مسجدسلیمان یکی از شهرهایی است که در آن که لرهای بختیاری، در استان خوزستان زندگی می‌کنند . عملیات استخراج نفت، برای نخستین بار در خاورمیانه در سال ۱۹۰۸ میلادی توسط ویلیام ناکس دارسی، کنسرسیوم دارسی از این شهر و با چاه شماره یک، در میدان نفتی مسجدسلیمان آغاز گردید. شهر مسجدسلیمان به (شهر اولین‌ها) معروف است، چون بسیاری از تجهیزات مدرن صنعتی و امکانات پیشرفته شهری برای اولین بار توسط انگلیسی‌ها وارد این شهر شد و روزگاری مدرن‌ترین شهر ایران به شمار می‌رفت.
در شمال شرقى مسجد سليمان بر روى تپه اى باستانى به نام سرمسجد، آتشكده اى مربوط به آن دوران وجود دارد كه پروفسور گيرشمن باستان شناس فرانسوى اين اتشكده را مربوط به دوران پارس ها مى داند و آنرا زادگاه چيش پش اول هخامنشى جد كوروش كبير مى داند. مسجد سليمان را در قديم سرمسجد مى ناميدند و علت آن وجود اين اتشكده ى باستانى مى باشد. در زمان اعراب تازى ها مى خواستند كه آنرا از بين ببرند اما ايرانيان به دروغ به آنها گفتند كه اين معبد ساخت حضرت سليمان نبى مى باشد و چون سليمان نبى بسيار مورد احترام اعراب بود، انها از اين عمل سرباز زدند. در سال 3031 هجرى شمسى هنگام بازديد رضاخان از سر مسجد وقتى كه اوايل ماجرا را شنيد دستور به تغيير نام سرمسجد به مسجد سليمان داد و بدين ترتيب در سال 5031 و به تصويب مجلس شوراى ملى نام مسجد سليمان را بر اين شهر نهادند.
روستاهای لالی، اندیکا، عنبر، هفت شهیدان و گلگیر از بخش‌های تابعه اطراف این شهر بودند؛ که در چند سال اخیر بخش لالی و اندیکا به شهرستان و گلگیر و عنبر به شهر تغییر یافتند. از دیدنی‌های این شهر می‌توان به اولین چاه نفتی در خاورمیانه دامنه کوه آسماری، تفرجگاه تمبی، گُلگیر، آتشکده سرمسجد و پرستشگاه برد نشانده که بزرگترین معبد روباز هخامنشی در ایران و جهان است اشاره کرد. مهمترین عامل احداث و گسترش شهر مسجدسلیمان، اکتشاف نفت در این منطقه بود. در مسجدسلیمان تیم پرشور و پرهوادار نفت مسجدسلیمان وجود دارد که ورزشگاه شهید بهنام محمدی (اولین ورزشگاه فوتبال ایران) واقع در نمره چهل مسجدسلیمان ورزشگاه خانگی آن است. مسجدسلیمان(پارسوماش قدیم) که به آن شهر اولین ها میگویند در بسیاری از اقدامات نخستین بوده -اولین چاه نفت در کشور وخاور میانه ۲-اولین چاه گاز در کشور و خاور میانه ۳-عمیق ترین چاه در کشور و خاورمیانه ۴-اولین چاه گاز ترش در کشور وخاورمیانه با ۳۵%گاز هیدروژن سولفوره ۵-اولین کارخانه گوگرد سازی در کشور وخاور میانه ۶-اولین تصفیه خانه آب در کشور ۷-اولین لوله کشی آب در کشور ۸-اولین کارخانه برق در کشور ۹-اولین کابل کشی برق در کشور و...
شهرستان مسجدسلیمان از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۱٫۹۳ درجه و ۴۹٫۳۰ دقیقه شمالی گسترده شده‌است و بلندای آن از روی دریا ۳۷۲ متر می‌باشد. شهرستان مسجدسلیمان مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و نسبتاً خشک می‌باشد و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. میانگین بارش سالانه باران بالای ۴۰۰ میلی‌متر و میانگین دما کمتر از -۴ درجه سانتی‌گراد در زمستان و بیش از ۵۰ درجه سانتی‌گراد در تابستان می‌باشد.
مهمترین رودخانه مسجدسلیمان، رود کارون می‌باشد که از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از سدهای شهید عباسپور و مسجدسلیمان از کنار شهر می‌گذرد. همچنین رودخانه تمبی در جنوب شهر وجود دارد که در ساحل رودخانه پارک‌ها و تفریحگاه‌هایی ساخته شده که از جاذبه‌های گردشگری شهر به‌شمار می‌روند. بلندترین ارتفاعات استان خوزستان در شهرستان مسجدسلیمان قرار دارد. این ارتفاعات در مناطق شمال و شمال شرقی شهرستان و در منطقه توریستی اندیکا واقع شده‌اند. مرتفع‌ترین قله در محدوده شهرستان مسجدسلیمان، کوه کینو با ارتفاع ۳۷۱۰ متر است. دیگر کوه‌های بلند مسجدسلیمان عبارتند از لیله، تاراز، منار، دلا، آلا، ادیو، شوه، لندر، دلی و آسماری.
مسجدسلیمان را در دوره تمدن ایلام آساک می‌نامیدند که بخشی از منطقه سیماش عیلام تلقی می‌شد؛ ولی پس از حمله آریایی‌ها و شکست عیلامیان نام آن به «پارسوماش» تغییر پیدا کرد. در فاصله اواسط سدهٔ ۹ تا اوایل سدهٔ ۷ پیش از میلاد قومی آریایی به نام «پارسوا» از دامنه‌های شمال غربی زاگرس و کوه‌های بختیاری به جلگه خوزستان فرود آمدند و مسجدسلیمان کنونی از جمله مناطقی بود که در آن سکنی گزیدند. این قوم نیمه بدوی که متکی بر معیشت شبانی و به ویژه تربیت اسب بودند، بعد از آشنایی با کشاورزی و ترک کوچ‌نشینی، در نواحی کوهپایه‌ای جلگه، شهر تازه‌ای بنا نهادند و آن را به یاد سرزمین گذشته خود که «پارسوا» نام داشت، «پارسوماش» خواندند. در شمال شرقی مسجدسلیمان بر روی تپه‌ای باستانی بنام سرمسجد آتشکده‌ای مربوط به آن دوران وجود دارد که پروفسور گیرشمن باستان‌شناس فرانسوی این آتشکده را مربوط به دوران پارس‌ها می‌داند.گیرشمن و بسیاری از تاریخدانان دیگر محل کنونی شهر مسجد سلیمان را پایتخت هخامنشیان می‌دانند و آن را زادگاه چیش پش اول هخامنشی جد کوروش بزرگ می‌داند. مسجدسلیمان را در قدیم سرمسجد می‌نامیدند و علت آن وجود این آتشکدهٔ باستانی بود. در زمان حمله اعراب تازی‌ها می‌خواستند که آن را از بین ببرند اما ایرانیان به دروغ به آنها گفتند که این معبد ساخت سلیمان نبی می‌باشد و چون سلیمان بسیار مورد احترام اعراب بود آنها از این عمل سر باز زدند. در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی هنگام بازدید رضاخان از سرمسجد وقتی که او این ماجرا را شنید دستور به تغییر نام سرمسجد به مسجدسلیمان داد و بدین ترتیب در سال ۱۳۰۵ و به تصویب مجلس شورای ملی نام مسجدسلیمان را بر این شهر نهادند.
اعتقاد ایرانیان به آتش به عنوان نمادی از اهورامزدا و جوشش روغن مقدس قابل اشتعال بر سطح زمین در شهر پارسوماش باعث شد تا این شهر دارای آتشکده‌های همیشه جاویدان شده و بنابراین شهر از لحاظ مذهبی نیز به شدت اهمیت یافت، به گونه‌ای که آتش این آتشکده تا زمان «هارون الرشید» نیز روشن بود. اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد گردید که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه می‌نمودند؛ لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان باقی‌مانده و نام «مسجدسلیمان» نیز در همین راستا بر آن اطلاق گردید. اما حتی این نامگذاری از غروب اولیه شهر در زمان هارون جلوگیری نکرد. از روزگاران کهن یکی از تلاش‌ها و آرزوهای بشر تسخیر طبیعت و کنترل انرژی‌های موجود در آن بوده‌است. در این میان یکی از معجزات منحصر به فرد پیامبر بزرگ الهی، حضرت سلیمان (ع) تسخیر و کنترل انرژی باد بوده‌است با این تفاوت که این امر از طریق خارق عادت و حالتی متفاوت با روش‌های علمی گذشته و حال صورت می‌پذیرفت.
از سوی دیگر «مسعودی» دانشمند و تاریخ‌نگار شهیر متوفّای ۳۴۶ ق. مسلمان در بیش از هزار سال پیش، در سفری که به شهر استخر (مسجد سلیمان) در ایران داشته، در کتاب خود از موضعی که به تعبیر مردم «زندانِ باد» است، چنین یاد نموده‌است: «مردم ایران در شهر «استخر» آتشکده ای دارند که مجوس آن را تعظیم و تکریم می‌کنند. این آتشکده از قدیم‌الایّام بوده‌است و «هما» دختر «بهمن» پسر «اسفندیار» آن را خانه آتش قرار داده بود. آنگاه آتشِ آن را انتقال دادند و خانه ویران شد. اکنون (یعنی زمان مسعودی قرن چهارم هجری)، مردم میگویند: این مسجد حضرت سلیمان بن داوود (ع) است و به نام وی شناخته می‌شود.
من (مسعودی) به آنجا رفته‌ام. تا شهر استخر یک فرسخ فاصله دارد و بنایی عجیب و شگفت‌انگیز است. ستون‌های شگفت‌انگیزی دارد. سرستون‌ها مجسمه‌های سنگی زیبا از اسب و حیوانات دیگر است. محوطه ای وسیع با یک باروی بلند سنگی اطراف آن وجود دارد و تصویر اشخاص را با نهایت دقّت تراشیده‌اند. تصوّر کسانی که مجاور آنجا هستند این است که این اشخاص پیامبران هستند. این خانه (آتشکده یا مسجد سلیمان) در دامنه کوهی است که نه شب و نه روز، باد از آن قطع نمی‌شود و گرد و غبار برمی‌خیزد. مسلمانان آنجا میگویند: سلیمان بن داوود، باد را در اینجا به زندان کرده‌است. به راستی چرا هیچ‌گاه باد از این خانه قطع نمی‌شده و گویی باد در این مکان به زندان افتاده‌است؟!مسعودی» دانشمند و تاریخ‌نگار شهیر متوفّای ۳۴۶ ق. در بیش از هزار سال پیش، در سفری که به شهر استخر (مسجد سلیمان) در ایران داشته، در کتاب خود از موضعی که به تعبیر مردم «زندانِ باد» است، یاد نموده‌است
اگر بگوییم این شهر نخستین شهر صنعتی ایران می‌باشد، سخن گزافی نگفته ایم. وجود اولین چاه نفت خاورمیانه، اولین پالایشگاه نفت خاورمیانه، اولین کارخانه گوگردسازی، اولین کارخانه تولید برق و … خود گواه بر این مدعاست. هم‌اکنون مسجدسلیمان در بخش صنعت یکی از قطب‌های صنعت ایران است. این شهر دارای کارخانجات صنعتی از جمله: کارخانه تولید سیمان کارون مسجدسلیمان، سد و نیروگاه مسجدسلیمان که در سال ۱۳۹۲ برای سومین سال پیاپی رتبه اول را در تولید برق کسب کرد، شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مسجدسلیمان یکی از ۵ شرکت تابعه مناطق نفت خیز جنوب می‌باشد که گستردگی آن از ایذه تا ایلام و خرم‌آباد می‌رسد، کارخانجات تانک‌سازی شهید فرخ‌نیا، پالایشگاه گاز مسجدسلیمان، پتروشیمی بزرگ مسجدسلیمان، کارخانجات آلومینیوم‌سازی و … به علاوه اینکه این شهر دارای یک شهرک صنعتی می‌باشد که در آن کارخانجات کوچکی از جمله تولید آرد، سوسیس، ماکارونی، صنایع پلاستیک، گونی بافی و … می‌باشد.
«منابع نفت از تجزیه تدریجی مواد «آلی» بر اثر حرارت، فشار و بعضی از کاتالیست‌های طبیعی طی میلیونها سال به وجود آمده، این ماده مانند جریان آبهای زیرزمینی یا منابع دریاچه مانندی در اعماق زمین وجود ندارد بلکه در خُلل و فُرج سنگهای آهکی و ماسه‌ای که به صورت رشته‌های چین خورده در عمق چندهزار متری از سطح زمین واقع هستند، ذخیره شده‌است. بدین‌جهت زمین‌شناسان در محل‌هایی که‌امکان وجود این سنگها می‌رود به دنبال نفت می‌گردند. در واقع سنگهای آهکی که در کف دریاها از میلیونها سال قبل رسوب کرده‌اند و اصطلاحاً مادر سنگ یا لایه نفت‌زا نامیده می‌شوند دارای مقدار زیادی از بقایای نباتات و حیوانات بوده‌اند که پس از گذشت زمان این بقایا به نفت تبدیل شده‌است، مخلوط آب شور، نفت و گاز طی میلیونها سال درنتیجه حرکات پوسته زمین و تراکم و درهم فشرده شدن لایه‌های رسوبی در داخل لایه‌های مُتخلخل و نفوذناپذیر زمین یا به عبارت دیگر سنگهای نفت‌گیر به حرکت درآمده و هنگامی که با سنگهای غیرقابل نفوذ (سنگهای آتشفشان مِتامورفیک و غیره) برخورد نموده حرکت آن متوقف و در قسمت بالای لایه نفت گیر (طاقدیس‌های زیرزمینی) ذخیره شده و آب شور در زیر و گاز در روی نفت قرار می‌گیرد. البته گاهی هم نفت در سرراه خود به لایه‌های غیرقابل نفوذ برخورد نمی‌کند و در نتیجه به سطح زمین نفوذ کرده و معادن سطحی قیر را ایجاد می‌کنند مانند دریاچه قیر تیری نیداد در آمریکای مرکزی» احمد کسروی در مورد پیشینه نفت در خوزستان می‌نویسد: «چشمه‌های نفت خوزستان از باستان زمان معروف بوده و استرابون در دو هزار سال پیش سخن از آنها رانده، پیش از امتیاز انگلیسیان مردم خوزستان به ویژه شوشتریان و بختیاریان از نفت‌هائی که خودبه‌خود از زمین بالا می‌زند بهره‌یاب بوده، آنرا درخیک‌ها گِردآورده، به‌کار می‌بردند. نیز قیر یکی از محصول‌های خوزستان بود که از آن چشمه‌ها به‌دست می‌آمد و دولت سالیانه دوهزار تومان مالیات آن چشمه‌هارا می‌گرفت.» کسروی با استناد به تذکره شوشتر چنین می‌نویسد: «در تذکره شوشتر می‌نگارد چون نادرشاه در سال ۱۱۴۴ در عراق به جنگ عثمانیان می‌رفت، به ابوالفتح‌خان فرمان فرستاد که از معدن‌های قیر در نزدیکی شوشتر قیر برای ساختن کشتی‌ها به عراق بفرستد». شایان ذکر است که این طلای سیاه در جای جای ایران به گونه چشمگیری به ودیعه نهاده شده‌است، میزان نفت و گاز به حدی بود که پاره‌ای مواقع به سان چشمه‌ای در سطح زمین جاری می‌گشت و عدّه‌ای به‌عنوان سادات قیری‌از چشمه‌های نفت بین مسجدسلیمان و نفت سفید سود می‌جستند بنابراین به دنبال آن بود که در سوم اسفند ماه۱۲۸۶ خورشیدی توسط استعمارگران آن سوی جهان به مدد فن‌شناسی، مَتِه حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۶۰ متر (۳۰۰۰ فوت) گذر کرد و آخرین ضربت خود را بر پهنه صخره‌ای سخت که منبع نفت در زیر آن قرار داشت فرود آورد و در سپیده دَم پنجم خرداد ۱۲۸۷ خورشیدی نفت با فشاری زیاد فوران نمود؛ و به دنبال آن بود که نفت و موضوع آن در خاورمیانه مسئله حیاتی گشت و اساس صنعت عظیم نفت در ایران به برکت همین چاه شماره یک مسجدسلیمان بنیان نهاده شد. وضعیت جدید، موجب پیدایش شرکتی شدکه به تَبَع آن، شهرستان‌مسجدسلیمان با ویژگیهایی، حیات خود را در جنوب‌غربی ایران و در سوی غربی رشته کوه‌های زاگرس ادامه داد. اولین دکل چاه نفت با عظمت فراوان قد برافراشته و ماشین بخاری که مَتِه دوران را به حرکت درمی‌آورد هم‌اکنون در گوشه‌ای آرام و بی‌حرکت آرمیده‌است و تنها یادآور تلاش و کوشش جویندگان این طلای سیاه و تصاحب ذخیره آن می‌باشد.
در روز ۱۶ ماه مه ۱۹۰۸ بوی تندگاز به مشام رسید درست ۱۰ روز بعد یعنی ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ برابر با۱۲۸۷ خورشیدی حدود ۱۱۰ سال پیش درساعت چهار بامداد نفت درعمق ۱۱۸۰ فوتی از چاه شماره یک مسجدسلیمان فوران کرد. رینولدز درمورد این روز تاریخی می‌نویسد : «همان‌گونه که مَتِه حفاری با قدرت و زورمندی به کندن و کاویدن در گردش بود، در یک طبقه سخت سنگی، طبقه و لایه‌ای آن چنان سخت که ما هرگز قبلاً به مانند آن برخورد نکرده بودیم، طبقه‌ای که می‌توانست ویران کننده دستگاه باشد و مهار و دهنه زدن به آن کاری بس دشوار می‌نمود و کنترل چاه را بسیار مشکل و بَل محال می‌کرد، نفت فوران زد، بلافاصله و با سرعت، گودالی عمیق و بزرگ کنده شده تا نفت چاه دیوانه در آن، جا داده شود». بوی بد گاز و فوران نفت منظره‌ای دیدنی و حادثه‌ای استثنایی بود آن هم در آن صبحدم که هوا هنوز تاریک بود و ستارگان در آسمان می‌درخشیدند و به دنبال آن بود که سیل تبریک برای رینولدز که به چنان موقعیت بزرگی دست پیداکرده بود سرازیر گشت.
ثریا اسفندیاری بختیاری در مورد مذاکره رینولدز با خانهای بختیاری و عقد قراداد در مورد اکتشاف نفت در سرزمین بختیاری‌ها می‌نویسد : «... درسال ۱۹۰۴ (۱۲۸۳ خورشیدی) در یک روز خوش هوا و پرغنیمت برای گل‌های سرخ اصفهان، جورج رینولدز انگلیسی نماینده سرمایه‌دار معروف لندنی ویلیام ناکس دارسی، به سراغ خانهای بختیاری آمد و به آنها گفت: که از سه سال پیش، بیهوده به دنبال یافتن نفت در ایران بوده‌است. یک روز که پدربزرگم به سخنان رینولدز گوش می‌داد از او چنین شنید: جناب خان، با اجازه پادشاه، ما اقدام به حفر چاه‌هایی در مرزهای شمال غربی کشور نمودیم و تاکنون ۱۷۰۰۰۰ لیره را در این عملیات سرازیر ساختیم بدون این که قطره‌ای نفت نمایان شود… خان، ما به کمک شما و خانهای دیگر بختیاری احتیاج داریم تا تحقیقات و کشفیاتی در نزدیکی «ماماتِن» و مسجدسلیمان انجام دهیم. همین روستای مقدسی که میگویند مسجدسلیمان در قدیم آنجا بوده‌است، شایدشانس بیشتری آنجا در انتظارمان باشد. مرد انگلیسی پس از لحظه‌ای با این سخن نتیجه‌گیری کرد : دوست داریم مردان شما میدان‌های نفتی را حفاظت کنند و البته آماده‌ایم حق‌الزحمه را به‌طور مناسبی بپردازیم. پدر بزرگم پاسخ داد: اعتماد شما موجب خوشوقتی ماست، امّا چنین کوشش بزرگی باید همراه با یک روح برادری انجام گیرد. ما نمی‌خواهیم مزد بگیران شما، بلکه شریکتان باشیم. سپس او انگشت درازش را در ریش سپیدش فرو برد و پس از مکث افزود: ما خواهان ده درصد از سود حاصله در شرکت هستیم. جرج رینولدز وحشت‌زده فریاد کشید: در این صورت پیش از این که بهره‌برداری‌مان شروع شود ورشکسته خواهیم بود.
سردار اسعد با تعجّب نگاهی به او کرده سپس با لحن مودبانه گفت : در چنین صورتی بهتر است از نقشه‌تان منصرف شوید، امّا قدمتان همیشه نزد ما مبارک خواهد بود آقای رینولدز»
همان نویسنده در همان اثر صفحه ۶ در ادامه چنین می‌نویسد : «... انگلیسیان از ادامه مذاکرات سرباز زدند تا این که عموزاده دیگری جای این عموی مرا گرفت… و ۳٪ مورد بحث همچنان باقی ماند و دگرگونی پیش نیامد تا در سال ۱۹۰۹ میلادی (۱۲۸۸ خورشیدی) که شرکت تازه‌ای بنام «آنگلوپرشیان اُویل کمپانی» مؤسسه اولیه را تحویل گرفت. به این سبب بود که بسیاری از بختیاری‌ها آنسان خصم انگلستان شدند».
همان نویسنده در همان اثر صفحه ۷ و ۸ می‌افزاید : «... مذاکرات سالیان درازی ادامه یافت تا این که در پایان ۱۹۲۰ (۱۲۹۹ خورشیدی) قراردادی تحمیل گردید که بنابر آن، «کمپانی نفت ایران و انگلیس» به مشارکت بختیاری‌ها پایان داد و جز یک میلیون لیره برای سالهای جنگ، منبع بیشتری پرداخت نشد.»
پس از کشف، روند اکتشافات و استخراج نفت به‌طور روزافزونی زیاد شد و پیوسته بر تعداد حفرچاه‌ها درپهنه مسجدسلیمان اضافه می‌گشت که این روند، جویندگان و تصاحب‌کنندگان این طلای سیاه را بر آن داشت تا به تدارکات وسیعی اقدام کنند از جمله شرکت شهری با ویژگیِ خاص شهرهای صنعتی به‌ساختنِ‌تاسیسات، کارگاه‌ها و خانه‌هائی جهت سکونت کارکنان خارجی و ایرانی پرداخت، با استقرار خارجیان در مسجدسلیمان و امکانات زندگی آنان نطفه تبعیض طبقاتیِ مدنیّت آغازِ قرنِ بیستم در این شهر پا به عرصه حیات نهاد از تاریخ ۱۲۸۷ خورشیدی شهر مسجدسلیمان کنونی در پهنه جغرافیائی ایران بنیان نهاده شد.
«کمال اَطهاری»، میزان استخراج نفت و تحولات بعدی مسجدسلیمان را اینگونه نگاشته‌است : «تولید نفت برای صادرات با تمام خطوط لوله مسجدسلیمان به آبادان از ۱۹۱۲ آغاز شد. استخراج نفت که در این سال ۴۳ هزار تن بود تا آخر جنگ اول جهانی به سالیانه ۱ میلیون تن و تا ۱۹۲۵ میلادی به بیش از ۴ میلیون تن در سال رسید. مسجدسلیمان تا سال ۱۹۲۸ میلادی تنها منبع استخراج نفت ایران بود تا در این سال در میدان نفتی عظیم هفتگل نیز فوران نفت آغاز و مسجدسلیمان در تولید نفت از انحصار خارج شد. اما تولید در منطقه همچنان افزایش یافت به‌طوری‌که در سال ۱۳۱۴ ه.ش (۱۹۳۵میلادی) اوج تولید در سراسر بهره‌برداری (۱۲۷ هزار بشکه در روز) رسید. بعد از اُفتی کوتاه در تولید نفت به علت ملی شدن این صنعت در ایران (۱۳۳۳–۱۳۳۰) به دلیل برنامه شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلیس بار دیگر استخراج نفت افزون شد که تا سال ۱۳۴۵ کمابیش ثابت بود. اما از این سال به بعد تولید نفت به سرعت کاهش یافت و بعد از بسته شدن چاه‌ها در سالهای ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ تولید سالیانه آن به حدود تولید روزانه در گذشته محدود گشت. دلیل کم شدن تولید نفت این بود که بعد از حدود ۷۰ سال بهره‌برداری مداوم ۹۸٪ از مقدار نفت قابل حصول به صورت طبیعی از منطقه استخراج شد و از آنجا که بهره‌برداری از سایر میدان‌های نفتی به ویژه میدان‌های نفتی مرزی از اولویت برخوردار گردید، استخراج نفت در مسجدسلیمان که می‌بایست با تزریق آب یا گاز انجام پذیرد و این خود نیز مشکلاتی را به دنبال دارد، متوقف شده بدین ترتیب دلیل اولیه ایجاد شهر مسجدسلیمان‌از میان رفت، امّا از میان این دلیل همان‌طور که خواهیم دید زندگی و پویائی شهر را از میان برنداشت، هرچندیک دوره آن را «فسرده» (DEPRESS) کرد. شهر مسجدسلیمان از اوایل قرن حاضر هجری نزدیک به ۴۰ هزار نفر بوده‌است که نسبت به آن زمان جمعیت بالائی است.»
سید محمدعلی امام در مورد بنای دوباره مسجدسلیمان چنین می‌نویسد : «... بنای شهر مسجدسلیمان در سال ۱۲۸۵ شمسی برابر با ۱۹۰۶ میلادی اتفاق شد، به این ترتیب که متصدیان امور شرکت نفت در آن سال عِمارتی در آن جا ساخته و شروع به حفر چاه شماره یک کردند. چون چاه به نفت رسید، پرمایگی آن توجه متصدیان شرکت را جلب نمود و آنان را به آینده امیدوار ساخت لذا بلافاصله شروع به ساختن راه‌ها و کندن چاه‌های دیگر نمودند و ساختمانهای بسیاری برای کارکنان اروپایی، هندی و ایرانی برپا کردند و همین که کار در آنجا فراوان شد مردم بسیاری از اطراف در مسجدسلیمان گرد آمده و به کار مشغول شدند و سرزمین ویران پر از سکنه و آبادی شد.»
برخی ساختمانهای مسجدسلیمان که در دوره فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس ساخته شده‌اند سبک معماری انگلیسی داشته که اغلب در اثر گسترش و نوسازی در شهر تخریب شده‌اند. بخش‌هایی از آن هنوز به نام‌های انگلیسی آن دوره مانند منطقه کمپ کرسنت و اسکاچ کرسنت و کمیک لب کرسنت (Chemic Lab) معروف است. محدودهٔ مسجدسلیمان ناهموار و دارای پستی و بلندی‌های زیادی است. شرکت نفت منازل و ادارات خود را در نقاط مناسبتر احداث کرده و به همین دلیل محله‌های این شهر از هم فاصله داشتند. در سالهای اخیر به دلیل رشد جمعیت شهر و عدم کنترل اولیه‌ای که بر ساخت و ساز وجود داشت، فاصلهٔ بین محلات کم شده و در بسیاری جاها، کاملاً به هم چسبیده هستند.
نام محلات بیشتر از نام چاه‌های نفت یا ادارات شرکت نفت گرفته شده‌است؛ مانند نمره یک که از نام چاه شمارهٔ یک گرفته شده‌است. بسیار از محله‌ها به همین ترتیب به یک نمره خوانده می‌شوند که بیشترین آن نمره چهل است. اسم برخی محلات هم از نام طوایفی گرفته شده که برای اولین بار در آنجا سکنی گزیده‌اند؛ مانند مال‌جونکی. برخی جاها هم افرادی که از شهرهای دیگر برای کار به مسجدسلیمان آمده بودند، در کنار هم اقامت کرده و خانه ساخته‌اند؛ مانند لین‌اصفهانی‌ها یا محل اقامت کارکنان خارجی شاغل در شرکت نفت مانند لین هندی‌ها.
اولین استخر شنای ایران در این شهر احداث شد و بدین ترتیب پایه‌گذار ورود شنا به ایران بود. اولین زمین تنیس و میز پینگ پنگ و بیلیارد هم برای اولین بار در این شهر مورد استفاده قرار گرفت. اولین زمین گلف ایران هم در منطقه بی‌بی‌یان این شهر بنیان شد و تیم نفت این شهر هم‌اکنون جزو تیمهای شرکت‌کننده در مسابقات لیگ ایران است. در رشته وزنه‌برداری مسجدسلیمان از دیرباز به عنوان یکی از قطب‌های وزنه‌برداری حضور داشته و تیم نفت مسجدسلیمان سال‌ها عنوان قهرمانی ایران و آسیا را به یدک می‌کشید از وزنه برداران شهیر این شهر مهران و بهمن مطلق، امیری منگشتی قهرمان آسیا و رکورددار وزن خود در آن زمان، پهلوان شمسی قهرمان کنونی هفت دوره پیشکسوتان جهان و رکورددار جهان، نواب نصیرشلال قهرمان جهان و قهرمان المپیک ۲۰۱۲ لندن اشاره کرد. باید اضافه کرد که تیم فوتبال نفت مسجدسلیمان در سالهای اخیر در لیگ برتر حضور داشته این تیم در لیگ برتر سال ۹۸–۹۹ جزو تیمهای برتر در لیگ بود که لیگ خلیج فارس را با رتبه هشتم به پایان رساند و همچین از شگفتی‌های لیگ برتر خلیج فارس بوده که نیم فصل بازی‌ها رو بدون حتی یک باخت پشت سر گذاشت.
این شهر با اهواز مرکز استان خوزستان، ۱۲۵ کیلومتر فاصله دارد . جاده مواصلاتی مسجدسلیمان با مرکز استان فرسوده و دارای کیفیت حداقلی می باشد . همچنین این شهر دارای جاده آسفالته تا شهرهای لالی، شوشتر، هفتکل، ایذه، باغملک و استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد. در شمال شهر در منطقه نفتک واقع است و کار جابجایی مسافران را به وسیله اتوبوس‌ها و سواری‌های پلاک کرایه انجام می‌دهد.
این شهر دارای یک فرودگاه نظامی در شمال شرقی خود است که در حال حاضر به نام فرودگاه شهید آسیایی نامیده می‌شود این فرودگاه اولین فرودگاه کشور بوده و در دوران جنگ ایران و عراق در خدمت هواپیمایی نیروی زمینی ارتش (هوانیروز) بود و طی موشک باران‌های رژیم بعث عراق دچار خسارات و نواقصی شد تا از کاربری عمومی بیفتد اما در سال ۱۳۸۷ و هم‌زمان با یکصدسالگی کشف نفت در این شهر دولت و وزارت نفت با بودجه‌ای ۶ میلیاردی کار ترمیم و بازسازی آن را از سر گرفت . ولی تاکنون آماده خدمات‌رسانی به مردم این شهر و شهرهای اطراف نشده است. اولین راه‌آهن ایران در این شهر قرار داشت و جهت حمل بار و باربری مورد استفاده قرار می‌گرفت که در دوران جنگ هشت ساله از بین رفت.
جاذبه های مسجدسلیمان
سد شهید عباسپور: سد شهید عباسپور روی پرآب‌ترین و بزرگترین رودخانه کشور، کارون، در فاصله ۵۵ کیلومتری از شمال مسجد سلیمان احداث شده است. این سد یکی از بزرگترین سدهای ایران است که به صورت دو قوسی به‌منظور تولید انرژی برق آبی، تامین آب شرب، صنعت کشاورزی و کنترل سیلاب ساخته شده است. پشت این سد نیز بسیار دیدنی است و چشم‌اندازهای فوق‌العاده زیبایی دارد.
جزیره کوشک: جزیره کوشک پشت یکی از بزرگترین سدهای استان خوزستان، یعنی سد شهید عباسپور قرار گرفته است. در این جزیره کوچک ۱۲ ویلا در فضایی بسیار زیبا برای پذیرایی از مسافران و گردشگران همراه با امکانات تفریحی و اقامتی ساخته شده است. این جزیره به خاطر داشتن طبیعتی بکر و زیبا، درختان و چمنزارهای مملو از گل و گیاه و مناظر زیبا از دریاچه در اطراف سد، گردشگران زیادی را مجذوب خود می‌کند.
آتشکده جاویدا (سر مسجد): آتشکده یا معبد جاویدا یا سرمسجد از مهمترین اماکن تاریخی و باستانی استان خوزستان در شمال‌شرقی مسجد سلیمان است. قدمت این بنا به قرن هفتم قبل از میلاد باز می‌گردد و کارشناسان بر این باور هستند که معماران و سازندگان این بنا برای ساخت آن از بنای تاریخی تخت جمشید الهام گرفته‌اند. این آتشکده به دستور یکی از پادشاهان بزرگ هخامنشی بنا شده و هرکدام از سنگهای به کار رفته در آن نزدیک به ۴ یا ۵ تن وزن دارد.
آبشار نگین: آبشار نگین، آبشار بسیار زیبایی است که در روستایی به همین نام در محلی کمتر شناخته‌شده در شمال دریاچه سد شهید عباسپور در مسجد سلیمان، همچون نگینی بر پهنای این دیار بکر و دست‌نخورده می‌درخشد. در بالای این آبشار مرتفع و سرسره مانند، دهانه‌ای قرار دارد که آب را به طرف دیگر کوه هدایت می‌کند و باعث پدید آمدن این آبشار شده است.
دشت گلگیر: دشت گلگیر یکی از زیباترین مناطق استان خوزستان در ۳۸ کیلومتری شمال‌شرقی مسجد سلیمان است. این منطقه مملو از گُل و دشت‌های سرسبز و زیبا است که از نظر جذب گردشگر، پتانسیل بسیار بالایی دارد. یکی از جاذبه‌های این دشت چشمه‌ای است که آب گوگردی دارد و به صورت خودجوش از اعماق زمین می‌جوشد و در فصل زمستان و پاییز آب آن گرم و در فصل تابستان و بهار آب آن خنک است. آب این چشمه از نظر درمانی نیز خواص زیادی برای دردهای مفصلی دارد.
منطقه شکار ممنوع شو ولندر: منطقه شکار ممنوع شو ولندر در زاگرس جنوبی در شهر مسجد سلیمان در استان خوزستان قرار دارد. این منطقه دارای تنوع گیاهی و جانوری و همینطور شرایط اکولوژیکی خاصی است و از جمله مناطق ارزشمند استان خوزستان و کشور، از نظر حیات وحش جانوری و قابلیت‌های بالای زیستگاهی به شمار می‌رود.
تپه باستانی گله زری (زرین): تپه باستانی کلگه زری در جنوب شهر مسجد سلیمان در منطقه کلگه قرار دارد و قدمت آن به هزار سوم قبل از میلاد باز می‌گردد. آثار کنده‌کاری شده از انقلاب حضرت ابراهیم روی صخره‌ای در این تپه، نشان از پذیرفتن دین آن حضرت از سوی مردم مسجد سلیمان فعلی بوده است. در این محل همچنین آثاری از ادوار ساسانی و اشکانی نیز به دست آمده و گفته می‌شود که در دوران حکومت هخامنشیان نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. کارشناسان بر این باور هستند که مرکز مالی و بانک هخامنشیان در همین محل و تپه‌های اطراف آن قرار داشته است.
مجموعه فرهنگی تفریحی شهدای گمنام: مجموعه فرهنگی تفریحی شهدای گمنام یکی از جاهای دیدنی مسجد سلیمان است که دارای چشم‌اندازهای دیدنی، پارک کودکان، آلاچیق‌های زیبا و فضای سبز تراس‌بندی شده، در کنار المان یادبود شهید ۱۳ ساله مسجد سلیمان به نام «بهنام محمدی» است.
پارک جنگلی تمبی: پارک جنگلی تمبی در کنار نیروگاه برق تمبی در ۶ کیلومتری جنوب شهر مسجد سلیمان قرار گرفته است. این پارک دارای مناظر طبیعی بسیار زیبا و آلاچیق‌هایی جهت استراحت گردشگران است.
دشت شیمبار : دشت شیمبار یا شیرین بهار در ۷۵ کیلومتری مسجد سلیمان در مرز استان خوزستان و چهارمحال بختیاری جای گرفته است. این دشت یکی از پرجاذبه‌ترین نقاط دیدنی و تفریحی این ناحیه است.
معبد بردنشانده: معبد بردنشانده، بنایی تاریخی به‌جای مانده از دوران حکمت هخامنشیان است که در ۱۶ کیلومتری شهر مسجد سلیمان در جاده سد شهید عباسپور واقع شده است. برای قرن‌ها تشریفات مذهبی، در هوای آزاد این معبد انجام می‌شده است. نقوش برجسته روی سنگهای این معبد نیز به عهد اشکانیان می‌رسد. این بنای تاریخی همچنین یکی از آثار ملی ثبت شده در کشور است.
عمارت بنه وار: عمارت تاریخی بنه‌وار از خوانین ایل ذلقی در شهر مسجد سلیمان، در روستایی به همین نام به‌جای مانده است. این عمارت تاریخی با شماره ۹۹۶۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
........................................
آرشیو
