از قرچک نیز منطقه‌ای است به نام (بهرام) که دارای نیزار پهناوری است و گفته‌اند که بهرام گور در این نیزار گم شده‌است و امروزه نیز ایستگاه راه‌آهن به نام بهرام در آنجا احداث گردیده، همچنین قصر بهرام (رباط شاه عباسی) که در کویر واقع است، مشابهت زیادی به این اقوال وجود دارد.
-در برهان قاطع در این باره آمده‌است: ورام بر وزن سلام، چیزهایی که وزن و سهل را گویند ورامین شهری است مشهور از ملک ری.
-این واژه می‌تواند با واژه‌های «وین» و «رین» هم مرتبط باشد؛ که اولی، نام روستایی در شرق ورامین «ده وین» در مسیر پیشوا «وین» به معنی انگور سیاه است و دومی «رین» نیز، محوطه‌ای وسیع در شمال غرب عمروآباد ورامین بوه و تپه تاریخی و باستانی در آن تا بیست سال قبل (۱۳۶۹ شمسی) هم باقی بود و در جریان ساخت وسازها و توسعه شهر ورامین به کلی از بین رفته‌است و اثری از آن به چشم نمی‌خورد ولی حتی کسانی که در حال حاضر بیست و پنج ساله هستند آن تپه را به یاد دارند و به همین جهت اصحاب تاریخ و لغت بین واژگان مذکور و نام «ورامین» ارتباطی قائل هستند.
-چهاردهمین منطقه‌ای که به دست آریایی‌ها ساخته شد «وَرنَ» است.
-واژهٔ Varamin در فرهنگ اوستایی به معنای پناهگاه، نگهدار و یاری است و این ادعا نیز می‌تواند با واژه ورامین منطبق باشد.
-یاقوت حموی و همتایان او نیز در آثار جغرافیای تاریخی خود از قریه‌ای به نام رامین که در جوار ورامین بوده ذکر نموده‌اند.
-چون «ور» به معنی گرما و همچنین تعلیم آمده‌است. دور نیست که نام «ورامین» نیز مأخوذ از همین واژه قدیمی باشد. شاید هم ورامین، تغییر یافته «وروین» باشد. زیرا «ور» به معنی قلعه، حرارت و گرمی آمده‌است و «وین» به معنی جنگل و تاکستان آمده‌است. وجود روستای «ده وین» می‌تواند دلیل خوبی بر این ادعا باشد به خصوص که این روستا در زمانی دارای تاکستان‌های فراوان بوده‌است؛ و در زمانی انگور ورامین بسیار شهرت داشته‌است؛ بنابراین ورامین می‌تواند همان «قلعه انگور» باشد.
مردم بومی شهر ورامین به زبان پارسی سخن می‌گویند و بارزترین نکته در لهجهٔ آنها به‌کارگیری پسوند -ک برای فعل سوم شخص مفرد در حالت ماضی نقلی است. در طول تاریخ گروه‌های قومیتی مختلفی از جمله لر، ترک، کرد و عرب نیز به این منطقه کوچیده‌اند.
در منطقهٔ ورامین تعداد زیادی قلعه وجود دارد که به آنها گبری گفته می‌شود که نشان گر زرتشتی بودن مردم این منطقه در پیش از اسلام است. پس از اسلام ورامین از مناطق پرقدرت شیعیان بوده‌است. حمدالله مستوفی در سدهٔ هشتم یعنی پیش از صفویه در گزارش از ورامین گفته مردم منطقه شیعه دوازده امامی هستند. گروهی از مردم که بیشتر ساکن روستای خورین هستند علی اللهی هستند.
دربارهٔ ورامین در پیش از اسلام اطلاعات چندی در دست نیست اما به علّت تعداد زیادی قلعه و کاخ در اطراف شهر احتمالاً آباد بوده‌است. اعتمادالسلطنه در کتاب مرآت البلدان و جرج کرزن در سفرنامه اش ورامین و قلعهٔ چهارگوش ایرج در نزدیکی آن را با وارنا که در اوستا آمده‌است برابر دانسته‌اند. چهاردهمین کشور با نزهت که من اهورا مزدا آفریدم وارنای چهارگوش است، زادگاه فریدون، قاتل اژدی هاک. همچنین چون ایرج نام فرزند فریدون بوده‌است احتمال این که قلعه ایرج همان وارنا باشد زیاد است.
در سال ۲۲ هجری، عمر، یکی از مأموران خود به نام نعیم بن مقرن را به ری می‌فرستد؛ در حالی که در آن زمان در ری سیاوخش خود را برای مبارزه با سپاه عرب آماده می‌کرد. در بین سپاهیان سیاوخش شخصی به نام رامی که با وی دشمنی داشته با مأمور عمر در روستای کوچک قوهه که در شمال غربی شهر ورامین واقع است ملاقات می‌کند و مأمور عمر هم سپاهی را در اختیار وی می‌گذارد و مسلمانان ورامین را فتح کردند.
در اواخر دورهٔ سلجوقی، ورامین از شهرهای ثروتمند و پر نفوذ شیعی بوده به‌طوری‌که از سه وزیر آخر دورهٔ سلجوقی دوتن از اهالی ورامین (عزیزالدین رضی و فخرالدین بن رضی الدین ورامینی، که از خاندان ابوسعد ورامینی بودند) و یک تن دیگر هم ساکن ورامین (معین الدین کاشی) بوده‌اند. در این دوره ورامین رو به‌آبادی رفت و خاندان رضی‌الدین چندین مدرسه و مسجد در شهر ساختند و همین‌طور آنها خیرات فراوان برای مکه و مدینه انجام دادند.
تا پیش از یورش مغولان به ایران، ورامین اهمیت چندانی نداشته و طبق نوشته‌های تاریخ نویسان بیش به عنوان کانون کشاورزی مطرح بوده و پس از نابودی ری و پس از مهاجرت مردم ری به این ورامین باعث رشد شهر شده‌است. لسترنج انگلیسی در این باره می‌نویسد: برای این که ری بیش از آن ویران مرکز تومان یعنی مقر تشکیلات اداری و مالی ایالت گردید نشود غازان‌خان دستور داد، عماراتی چند در آن ایجاد شود؛ ولی باز هم ری آباد نشد زیرا اهالی آن به دو شهر ورامین و تهران که نزدیک ری بودند و به‌ویژه به ورامین که هوایش از ری بهتر بود نقل مکان کرده بودند.
در سدهٔ هشتم ورامین اهمیت زیادی پیدا کرد. آثار تاریخی مهم این شهر نیز مربوط به همان دوره‌اند. حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهة القلوب دربارهٔ ورامین و پیشرفت‌های آن می‌نویسد: ورامین در ماقبل دیهی بوده‌است و اکنون قصبه شده و دارالملک آن تومان گشته. طولش از جزایر خالدات عزکه و عرض از خط استوا لهکط، در آب‌وهوا خوش‌تر از ری است و در محصول پنبه و غله و میوه‌ها و مانند آن، اهل آنجا شیعه اثنی عشریند و تکبّر بر طبعشان غالب بود.
و همچنین در کتاب هفت اقلیم آمده‌است: ورامین زمان پیشین حاکم‌نشین بوده و قلعه در غایت حصانت داشته الحال بعد از تهران محلی در ری از آن شگرف‌تر نیست، و از میوه‌جات انگورش بر تمام ری رجحان دارد و مضافات نیک چنانچه یکی از آن مواضع خاوه است که حاصلش قریب سه‌هزار تومان است و بیشتر ارتفاعات یک من صد من می‌شود.
مورخین می‌نویسند زمانی که کریم‌خان زند در حال احتضار بود آغامحمدخان قاجار که در خدمت وی به‌سر می‌برد به بهانه شکار از شیراز به سرعت خارج شد و پس از گذشتن از اصفهان و قم به ورامین رسید و در اینجا ایلات پراکنده قاجار را جمع‌آوری کرد و تحت فرماندهی خود به استرآباد برد.
در دوران سلطنت ناصرالدین شاه ژان دیولافوا از ورامین دیدن کرد و شرحی راجع به آن نوشته‌است. در بخشی از آن می‌گوید. پس از چهار ساعت راه‌پیمایی و پایمال کردن محصول مزارع و شنیدن ناملایمات از زارعین، بام مخروطی شکل و گنبد مینائی مسجدی که در میان مزارع سر برآورده بود از دور پدیدار گردید، اینجا دهکده ورامین است کمی بعد به آنجا رسیده و در میان باغ‌ها که دیوارهای گلی داشتند داخل شده در این باغ‌ها درختان میوه از قبیل گیلاس و زردآلو و گوجه و هلو، جنگل انبوهی تشکیل می‌دادند، پسران کوچکی بر بالای درختان توت کهنسال رفته و توت‌های سفید و سیاه را که به درشتی تخم کبوتر بود با دست چیده و می‌خوردند دهکده ورامین در دشت پر حاصلی واقع شده اما کاروانسرایی ندارد که بتوان در آن منزل کرد. خوشبختانه نظر به توصیه دکتر تولوزان توانستیم در خانه کدخدا فرود آییم…
هانری رنه دالمانی جهانگرد فرانسوی که در زمان محمدعلی شاه به ایران آمده بود در کتاب خود در خصوص ورامین می‌نویسد: کمی بعد وارد دشت ورامین شدیم در هر قدم نهر آبی بود که از کوهستان سرازیر می‌شد به مزارع سبز و خرمی برخوردیم. زارعین در مزارع مشغول کار بودند ما به تماشای یک قرقی مشغول شدیم که در هوا پرواز می‌کرد و ناگهان به زمین فرود آمد و مرغی را شکار کرد. دشت مانند تابلوی دورنمایی است که گویی به دست نقاشان ژاپنی با نقش‌های ته طلایی مطلوبی در زمینه سیاه ساخته شده‌است، از دور دهکده‌ای دیده می‌شود که در دامنه کوه واقع است و از تابش اشعه خورشید منظره خاصی دارد… در زمان سلطنت رضاشاه ورامین مجدداً یکی از مراکز مهم کشاورزی ایران گردید، تأسیس کارخانه‌ها بر اهمیت آن افزود.
شهر ورامین از سوی تهران تنها یک راه ورودی دارد که انواع ماشین‌های سبک و سنگین در آن تردّد دارند؛ از میدان پوئینک تا میدان ولیعصر که قسمت ورودی شهر است، بیشترین تصادفات و تلفات جاده‌ای رخ می‌دهد. یک کمربندی نیز از میدان ولیعصر به عرض ۴۵ متر و طول ۱۱ کیلومتر تا میدان بسیج پیشوا ادامه دارد. مسیر دوم برای رفت‌وآمد بین تهران و ورامین که طولانی‌تر است، مسیر تهران-شریف‌آباد-پیشوا-ورامین است. ورامین از طریق جاده چرمشهر به آزادراه قم-گرمسار که بخشی از آزادراه حرم تا حرم است، متصل می‌شود. همچنین در صورت بهره‌برداری از آزادراه آبیک-چرمشهر، ورامین از همین مسیر به استان قزوین متصل می‌شود.
کارخانهٔ قند ورامین نخستین کارخانه قند در ایران و خاورمیانه است. نیکلای مارکف طراح ساختمان آن در سال ۱۳۱۳ بوده‌است. در سال‌های اخیر تولید آن بسیار پایین آمده و حتی به تعطیلی نزدیک شده‌است. این بنا در میان آثار ملی به شماره ۶۱۴۶ به ثبت رسیده‌است. کشاورزی در اطراف شهر ورامین و در سطح شهر ورامین بسیار رایج است به طوری که یکی از قطب‌های کشاورزی تهران است. مهمترین محصول کشاورزی منطقه طالبی است. بعد از آن گوجه فرنگی، بادمجان، گندم، جو، انگور، انار و پسته سطح کشت بالایی دارند.
در طول تاریخ، در ورامین، در زمینه هنرهای تزئینی، کاشی‌کاری، گچ‌بری، آجرکاری، خوشنویسی، معماری، شعر، عرفان، فلسفه، فقه، کلام و سیاست، دانشمندان سرشناسی زاده شده و پرورش یافته‌اند.
قالی ورامین گونه‌ای از صنایع دستی همین خطه است که امروزه و در گذشته تولید می‌شده‌است. طرح و نقشه معروف به میناخانی خاص قالی ورامین است که شهرتی جهانی دارد. لازم است ذکر شود فرش ورامین بعد از بیجار بالاترین استحکام را درمیان فرش‌های ایرانی دارد، و رنگ‌های تیره در این نوع فرش نمود بیشتری داشته و از ابریشم در بعضی از نقوش آن استفاده می‌گردد.
انواع غذاهای سنتی و شیرینی‌ها در ورامین و منطقه تهیه می‌شود از غذاها می‌توان به شیش‌انداز، آش گوجه، ته‌چین، اشکنه و … همچنین از شیرینی‌ها به نان کسمه، نان پنجره‌ای، یوخه، توتک، میان‌پر و … اشاره کرد. برخی از این غذاها و شیرینی‌ها امروزه در حال فراموش شدن هستند.
دو داستان سگ ولگرد و شب‌های ورامین (از مجموعه داستان سایه روشن) از صادق هدایت در ورامین رخ می‌دهند. صادق هدایت نویسنده معاصر در کتاب سگ ولگرد (داستان کوتاه)، برج علاءالدوله و میدان ورامین به همراه درخت چنار کهن سالش (واقع در میدان اصلی ورامین که امروزه اثری از آن درخت نیست) را چنین توصیف کرده‌است: چند دکان کوچک نانوایی، قصابی، عطاری، دو قهوه‌خانه و یک سلمانی که همه آنها برای سد جوع و رفع احتیاجات خیلی ابتدایی زندگی بود تشکیل میدان ورامین را می‌داد. میدان و آدمهایش زیر خورشید قهار، نیم سوخته، نیم بریان شده، آرزوی اولین نسیم غروب و سایه شب را می‌کردند. آدمها، دکانها، درختها و جانوران از کار و جنبش افتاده بودند. هوای گرمی روی سر آنها سنگینی می‌کرد و گرد وغبار نرمی جلو آسمان لاجوردی موج می‌زد که به واسطه آمد و شد اتومبیلها پیوسته به غلظت آن می‌افزود. یک طرف میدان درخت چنار کهنی بود که میان تنه اش پوک و ریخته بود ولی با سماجت هرچه تمامتر شاخه‌های کج وکوله نقرسی خود را گسترده بود و زیر سایه برگ‌های خاک آلودش یک سکوی پهن بزرگ زده بودند که دو پسربچه در آنجا به آواز رسا شیربرنج و تخمه کدو می‌فروختند. آب گل آلود غلیظی از میان جوی جلوی قهوه‌خانه به زحمت خودش را می‌کشاند و رد می‌شد. تنها بنایی که جلب نظر را می‌کرد برج معروف ورامین بود که نصف تنه استوانه‌ای ترک ترک آن با سر مخروطی پیدا بود. گنجشک‌هایی که لای درز آجرهای ریخته آن لانه کرده بودند، آنها هم از شدت گرما خاموش و چرت می‌زدند فقط صدای ناله سگی فاصله به فاصله سکوت را می‌شکست…
باشگاه والیبال شهرداری ورامین از جمله تیم‌های مطرح رشته ورزشی والیبال در شهر ورامین است. این تیم در سال اول حضور خود در لیگ برتر والیبال به مقام نایب قهرمانی رسید و سال بعد هم بعد از لیگ جهانی والیبال ۲۰۱۳، بازیکنان مطرحی مانند سعید معروف، محمد موسوی عراقی، شهرام محمودی و احسن‌الله شیرکوند را به عضویت باشگاه درآورد و دانیله بانیولی ایتالیایی را به سرمربیگری باشگاه به خدمت گرفت و قهرمان لیگ برتر والیبال شد. تیم والیبال متین ورامین در همین سال به مقام والیبال قهرمانی باشگاه‌های آسیا دست یافت و با حضور در جام باشگاه‌های جهان بدون حضور بازیکنان ملی‌پوش خود به مقام پنجمی رسید. نام آورترین نفرها در والیبال، مصطفی کارخانه مربی اسبق تیم ملی و احسن‌الله شیرکوند ملی پوش اسبق تیم ملی که توانست عنوان بهترین لیبروی آسیا و اقیانوسیه نیز به خود اختصاص دهد.
شهرستان ورامین از شمال شرق به شهرستان‌های پیشوا و پاکدشت، از شمال غرب به شهرستان قرچک، از غرب به شهرستان ری، از جنوب به استان قم و بخش جوادآباد و از جنوب شرق و شرق به استان سمنان محدود شده‌است. شهرستان ورامین در سال ۱۳۵۴ در محدود استان تهران تشکیل شد. سه شهرستان پاکدشت، پیشوا و قرچک به ترتیب در سال‌های ۱۳۷۶، ۱۳۸۹ و ۱۳۹۱ از شهرستان ورامین منتزع شدند.
شهرستان ورامین در جلگه صاف حاصل خیز واقع شده و از جنوب به دریاچه نمک و از مغرب به حسن‌آباد قم و از شمال به شهرستان پاکدشت و از مشرق به گرمسار (خوار سابق) محدود است. فرونشست زمین در منطقه ورامین با سالانه میانگین ۳۶ سانتیمتر در سال، رتبهٔ نخست فرونشست زمین در جهان است. علت این فرونشست، برداشت بی‌رویه آب توصیف شده‌است. این فرونشست که در گذشته پدیدهٔ نادری بوده امروزه به شکل شکاف‌هایی در سطح زمین‌های کشاورزی شهرستان ورامین، پیشوا و قرچک دیده می‌شود.
در طول زمان مهاجران زیادی به منطقه ورامین جذب شده‌اند که برخی از این مهاجران به دلیل‌های سیاسی کوچانده شده و برخی خود به این منطقه کوچیده‌اند. این مردمان با قومیت‌های مختلف همگی مردمان بومی منطقه محسوب می‌شوند که قبل از دوران معاصر به ورامین آمده‌اند. تاجیک‌ها مردمانی فارسی‌زبان هستند که ساکنان کاملاً بومی منطقه محسوب می‌شوند. نام تاجیک احتمالاً از آنجا که این منطقه در زمان ایلخانیان رونق داشته به جا مانده‌است. نام خانوادگی بیش تر این مردم همان تاجیک یا گاهی همراه با پسوند است. تیره‌های دیگر فارسی‌زبان در این منطقه وجود دارد که تاجیک نامیده نمی‌شوند ولی احتمالاً با تاجیک‌ها هم ریشه‌اند؛ مانند میش مست، فرجی، میری و ممیزی و…یکی از بزرگترین اقوام ساکن در ورامین لرها هستند که به دو گروه هداوند و بختیاری تقسیم می‌شوند. در بارهٔ آمدن لرها به این منطقه روایت‌های زیادی وجود دارد در بارهٔ هداوندها گفته می‌شود که گروهی در زمان شاه عباس و گروهی در زمان کریم خان زند که خود لر بود به این منطقه کوچانده شده‌اند و در بارهٔ بختیاری‌ها گفته می‌شود که از چهار محال و بختیاری به ورامین آمده‌اند. شغل لرها به صورت سنتی دامپروری و کشاورزی است.
گروه بزرگ دیگر ساکن ورامین مردمان ترک‌زبان هستند که از طایفه‌های مختلفی تشکیل گردیده‌اند ه این منطقه آمده‌اند. گروهی از آنها قاجار هستند که در دوره کریم خان زند به این منطقه آمده‌اند، گویا ساکنان قفقاز بوده‌اند؛ و بقیه بیشتر در زمان قاجاریان که خود ترک بودندبه ورامین آمده‌اند شاهسونها و اصانلوها نیز در دورهٔ قاجار به این منطقه آمده‌اند وگروهی ازآنان از ورامین به شهرستان گرمسارنیزرفته اند. کنگرلوها نیز در دوران جنگ ایران و روسیه از ایروان، گروهی از نفرها و قشقاییها در دورهٔ مشروطه از منطقهٔ فارس و کارخانه یوسفی احتمالاً از زنجان یا کرمانشاه به این منطقه آمده‌اند. گروهی دیگر به نام خلج وجود دارد که به ترکی خلجی تکلم می‌نمایند و به این منطقه کوچ کرده‌اند.
شاهسونها عمدتاً از دشت مغان به دشت ورامین کوچانده شده‌اند. در شهرستان ورامین پراکندگی این طایفه عمدتاً در جنوب دشت ورامین یا در شمال دشت ورامین (روستای شوش آباد) سکونت دارند. الیکاییها از چالوس مازندران به منطقه خوار (گرمسار امروزی) و ورامین کوچیده‌اند و به گویش الیکایی که گویشی از زبان مازندرانی است صحبت می‌کنند و بیشترالیکائی‌ها (علی کایی)های ورامین در روستاهای بهنام سوخته ورامین و تیره‌های بیشتری از آنان نیز در گرمسار سکونت یافته‌اند و جمعیت زیادی نیز دارند. کردها شامل ایل پازوکی است که از کردستان ترکیه آمده‌اند و بیشتر در شمال ورامین شهرستان پاکدشت ساکنند نام قسمتی از منطقهٔ ورامین به نام بهنام پازوکی خوانده می‌شود، تیره‌های دیگر کرد زبان دیگری با نام‌هایی مانند کردبچه وجود دارند. بوربورها و لِرنی‌ها نیز کرد کرمانشاه هستند.
جمعیت قابل توجهی از عرب‌ها در دورهٔ قاجار به ورامین آمده‌اند به طوری که به قسمتی از جنوب ورامین بهنام عرب می‌گویند، چند روستا نیز با پسوند عرب وجود دارد. بزرگترین گروه آنان کتی یا کوتی هستند که از نجد عمان در دورهٔ ناصرالدین شاه آمده‌اند و به زبان عربی با وامواژه‌هایی از فارسی، ترکی و لری سخن می‌گویند. گروه دیگر عرب میش مست هستند که در صدر اسلام به خراسان و سپس در دورهٔ قاجار به ورامین آمده‌اند. گروه دیگری با نام کله کو وجود دارد که به زبانی شبیه عربی سخن می‌گویند ولی اطلاعات دیگری در دست نیست.
جاذبه های ورامین
مسجد جامع ورامین: مسجد جامع ورامین از قدیمی ترین بناهای تاریخی این شهر به شمار می رود که قدمت آن به دوران ایلخانی می رسد. در زمان سلطان محمد خدابنده احداث این مسجد جامع آغاز می شود و در زمان حکومت ابوسعید بهادر پسر او به پایان می رسد. اوج هنر معماری دوران ایلخانی در این مسجد به وضوح دیده می شود و به همین علت از مساجد شاخص ایران محسوب می شود. این مسجد بنایی مستطیل شکل دارد و از جمله مساجد چهار ایوانی ایران است. ورودی مسجد در ضلع شمالی واقع شده و از طریق ایوان های شرقی و غربی، به ضلع جنوبی مسجد که نمازخانه در آن واقع شده است، راه می یابد. هنر آجرکاری، کاشی کاری، گچ بری و سوزن کاری محراب این بنا از زیباترین نمونه های هنر معماری بعد از اسلام در ایران است. کتیبه های سوره جمعه در متن و در حاشیه کتیبه های کوفی از جمله کتیبه های تاریخی و باارزش این بنا محسوب می شود که دارای انواع طرح های اسلیمی و خط های عربی، کوفی و فارسی است. از این مسجد با نام مسجد جمعه ورامین نیز یاد می کنند. این اثر تاریخی که در زمان شاهرخ تیموری مرمت و بازسازی شده است در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برج علاءالدوله: برج علاءالدوله یا برج آرامگاه علاءالدین به سیدفخرالدین حسن علاءالدوله (سلطان علاءالدین خوارزم شاه) تعلق دارد که گفته می شود در منطقه نفوذ زیادی داشته اند و بر این منطقه حکومت می کردند. این برج تاریخی در سال ۵۹۱ هجری شمسی احداث شده است. طراحی معماری این برج ترکیبی از زمان مغول، دورة آق قویوتلو و قره قزیونلو است. این برج با ارتفاع حدود ۱۷ متر در نزدیکی شمال مسجد جامع ورامین قرار دارد و از دو قسمت اصلی تشکیل شده است. قسمت اول با بدنه ای مدور به ارتفاع ۱۲ متر که بخش اصلی بنا را تشکیل می دهد و قسمت دوم که شامل گنبدی مخروطی شکل و بزرگ به ارتفاع ۵۴ متر است و روی قسمت اول قرار دارد. کتیبه ای که در محل اتصال بخش استوانه ای و بخش مخروطی برج وجود داشته، متاسفانه بخشی از آن از بین رفته است و قابل خواندن نیست، این کتیبه مربوط به اواخر قرن ۷ هجری است. این بنای تاریخی با گورهای سلطنتی شباهت دارد و جز بناهای مذهبی شمرده نمی شود. اجساد در این بناها در سرداب نگهداری می شده است. مردم ورامین این برج را متعلق به رهگذری می دانند که در اوایل قرن حاضر بعد از فوت در این محل دفن شده است.
یخچال علی آباد: یخچال علی آباد در جنوب شرقی ورامین واقع شده است و دارای طاقی هلالی شکل است. در بخش غربی و شرقی این یخچال دریچه های کوچکی وجود دارد که احتمالا یخ ها را از آنجا به درون یخچال انتقال می دادند.
یخچال حصار کوچک: یخچال حصار کوچک از دیگر یخچال های تاریخی ورامین است که از مصالحی همچون گل و خشت در زمان قاجار احداث شده است.
دشت ورامین: دشت ورامین در حاشیه کویر مرکزی ایران قرار دارد. از این دشت در گذشته به دلیل حاصلخیزی بالا، به عنوان زمین های کشاورزی استفاده می شده است. در زمان حکومت پهلوی، ورامین از مراکز مهم کشاورزی محسوب می شده است. از آنجا که در طول تاریخ به دلیل زمین های وسیع و حاصلخیز یان دشت مورد توجه بوده است، آثار تاریخی بسیاری نیز در آن یافت شده است که می توان تمدن آن را با سیلک کاشان یا شهر سوخته سیستان مقایسه کرد. تاکنون ۲۵۰ اثر تاریخی در این منطقه کشف شده است. رودخانه جاجرود از مهم ترین رودخانه های این دشت به شمار می رود.
کوه مره: کوه مره یکی از کوه های منطقه ورامین است که جز مناطق دیدنی به شمار می رود. این کوه از شرق مشرف به دریاچه نمک قم است.
روستای قلعه بلند: روستای قلعه بلند یکی از روستای های تفریحی و زیبا بخش جوادآباد شهرستان ورامین است. این روستا دارای یک بنا بنام قلعه بلند بوده که مربوط به دوره صفوی است. و در سال ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه ایرج: قلعه ایرج در شمال شرقی وراین به شکل مستطیل در زمان حکومت ساسانیان با ارتفاع حدود ۱۵ متر و وسعت ۲۰۰ هکتار بنا شده است. این قلعه از بزرگ ترین قلعه های تاریخی ایران و بی نظیرترین قلعه خشتی جهان محسوب می شود. قلعه ایرج در چهار جهت، چهار دروازه برای ورود و خروج دارد که دروازه اصلی آن در بخش شمال شرقی واقع شده است. مصالح به کار رفته در این بنا خشت و گل است و باتوجه به مساحت بالای آن به عنوان بزرگ ترین قلعه دفاعی خشتی ایران شهرت دارد. درون دیوارهای این قلعه راهروهایی وجود دارد که برجک های دیده بانی را به هم وصل می کرده است. در بیرون محوطه قلعه نیز سنگرهایی قرار دارد. در حال حاضر بنای این قلعه به شدت آسیب دیده و تنها حصار آن با دروازه هایش برجای مانده است. این حصار دارای ضخامتی بین ۱۷ تا ۲۲ متر و بیشترین ارتفاع آن ۱۶ متر است. نمای بیرونی حصار در چهار طرف ۱۴۶ برج و نیم دایره ای دارد که حد فاصل هر دو برج با چهار طاق نما تزئین شده که این طاق نما در بعضی قسمت ها به صورت دو طبقه است.
بقعه "سید فتح الله": این بقعه به نظر اهالی و مردم محل بر مزار سید فتح الله که در زمان خود کار ارشاد مردم را در منطقه به عهده داشته و اجداد او از مکه به ری و ورامین آمده اند، قرار دارد. از اعقاب سید فتح الله بعضی به نیاک از روستاهای لاهیجان آمل رفته و در آنجا زندگی می کرده اند. ولی دقت در نصب کتیبه حاکی از آن است که این بقعه متعلق به عطااله الحسینی پدر سید فتح الله است.
پارک ملی کویر و منطقه حفاظت شده کویر: این منطقه دارای اقلیم خشک و بیابانی است و بیشتر بارندگی آن از آبان تا اردیبهشت ماه و متوسط بارندگی سالیانه در آن 150 میلیمتر است. اما حیات وحش این پارک که مورد استقبال گردشگران قرارگرفته به دلیل تنوع و غنای گونه های وحشی به عنوان پارک ملی و یا ذخیره گاه پرندگان، خزندگان و حتی دوزیستان به شمار می رود. یوزپلنگ آسیایی و ببر از گونه های شاخص این پارک محسوب می شوند. انواع و اقسام حیوانات نیز به زندگی طبیعی خود در این اکوتوریسم مشغواند و از جمله این حیوانات می توان به موش دوپا، بزمچه، عقاب طلایی، درنا، گربه شنی و مار جعفری اشاره کرد.
کاروانسرای دیرگچین: این کاروانسرا که قدمتش به دوره ساسانی و به دوره قبل از آن می رسد در جنوب ورامین واقع شده و نامهای دیگری چون دژکرد شیر، دیر اجص، قصر الجس دارد. هر چند آنچه امروز از این بنا بر جای مانده مربوط به دوره صفویه است که به شکلی اساسی تجدید بنا شده است، در این کاروانسرا علاوه بر 140 اطاق برای مسافران، آسیاب، مسجد و ساختمانی هشت ضلعی برای اقامت خواص وجود دارد.
تالاب بندعلیخان: تالاب بندعلیخان در شهرستان ورامین قرار دارد و به دریاچه نمک قم متصل است. این تالاب در فصل‌های پاییز و زمستان پرآب است اما در فصل‌های گرم باتلاقی یا خشک است. ویژگی توجه برانگیز این تالاب تصفیه خود به خودی آبِ آن است. آب تالاب شیرین است و به همین دلیل زیستگاه مناسبی برای پرندگانی مانند اردک، غاز و آبچلیک است. پرواز پرندگان روی تالاب بندعلیخان منظره‌ای تماشایی است. به‌دلیل شکار بی‌رویه پرندگان این منطقه در حال حاضر جزو منطقه‌های حفاظت‌شده است.
پل باقرآباد: بیشتر از ۱۰۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی شهر ورامین، توسط یکی از شاخه‌های فرعی رودخانه جاجرود سیراب می‌شوند. باقرآباد نام پلی‌ست که از روی این رودخانه عبور می‌کند. این پل در دوران قاجاریه با کمک آجر ساخته شده؛ دهانه ورودی پل، ۵۰ متر طول دارد. برای ساخت پل باقرآباد، حدود یک سال زمان صرف شده است. از آنجایی که رودخانه جاجرود بارها طغیان کرده، این پل هم بارها آسیب دیده و تخریب شده است. اما در دوره های مختلف از جمله دوره قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی پل باقرآباد چندین بار مرمت شده است.
.................................
آرشیو
