فارسان یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری است. شهر فارسان، مرکز شهرستان فارسان است.
شهر فارسان در ۵۰ درجه و ۳۵ دقیقه طول شرقی جغرافیایی و ۳۲ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی جغرافیایی، و ارتفاع ۲۰۷۲ متر از سطح دریا در یک منطقه کوهستانی قرار دارد. شهر فارسان در ۳۵ کیلومتری شهرکرد(مرکز استان)، میان پیشکوه‌های زاگرس در مکان مرتفع و خوش آب و هوا بنا گردیده و کوه کلک معروف به کوه کبود در جنوب شهر قرار دارد و اکثر ماه‌های سال پوشیده از برف است در اطراف این شهر چشمه ساران و ییلاقهای خوش آب و هوایی وجود دارد؛ که فصول گرم سال از مناطق مختلف کشور جهت تفریح و تنوع آب و هوا به این شهر مسافرت می‌کنند. رود سراب غرب و جنوب این شهر را مشروب می‌سازد.
نام این شهر ریشه در نام سرزمین پارسوآش، پارسوا، پارسوماش یا پارسومش یا پارساماش (سرزمین شاهان پارسی) دارد که در گذر زمان بر اساس قواعد تغییر و تطور واژگان در بستر زبان محاوره، ابتدا به پارسوم، سپس پارسون و در سده اخیر ابتدا به فارسون و درنهایت به فارسان تغییر پیدا کرده‌است. اما کماکان در روستاهای اطراف و در میان بختیاریها با نام پارسون از این شهر یاد می‌گردد. این منطقه، سرزمین اصلی طوایف پارسه بوده‌است که گفته می‌شود از محلی در نواحی رشته کوه‌های زاگرس مرکزی به نام پارسوآش در امتداد زاگرس در دره‌های کرخه و کارون تدریجاً به سمت جنوب فلات ایران و سرزمین عیلام سرازیر شده‌اند.
ساکنین این شهر با گویش بختیاری سخن می‌گویند که در این گویش واژگان پهلوی میانه (پارسی میانه یا پارسیگ) و اوستایی فراوانی وجود دارد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۰٬۵۰۴ نفر (در ۸٬۴۰۰ خانوار) بوده‌است.
از مهم‌ترین و ارزشمندترین صنایع دستی که قدمتی دیرینه دارد بافتن فرش دستباف است که در روستاهای مختلف با طرح‌ها و نقش‌های متفاوتی بافته می‌شود. سایر دستبافته‌ها که هنوز در این شهر رایج است عبارت‌اند از: گلیم، جاجیم، نمد مالی، چوغا بافی، خرسک بافی -نوعی قالی- و گیوه دوزی.
از جمله خصوصیات برجسته شهر فارسان استعداد و علاقه زیاد اهالی این شهر به فرهنگ و هنر است. به گونه‌ای که رشته‌های هنری شهر همچون شعر و ادب، تئاتر و نمایش، شاهنامه خوانی و… کارنامه درخشانی در سطح کشور دارند. به عنوان نمونه، گروه تئاتر شهر، بارها نمایش‌هایی را در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اجرا کرده‌است. همچنین، این شهر، سالانه میزبان جشنواره تئاتر استان با عنوان جشنواره تئاتر ققنوس است.
در سالهای گذشته، دو تیم از شهر فارسان در بالاترین سطح ورزش حرفه‌ای کشور حضور داشته‌اند: تیم فوتبال ساحلی بانوان فارسان که در لیگ برتر کشور حضور دارد و تیم تیراندازی با کمان فارسان که در سال ۹۳ قهرمان لیگ برتر کشور شد. به علاوه تیمهای زیر نیز در رده‌های پایین‌تر حضور داشته‌اند: تیم بسکتبال فارسان در مسابقات زیرگروه کشور حضور دارد. این تیم در سال ۹۳ مقام چهارم زیرگروه کشور را کسب کرد. تیمهای اول تا سوم این مسابقات به لیگ دسته دوم کشور صعود کردند و تیم فوتبال پیام فارسان با قهرمانی در لیگ برتر استان در سال ۹۲ به لیگ دسته سوم فوتبال کشور صعود کرد.
گندم، جو، نخود، لوبیا، شبدر، سیب زمینی، گوجه فرنگی و یونجه از فرآورده های فارسان به شمار می روند. آب کشاورزی از کاریز، چاههای ژرف و نیمه ژرف و چشمه ها تأمین می گردد. آب آشامیدنی از چشمه تهیه و در شبکه لوله کشی منشعب می‌شود. صنایع دستی این شهرستان شامل گلیم،جاجیم، چوغا، کلاه نمدی، نمد ونظایر آن همراه با ویژگی خاص خود می تواند در بازارهای محلی وجهانگردی عرضه شود ورونق پیدا کند.
از نظر تاریخی قدمت شهرستان فارسان به قبل از اسلام می‌رسد. ساکنان اولیه آن را مهاجران و پیشه‌ورانی تشکیل می‌دادند که جهت ارائه خدمات در این مناطق ساکن شده‌اند.می‌توان گفت که از لحاظ تاریخی مردم این شهرستان نقش مهم و اساسی در شکل گیری نهضت مشروطه داشته‌اند که به رهبری سردار اسعد بختیاری در فتح تهران شرکت نمودند. بی شک امروزه کتیبه مشروطه واقع در پیرغار روستای ده چشمه گویای تاریخی این مدعاست.آثار تاریخی خان اوی جونقان نیز که در تنگ درکش ورکش جونقان قرار دارد و نیز مربوط به دوره ساسانیان می باشد.
باید گفت این شهرستان از نظر آب و هوایی جزء مناطق سردسیر کشور می‌باشد. این شهرستان در تابستان‌ها از هوایی نسبتاً گرم و خشک برخوردار است. روی هم رفته می‌توان گفت شهرستان فارسان منطقه‌ای است با صفا، با آب و هوای کوهستانی. از نظر منابع آبی می‌توان گفت سرشار و غنی می‌باشد و چشمه‌های پرآب در گوشه و کنار این شهرستان جاری می‌باشند که می‌توان از این آب‌های جاری به چشمه‌های: چشمه قلعه، چشمه دره منا، پیرغار، چشمه ملری و چشمه قلعه گوجان از توابع شهر فارسان و چشمه کفشینه، احمدآباد، دردگه، زیرده از توابع شهر باباحیدر و همچنین در شهر جونقان چشمه‌ی حوض ماهی، چشمه دوقلو، چشمه کربلایی رضاقلی، دو چشمه‌ی بلبل بالا و بلبل پایین که از چشمه های فصلی هستند که بیشتر در فصل بهار آب در آنها جاری است و به صورت نهری از وسط شهر می‌گذرد که صفا و طراوت خاصی را در فصل بهار به شهر جونقان می بخشد اشاره کرد. از چشمه های بیرونی شهر جونقان چشمه صالی است که متشکل از چند چشمه است. هچنین آق چشمه و قره‌چشمه و چشمه‌های داخل تنگ درکش ورکش و چشمه‌های سراب که از آب بسیار گوارایی برخورداراند. چشمه حاج علی‌ضامن و حاج قربان و حاج النقی در دامنه‌ی کوه جهانبین و چشمه‌های بهرام، چشمه سی و چشمه گری در دامنه‌ی کوه شیخ و روستاهای توابع می‌توان اشاره نمود. از رودخانه‌های جاری فصلی هم می‌توان یاد کرد که این رودخانه‌ها در فصل زمستان و بهار به دلیل بارندگی زیاد پرآب و غنی می‌باشد اما در فصل تابستان این رودخانه‌ها از جوش و خروش می‌افتند و خشک می‌شوند.
این شهرستان به واسطه جلگه‌های حاصلخیز و دامنه‌های کوهستانی سرسبز، همه ساله پذیرای ایل‌های بزرگ بختیاری که از خوزستان به مراتع این محل کوچ نموده، می‌باشند. کوه‌های این منطقه پوشیده از گیاهان خودرو از قبیل کرفس، قارچ، تره کوهی می‌باشد که تمام این گیاهان جزء سبزیجات و خوراکی می‌باشند، اما این اواخر به دلیل بی‌توجهی مسوولین و برداشت غلط کسانی که آنها را می‌چینند رو به زوال هستند. از درختان موجود در این منطقه می‌توان به زبان گنجشک، اقاقیا، نارون، بید مجنون و درخت توت اشاره کرد. همان طور که قبلاً اشاره شد این منطقه سرزمینی جلگه‌ای و حاصلخیز می‌باشد اما متأسفانه به دلیل افزایش جمعیت قسمت‌های حاصلخیز و مناطق کشاورزی این منطقه به مناطق مسکونی تبدیل گشته‌اند.
در زمان‌های گذشته اهالی این منطقه دارای لباس‌های محلی و زیبایی بودند که برای مردان شامل چوغا یا بالاپوش و شلوارهای گشاد یا دبیت و کلاه خسروی و پاپوشی به نام گیوه بود و پوشاک زنان شامل مینا، چارقد، لچک و دامن‌های بلند و پر چین بنام شلوار قری و گیوه ملکی بوده است که در حال حاضر جز قسمت عشایری بقیه مردم این لباس‌ها را به دست فراموشی سپرده‌اند و الان از پوشیدن چنین لباس‌های زیبا که نشانه فرهنگ بختیاری است خودداری می‌کنند.
جاذبه های فارسان
روستای راستاب: روستای زیبا و بختیاری نشین راستاب با قدمتی دیرینه یكی از روستاهای استان چهار محال بختیاری از توابع شهرستان فارسان می باشد كه فاصله آن با مركز شهرستان (فارسان) ۱۲ كیلومتر می باشد بیشتر مردم روستای راستاب از ایل غیور بختیاری می باشند از نظر موقعیت جغرافیائی این روستا در ۳۲ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی در جنوب غربی ایران واقع در كوه های سر به فلك كشیده زاگرس در دشتی بین دو كوه جهانبین و سالدارون به وسعت ۵/ (نیم) كیلو متر مربع مسكونی و ۳ كیلومتر مربع اراضی قابل كشت واقع شده است راستاب از شرق با جونقان از جنوب با گوشه و چقاهست و از شمال با چلیچه همسایه می باشد دور تا دور روستا را زمینهای كشاورزی، كوه ها و درختهای بید و سپیدار فرا گرفته است. آب آشامیدنی راستاب از دو منبع آب که در نزدیکی دره راز راستاب وجود دارد تأمین می شود. آب زمینهای کشاورزی قسمت پایین راستاب (جایونجه، زیر سامان بالا سامان، چقا، چهار دنگی، جا بذرک ها، زیر مزاری و…) از آب چشمه بوسیله جوی سیمانی تأمین می شوند و آب زمینهای غرق آبی پایین که از راستاب دور هستند (عربی، اربابیها، جا علف، پادرازی، چما شش دنگی، گووه، جا گل آفتابه ها و…) بوسیله کانال های آبرسانی و چاه های آب تأمین می شود، بقیه زمینهای که اغلب در قسمت بالاهستند دیم یا در بعضی از جاه ها بوسیله چشمه های فصلی تأمین می شود.
دریاچه لاغرک: برای دیدار از دریاچه ای مرتفع و کوهستانی و همچنین صعود به قلۀ کوه مشهور سالدران، راهی طولانی ولی بسیار زیبا در میان مراتع و دشتهای حاصلخیز را از شهرکرد تا سورشجان و از آنجا تا به فارسان پشت سر دارید. زمانی که در زیر آسمان نیمه ابری، با هوایی بسیار خنک و گاه سرد رو به سوی خط الرأس بزرگ سالدران در حرکت هستید، یک آن فکر دیدار عشایر منطقۀ شما را به خود وا نمی گذارد. در جاده ای آسفالته به سوی شمال، از فارسان می گذرید و درصبح دل انگیز اردیبهشت ماه به آبادی زیبای فیل آباد و سپس باباحیدر که محل اسکان عشایر بهداروند است می رسید . از اینجا به نصیرآباد بیرگان و سپس با طی چندین کیلومتر به قلعۀ حیدرآباد می رسید که دورنمای خط الرأس برفدار سالداران بخوبی در سمت غرب دیده می شود. با ادامۀ جادۀ آسفالته به سوی شمال، به دو راهی موسوم به قلعۀ گردو رسیده، از این نقطه در جاده ای شوسه قرار می گیرید. پس از دقایقی به سمت جنوب به آبادی موسوم به موسیری می رسید . این آبادی کوچک در دامان دشت وسیع و سرسبزی قرار دارد. بوی خاک باران خورده و بوی بهار با تمامی قدرت و شکوهش به مشام می رسد. در انتهای این دشت و در سمت کوه سالدران با تکه برفهای کوچک و بزرگ دیده می شود که زیبایی دو چندانی به منطقه بخشیده است.
آبشار پیرغار: آبشار پیرغار در مجموعه گردشگری پیرغار روستای ده چشمه شهرستان فارسان قرار دارد. این آبشار از بالای کوه پیرغار به پایین سرازیر شده و یکی از زیباترین مکان‌های طبیعی استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد. در فصل زمستان سرمای بسیار زیادی این منطقه را فرامی‌گیرد و موجب یخ‌زدگی آبشار می‌شود، اما با این وجود به دلیل برخورداری این منطقه از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، مورد بازدید علاقمندان بسیاری می‌باشد. در مجاورت این آبشار کتیبه‌هایی دیده می‌شوند که جزو بی‌نظیرترین آثار مکتوب از حمله بختیاریها به تهران در زمان مشروطه می‌باشند. این سنگ‌نوشته‌ها به شرح فعالیت‌های مجاهدین چهارمحال و بختیاری برای مبارزه با استبداد محمدعلی شاه قاجار پرداخته است. کتیبه‌ها به فرمان حاج خسروخان سردار ظفر بختیاری، حاج علی قلی خان سردار اسعد دوم بختیاری و جعفرقلی خان سردار اسعد سوم بختیاری ایجاد شده‌اند. آبی که از آبشار پیرغار جاری می‌شود، از کنار روستای ده چشمه گذشته و کشتزارهای بسیاری را سیراب می‌نماید. این آبشار در سالهای پربارش بیش از دو ماه (از اواسط اسفند تا اواخر اردیبهشت) آبدهی دارد اما در سالهای خشکسالی، میزان آبدهی آن به یک ماه کاهش می‌یابد.
کتیبه های مشروطیت: این کتیبه از دو قسمت مجزا تشکیل شده ولی متن آنها بهم پیوسته است کتیبه بدستور سردار ظفر بختیاری در محل تفرجگاه پیر غار روستای ده چشمه شهرستان فارسان به فاصله ۴۰ کیلومتری شهرکرد ساخته شده است متن آن مجملی از واقعه مشروطیت و نقش سرداران و سواران بختیاری در آن واقعه ملی است کتیبه اول این گونه شروع می شود: حاجی خسرو خان سردار ظفر که در سنه ۱۳۲۴ آزادی خواهان ایرانی از مقام سلطنت تقاضای مشروطه نمودندمظفرالدین قاجار طاب اله ثراه حکم مشروطیت را دست خط و بعد از اندک زمانی به رحمت ایزدی پیوست.کتیبه دوم اینگونه ادامه می یابد: در طهران پس از جنگ زیاد داخل شهر شدند، محمد علی شاه در شمیران بودند همین قدر که تهران اشغال گردید به سفارت روس پناهنده شد.
تپه چغاپنجعلی: تپه چغاپنجعلی حاوی آثاری مربوط به هزاره ۵ و ۴ قبل از میلاد، هزاره اول ب م-دوره ساسانیان-سده‌های میانی و متأخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان فارسان، بخش مرکزی، جنوب شهر فارسان واقع شده‌است، این اثر در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۱۹۵۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کاخ قلعه جونقان: یکی از آثار به جا مانده از روزگاران نه چندان دور شهر جونقان، کاخ یا قلعهٔ سردار اسعد می‌باشد. قلعه جونقان مربوط به اواخر سدهٔ ۱۳ ه. ق. است و در شهر جونقان از توابع شهرستان فارسان، داخل شهر واقع شده است. این بنای دو طبقه اواخر دورهٔ قاجاریه پس از دستیابی فرزندان حسین قلی ایلخانی به قدرت سیاسی توسط سردار اسعد دوم بختیاری با الهام از کاخ‌های اروپایی قرن نوزدهم میلادی، ساخته شد. این قلعه که به کاخ سردار اسعد بختیاری مشهور است شهرت خود را مدیون مشروطیت و شروع قیام بختیاریها در شهر جونقان از توابع شهرستان فارسان و اجتماع در این قلعه و سپس فتح اصفهان و تهران است. مردم جونقان و سایر نقاط بختیاری نشین از این مکان جنبش خود را اغاز نموده و موفق به فتح اصفهان و تهران گردیدند. این اثر در تاریخ ۵ دی ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این بنای تاریخی هم اکنون بعنوان خانه مشروطیت مورد بازدید قرار میگیرد.
مسجد جامع فارسان: مسجد جامع فارسان مربوط به دوره قاجار می باشد و در میدان مسجد جامع شهر فارسان واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۵۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
چشمه قلعه فارسان: کانــون گردشــگری چشــمه قلعــه بــا چشــم اندازهــای زیبا پذیرای گردشــگران زیادی است. همزمــان بــا ذوب بــرف هــا در فصــل بهــار، شــکوفا شــدن درختان کهنســال، و سرســبز شــدن فضــای اطــراف چشــمه قلعــه در شهرســتان فارســان ایــن منطقــه نیــز ماننــد دیگــر جاذبــه هــای گردشــگری چشــم هــر بیننــده ای را بــه خــود جلــب مــی کنــد. جاده آسفالت ســرویس بهداشتی ســکوهای نشــیمن برای خانوارها و نزدیکی بــه گردشــگاه پیرغار را می توان از دیگــر ویژگی های چشمه قلعه عنوان کرد. ایــن تفریحــگاه در 32کیلومتــری شــهرکرد مرکــز اســتان چهارمحــال و بختیــاری ودر شهر فارسان واقع است
...............................
آرشیو
