کونکاکاف برخلاف اروپا و آمریکای جنوبی در زمینه فوتبال مطرح و پیشرفته نیست؛ نخستین تیم این قاره در آخرین رده‌بندی فیفا، مکزیک است که در جایگاه نهم فیفا است و پس از آن آمریکای رده بیست و دومی قرار دارد. تیم بعدی این قاره در رده‌بندی فیفا، جامائیکا است که در رتبه چهل و هفتم قرار دارد. تیم کانادا، دیگر میزبان جام‌جهانی نیز در جایگاه هفتاد و دوم فیفا قرار دارد که این نشان می‌دهد اوضاع فوتبال در آمریکا شمالی چندان مساعد نیست. هرچند نباید فراموش کنیم جام‌جهانی دوبار و در سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۶ در مکزیک و یک‌بار هم در سال ۱۹۹۴ در آمریکا برگزار شده‌است و آنها سابقه میزبانی مهمترین مسابقات‌ورزشی جهان را به بهترین شکل ممکن دارند.
چگونه سه کشور همزمان برای اولین‌بار میزبان جام‌جهانی شدند؟
جام‌جهانی ۲۰۲۶ نخستین دوره جام‌جهانی است که سه کشور میزبانی آن را برعهده دارند، اما چه شد که این اتفاق رخ داد؟
علت اول این بود که قاره آسیا تحت هیچ شرایطی نمی‌توانست برای میزبانی مسابقات کاندید شود؛ چرا که سیاست فیفا عدم میزبانی یک قاره از دو جام‌جهانی متوالی است و با توجه به میزبانی قطر از جام‌جهانی ۲۰۲۲ طبیعتاً آسیا هیچ شانسی برای میزبانی نداشت.
دومین نکته‌ای که باعث شد جام‌جهانی به سه کشور از آمریکا شمالی برسد، افزایش تیم‌های این مسابقات از ۳۲ به ۴۸ بود. افزایش ۱۶ تیم برای این مسابقات فوق‌العاده مهم، بدون‌شک نیازمند امکانات و منابع بیشتری است که کمتر کشوری می‌تواند آن را به‌طور تنهایی تامین کند.
آمریکا، مکزیک و کانادا میزبان شدند تا تیم‌ها در مرحله‌گروهی در این سه کشور پخش شوند و میزبان‌ها کمتر دچار فشار شوند؛ هرچند مسابقات از مرحله یک‌هشتم نهایی به بعد تماماً در ایالات‌متحده برگزار می‌شود.
دیگر رقیب میزبانی جام‌جهانی ۲۰۲۶ مراکش بود و قرار شد انتخاب میزبان با رای اعضای کنگره فیفا (تمام کشورهای‌جهان) صورت بگیرد. البته چهار کشور درخواست‌کننده میزبانی به همراه گوام، پورتوریکو و ورجين‌ايلند که تحت‌حاکمیت آمریکا هستند، حق شرکت در رای‌گیری را نداشتند و کشور غنا نیز به‌علت فساد مالی رئیس‌فدراسیونش از شرکت در رای‌گیری محروم بود.
مطابق انتظار سه کشور آمریکا شمالی با اقتدار و ۱۳۴ رای، به میزبانی رسیدند و مراکش هم تنها ۶۵ رای به‌دست آورد. کشورهای اسپانیا، اسلوونی و کوبا رای ممتنع دادند؛ یعنی هیچ‌کدام از دو گزینه برایشان تفاوتی ندارد. نکته عجیب و جالب این رای‌گیری، رای کشور خودمان بود. ایران گزینه سوم را انتخاب کرده‌بود؛ یعنی هیچ کدام از دو گزینه میزبانی فوق را شایسته این عنوان نمی‌داند و تنها کشوری لقب گرفت که این گزینه را انتخاب کرد. بدین‌ترتیب رسماً کشورهای آمریکا، مکزیک و کانادا میزبان بیست و سومین دوره جام‌جهانی شدند.
چرا میزبانی آمریکا، مکزیک و کانادا به‌نفع فوتبال و جام‌جهانی است؟
بدون‌شک انتخاب سه کشور فوق برای میزبانی از مسابقات ۲۰۲۶ در روند برگزاری جام‌جهانی و کیفیت آن اثر مثبت خواهد داشت. دو کشور از این سه کشور، میزبانی جام‌جهانی را تجربه کرده‌اند و سابقه خوبی هم از حضور در این مسابقات دارند. تیم‌ملی آمریکا در ۱۰ دوره جام‌های‌جهانی حاضر بوده و از سال ۱۹۹۰ به غیر از دوره اخیر همواره در جام‌جهانی حضور داشته‌است. مکزیک نیز تاکنون حضور در ۱۳ دوره جام‌جهانی را تجربه کرده‌است و از بین سه میزبان، فقط کانادا عملکرد چندان درخشانی نداشته‌است. آنها فقط یک‌بار و در سال ۱۹۸۶ به این مسابقات رسیدند و در مرحله گروهی که شوروی، فرانسه و مجارستان حاضر بودند، بدون امتیاز و در جایگاه آخر گروه حذف شدند. مراکش دیگر کشوری که برای میزبانی درخواست داده‌بود، فقط در ۵ دوره از ادوار جام‌جهانی حاضر بوده و آخرین‌بار نیز با ایران در یک گروه قرار داشتند.
یکی دیگر از نکات مثبتی که بیشتر اعضای کنگره را برای اعطای میزبانی به سه کشور آمریکا شمالی متقاعد کرد، آماده بودن تمام ورزشگاه‌های این کشورها برای میزبانی بود و فقط تعداد کمی از آنها نیاز به تجهیز دارند؛ درحالی که اگر مراکش به عنوان میزبان انتخاب می‌شد، باید حداقل ۹ ورزشگاه را به طور کامل آماده می‌کرد که کاری بسیار سخت و تا حدودی غیرممکن بود. ۱۷ شهر از آمریکا به همراه ۳ شهر از مکزیک و ۳ شهر از کانادا، در مرحله اول کاندید شده‌اند و قرار است فیفا تا چند ماه دیگر، ۱۶ شهر میزبان نهایی مسابقات را اعلام کند. طبق اخبار فیفا، تا حدودی میزبانی شهرهای نیویورک، واشنگتن، فیلادلفیا و میامی قطعی شده‌است و حتی این شهرها به‌خاطر وجود ورزشگاه‌های باکیفیت و بالای ۸۰۰۰۰ نفر گنجایش، کاندیدای میزبانی از دیدار افتتاحیه و فینال هم هستند.
سومین دلیلی که دست بالاتر را برای میزبانی به آمریکا، مکزیک و کانادا داد، کیفیت لیگ‌داخلی آمریکا بود. لیگ آمریکا ملقب به ام‌ال‌اس (MLS) جز پانزده لیگ برتر و پرطرفدار جهان است و مسابقات بسیار با کیفیتی را برگزار می‌کند. از طرفی وجود ستاره‌های درخشان حال و سابق فوتبال در این لیگ مثل کاکا، زلاتان ابراهیموویچ، وین رونی، تیری آنری، داوید ویا، فرانک لمپارد، آندره آ پیرلو، استیون جرارد، دیوید بکام و ... باعث شده‌است هواداران آمریکا بیش از پیش فوتبال را دنبال کنند؛ درحالی که مراکش دارای چنین لیگ مطرح و قدرتمندی نیست.
جیانی اینفانتینو رییس فیفا در کنار رییس کنفدراسیون کونکاکاف و روسای فدراسیون های آمریکا، مکزیک و کانادا
جام‌جهانی با ۴۸ تیم و معضلی به نام گروه بندی مسابقات
یکی از مهمترین چالش‌های جام‌جهانی با حضور ۴۸ تیم، نحوه گروه‌بندی و برگزاری مراحل حذفی است. میشل پلاتینی (رئیس سابق فیفا) پیشنهاد افزایش تیم‌های جام‌جهانی از ۳۲ به ۴۰ را داده‌بود و جیانی ایفانتینو (رئیس حال‌حاضر فیفا) پا را فراتر گذاشت و اضافه شدن ۸ تیم دیگر را هم تصویب کرد و بدین‌ترتیب مهمترین مسابقات فوتبال از سال ۲۰۲۶ و برای اولین‌بار با حضور ۴۸ کشور برگزار می‌شود. اما نکته مهم، نحوه گروه‌بندی مرحله‌گروهی می‌باشد فیفا برای حل این مشکل، چهار راه‌حل پیشنهاد داد.
راه اول افزایش تیم‌های جام‌جهانی به ۴۰ و در ۸ گروه ۵ تیمی بود که در نهایت با انجام ۸۸ مسابقه تکلیف تیم قهرمان مشخص می‌شد. دومین پیشنهاد برای گروه‌بندی مسابقات، افزایش تیم‌ها به ۴۰ بود و برای گروه‌بندی نیز ۱۰ گروه ۴ تیمی را مطرح کردند. راه‌حل سوم که خیلی مورد استقبال قرار نگرفت افزایش تیم‌ها به ۴۸ با پلی‌آف ۳۲ تیمی بود. چهارمین طرح پیشنهادی که مورد قبول هم قرار گرفت و برای مسابقات ۲۰۲۶ عملی می‌شود، حضور ۴۸ تیم در جام‌جهانی و در ۱۶ گروه ۳ تیمی است و در مجموع رقابت‌ها نیز ۸۰ مسابقه طی ۳۲ روز برگزار می‌شود.
با تقسیم تیم‌ها در ۱۶ گروه ۳ تیمی، تکلیف صعود و عدم‌صعود تیم‌ها نیز مشخص شد. از هر گروه دو تیم اول و دوم جدول مستقیما راهی مراحل‌حذفی می‌شوند و تیم‌های سوم هر گروه در همان مرحله نخست جام، حذف می‌شوند. به‌این ترتیب ۱۶ تیم از مسابقات کنار می‌روند و ۳۲ تیم به صورت حذفی مقابل هم صف‌آرایی می‌کنند و تا فینال شاهد پنج دور مسابقات حذفی خواهیم بود.
با افزایش تیم‌های مهمترین مسابقات فوتبال از ۳۲ به ۴۸، فرمت این مسابقات پس از سال ۱۹۹۸ دوباره دچار تغییرات شد. تا قبل از آن و برای سه دوره تیم‌ها در ۶ گروه ۴ تیمی قرار می‌گرفتند و قبل از آن نیز مسابقات در دو مرحله گروهی برگزار می‌شد.
نگاهی به سهمیه قاره‌های مختلف
افزایش تیم‌های جام‌جهانی از ۳۲ به ۴۸ باعث شده‌است که سهمیه قاره‌ها نیز افزایش داشته باشد و به‌این ترتیب کشورهای بیشتری می‌توانند حضور در این رقابت‌های مهم را تجربه کنند. فیفا سهمیه شش قاره را اعلام کرده و از حالا هر کنفدراسیونی می‌داند که نهایتاً چه تعداد نماینده‌ای می‌تواند در مهمترین فستیوال فوتبالی جهان داشته‌باشد.
اروپا همچنان از سهمیه‌های بیشتری نسبت به سایر قاره ها برخوردار است؛ قاره سبز برای جام‌جهانی، ۱۶ سهمیه در اختیار دارد. درحالی که در جام‌های‌جهانی با ۳۲ تیم دارای ۱۳ سهمیه بودند. آفریقا دارای بیشترین افزایش سهمیه بوده‌است و تعداد نماینده‌های آنها در جام‌جهانی از ۵ به ۹ رسیده‌است. قاره کهن نیز با افزایش ۳.۵ سهمیه‌ای روبه‌رو بوده است و باعث شده آسیا از ۴.۵ به ۸ سهمیه ارتقا پیدا کند. به آمریکا شمالی و مرکزی که میزبان مسابقات نیز هستند ۶ سهمیه تعلق گرفته‌است؛ درحالی که در گذشته فقط ۳.۵ سهم داشتند. البته نباید فراموش کنیم نیمی از سهمیه‌ها به‌طور مستقیم به آمریکا، مکزیک و کانادا خواهد رسید؛ چراکه آنها میزبان هستند. یکی دیگر از قاره‌های فوتبالی یعنی آمریکا جنوبی پیشرفتی فقط ۱.۵ سهمیه‌ای داشته است و ۶ سهمیه نصیب آنها شده‌است. اقیانوسیه نیز به لطف افزایش تیم‌های جام‌جهانی از ۱ سهمیه قطعی برخوردار است؛ درحالی که در گذشته فقط ۰.۵ سهم در اختیار داشتند.
به‌این ترتیب تکلیف سهمیه ۴۶ تیم حاضر در مسابقات معین شد و تکلیف ۲ تیم صعود کننده باقی‌مانده دیگر در یک تورنمنت کوچک با حضور یک نماینده از هر قاره (به‌جز قاره اروپا) به همراه یکی از میزبان‌ها (آمریکا، مکزیک و کانادا) مشخص می‌شود و این‌گونه ۴۸ تیم حاضر در جام‌جهانی ۲۰۲۶ تکمیل می‌شوند.
تجربه هیجان‌انگیز فیفا ادامه می‌یابد یا پایان زودهنگام را تجربه می‌کند؟
ایده افزایش تیم‌های جام‌جهانی، همواره مخالفان و موافقان بسیاری داشته‌است. مخالفان این طرح بزرگ، خسته‌شدن بیشتر تیم‌ها و احتمال افزایش مصدومیت‌ها را بیان می‌کنند و در مقابل افراد خواهان این موضوع، افزایش درآمد فیفا و میزبان‌ها را مطرح می‌کنند و هنوز هم هیچ‌کدام از این دو گروه نتوانستند دیگری را قانع کنند. به‌همین علت نگاهی داریم به مزایا و معایب جام‌جهانی با ۴۸ تیم.
افزایش ۱۶ تیم جام‌جهانی باعث می‌شود مسابقات جذاب‌تر و زیباتری را تجربه کنیم و کشورهایی که در گذشته حضور در این رقابت‌ها را تجربه نکرده‌اند حالا این شانس را دارند در سال ۲۰۲۶ برای نخستین بار به این مسابقات برسند. از طرفی به سبب تشکیل ۱۶ گروه، تیم‌های بزرگ به هیچ‌عنوان در مرحله گروهی با هم روبه‌رو نمی‌شوند و این باعث می‌شود تیم‌های تراز اول وداع زودهنگامی با جام نداشته‌باشند و مراحل‌حذفی زیباتر و حساس‌تری را ببینیم.
یکی دیگر از نکات مثبت افزایش تیم‌ها، کاهش مسابقات مرحله‌گروهی است. در جام‌جهانی با حضور ۳۲ تیم، در هر گروه ۶ دیدار برگزار می‌شود در حالی‌که در جام‌جهانی ۲۰۲۶ هر گروه فقط ۳ مسابقه برگزار می‌کند که این باعث می‌شود انرژی تیم‌ها و بازیکنان کمتر هدر برود و مرحله‌گروهی زودتر تمام شود. از طرفی تیم‌های کوچک نیز شانس رویاپردازی برای صعود به مراحل‌حذفی را خواهند داشت که به جذابیت جام کمک می‌کند. این نکته را هم نباید فراموش کنیم که به سبب این‌که هر تیم در مرحله‌گروهی فقط دو مسابقه برگزار می‌کند، هیچ دیداری تشریفاتی نیست و تا آخرین لحظه صعود هیچ تیمی، قطعی نمی‌شود؛ بنابراین تیم‌ها برای رسیدن به قهرمانی در جام‌جهانی ۲۰۲۶ باید ۸ فینال متوالی را با پیروزی پشت‌سر بگذارند.
بیست و سومین دوره جام‌جهانی چندان هم بی‌عیب و نقص نیست و ایراداتی دارد که باید فیفا طی سالیان آینده برای برطرف کردنش چاره‌اندیشی کند. نخستین اتفاق منفی این جام‌جهانی، حذف ۱۶ تیم با برگزاری تنها دو مسابقه است؛ یعنی یک‌سوم تیم‌ها باید پس از ۱۸۰ دقیقه مسابقه به کشور خود بازگردند و این یعنی کاهش ۳۳درصدی شانس صعود تمام تیم‌ها برای صعود به مراحل‌حذفی.
یکی دیگر از ایرادات نیاز به اصلاح جام‌جهانی ۲۰۲۶ که احتمالا برای بسیاری از تیم‌ها مشکل‌ساز شود، سندروم استراحت در دور اول گروهی است. به‌این صورت که اگر شما در دور اول به میدان نروید و در دور دوم به مصاف تیم برنده دور اول بروید، تیم برنده دیدار گذشته خوب می‌داند با یک تساوی هم راهی مرحله بعد خواهد شد، بنابراین با یک ترکیب کاملا تدافعی به میدان می‌آید و این، کار تیم استراحت‌کرده دور اول را سخت می‌کند. از طرفی اگر در دور دوم، به مصاف تیم بازنده دور اول برود، چون تیم بازنده نیاز حیاتی به سه امتیاز برای صعود به مرحله بعد دارد و چیزی برای از دست‌دادن ندارد، با تمام توان پا به مسابقه می‌گذارد و این اتفاق بازهم برای تیمی که در دور اول به میدان نرفته‌است، دردسرساز می‌شود؛ درحالی که در گروه‌هایی با چهار تیم هرگز این اتفاقات رخ نمی‌داد. چرا که تیم‌ها در هر سه دور گروهی باید به مصاف یک‌دیگر می‌رفتند.
سومین نقد بزرگی که به رقابت‌های جام‌جهانی ۲۰۲۶ وارد است، اطلاع تیم‌های برگزار کننده دور پایانی هر گروه از نتیجه مورد نیاز برای صعود است؛ برای مثال دو تیمی که در دور سوم باهم روبه‌رو می‌شوند، اطلاع دارند که با توجه به شرایط جدول با یک تساوی، هردو تیم به مرحله بعد صعود می‌کنند. به‌همین جهت با کسب نتیجه دلخواه در دور آخر ممکن است صعود و عدم‌صعود تیم‌ها تحت‌الشعاع قرار بگیرد.
در مورد روند امتیازگیری تیم‌ها در مرحله‌گروهی نیز نکات جالبی وجود دارد. با توجه به برگزاری دو مسابقه برای هر تیم در مرحله‌گروهی، تیم‌ها با ۶ امتیاز صعود خود را به مراحل‌حذفی قطعی می‌کنند. کسب ۴ امتیاز از دو مسابقه نیز برای صعود تیم‌ها کافی است. جالب است بدانید تیم‌هایی که ۲ امتیاز از دو مسابقه هم به‌دست آورند طبق شرایط و اما و اگرهایی می‌توانند از گروهشان صعود کنند؛ اتفاقی که بیست و سومین دوره جام‌جهانی را از همیشه جذاب‌تر می‌کند.
تا جام‌جهانی ۲۰۲۶ هنوز حدود پنج‌سال باقی مانده‌است و صحبت در این مورد بسیار زود است. باید صبر کنیم و بببنیم تجربه ۴۸ تیمی کردن جام‌جهانی آیا واقعا به جذابیت و هیجان فوتبال اضافه می‌کند یا صرفا جنبه سود فراوان مالی دارد؟ هرچند تیم‌های کوچک جهان از حالا برای فرا رسیدن این رویداد مهم لحظه‌شماری می‌کنند.
