شهر جم مرکز شهرستان جم در استان بوشهر و جنوب ايران است. اين شهر در فاصله 265کيلومتري با مرکز استان قرار دارد. اين شهر در مقايسه با بيشتر شهرهاي استان بوشهر ، آب و هوايي معتدل تر دارد، ارتفاع اين شهر از سطح دريا حدود 641 متر است. همچنين فاصله اين شهر تا خليج فارس حدود 25 کيلومتر مي‌باشد. بر اساس سرشماري سال 1395جمعيت شهر جم 31000 نفر است.
اين منطقه در 65 کيلومتري منطقه عسلويه قرار دارد که به دليل وجود کوه‌هايي در اطراف اين شهر، به دور از آلودگي زياد و رطوبت شديد منطقه عسلويه و کنگان قرار گرفته است. شهر جم پاکترين شهر نزديک شهرستان هاي عسلويه و کنگان مي‌باشد. شهر جم در منطقه‌اي کوهستاني با درجه حرارت متوسط 23درجه سانتيگراد (8 درجه کمتر از عسلويه) از خنکترين شهرهاي استان بوشهر است. رطوبت نسبي آن 34 الي 51 درصد (40 درصد پائين‌تر از عسلويه) و ميزان بارندگي آن 351 ميلي‌متر در سال است. داراي وزش بادهاي منطقه‌اي مناسبي است.
وجود منابع کاري فراوان و پيشرفت‌هاي اقتصادي در اين منطقه جم را به يک شهرستان مهاجرپذير تبديل کرده‌است که نتيجه آن ورود فرهنگ‌هاي گوناگون به اين منطقه است. از ويژگي‌هاي اقتصادي جم: توسعه مراکز فرهنگي، آموزشي، ورزشي و رفاهي در منطقه و بالا رفتن سطح سواد مردم، پتانسيل گسترش مراکز اقتصادي در بخش‌هاي کشاورزي، صنعتي و خدماتي ، اشتغال 42000 نفر به صورت مستقيم و غير مستقيم و بالا رفتن سطح معيشتي و درآمدي مردم منطقه و شهرهاي همجوار، جم در استان بوشهر از جهت کشت انواع خرما، مرکبات و گونه‌هاي ديگر گياهي و درختي کم‌نظير است ، داراي منابع گاز و آب در بطن کوههاي همجوار.
از مشکلات اين شهر و شهرستان در گذشته مي‌توان به کمبود آب شرب و کشاورزي بعلت برداشت بي رويه و غيراصولي صنايع نفت و گاز و بي توجهي به امر اجراي طرح هاي آبخيزداري منطقه اشاره کرد، که با ساخت آب شيرين کن در بندر سيراف و انتقال آن به اين شهر و شهرستان، اين مشکل در حال از ميان برداشته شدن مي باشد، رونق مسکن و رشد ساخت و ساز به دليل تقاضاي زياد و و عرضه کم ، هزينه‌هاي زندگي در اين شهرستان بسيار بالا مي‌باشد بخصوص اجاره بهاء منازل مسکوني، کمبود خدمات رفاهي همچون استخر سرپوشيده، سينما، هتل يا مسافرخانه نيز باعث جذب سرمايه‌گذاران به اين شهر گرديده‌است، شهر جم از پتانسيل بسيار بالايي براي سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي صنعتي، گردشگري، اقامتي و خدماتي برخوردار است.
رضا طاهري از پژوهشگران تاريخ و جغرافياي خليج فارس در کتاب از مرواريد تا نفت پيشينه جم را در سه دوره بررسي مي‌کند. دوره ايلامي و هخامنشي تا ساسانيان، دوره اسلامي قرن‌هاي اوليه هجري قمري، دروه قاجار؛ و معتقد است جم علاوه بر دوران درخشان تاريخي قبل از اسلام از پيشينه بسيار صنعتي و کشاورزي در دوران اسلامي و به خصوص سال‌هاي شکوفايي تمدن بازرگاني و دريانوردي سيراف برخوردار است. در اين دوره که آثار زيادي از آن باقي مانده‌است کشاورزي، صنعت قنات و کاريزکني و حجاري و کوزه‌گري از رونق بالايي دارد. جم مهم‌ترين پشتيبان صنعتي و کشاورزي مردمان ثروتمند و بازرگان سيرافي بود و علاوه بر تأمين مايحتاج آب و خوراک سيرافيان، محل زندگي تابستانه خانواده‌هاي سيرافي بود. از نواحي يهودي‌نشين جم مي‌توان روستاهاي چاهه، بهر باغ، بهر مناره و زيبامکان را نام برد که بر اساس شواهد، قبرستان معروف آن‌ها و مناره‌هاي بلند آن‌ها نيز در اين نواحي وجود داشته که تاکنون نيز قسمت‌هايي از آن‌ها پابرجا مانده‌اند.
هنر اصلي مردم اين ناحيه کوزه‌گري بوده‌است که در هنگام کاوشگري در هر يک از اين نواحي مي‌توان نمونه‌هايي از آن را ديد. وجود نقش‌هاي گوناگون و با رنگ‌ها و طرح‌هاي پيچيده بر روي آثار باقي‌مانده از اين مردمان، نشان دهنده پيشرفت چشمگير هنر کوزه‌گري در اعصار گذشته تاريخ جم است.
رضا طاهري در کتاب از مرواريد تا نفت در ذکر وجه تسميه پدري و تل چگاسه مي‌نويسد: پوزپدري در جم از نقاط ديدني جغرافياي تاريخي ايران مي‌باشد. پدري احتمالاً از کلمه پد + ري يا پادري به معناي محافظ شهر سلطنتي مي‌باشد. پاد حفاظت‌کننده و ري و راگا و راگس نيز شهر سلطنتي معنا مي‌دهد. از جمله نام‌هاي زيباي ديگر کوههاي جم مي‌توان به تل چگاسه اشاره کرد که امروزه بام جم خوانده مي‌شود. گاث يا گات ياگاثه در ادبيات کهن ايراني به معناي سرود مي‌باشد. گاس همان لغت پهلوي «گاه» است که به سين ختم مي‌شده بمعني تخت و سرير و مراد «مملکت السرير» است که دولتي مستقل بود و در قفقاز شمالي و مقابله آن با زنگ و مترادف بودن با روم مناسب است. در پارسي باستان گاثو بمعني جا و مکان و تخت آمده، در اوستا گاتو بمعني جا و تخت، در پهلوي گاس در هندي باستان گاتو آمده‌است. ذيل «گاه» با اين همه به گمان نگارنده چگاثه از چکاد يا چکاث و چگاث وچگاس ساخته شده‌است به معناي قله يا بلندي و تَل نيز به معناي تپه مي‌باشد و روي هم رفته تل چگاسه به معناي تپه بلند است.
با وجود اينکه جم در ناحيه‌اي ميان شهرستانهاي سني‌نشين جنوب استان فارس و بوشهر واقع شده‌است ولي مردم بومي اين شهرستان، عمدتاً شيعه هستند، با اين همه در ميان شهرک نشينان جمعيت چندي از اقليتهاي زرتشتي، مسيحي و يهودي و نيز اهل سنت زندگي مي‌کنند. در سال‌هاي نه چندان دوري نيز يهوديان بسياري در جم زندگي مي‌کرده‌اند که چند سال پيش به‌طور گروهي به اسراييل مهاجرت کردند. گويش جمي نام گويش مردم اين منطقه مي‌باشد. اين گويش در ادامه? زبان پهلوي رايج در مناطق جنوبي ايران، اَچُمي مي‌باشد. باقي‌ماندن واج /v/ در اين گويش و عدم تبديل آن به /b/ يکي از ويژگي‌هاي آوايي اين گويش مي‌باشد. واژگان و اصطلاحات کشاورزي و دامداري در اين گويش کاملاً متفاوت از فارسي معيار است.
اين شهرستان از شرق و شمال‌شرقي به استان فارس، از جنوب به شهرستان عسلويه و از جنوب‌غربي به شهرستان کنگان و از شمال به شهرستان دشتي و شمال‌غربي شهرستان دير محدود مي‌شود. اين شهرستان از يک طرف، از طريق بزرگراه عسلويه - جم - فيروزآباد - شيراز به شهرستان هاي مُهر، خنج، فراشبند، فيروزآباد و شيراز از توابع استان فارس متصل و از طرف ديگر، از طريق بزرگراه جم ـ عسلويه و جم - کنگان، به منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس (شهرستان عسلويه و شهرستان کنگان) به عنوان قطب اقتصادي - انرژي ايران متصل شده است و از طرف شمال و شمال غربي منتهااليه انارستان از طريق جاده سرچشمه - باغان به شهرستان دشتي و از طريق جاده انارستان - دوراهک به شهرستان دير ارتباط دارد. راه و شريان اصلي ارتباطي شهرستان جم به مرکز استان (بندر بوشهر) هم بزرگراه جم - کنگان - خورموج - بوشهر مي باشد.
محرک اوليه اقتصاد کلان شهرستان جم احداث شرکت پالايش گاز فجر جم مي‌باشد که در سال 1369به بهره‌برداري رسيد و به عنوان بزرگترين پالايشگاه گاز خاورميانه نقش مهمي در سبد انرژي کشور ايفا نمود. وجود منابع کاريِ فراوان در اين منطقه مانند شرکت‌هاي تابعه وزارت نفت و چندين شهرک مسکوني شامل شهرک توحيد، تندگويان و پرديس، جم را به يک شهرستان مهاجرپذير تبديل کرده‌است که نتيجه آن ورود فرهنگ‌هاي گوناگون به اين منطقه است. شهرستان جم در سال‌هاي اخير پيشرفت چشمگير اقتصادي داشته‌است.
اين منطقه با قرارگيري در ارتفاع 641 متري از سطح دريا و در نزديکي خليج فارس، آب و هواي گرم که دماي مناسب جهت پرورش گياهان و درختان مناطق گرمسيري مانند نخل و مرکبات و… فراهم آورده‌است. اختلاف دماي هوا با کنار ساحل خليج فارس که در برخي از روزهاي سال تا 10 درجه سانتيگراد مي‌رسد و همچنين رطوبت ملايم آن، اين منطقه را به يکي از خوش آب و هواترين مناطق جنوب ايران تبديل نموده‌است. جم از مناطق کوهستاني و خوش آب وهواي استان بوشهر است. بخش ريز که از توابع اين شهرستان است داراي هوايي خوب و طبيعت و باغ‌ها و مزارع ديدني است.
اين شهرستان داراي دو بخش جم و بخش ريز، سه شهر: جم و ريز و انارستان، پنج دهستان: (جم- کوري حياتي - انارستان - تشان - ريز) مي‌باشد. همچنين مرکز اين شهرستان يعني شهر جم نيز از چندين روستاي بزرگ (محله) شکل گرفته‌است که عبارت‌اند از: ولايت - خواجه احمدي - قلعه کهنه و مالچه. از نظر وسعت بخش ريز از بخش جم بزرگ‌تر است اما از لحاظ جمعيت و تراکم جمعيتي بخش جم جمعيت بيشتري را در خود جاي داده‌است. هم‌اکنون با توجه به سکونت خانواده‌هاي کارکنان بخش‌هاي مختلف صنعتي شاغل در عسلويه، جمعيت اين شهر به شکل چشم‌گيري در حال افزايش است.
دهستانهاي اين شهرستان عبارتند از جم، کوري حياتي ، انارستان ، تشان و ريز. مرکز اين شهرستان يعني شهر جم نيز از چندين محله شکل گرفته‌است که عبارت‌اند از: ولايت ، خواجه احمدي ، قلعه کهنه، مالچه، اسلام آباد، محله فرودگاه، محله وليعصر و شهرك هاي شهيد تندگويان، توحيد و پرديس از نظر وسعت بخش ريز از بخش جم بزرگ‌تر است اما از لحاظ جمعيت و تراکم جمعيتي بخش جم جمعيت بيشتري را در خود جاي داده‌است. روستاهاي بهارستان، بهرباغ که ازبزرگ‌ترين روستاهاي استان بوشهر هستند نيز در اين شهرستان قرار دارند.هم اکنون با توجه به سکونت خانواده‌هاي کارکنان بخش‌هاي مختلف صنعتي شاغل در عسلويه، جمعيت اين شهر به شکل چشم گيري در حال افزايش است. با وجود اينکه جم در ناحيه‌اي ميان شهرستانهاي سني نشين جنوب استان فارس و بوشهر واقع شده ولي مردم بومي اين شهرستان، عمدتا شيعه هستند، با اين همه در ميان شهرک نشينان جمعيت چندي از اقليتهاي مسيحي و نيز اهل سنت زندگي مي‌کنند. اگر چه اسناد و مدارک تاريخي مستدل و دقيق زيادي در دست نيست. ولي آنطور که از گفته هاي پيشينان و قدما يکي پس از ديگري معروف شد.اينطور استنباط مي شود که جمشيد پادشاه ايران باستان در حين زدو خورد با ضحاک مار بدوش و جنگ و گريزهاي فراواني که با وي داشته به کوههاي ناحيه غربي منطقه جم يعني کوهستان پوز پدري (که جديدا به نام کوه پرديس معروف شده است)پناه مي برد.
اثار بر جاي مانده در کوهستان مزبور مانند برج و باروهاي قديمي و سنگرها و اثار بجاي مانده از خانه هاي محکم در قلل اين کوهستان مويد اين مسئله است. کوهستان توسط گلوگاهي (گلوکلات)به دو قسمت تقسيم مي شود. از گلوگاه به طرف شمال مرسوم به گلوگلات با داشتن اثار باستاني فراوان مقر ضحاک بوده است. و سپاهيانش در آن قسمت مستقر بوده اند. ضحاک در همين مکان بر جمشيد شاه غلبه کرد. درکتاب آئينه جم علت سقوط جمشيد بدين صورت بوده است که دختري از کسان جمشيد عاشق يکنفر از افسران ضحاک شاه مي شود. افسر به دختر مي فهماند که شرط وصال به دست آوردن قلعه است. و آن دختر يک کماچ نان مي اندازد پاي کوه و مي گويد توشه کلات همين بود.(تا حال هم بين مردم جم مشهور است که وقتي جنسي رو به کاهش مي نهد مي گويند تو شه کلات همين بود) و اين خيانت باعث سقوط جمشيد شاه شد. يکي از وجوه تسميه جم بنام ارم(يعني همان بهشت شداد)در کتاب ايران کنوني اين منطقه را بنام جام اسم برده است. فارس به فارس بن طهمورث منسوب است. او که پادشاه عادل و مردم دوست بوده داراي ده پسر بوده که يکي از انها جم(جمشيد)بوده است. هر کدام را همان شهري داد که بنام اوست. فرزندان فارس بن طهمورث عبارتند از:جم/شيراز/استخر/فسا(سپا)/جناباد(جنابه ـ گناوه)/کسکر/دارابگرد/کلرازي/ قر قيسا/عقرقوف بوده اند. همنامي جم با جم که جزء اول جمشيد پادشاه افسانه اي پيشدادي است بسياري از محققان را بر اين داشته که منطقه جم تختگاه او بوده است. جم به معني نور ماه و بعضي نيز روشنايي خورشيد معني کرده اند. جمشيد را روشنايي يا نور ماه گفته اند. به طور دقيق معلوم نيست که از چه زماني واژه جم به نام اين منطقه کوهستاني اطلاق شده است. به نظر مي رسد که اين نام نيز مثل نام بسياري از مکان هاي منطقه جنوب که بيشتر ساساني هستند از عصر ساساني به اين محل اطلاق شده است. دهخدا جم را چنين معرفي کرده است:از توابع بلوک گله دار فارس است. شهري به ناحيت پارس و حدود سيراف آباد با مردم بسيار شهري است از فارس که به دستور جمشيد بن طهمورث بنا شده است.
پارس جنوبی جم یک باشگاه فوتبال ایرانی است که در سال ۱۳۸۶ در جم تأسیس شده‌است. مالک قبل از آن پالایشگاه گاز فجر جم بوده که این تیم را در سال ۱۳۹۳ به پارس جنوبی واگذار نمود که از سال ۱۳۹۵ به مدت ۳ فصل در سطح یک فوتبال ایران و در لیگ برتر حضور داشت ولی در اخرین روز مردادماه سال ۱۳۹۹ مجدداً به لیگ آزادگان سقوط کرد. مالک این باشگاه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس است. هواداران باشگاه فوتبال پارس جنوبی جم را معمولاً مردم محلی تشکیل می‌دهند با این حال در بازی‌های خارج از خانه نیز گاهی هواداران این تیم در ورزشگاه حضور می‌یابند.
جاذبه های جم
کوه پردیس (پدری): این کوه به عنوان یکی از عجایب شهرستان جم محسوب می‌شود و پژوهشهای بسیار زیادی روی این کوه انجام شده که دارای نتایج جالب و شگفت‌آوری بوده و تعابیر مختلفی را به جا گذاشته است. این کوه در قدیم با عنوان کوه جم، پوز یا پدری نامیده می‌شد چون قله این کوه شبیه پوز است. اما در کتاب اوستا از این منطقه به "ور جم کرد" نام برده می شود به همین دلیل نام جم نیز بر آن گذاشته شده است. اما یک پژوهشگر با استفاده از نام "پدری" که نام رسمی کوه و به معنی پارادایس یا بهشت اوستاست، واژه پردیس را برای آن انتخاب کرد به همین دلیل اکنون از واژه پردیس در کل کشور برای اماکن، مناطق حتی نام دختران نیز استفاده می شود. قله این کوه که رفته رفته از ارتفاع آن کاسته شده، نزدیک ترین نقطه کره زمین به خورشید، است، زیرا در نزدیکی خط استوا بلندترین ارتفاع، قله همین کوه است. حتی اورست حدود هزار متر از پوز پدری پائین‌تر است و یک قله مستقل جداگانه محسوب می‌شود. جام جهان نما کوهستان‌های متعدد اطراف کوه جم است که مانند یک قدح وجام عظیم بیننده را از آن همه ابهت و عظمت در خلقت مدهوش می کند. همچنین در لابه لای این کوهستانها نقش‌هایی پیدا شده که بر سینه کوه‌ها جاری شده بودند و به گفته سالمندان محلی در قدیم با آیینه پوشیده شده بود این آیینه‌های کوهین سر جام جم را نشان می‌دهد.
جنگل گلوبردکان: یکی از مناطق نمونه‌ی گردشگری در شهرستان جم استان بوشهر ، جنگل گلوبردکان واقع در بخش ریز این شهرستان است. این جنگل با داشتن درختان بسیار سایه‌گستر و رود تقریباً دائمی همه ساله پذیرای مهمانان بسیاری است. جنگل گلوبردکان ریز از جمله مناطقی است که عید نوروز بسیار پر تردد و مهمان‌پذیر بوده و به دلیل وسعت نسبتاً زیاد تعداد زیادی از مسافران نوروزی و مردم بومی می‌توانند از محیط مفرح آن استفاده کنند.
صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در جم: پالایشگاه فجر جم روزانه پنج میلیون مترمکعب گاز پارس‌جنوبی را دریافت می‌کند و با تولید 27 درصد گاز کشور ، نقش مهمی در تامین سبد سوخت کشور ایفا می‌کند. این پالایشگاه گاز مورد نیاز خود را از فازهای شش و هفت و هشت پارس جنوبی دریافت می‌کند. این پالایشگاه در سال گذشته با ایجاد انشعاب از خط پنجم سراسری انتقال گاز موفق به دریافت گاز ترش عسلویه شد و حاصل آن در سال گذشته، تصفیه بیش از دو میلیارد مترمکعب گاز عسلویه در این پالایشگاه بود. پالایشگاه گاز فجر جم به منظور شیرینسازی گاز و همچنین جمعآوری میعانات گازی تولید شده از میادین گازی نار و کنگان احداث شده است تا به این ترتیب حدود 800 میلیارد مترمکعب ذخایر گاز این منطقه برای مصارف داخلی و صادرات استفاده شود. طراحی اولیه این پالایشگاه از قبل از انقلاب توسط شرکت آمریکایی«پارسونز»آغاز شده بود.
سیل بند چم چشمه مربوط به دوره ساسانیان : سده‌های اولیه و میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان جم، بخش ریز، دهستان تشان، روستای چم چشمه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قنات پدری : مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان جم، بخش مرکزی، دهستان جم، روستای پدری واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سیل بند کوری: مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان جم، بخش مرکزی، دهستان کوری، روستای کوری واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بند گلو کلات: مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان جم، بخش مرکزی، دهستان کوری، روستای گلو کلات واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برکه نیشترو : مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان جم، بخش ریز، دهستان تشان، ۴۰۰ متری شمال غربی روستای تل قلعه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برکه تل قلعه: مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان جم، بخش مرکزی، دهستان تشان، ۵۰۰ متری جنوب روستای بهارستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار تل ۳ : مربوط به دوران پارینه‌سنگی است و در ۶ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان جم، بخش مرکزی، ۲۰۰ متری شرق روستای چاهه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
................................
آرشیو
