جزیره ابوموسی یا بوموسی جزیره‌ای در جنوب خلیج‌فارس است. این جزیره در شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان ایران قرار دارد و یکی از جزایر سه‌گانه ایرانی است. مساحت این جزیره که در ۲۶ درجهٔ خط عرض شمالی و در ۵۵ درجهٔ خط طول شرقی واقع شده‌است، حدود ۱۲ کیلومتر مربع است. فاصله میان این جزیره و جزایر تنب به دلیل عمق مناسب آب، تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکشهای بزرگ است. ابوموسی جنوبی‌ترین جزیره ایرانی خلیج فارس و نزدیک‌ترین آن‌ها به خط استوا است. آب و هوای ابوموسی بسیار گرم، مرطوب و شرجی است و در طول سال تنوع آب و هوایی چندانی تجربه نمی‌کند. ابوموسی دارای فرودگاه و اسکله است. پروازهای مسافری منظمی از بندرعباس به فرودگاه ابوموسی صورت می‌گیرد و همچنین شناورهای مسافری از بندرلنگه هفته‌ای دو تا سه‌بار به این جزیره تردد دارند. علاوه بر شناورهای ایرانی، شناورهای متعلق به امارات، حمل و نقل شهروندان اماراتی جزیره را به شارجه بر عهده دارند.
جزیره ابوموسی به عنوان بخشی از استان هرمزگان در مالکیت و کنترل ایران است، با این‌حال امارات متحده عربی بر آن ادعای مالکیت می‌کند و آن را بخشی از امارت شارجه می‌داند. ایران همواره بر حق حاکمیت بی چون و چرا بر این جزیره تأکید کرده‌است. در حال حاضر اکثریت جمعیت ابوموسی را شهروندان ایران تشکیل می‌دهند و اقلیتی اماراتی در آن زندگی می‌کنند. ایران به‌واسطه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش ایران در جزیره ابوموسی حضور نظامی دارد. پلیس محلی شارجه از زمان تفاهم‌نامه ۱۹۷۱، پاسگاهی در این جزیره دارد.
این جزیره در اسناد تاریخی و نقشه‌ها با نام بوموو (BoumOuw) بوم یعنی "جا، مکان"+ "اوو"(Aouw) یعنی آب (معرب آن بومف) روی هم یعنی مکان آب و با نام گپ سبزو (به معنای جای سبز) و بوم سوز یا بوموسو BoumSou ثبت شده‌است. (بوم به معنی مکان است و «سو» چند معنی دارد سو Souw را اگر مخفف سووز Souwz بدانیم نام یک نوع سبزی و نام یک نوع بوته سبز خارداراست (سوو، خار و گون) و به‌طور کلی نیز سووز souwz در زبان فارسی کهن معنی سبز می‌دهد و در مجموع می‌توان آن را به معنای مکان سبز نامید). نام ابوموسی یک نام جدید است و سابقه آن به حدود بیشتر از یکصد سال قبل برمی‌گردد که یکی از ساکنان به‌نام ابوموسی این نام را بجای بوموسو BoumSou رایج ساخت. بعضی سوز را کوتاه شده سوزان به معنی داغ گرفته‌اند که درست نیست. زیرا سوز و سبزو دقیقاً هنوز هم در گویش محلی معنی سبز می‌دهد واین جزیره در مقایسه با صحرای عربی جزیره‌ای سبز است؛ و حتی گرمای آن نیز به مراتب کمتر از صحرا است؛ و معتدل‌ترین هوا در خلیج‌فارس را دارد. نام ابوموسی در نقشه‌ها، کتب تاریخی و جغرافیای قدیم و جدید کشورها دیده میشود. به‌طور نمونه در نقشه‌ای که در سال ۱۹۶۷ توسط دولت شوروی سابق چاپ گردید، نام ایرانی بوموسی برای این جزیره به کار رفته‌است. نام بوموسی برگرفته از نام یکی از سرداران کریم خان است که پس از حضور در این جزیره نام خود را بر آن نهاده‌است. انگلیسی‌ها پس از نفوذ در خلیج‌فارس به منظور کنار گذاشتن عناصر ایرانی از این جزیره عنوان جعلی ابوموسی را برای جزیره به کار بردند.
مختصات جزیره ابوموسی بنابر سازمان نقشه‌برداری کشور ′۵۲°۲۵ شمالی، ′۰۱°۵۵ شرقی است. این جزیره در شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان قرار دارد. ابوموسی به عنوان جنوبی‌ترین جزیره ایران در خلیج فارس در ۲۲۲ کیلومتری بندرعباس، در ۷۵ کیلومتری بندر لنگه و در ۶۰ کیلومتری شمال شارجه واقع شده‌است. فاصله جزیره ابوموسی از تنگه هرمز، ۱۶۰ کیلومتر است. این جزیره دارای ارتفاع متوسط از سطح دریا معادل ۴۶ متر بوده و بلندترین نقطه آن کوه حلوا با ارتفاع ۱۱۰ متر است. جزیره ابوموسی همراه با جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، فرور بزرگ و فرور کوچک، شهرستان ابوموسی را تشکیل می‌دهد.
گونه هوایی بسیار گرم، مرطوب و شرجی غالب‌ترین گونه هوایی در جزیره ابوموسی است. این جزیره در طول سال آب و هوای متنوعی را تجربه نمی‌کند و دارای ثبات نسبی است. بارش منحصر به ماه‌های سرد سال است و در این مدت هوا رو به خشکی نسبی می‌گراید. به‌طور کلی گونه‌های هوایی تابستانه در این جزیره بر گونه‌های هوایی زمستانه غلبه دارند.
ایرانیان در شمال جزیره ابوموسی و اماراتی‌ها در جنوب جزیره زندگی می‌کنند. بیشتر جزیره در اختیار ایران است و شهر ابوموسی در شمال غربی جزیره در بخش ایرانی واقع شده‌است. از جمله شهرک‌های مسکونی ایرانیان، شهرک «فرمانداری» و شهرک «صیادان» است. بخش اماراتی را شهرکی کوچک به نام «شهرک ابوموسی» تشکیل می‌دهد، که از طریق شناورهای دریایی با خاک امارات در ارتباط است. اتباع امارات حق تردد به بخش ایرانی جزیره و اتباع ایران حق تردد به بخش اماراتی آن را ندارند و فقط در موارد اضطراری چنین ترددهایی ممکن است. ساکنان اماراتی جزیره در صورتی که بیش از شش ماه از جزیره خارج شده باشند، حق بازگشت به آن ندارند. همچنین این افراد برای ماهیگیری در آبهای اطراف جزیره ابوموسی نیاز به دریافت مجوز از اداره شیلات ایران دارند.
این جزیره یکی از نقاط مهم استراتژیک خلیج‌فارس محسوب شده و در خط زنجیره دفاعی اول ایران در تنگه هرمز قرار دارد. جزیره ابوموسی یکی از مراکز صدور نفت خام کشور است که با ظرفیتی قابل توجه فعالیت می‌کند. ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک اهمیت راهبردی بالایی دارند و مالکیت ایران بر بخش قابل ملاحظه‌ای از جنوب خلیج‌فارس و به ویژه تسلط ایران بر تنگه هرمز را تضمین می‌کنند. علاوه بر آن به دلیل عمق مناسب تنها معبر حیاتی عبور نفتکش‌ها و کشتی‌های بزرگ جنگی در محدوده این جزایر قرار دارد.
جمعیت ابوموسی، در سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۴۲۱۳ نفر و شامل ۸۵۷ خانوار بوده‌است. از این جمعیت ۲۷۸۸ نفر مرد و ۱۴۲۵ نفر زن بوده‌اند. اقلیتی از ساکنان ابوموسی شهروند امارات هستند. مقامات شارجه در سال ۲۰۱۳ اعلام کرده‌بودند که در ابوموسی ۳۰۰ اماراتی زندگی می‌کنند. با این‌حال در سرشماری رسمی ۲۰۱۵ امارت شارجه، تعداد اماراتی‌های ساکن در ابوموسی ۴۱ نفر گزارش شد.
حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دورهٔ امپراتوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی (persianpax) بر سراسر پهنه آبی خلیج‌فارس و جزایر آن حکم‌فرما بود. جزایر سه‌گانه در سال ۱۹۰۸ به‌طور کامل تحت اشغال بریتانیا به عنوان قیم رسمی امارات متصالحه درآمد اما تا سال ۱۹۷۱ هیچ‌کدام از دولت‌های ایران این اشغال را قبول نداشته و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشتند.
در سال ۱۹۷۱ میلادی پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی انگلیس از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به ۷۰ سال شکایت‌های مداوم دولت ایران علیه اشغالگری انگلیس سرانجام به ایران بازگردانده شد. طبق این یادداشت تفاهم ارتش ایران در این جزیره نیرو مستقر کرد و به شارجه اجازه داده شد که یک پاسگاه پلیس محلی در آنجا داشته باشد. این موافقتنامه منابع انرژی جزیره را بین دو امضاکننده تقسیم کرد. در سال ۱۹۹۲ و پس از خاتمهٔ جنگ خلیج‌فارس امارات متحدهٔ عربی بر خلاف نظر شیخ شارجه و تفاهم‌نامهٔ ۱۹۷۱ شارجه با ایران در خصوص ابوموسی، اقدام به طرح ادعاهای مالکیت بر جزایر سه‌گانه کرد. این اقدام واکنش دولت ایران را برانگیخت. شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه‌ای هشت ماده‌ای بر حق حاکمیت بی چون و چرای ایران بر جزایر تأکید کرد. در بند هفتم این بیانیه آمده‌است: «طرح ادعاهای تاریخی در مورد سرزمین‌های ایران، اگرچه همواره به نفع ایران است، ما آن را به هیچ وجه به مصلحت امنیت منطقه نمی‌دانیم و تجربه ادعاهای مشابه از سوی عراق درس عبرتی در این زمینه‌است».
بسیاری از مورخان و جغرافی‌نویسان متقدم اسلامی مانند طبری، مسعودی، ابن حوقل، یعقوبی، مقدسی، همه جزایر خلیج‌فارس را متعلق به ایران دانسته‌اند. بنا بر نوشته حمداللّه مستوفی در نزهه القلوب جزیره‌های واقع در دریای عمان و دریای پارس، از جمله تنب بزرگ و تنب کوچک، به ایران تعلق دارند. در پائیز ۱۳۹۱ کاوش‌های باستان‌شناسی در مرکز، شرق و غرب جزیره ابوموسی انجام شد و حدود یک سوم این جزیره مورد پوشش قرار گرفت. در نتیجه این تحقیقات، هفت محوطه تاریخی یافت شد. همچنین سفال‌هایی مربوط به دوران ساسانی، ایلخانی، تیموری و صفوی به دست آمد.
ابوموسی تحت کنترل ایران است و دارای شهرداری و فرمانداری ایرانی است. همچنین دستگاه قضایی و میراث فرهنگی ایران در این جزیره حضور دارند. امور نظامی ابوموسی به‌طور عمده برعهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است اگرچه ارتش ایران نیز در این جزیره حضور دارد. تجهیزات نظامی ایران در ابوموسی شامل مواردی چون توپخانه، موشک ضدکشتی، پدافند هوایی و تانک است. علاوه بر حضور نظامی ایران، پلیس محلی شارجه امارات در این جزیره یک پاسگاه دارد.
ایران معتقد است که حاکمیت آن بر ابوموسی به‌طور دائم و قطعی اعاده شده و بحثی در این مورد وجود ندارد. ایران اعلام کرده که تنها برای رفع «سوءتفاهم» حاضر به مذاکره است. از نظر ایران تفاهم‌نامه با شارجه تنها نشانه حسن نیت ایران نسبت به اقلیت شارجه‌ای ابوموسی است. سیاست ایران در طول دهه‌های اخیر افزایش تدریجی حضور در ابوموسی بوده‌است؛ به همین دلیل، ایران به ایجاد تأسیسات اداری، نظامی، خدماتی، اقتصادی و آموزشی گسترده جزیره پرداخته‌است. بیشتر این تأسیسات که در طول دهه ۸۰ شمسی ایجاد شده‌اند، اهداف سیاسی داشته و جنبه نمادین دارند. ایران همچنین به ساخت منازل سازمانی در ابوموسی ادامه داده‌است. از نظر امارات متحده عربی، دولت ایران ابوموسی را پس از خروج بریتانیا اشغال کرده‌است و از آن به همراه جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک تحت عنوان «جزایر اماراتی اشغالی» یاد می‌کند.
فرودگاه جزیره ابوموسی در سال ۱۳۷۳ افتتاح شد. هر هفته حداقل دو پرواز مسافری از بندرعباس، مرکز استان هرمزگان، به این فرودگاه انجام میشود. پروازها برای ساکنان جزیره رایگان است اما هر شخص در ماه سهمیه مشخصی دارد. همچنین پروازهای نظامی و ویژه به صورت موردی از تهران و بندرعباس به این جزیره صورت می‌گیرد. هزینه پروازهای مسافری را استانداری هرمزگان تأمین می‌کند. شناورهایی از بندر لنگه هفته‌ای دو تا سه بار به این جزیره تردد می‌کنند. سپاه پاسداران در زمینه تردد دریایی به استانداری هرمزگان کمک می‌کند. همچنین کشتی‌های مسافری متعلق به امارات به بندر شارجه دررفت‌وآمد هستند که شهروندان اماراتی ابوموسی را منتقل می‌کنند. از میان وسایل نقلیه عمومی در این جزیره اتوبوس و مینی‌بوس و ایستگاه‌های آن‌ها وجود دارد.
ابوموسی مدارسی در سطوح پیش‌دبستانی، دبستان، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم دارد. شعبه‌هایی از دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در جزیره ابوموسی قرار دارند که به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۹۲ افتتاح شدند. خوابگاه و تردد هوایی و دریایی دانشجویان به این جزیره «رایگان» است و دانشجویان بدون آزمون به رشته‌های تحصیلی وارد می‌شوند.
سطوح درسی دانشگاه‌های ابوموسی، کارشناسی و کارشناسی ارشد است. تا به‌حال رشته‌هایی چون کامپیوتر، حسابداری، ادبیات فارسی، مهندسی محیط زیست، حقوق دریایی، جهانگردی و مدیریت بازرگانی در دانشگاه‌های این جزیره تدریس شده‌است. در سال ۱۳۹۴، به ادعای رئیس دانشگاه پیام نور هرمزگان ۶۰۰ دانشجو در ۱۰ رشته کارشناسی و ۲ رشته کارشناسی ارشد در شعبه ابوموسی این دانشگاه تحصیل می‌کردند.
جزیره ابوموسی تحت پوشش اپراتورهای تلفن‌همراه ایرانی و اماراتی قرار دارد. اینترنت نسل سوم و چهارم همراه از سال ۱۳۹۵ در این جزیره برقرار شد. شبکه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی از سال ۱۳۹۱ به صورت دیجیتال در این جزیره در دسترس قرار گرفته و دفتر خبری صدا و سیما در این جزیره تأسیس شده‌است. همچنین از سال ۱۳۹۱ دفتر خبرگزاری ایسنا در این جزیره افتتاح شد. تلفن‌های ثابت ابوموسی تحت شرکت مخابرات استان هرمزگان بوده و پیش‌شماره آن «۰۷۶۳۵۶» است. کد پستی ابوموسی بنابر شرکت ملی پست ایران، «۷۹۵۹۱» است.
آب جزیره ابوموسی از طریق دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن تأمین میشود، که توسط شبکه‌های توزیع آب به اماکن انتقال می‌یابد. برق جزیره ابوموسی توسط دو نیروگاه تأمین میشود که در مجموع دارای ظرفیت ۲۴ مگاواتی هستند.
ساختار اشتغال ابوموسی نشان می‌دهد که بخش عمومی و دولتی غالب است و سهم بخش خصوصی از اشتغال در آن کم است؛ پس می‌توان نتیجه گرفت که اقتصاد این جزیره تا به‌حال برای بخش خصوصی جذابیت لازم جهت سرمایه‌گذاری را نداشته‌است. در ادوار مختلف ابوموسی مورد توجه دولت‌ها بوده‌است و سرمایه‌گذاری‌هایی مقطعی درزمینه زیرساخت‌های فیزیکی واقتصادی صورت گرفته‌است اما به دلیل عدم استمرار سرمایه‌گذاری‌ها، برخی زیرساخت‌ها مستعمل و دچار فرسودگی شده‌اند. به دلیل وسعت کوچک جزیره امکان اختصاص زمین برای کاربری صنعتی کم است. همچنین دوری از سرزمین اصلی ایران، سختی حمل و نقل مواد اولیه و کمبود نیروی انسانی از عواملی هستند که امکان توسعه کارخانه‌ای و صنعتی را در این جزیره پائین می‌آورند. با وجود به موقعیت جغرافیایی و محیطی ابوموسی، اولویت‌های توسعه به صنایع شیلات و صیادی داده شده‌است.
در زمینه معادن، محدودیت‌ها بیشتر از بخش صنعت است و معادن موجود برای بهره‌برداری در مقیاس صنعتی توجیه اقتصادی ندارند. همچنین دغدغه حفظ محیط زیست نیز در برابر توسعه معادن قرار گرفته‌است، چراکه اکوسیستم ابوموسی حساس است. در زمینه صنایع کوچک اما فعالیت‌هایی در زمینه بسته‌بندی شیلات، بسته‌بندی آب، تولید دستمال کاغذی و کنسروسازی در شهرستان ابوموسی با تأکید بر جزیره ابوموسی صورت گرفته‌است. بخشی از این واحدهای صنعتی توسط بخش خصوصی راه‌اندازی شده‌است.
آبهای مجاور ابوموسی به‌دلیل عمق مساعد و وجود صخره‌های مرجانی از نظر انواع ماهی و آبزیان دریایی جز مناطق پرتراکم محسوب می‌شوند و بیشتر مواقع سال، قابلیت صید در آن‌ها وجود دارد. مردم بومی ابوموسی به صید ماهی اشتغال دارند. ابوموسی دارای پتانسیل در زمینه پرورش ماهیان آکواریومی، مرجان، اسفنج‌ها، لابستر، سنگ سبز، خیار دریایی و جلبک‌های دریایی است، اما هنوز سرمایه‌گذاری لازم در آن صورت نگرفته‌است. توسعه شیلات در این جزیره امکان اسکان جمعیت پایدار بدون وابستگی به نهادهای دولتی را فراهم خواهد ساخت. اداره شیلات هرمزگان در سال ۱۳۹۱ تعداد فعالان صیادی ابوموسی را ۳۰۰ نفر و در سال ۱۳۹۵ تعداد شناورهای صیادی ابوموسی را ۷۳ فروند اعلام کرد.
ابوموسی به‌طور معمول به عنوان جزیره‌ای نظامی شناخته‌شده‌است که در کنار آن جمعیت بومی نیز حضور دارند. به دلیل استراتژیک بودن دارای محدودیت برای ورود است و ورود افراد غیر مقیم به ابوموسی نیاز به مجوز دارد. مجوز مذکور از فرمانداری ابوموسی، اداره میراث فرهنگی استان هرمزگان، اداره کل عمران جزایر و سپاه پاسداران قابل دریافت است. همچنین افراد غیرمقیم به دعوت ساکنان قابلیت سفر به این جزیره را دارند. ابوموسی هتل ندارد و اسکان گردشگران در مجتمع‌های بومگردی و مهمانسراهای متعلق به ارگان‌های دولتی صورت می‌گیرد. همچنین این جزیره از جهت گردشگری چندان توسعه پیدا نکرده‌است و بخش از سواحل در اختیار نیروهای نظامی است که بازدید گردشگر از آن‌ها ممنوع است. پروژه‌های ساخت هتل و اسکله گردشگری در این جزیره آغاز شده اما به بهره‌برداری نرسیده‌است. ابوموسی در دهه ۱۹۸۰ میلادی، حضور گردشگرانی را از کشورهای عربی خلیج فارس تجربه کرد، اما در دهه ۱۹۹۰ میلادی با کنترل بیشتر ایران بر جزیره این روند متوقف شد. جزیره ابوموسی در سال ۱۳۹۱ با هدف افزایش گردشگران توسط دولت ایران، «منطقه نمونه گردشگری» اعلام شد.
جزیره دیدنی ابوموسی از لحاظ پوشش گیاهی فقیر بوده و تحت تأثیر محیط جغرافیایی گرم و مرطوب از پوشش گیاهی استپی و خاردار برخوردار است. مردم ابوموسی اصالتاً آریایی و ایرانی‌الاصل هستند و چند خانوار ایرانی عرب‌زبان آنجا زندگی می‌کنند. ساکنان ابوموسی سخت‌کوش و بسیار مهمان‌نواز هستند و امرار معاششان از طریق صید ماهی و مروارید صورت می‌گیرد. بهترین مرواریدها از آبهای ابوموسی یافت می‌شوند. آب سواحل نیز جزو زلال‌ترین و شفاف‌ترین آبهای ساحلی ایرانی است که دارای تنوع جانوری دریایی زیادی ازجمله لاک‌پشت سبز دریایی، مارماهی، شاه‌میگو، کوسه و ماهیان رنگارنگ است. طبیعت منحصربه‌فرد ابوموسی هم ازلحاظ اکوتوریسم و هم گردشگری نمونه است و همچنین وجود دلفین‌ها، ساحل زلال، ماهیگیری که همه این‌ها باعث شده‌اند تا ابوموسی فرصتی بکر برای گردشگری معرفی شود. همین‌طور چشم‌اندازهای بسیار جذاب و سواحل آرام با آبهای پاک جزیره زیبای ابوموسی که انواع جلبک‌های دریایی آنجا زندگی می‌کنند، جزیره را به جزیره آکواریومی معروف کرده است.
جاذبه های ابوموسی
منطقه حفاظت شده فارور: جزیره فارور در استان هرمزگان گنبدی سربرآورده از آبهای نیلگون خلیج همیشه فارس محسوب میشود که از تپه ماهورهای کوچک و بزرگ تشکیل شده است . این جزیره غیرمسکونی و مملو از مرغان دریایی دارای منابع آبی بسیار محدود است بطوریکه آب آشامیدنی پرندگان و وحوش موجود درآن با استفاده از سه حلقه چاه تامین میشود. جزیره فاروربه دلیل واقع شدن در مسیر مهاجرت پرندگان ، دارای سواحلی با چشم اندازهای بسیار زیبا در فصلهای مختلف سال به ویژه پاییز و زمستان است . پرستوی دریایی و عقاب ماهیگیر از مهمترین پرندگان جزیره فارور بشمار میروند، همانجایی که عقاب ماهیگیرآشیانه سازی کرده و جبیرها نیز در حال چرا هستند. بلبلخرما، چاخلق ، پری شاهرخ ، دلیجه ، سنگ چشم ، زرده پر،سرزیتونی، چک چک و غراب گردن قهوه ای ازدیگر پرندگان ساکن این جزیره غیر مسکونی هستند. جبیر(نوعی آهو) که از سالیان قبل دراین جزیره رهاشده ، به دلیل حمایتهایی که از آن بعمل آمده بعنوان تنها پستاندارساکن این جزیره زیبا جمعیت آن به نحو قابل توجهی افزایش یافته است . جزیره ۲ هزار۶۲۰و هکتاری فارور از نظر لانه سازی عقابماهیگیر و حفظ جمعیت جبیر بسیار حائز اهمیت است . جزیره فارور و جزیره بنی فارور از سال ۱۳۶۶طبق مصوبه شماره ۱۱۲ سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفته شده است. جزیره فارور دراصطلاح زمین شناسی، گنبدنمکی بزرگی است که ازاعماق زمین تحت تاثیرعوامل خاص زمین شناسی به بالارانده شده وپس از قطع طبقات زمین به صورت گنبدی ازکف دریا خارج شده است . عناصرتشکیل دهنده این مجموعه عبارتنداز سنگهای رسوبی نظیر آهک های سیاه گچ ، نمک ومواد آذرین مانند بازالت ، تراکیت ، ریولیت وکانی های مختلف است . جزیره فارور براساس نقشه تکتونیک ایـران ، درمحدوده یکی ازفعالترین کمربندهای زلزله خیز جهان قرارگرفته وبارها درجریان ومسیر زلزله های شدیدی که نواحی جنوبی ایران رابه لرزه درآورده است قرارداشته است .
جزیره تنب بزرگ: جزیره تُنب بزرگ (تمب بزرگ) یکی از جزیره‌های ایران در خلیج فارس است. این جزیره براساس تقسیمات کشوری بخشی از شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان است. این جزیره با وسعت حدود یازده کیلومترمربع در جنوب جزیره قشم واقع‌شده که از جنوب به جزیره ابوموسی از شرق به عمان و از غرب به تنب کوچک ختم میشود. فاصله این جزیره تا قشم ۳۱ تا تنب کوچک ۱۲ تا ابوموسی ۵۰ و تا جزیره الحمرائ در رأس‌الخیمه ۸۲ کیلومتر است. این جزیره در فاصله ۲۲٫۵ کیلومتری (۱۴ مایلی) از جنوب‌غربی جزیره قشم، در فاصله ۱۵۶ کیلومتری (۹۷ مایلی) از شهر بندرعباس، مرکز استان هرمزگان و در فاصله ۴۳٫۵ کیلومتری (۲۷ مایلی) از شمال‌شرق جزیره ابوموسی واقع شده‌است. طول و عرض آن ٣,٩ در ٣,٧۵ کیلومتر و مساحت آن ١٠,٣ کیلومتر مربع می‌باشد و مرتفع‌ترین نقطه جزیره تنب بزرگ ۵۳ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این جزیره میانَ ۳۴°۵۵ وَ ۲۸°۵۵ طول غربی وَ ۳۰°۲۶ وَ ۳۴°۲۶ عرض شمالی، و در ۳۱ کیلومتری جنوب جزیره قشم واقع است و این کوتاهترین فاصله جزیره تنب با خاک اصلی ایران است. فاصله این جزیره از بندر لنگه کمتر از ۵۰ کیلومتر و از جزیره ابوموسی حدود ۵۳ کیلومتر است. تنب بزرگ در پانزده کیلومتری شمال خط مُنَصِّف خلیج فارس (خط میانی محاسبه شده نسبت به دو کرانه ایرانی و عربی در شمال و جنوب) قرار دارد و فاصله‌اش با نزدیک‌ترین کرانه‌های امارات متحده عربی (جزیره حمرا/ جزیره الحمراء از امیرنشین رأس‌الخیمه) ۶۹ کیلومتر است. این جزیره تقریباً گِرد و قطر آن در حدود چهار کیلومتر است. خاک جزیره شنی و خشک است. این جزیره تپه‌هایی دارد که بلندترین آن‌ها (ارتفاع: ۵۳ متر) در بخش شمالی واقع است. بخش جنوبی هموار، و مناسب‌ترین لنگرگاه جزیره است. در این بخش گیاهان صحرایی می‌روید که به مصرف چرای دام‌های محلی می‌رسد. (کتاب جزیره تاریخی تنب بزرگ-انتشارات تعالی اندیشه - تهران) تنب و تمب در منابع ایرانی و خارجی بکار رفته و درست‌تر آن تمب واژهٔ فارسی سره‌ای است که در گویش‌های محلی نیمروز ایران شامل اچمی، بندری، تنگستانی و دشتستانی به معنای تپه و تَل به کار می‌رود. از آنجا که دریانوردان محلی در هنگام نزدیک شدن به این جزایر آن‌ها را به شکل تپه‌ای در میان آب می‌دیدند، هر دو جزیره را تمب نامیدند. هنوز هم مردم ساحل‌نشین بندرعباس و بندر لنگه جزیرهٔ بزرگ‌تر را در گویش محلی تمب گپ، به معنای تمب بزرگ و جزیرهٔ کوچک‌تر را تمبو به معنای تمب کوچک می‌نامند. املای صحیح و فارسی آن نیز تمب است و در کهن‌ترین نوشته اروپایی نیز این نام به صورت تمون و تمبو یادشده‌است. در نامه‌نگاری‌های اداری دوره پایانی قاجار نیز این جزایر به نام «تامب» و تمب یاد شده‌است. برای وجود مارهای سمی خطرناک در تنب بزرگ این جزیره تنب مار نیز خوانده شده‌است. کهن‌ترین متن تاریخی که در آن نام «تمب» آمده، کتاب «الفوائد فی اصول علم البحر و القواعد» اثر ابن ماجد، دریانورد مشهور سده‌های ۹–۱۰ق است.
جزیره تنب کوچک: جزیره تنب کوچک یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در خلیج فارس است. این جزیره با مساحت ۲ تا ۲٫۵ کیلومتر در جنوب بندرلنگه و در غرب تنب بزرگ واقع شده‌است. فاصله این جزیره تا بندرلنگه پنجاه کیلومتر تا رأس الخیمه نودودو کیلومتر و تا تنب بزرگ حدود سیزده کیلومتر است. این جزیره ایرانی مثلثی شکل و در ۱۵ کیلومتری (۸ مایلی) غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد. فاصله آن تا مرکز استان هرمزگان، شهر بندرعباس از طریق دریا حدود ۱۶۹ کیلومتر (۱۰۵ مایل) می‌باشد. نزدیک‌ترین بندر ایرانی به این جزیره بندر خمیر و بندر لنگه با ۷۵ کیلومتر فاصله است. بزرگ‌ترین ضلع جزیره ۱٫۹ کیلومتر و مساحت آن حدود ۲٬۱ کیلومتر مربع است و مرتفع‌ترین نقطه آن از سطح دریا ۳۵ متر ارتفاع دارد؛ که به آن تپه زهرا گفته میشود. در این جزیره استحکامات و تجهیزات نظامی ایرانی مستقر می‌باشد. خاک آن از نوع شنی و در برخی مناطق صخره‌ای است. تنب کوچک دارای اسکله‌ای نسبتاً کوچک و باند فرودگاه کوچکی است که کاربرد نظامی دارد. جزیره تنب کوچک به همراه جزایر تنب بزرگ و ابوموسی در عمیق‌ترین قسمت‌های خلیج فارس و در داخل دو کریدور رفت و برگشت طرح تفکیک تردد بین‌المللی کشتی‌ها واقع شده‌اند. این مسئله باعث شده تا این جزایر از نظر ژئوپلیتیکی و استراتژیکی اهمیت ویژه‌ای به دست آورند. زیرا بخش مهمی از نفت خام مورد نیاز جهان از میان این جزایر می‌گذرد. در هر چند دقیقه یک نفت کش حامل نفت خام از آبهای این جزایر عبور می‌کند. اگر به این تعداد، کشتی‌های تجاری نیز اضافه شود، در این صورت فشردگی ترافیک در میان جزایر مذکور به خوبی روشن میشود.
کوه حلوا: کوه حلوا ابوموسی که در جزیره ابوموسی واقع شده است . قله این کوه مرتفع‌ترین نقطه این جزیره است. این کوه مخروطی شکل و تیره‌رنگ است و از لحاظ استراتژیک بسیار پراهمیت است.جزیره ابوموسی به‌طور معمول به عنوان جزیره‌ای نظامی شناخته شده است که در کنار آن جمعیت بومی نیز حضور دارند. به دلیل استراتژیک بودن دارای محدودیت برای ورود است و ورود افراد غیر مقیم به ابوموسی نیاز به مجوز دارد. مجوز مذکور از فرمانداری ابوموسی، اداره میراث فرهنگی استان هرمزگان، اداره کل عمران جزایر و سپاه پاسداران قابل دریافت است. همچنین افراد غیرمقیم به دعوت ساکنان قابلیت سفر به این جزیره را دارند.ابوموسی هتل ندارد و اسکان گردشگران در مجتمع‌های بومگردی و مهمانسراهای متعلق به ارگان‌های دولتی صورت می‌گیرد. همچنین این جزیره از جهت گردشگری چندان توسعه پیدا نکرده‌است و بخش از سواحل در اختیار نیروهای نظامی است که بازدید گردشگر از آن‌ها ممنوع است. پروژه‌های ساخت هتل و اسکله گردشگری در این جزیره آغاز شده اما به بهره‌برداری نرسیده‌است.
مسجد جامع ابوموسی: این مسجد به‌خاطر قرارگیری در مرکزیت بخش شهری جزیره و همچنین معماری زیبا به‌عنوان نمادی برای این جزیره به حساب می‌آید. منار و گنبد مسجد جامع ابوموسی اولین چیزی است که به چشم هم رهگذری می‌خورد. موذن این مسجد سال‌ها است که یک نفر است،. محمد رئیسی که مانند بیشتر اهالی جزیره سال‌ها پیش برای کار به ابوموسی آمده است. اگر با او هم صحبت شوید از روزهای سخت خود در این جزیره تعریف می‌کند آن زمان‌هایی که جزیره حتی آب شیرین هم نداشت، ولی الان خوشحال است که ابوموسی به سر و سامانی رسیده است. به در ادامه او برای شما تعریف می کند که وقتی به اینجا آمده که ابوموسی یک سرزمین خشک بوده است که دور تا دورش آب شور بود. حقوق خود را از اداره عمران جزایر می‌گیرد و با فرزندانش در جزیره ابوموسی زندگی می‌کند. بیشتر وقت خود را در جزیره می‌گذراند و تنها وقتی از جزیره خارج میشود که به میناب، محل تولدش برود. مسجد جامع ابوموسی به‌عنوان مرکز اجتماع مردم، با گلدسته‌های بلند و گنبد فیروزه‌ای همچون نگینی براق در جزیره می‌درخشد. مسجد در تمدن اسلامی نقشی مهم داشته و یکی از روشن‌ترین نمونه‌های آن، نقش مساجد جامع در هر شهری است که یک پایگاه مذهبی و اجتماعی به حساب می‌آیند. معماری مساجد در ایران یکی از زیباترین و چشم نوازترین معماری‌ها در طول تاریخ بوده که نوع معماری آن تلفیقی از هنر و دین است. مسجد امام حسن مجتبی (ع) که به مسجد جامع ابوموسی معروف است، به‌عنوان زیباترین بنای شهر، با گلدسته‌های بلند و گنبد فیروزه‌ای خود فضای خاصی به شهر و مردم جزیره‌نشین ابوموسی می‌دهد.
...................................
آرشیو
