داورزن شهری در استان خراسان رضوی در شرق ایران قرار دارد. این شهر، مرکز شهرستان داورزن است و بر اساس مصوبهٔ هیئت وزیران در تاریخ ۷ شهریورماه سال ۱۳۷۵ از روستا به شهر ارتقاء یافته‌است. طبق آخرین آمار جمعیت این شهر ۲٬۷۴۴ نفر اعلام شده‌است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲٬۷۴۴ نفر (در ۸۸۵ خانوار) بوده‌است.
از مکانهای دیدنی این شهر می‌توان بنای تاریخی مسجد جامع، یخدان‌های خشتی، امام‌زاده سه تن و سی‌وهفت پل را نام برد. از مفاخر این شهرستان دکتر محمد رضا داورزنی، معاون توسعهٔ ورزش قهرمانی و حرفه‌ای، وزارت ورزش و جوانان ایران، نایب رئیس کنفدراسیون والیبال آسیا و عضو دپارتمان مالی اف‌آی‌وی‌بی می‌باشد. (محمدرضا داورزنی از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۶ رئیس فدراسیون والیبال ایران بود).
در وجه تسمیهٔ این بخش، به نام داورزن اقوال گوناگونی وجود دارد:
الف: از آنجا که در قدیم مردم جهت استفاده از سیلاب‌های فصلی ،استخر می‌ساختند، و خانه‌های خویش را دور آن بنا می‌کردند، برای استفاده از آب مجبور به دور زدن استخر بوده‌اند که کم کم نام این منطقه دورزن شده، و به دلیل کثرت استعمال به داورزن تغییر یافته‌است.
ب: و اما بعد: حاکم نیشابور، برای جمع‌آوری مالیات، مستوفیان را به این منطقه می‌فرستد، در آن میان زنی به علت عدم توانایی پرداخت وجوه مربوط به حاکم شکایت می‌برد و تقاضای تخفیف می‌نماید. حاکم با استدلال متقن و جالب او قانع میشود و خطاب به وی می‌گوید، تو خود داوری عاقل و عادل می‌باشی و نیازی به اعزام داور به منطقه جهت ارزیابی نیست. کم کم در زبان عمال حکومتی و سپس در میان مردم عامه، این منطقه به داورزن شهرت می‌یابد.
شعری است منسوب به شیخ حسن داورزنی از مشاهیر داورزن که شخصی در مورد داورزن از او پرسش می‌کند:
داورزنی ای بزرگ استاد سخن
بنمای ز لطف، حل این مشکل من
با آنکه به هر جای بود داور مرد
از چیست شده شهر شما داور زن
و شیخ پاسخ می‌دهد:
از بس که جنایت شده از داور مرد
زین رو شده اسم شهر ما داور زن
داورزن از شمال به شهرستان جوین و جغتای محدود می شود از جنوب به بخش روداب سبزوار از غرب به شهرستان شاهرود و از شرق به بخش مرکزی شهرستان سبزوار و بین 57 درجه و 43 دقیقه طول شرقی و 26 درجه و 12 دقیقه عرض شمالی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است. شهرستان داورزن از شمال محدود است به شهرستان جوین و جغتای با فاصله‌ی 40 کیلومتر، از جنوب به بخش روداب سبزوار با فاصله 80 کیلومتر، از مشرق به سبزوار با فاصله‌ی 35 کیلومترو از مغرب به شهرستان شاهرود با فاصله‌ی 180 کیلومتر، فاصله‌ی مشهد تا مشهد از جدیدترین جاده حدود 300 کیلومتر و تا تهران 580 کیلومتر می‌باشد. اذان ظهر داورزن 24 دقیقه از تهران جلوتر و حدود 10 دقیقه از مشهد عقب‌تر می‌باشد و طولانی‌ترین روز داورزن 14 ساعت و 23 دقیقه است. حد شرقی شهرستان داورزن، صدخرو با فاصله‌ی 25 کیلومتر و حد غربی، یعنی آخرین آبادی سمت مغرب این شهرستان در مسیر جاده مواصلاتی الهاک به فاصله‌ی 25 کیلومتر، جنوبی‌ترین قریه‌ی داورزن و طولانی ترین مسیر به شهر داورزن روستای نامن در کنار جاده، درجه 2 بخش باشتین است.
داورزن یکی از بخش های داوزاده گانه بیهق قدیم بوده که آنچه در حال حاضر به شهرستان داورزن اتلاق می شود قسمتی از بیهق فرهنگی بزرگ می باشد بر اساس مطالعات باستان شناسی و دیرین شناسی ریشه های حیات جانوری به دو میلیارد سال قبل می رسد و ریشه های حیات زیست انسانی به شش هزار سال قبل می رسد و از آن تاریخ تاکنون استقرار مستمر در جای جای این شهرستان صورت گرفته است. به سال 29 هـ .ق سبزوار چون دیگر نقاط خراسان اسلام آورد و بعد از آن شاهد رخدادهای تاریخی زیادی از آن جمله رخداد تاریخی سربداران در باشتین بود و تاکنون خاستگاه مفاخر و مشاهیری همچون: خاندان شریعتی، مزینانی ها، بهمن آبادی ها و صد خروی ها بوده است. تاکنون 68 اثر ثبت شده در فهرست اثار ملی دارد.
داورزن از نظر میزان سطح زیر کشت و تولید فلفل قرمز در کشور مقام اول را دارد ، به خاطر شرایط مساعد آب و هوایی و اقلیمی و مزارع مناسب، فلفل قرمز این منطقه با کیفیت بسیار مرغوب تولید می شود.فلفل کاران این خطه هر سال از اوایل مرداد تا پایان آبان ماه شش تا هفت چین محصول فلفل برداشت می کنند که به طور میانگین حدود چهار تن فلفل قرمز خشک از هر هکتار برداشت می شود. به دلیل واردات بی رویه و غیر کارشناسی این محصول که کاهش رغبت کشاورزان به کاشت فلفل را در پی داشته، سطح زیر کشت و تولید فلفل امسال در داورزن نسبت به سال زراعی گذشته ۲۵ درصد کاهش یافته است.این محصول در سال های گذشته به کشورهای همسایه، خاورمیانه و هندوستان صادر می شد که واردات آن سبب شد این محصول امسال به برخی کشورهای مزبور صادر نشود. فلفل خشک داورزن در ۴۰ کارگاه فعال فلفل کوبی روستای بیزه این شهرستان آسیاب می شود که علاوه بر ایجاد اشتغال باعث درآمد زایی روستاییان و کشاورزان شده است.فلفل این شهرستان برای بسته بندی به شهرستانهای مجاور و استانهای تهران، اصفهان و شمال کشور ارسال می شود.نبود دستگاه خشک کن، عدم ثبات بازار این محصول و کمبود تسهیلات را بخش دیگری از مشکلات فلفل کاران شهرستان داورزن به حساب می آید.
مساحت شهرستان داورزن ۲۸۷۳ کیلومتر مربع می باشد و شامل ۳۸ روستا و و یک نقطه شهری میشود. جمعیت داورزن براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۱۰۷۰ نفر برآورد شده، که از این تعداد ۲۶۷۲ نفر شهری و ۱۸۳۹۸ نفر آن در نقاط روستایی آن ساکن هستند.تنوع آب و هوایی شهرستان داورزن به سه بخش تقسیم میشود: ۱-آب و هوای گرم کویری ۲-معتدل ۳-سرد کوهستانی. از آنجا که داورزن در نزدیکی مرز استان سمنان بوده و زائرین بسیاری در مسیر به این شهر می‌رسند، از این شهرستان با نام میقات الرضا نیز یاد میشود.خرابه‌های کپرنشینی موجود نشان می‌دهد قدمت این شهرستان، به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد. آخرین یافته‌های باستان شناختی، پیشینه تاریخی فرهنگی داورزن را مربوط به ۷ هزار سال قبل می‌داند. در این میان روستای تاریخی باشتین، یکی از مهمترین مناطق این شهرستان، خاستگاه نهضت سربداران است.
جاذبه های داورزن
غار لور: غار لور درشمال روستای کلاته سادات دردهستان باشتین از توابع شهرستان داورزن بر دامنه شرقی کوه 2235 متری لور قرارگرفته است. دهانه ورودی غار که در ارتفاع 2000 متری از سطح دریا قرار دارد و مشرف به دره زیبای بفره بوده که به صورت یک شکاف گسلی می باشد.
مجموعه تاريخی روستای باشتين: روستای تاريخی باشتين، در جنوب روستاي ريوند داورزن قرار دارد. این جاذبه گردشگری داورزن، خاستگاه قیام مردمی سربداران در مقابل قوم مغول بود. این قیام که در قرن هشتم هجری به وقوع پیوست، به عنوان اولین حکومت مردمی شیعه در ایران نام گرفته است. نام این روستا هم برگرفته از اولین حاکم سلسله سربداران یعنی عبدالرزاق باشتینی می‌باشد. هم اكنون بقايای قلعه سربداران که در این منطقه به جای مانده، یکی از مکانهای دیدنی داورزن به شمار می‌رود و گردشگران بسیاری را به تماشای تاریخ این منطقه از خراسان دعوت می‌کند.
روستای تاريخی مزينان: زادگاه دكتر علی شريعتی در مزينان كه يك روستای تاريخی است در فاصله پنج كيلومتری شهر داورزن و در حاشيه كوير قرار دارد كه با بناهای تاريخی فراوان، می تواند مقصد بسياری از گردشگران باشد. رباط تاريخی مزينان نيز كه در ضلع جنوب غربی روستا و در حاشيه راه قديم ابريشم قرار گرفته اثری ديدنی است و اين بنای كهن كاروانسرايی بزرگ و نسبتا سالم است كه چند سال قبل توسط سازمان ميراث فرهنگی بهسازی شد و قدمتش با توجه به كتيبه سردر ايوان ورودی به سال 1064 هجری قمری می رسد. اين بنا توسط حاجی معين الدين محمد اصفهانی برای استراحت زائران و مسافران ساخته شده است. كاروانسرای مزينان از نوع كاروانسراهای دو ايوانی و دارای حياط مركزی است كه ايوان و غرفه های متعددی در اطراف آن احداث شده و در انتهای هر غرفه يك حجره و در پشت حجره های ضلع های شرقی غربی و جنوبی سالن های طويلی به عنوان اصطبل ساخته شده است. به گفته كارشناسان ميراث فرهنگی كاروانسرای تاريخی مزينان به دليل اهميتی كه برای زائران و مسافران شاهراه خراسان داشته در سال 1283 هجری قمری مرمت و هم اينك نيز با شماره 1664 در فهرست آثار ملی ايران به ثبت رسيده است.
دره بفره: زیباترین و جالبترین جایی که در بفره خودنمایی می کند آبشارهای بلند و کوتاه آن است که زیبایی خاصی به آن بخشیده است. مسیر به آبشاری بلند حدود ۱۵متر ختم میشود. البته که این پایان راه نیست بلکه شروعی برای کوهنوردان حرفه ایست که می توانند بوسیله ابزار صعود و فرود بقیه مسیر را طی کنند و از دیدن ۴۰ آبشار بفره لذت ببرند. از این تعداد آبشار، ۲۶ آبشار فنی است که قبلا گشایش شده و دارای کارگاه آماده است ونیازمند ابزارالات کوهنوردی است. بلندترین آبشار این منطقه ارتفاعی در حدود ۹۷ متر دارد و بلندترین فرود در این منطقه ۴۵ متر است. عبور از همه آبشارهای منطقه بدون تجهیزات کامل صخره نوردی و کوه نوردی امکان پذیر نمی باشد و تنها در صورت داشتن مهارت کافی در سنگ نوردی می توان از بالادست این آبشارها عبور کرد. حوضه ابریز رودخانه بفره در منطقه ای به نام اولنگ بفره در دامنه های جنوبی رشته کوه جغتای تشکیل شده و سرچشمه های متعددی را از دامنه های شرقی کوه لور معروف به زوپلنگ ها و دامنه های غربی کوه نظرگاه دریافت می دارد. نهر بفره به طول ۳۳ کیلومتر و شیب متوسط ۴/۴ درصد با خروج از دره های کوهستانی و سرسبز بفره از غرب روستای کایف و مزرعه باغشت عبور کرده و اراضی کشاورزی این مناطق را سیراب می سازد . در نهایت جریانات آبی این رودخانه بعد از عبور از روستاهای کوشکباغ – طزر و سویز در دشت فیض اباد به اتمام می رسد. برای دسترسی به منطقه فوق العاده زیبای بفره در ابتدا باید به روستای ساروق سفر کرد واز آنجاست که برای رسیدن به طبیعت بکر منطقه بفره حدود ۲ الی ۳ ساعت پیاده روی و کوهنوردی به سمت غرب روی دامنه های کوه های شهرستان داورزن داشته باشید.
منطقه چوبين و بادغوس: در حاشيه كوير داورزن محوطه باستانی وسيعی وجود دارد كه به خرابه های چوبين معروف است و در قديم شمار زيادی از اهالی ايالت بيهق قديم در اين منطقه ساكن بوده اند. خرابه های شهر بادغوس يا بادغيس نيز محوطه باستانی وسيعی است كه بر سر راه روستای مزينان به بادغوس داورزن واقع است.
رباط تاريخی بين راهی روستای مهر: اين كاروانسرای تاريخی بين راهی در روستای مهر مربوط به دوران قاجاريه است كه با شماره 3/1660 در فهرست آثار ملی به ثبت رسيده در كنار راه قديم ابريشم و در حاشيه جاده اصلی تهران – مشهد در جنوب روستای مهر قرار دارد. مصالح اين رباط از آجر، ملات گل و گچ و تزيينات آن به صورت آجری نيم دايره است و تاقها و قوسهای آن نيز جناقي و هلالی بوده و دارای هشتی، حياط مركزی، اصطبل شرقی و غربی و يك شاه نشين است. كاروانسرای تاريخی روستای مهر يكی از بهترين و زيباترين كاروانسراهای بين راهی اين مسير محسوب می شود كه محلی مناسب برای توقف و بازديد مسافران است.
يخدان های خشتی : طبیعت کویری داورزن و تابستانهای گرم و سوزان آن، مردم قدیم این منطقه را بر آن داشت تا به ذخایر آب خنک برسند. برای این منظور به فکر احداث بناهايی چون يخدان و آب انبار افتادند. البته این یخدان یا یخچالها در سایر شهرهای گرم هم به چشم می‌خورد. چراکه یکی از دیدنی ترین یادگاران مهندسی گذشته و معماری کهن کویرنشینان ایرانی، به شمار می‌آید.یخدان ها فضای بزرگ و گود سرپوشيده ای بودند که در زمان های گذشته در آن يخ را ذخيره و در تابستان از آن يخ ها استفاده می کردند. حوض یخ بند، دیوارهای سایه انداز، گنبد اصلی و مخزن یخ، چهار قسمت اصلی این بنا را تشکل می داد. در زمستان، حوض را با آب شیرین پر می‌کردند و می گذاشتند تا آب داخل آن منجمد شود. بعد این یخهای آماده را شکسته و درون مخزن می ریختند و بین هر لایه را با هیزم و کاه می پوشاندند که قطعات یخ به هم نچسبند.کارکرد شگفت انگیز این ساختمانها بسیار جالب توجه است. از این روست که این سازه‌های خشتی، امروزه به توسعه و رونق گردشگری در مناطق کویری کشور، کمک شایانی می‌کند. برای بازدید از این مکان دیدنی داورزن، باید به حاشیه شمال شهر داورزن و روستاهای اطراف بروید.
آتشکده آذر برزین مهر: آتشکده آذر برزين مهر، یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری داورزن به حساب می‌آید. اثری از عهد مهرپرستی (میتراییسم) که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است. این آتشکده يكی از سه آتشكده مهم ایران و سلسله ساسانيان است که به عنوان آتشکده کشاورزان در آن زمان محسوب می‌شد.بقايای اين بنای باستانی که اكنون چهارتاقی از آن باقی مانده، در فاصله ۳۵ كيلومتری شمال غربی سبزوار در ميان ارتفاعات شمالی روستای ريوند شهرستان داورزن، و بر فراز كوهی صخره ای قرار دارد. این بنای تاریخی با پلان مربع و چهار طاقی با تزیینات نمونه لچکی و طاق‌های سنگی و محراب می‌باشد و مصالح آن نیز از سنگ، آهک و ماسه تشکیل شده است. بقایایی که از این بنا امروزه پا برجاست، یکی از مکان های دیدنی داورزن محسوب میشود.
رباط یا کاروانسرای تاریخی روستای مهر: کاروانسرای تاریخی روستای مهر، از مشهورترین مکانهای دینی داورزن به شمار می‌آید. رباط مهر در كنار راه قديم ابريشم، در کنار جاده اصلی تهران – مشهد و در حاشیه جنوبی روستای مهر قرار دارد. این کاروانسرا، در دوره قاجاریه منزلگاه کاروانیان بوده و یکی از بهترین و زیباترین کاروانسراهای بین راهی این مسیر محسوب میشود و ظرفیت استقرار ۴۸۰ مسافر را دارد.مصالح اين رباط (کاروانسرا) از آجر، ملات گل و گچ بوده و تزيينات آن به صورت آجری نيم دايره است. کاروانسرای مهر چهار ایوانی و مستطیل شکل است. تاقها و قوسهای آن نيز جناقي و هلالی بوده و دارای هشتی، حياط مركزی، اصطبل شرقی و غربی و يك شاه نشين می‌باشد.کاروانسرای مهر دو کتیبه دارد که تاریخ احداث آن را ۱۰۷۵ هجری قمری و زمان حکومت شاه سلیمان صفوی ذکر می‌کند. این رباط تاریخی هم، از دیگر جاذبه های گردشگری داورزن می‌باشد که به ثبت ملی رسیده است.
قلعه و دژ نظامی اسماعیل آباد: قلعه اسماعیل آباد، بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد. این قلعه در حاشیه کویر مزینان و بر بلندای کوه قرار دارد. راه رسیدن به این دژ نظامی صعب العبور بوده و چاه هایی برای خروج از قلعه در آن تعبیه شده است.قلعه اسماعیل آباد و سایر قلعه های کویری این منطقه، نمونه‌ای از مناطق دیدنی داورزن اند که به دلیل شرایط جغرافیایی، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این قلعه های قدیمی، نحوه دفاع و چگونگي سكونت در دشت را از دوره صفويه تا قاجاريه معرفی می كنند.ظاهرا از این قلعه ها، به هنگام ناآرامی سياسی، خصوصا در هجوم افغان‌ها و ازبك‌ها در دوره صفويه تا قاجاريه استفاده می‌كرده‌اند. قلعه کوهستانی و کویری اسماعیل آباد هم از جمله جاذبه های گردشگری داورزن سبزوار است که به فهرست آثار ملی کشور پیوست.
............................
آرشیو
