لَنگرود (به گیلکی: لٚنگؤرۊد) نام شهری در شمال ایران که در استان گیلان و بین شهر لاهیجان و رودسر قرار گرفتهاست. جمعیت این شهر بر پایه آمار سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۷۹٬۴۴۵ نفر (۲۷٬۳۱۸ خانوار) است. نام لنگرود، برای نخستین بار در سال ۵۱۲ هـ.ق. در متون تاریخی ذکر شدهاست. این سال مصادف با مرگ سلطان محمد پسر ملک شاه آلب ارسلان است. در دوره صفویان، خصوصاً در دوره سلطنت شاه عباس اول، شهر لنگرود مرکز حوادث مهم ی بودهاست. فرار احمد خان حاکم لاهیجان از لنگرود و دستگیری اعضای خانواده وی توسط کیا فریدون حاکم گیلان و تحویل آنها به شاه عباس، از جمله رویدادهای مهم این دوره شهر است. نادر برای سرکوب تاتارهای شرق مازندران و توسعه تجارت و دستیابی به دریا، لنگرود را برای ایجاد پایگاه دریایی و کارخانه کشتیسازی انتخاب کرد و در توسعه آن کوشید.
بافت قومی مردم لنگرود گیلک و به زبان گیلکی با لهجه بیهپیش سخن میگویند. از نوشتههای تاریخی چنین استنباط میشود که زمینهای اطراف لنگرود مساعد بوده و به مرور زمان و توسعه بازرگانی در گیلان، لنگرود هم رونق یافته و در زمینههای کشاورزی خصوصاً کشت کنف از شهرهای مهم محسوب گردیده، همچنین در زمینه صنعت دارای صنایع فلزی از جمله تفنگسازی (شکاری) بوده که به علت مرغوبیت و کیفیت، خریداران زیادی داشتهاست. رابینو جهانگرد معروف در خصوص لنگرود چنین مینویسد: «کنارههای رودخانه لنگرود زیباترین منظرهای است که من در ایران دیدهام». لنگرود دارای محلههایی به نامهای:کلیدبر،کیاکلایه،آنسرمحله، درویشانبر، ، فشکالی محله، کاسهگرمحله، قصابمحله، گشته مردخال، انزلیمحله و راهپشته است که هر یک دارای اعتبار خاصی است. چاف و چمخاله که در پانزده کیلومتری لنگرود قرار دارد از جاذبههای گردشگری است و همانند دیگر بنادر دارای فعالیتهای تجاری بوده که در حال حاضر بسیار محدود است. طبیعت مناسب سبب گردیده مردم لنگرود به کارهای کشاورزی علاقهمند باشند. از محصولات عمده لنگرود میتوان انواع برنج، چای، مرکبات و صیفیجات را نام برد. همچنین صید ماهی در این شهر رایج است. در گذشته یکی از مراکز مهم تولید ابریشم از طریق پرورش کرم ابریشم (نوغان) بوده که در طی چند سال گذشته رو به افول نهاد.
نام لنگرود LANGAROUD ترکیبی است از دو پاره واژه لنگر LANGAR و رود ROUD. لنگر به معنی وقار و سکون و آرامش است همان گونه که که کشتی لنگر انداخته آرامش مییابد. در ترکیب لنگر و رود دو «ر» در هم یکی شده و نام به لنگرود تبدیل میگردد و معنی رود سکون یافته و آرام و با وقار معنی میگیرد و اگر به رود جاری در این بنگریم آن را دارای جریان آن چنان آرامی میبینیم که گویا حرکتی ندارد. قدیم در ابتدای رودی که از میان شهر میگذرد کشتی های باری لنگر می انداختند و بارگیری می کردند.
لنگرود در طول ۳۰ و ۱۰ و ۵۰ و عرض ۱۱ و ۳۷ جغرافیایی، در ارتفاع ۲۱ متر از سطح دریایخزر قرار دارد. این شهرستان بر روی جلگهای سرسبز و ۱۰ کیلومتر با دریای خزر فاصله دارد و در قسمتهای جنوبی آن کوهپایههای جنوبی آن جنگلی دیده میشود. لنگرود در فاصله ۶۰ کیلومتری رشت (مرکز استان) واقع شدهاست و از طرف شمال به دریای خزر و غرب به شهرستان لاهیجان، از طرف شرق به شهرستان رودسر، و از طرف جنوب به شهرستان املش منتهی میگردد. در سال ۱۲۷۵ ه.ق ۱۲۳۰ ه.ش یعنی حدود یک سده و نیم پیش جمعیت این شهر دو هزار نفر بودهاست. اما در سرشماری عمومی نفوس سال ۱۳۷۵ ه.ش جمعیت این شهرستان به ۱۳۵٬۹۲۲ نفر رسیده که از این تعداد ۶۵۹۷۳ نفر در شهر لنگرود زندگی میکنند. هماکنون شهرستان لنگرودسرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ طبق بالغ بر ۱۴۰٬۶۸۶ نفر جمعیت دارد.
لنگرود دارای قدمت تاریخی زیادی است و نام آن حدود ۹۰۰ سال قبل (۵۱۲ هجری قمری) در کتب تاریخی آمده است. بافت قومی مردم لنگرود گیلک و به زبان گیلکی با لهجه بیه پس تکلم میکنند. از نوشتههای تاریخی چنین استنباط میشود که زمینهای اطراف لنگرود باتلاقی بوده و ساخت و ساز را دچار مشکل مینموده اما به مرور زمان و توسعه تجارت در گیلان، لنگرود هم رونق یافته و در زمینههای کشاورزی خصوصاً کشت کنف از شهرهای مهم محسوب گردیده، همچنین در زمینه صنعت دارای صنایع فلزی از جمله تفنگ سازی (شکاری) بوده که به علت مرغوبیت و کیفیت، خریدران زیادی داشته است. رابینو جهانگرد معروف درخصوص لنگرود چنین مینویسد: «کنارههای رودخانه لنگرود زیباترین منظرهای است که من در ایران دیده ام». لنگرود دارای هشت محله به نامهای فشکالی محله، سوتال محله، درب مسجد، کاسهگر محله، قصاب محله، گشته مردخال، انزلی محله و راه پشته است که هر یک دارای اعتبار خاصی است.
بندر چمخاله که در شش کیلومتری لنگرود قراردارد از جاذبههای گردشگری است و همانند دیگر بنادر دارای فعالیتهای تجاری بوده که در حال حاضر بسیار محدود است. طبیعت مناسب سبب گردیده مردم لنگرود به کارهای کشاورزی علاقهمند باشند. از محصولات عمده لنگرود میتوان انواع برنج، چای، صیفیجات را نام برد. همچنین صید ماهی در این شهر رایج است. بازار هفتگی لنگرود در روزهای شنبه و چهارشنبه با استقبال فراوان برگزار میگردد لنگرود با وسعتی حدود ۹۰۰ کیلو متر مربع و جمعیتی بالغ بر ۱۴۰۰۰۰ نفر در فاصله ۵۰ کیلو متری رشت , در دشت باز وسیعی واقع شده که با دریا حدود ۱۰ کیلو متر فاصله دارد . شهرستان لنگرود با ۴۴۱ کیلومتر مربع وسعت، دارای سه شهر به اسامی لنگرود، کومله، شلمان و یک بخش مرکزی است و بخش مرکزی از ۶ دهستان ۲۳۱ آبادی (شامل روستا و مزرعه). تشکیل شده است که عبارتند از: ۱- چاف با ۱۵ آبادی،۲-دریاسربا ۹۰ آبادی،۳-دیوشل با ۲۳ آبادی،۴-کومله با ۱۱۱ آبادی،۵-گل سفیدبا ۱۴ آبادی، ۶-لات لیل با ۵۷ آبادی.
سرزمین گیلان قبل دوره صفویه به دو منطقه بیه پیش و بیه پس تقسیم می شد که علت این مرزبندی رودخانه سفید رود بوده است. لنگرود و نواحی شرق گیلان با مرکزیت لاهیجان شامل ناحیه بیه پیش می شدند. در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار لنگرود جزء یکی از مناطق رانکوه که شرقی ترین ناحیه گیلان بوده قرار گرفت. لنگرود در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار یکی از بلوکهای ولایت گیلان بوده. نام لنگرود اولین بار در سال 519 ق / 1809 م ملاحظه شده است. در سال 1797 ه . ق سادات کیا به این شهر آمدند و در سال 1012 ه.ق از بندرهای معروف بود بنا به نوشته جهان نما تا صد کشتی در این بندر لنگر می گرفت. لنگرود در زمان سلاطین کیا هم که همزمان صفویه بوده اند بصورت قصبه ای معمور بود و یک محله بنام راه پشته داشت و بعدها توسعه یافته و شهری بزرگ شد و بعنوان مرکز لنگرود و رودسر و رانکو قلمداد گردید و از سال 1338 ه.ش بصورت شهرستانی مستقل درآمد.
شکل مسکن روستایی در شهرستان لنگرود تحت تاثیر شرایط اقلیمی محیط و باران و رطوبت شدید و مصالح غالب محیط موجود منطقه بوده که قسمت اعظم آن در طبیعت موجود بود و از طرف دیگر تابع نظامات اقتصاد زراعی و اجتماعی آن است و در معماری بومی روستایی لنگرود اساس کار، چوب لحاظ شده زیرا در بنای خانه کارایی و عملکرد بیشتری داشته است
میزان بارندگی سالیانه لنگرود در حدود 1100 میلیمتر می باشد و از مرطوبترین مناطق ایران است علاوه بر رطوبت و باران زیاد عواملی چون مساعد بودن آب و هوا، وجود رودهای پر آب و دایم و خاک حاصلخیز در توسعه کشاورزی روستاهای این شهرستان موثر بوده و فعالیت اصلی مردم را به کار کشاورزی استوار گردانده است.
جاذبه های لنگرود
تالاب کیاکلایه: تالاب کیاکلایه یکی از غنیترین تالابهای استان گیلان است، چراکه گونههای حیاتی آن تنوع بسیاری دارد. این تالاب در گذشته وسعت زیادی داشته است، اما به علت تبدیل شدن به جایگاه دفن زباله این روزها کمتر از ۱۰۰ هکتار مساحت دارد. در گذشته در فصل زمستان پرندگان مهاجر بسیاری به این تالاب پرواز میکردند. پروژههای فعلی شهرداری همچون ایجاد کمربندی، احداث پیست موتور سواری و ... حیات این تالاب را با خطر رو به رو کرده است.
تالاب چاف: منطقه شکار ممنوع تالاب چاف در نزدیکی شمال شرقی لنگرود واقع شده است. این تالاب با وسعت حدود ۸۰۰ هکتار در ارتفاع منفی ۲۵ متری از سطح دریا قرار دارد.
لیلا کوه: لیلا کوه از مناطق ییلاقی و گردشگری سبز خطه شمال ایران است. لیلاکوه در جنوب غرب لنگرود واقع شده که به دلیل داشتن قلیانسراهای بسیار، به قطب قلیانسرای استان گیلان شهرت دارد که معروفترین آن قهوهخانه دیشلمه است. این منطقه که در میان ارتفاعات و جنگل قرار دارد، یکی از منطقههای جذاب برای طبیعت دوستان به شمار میرود.
عطا کوه: قله عطا کوه با ارتفاع حدود ۷۰۰ متر از سطح دریا به لنگرود و لاهیجان مشرف است. روی قله عطاکوه دکلهای مخابراتی رادیو، تلویزیون و مخابرات قرار دارد که به همین علت اهالی منطقه به این قله، «دکل» میگویند. برای دسترسی به این قله باید از میان باغها و جنگل گذر کرد.
بام کومله: قله نگین سبز یا بام کومله از مناطق بکر و کمتر شناختهشده لنگرود است که در میان ارتفاعات سرسبز آن واقع شده است. دریاچه یا استخر طبیعی کومله نیز در این ارتفاعات از ۳ آبگیر مجزا تشکیل شده است. بزرگترین این آبگیر حدود ۴۰۰ متر عرض و یک کیلومتر طول دارد. در اطراف این دریاچه امکانات تفریحی و رفاهی همچون قایقسواری و رستوران برای گردشگران فراهم شده است. این دریاچه زیستگاه پرندگان مهاجر نیز است.
شلمان رود: شلمان رود از کوههای ناتشکوه سرچشمه میگیرد. این رود نسبتا پرآب است و در گذشته امرار و معاش محلیان از صید ماهی این رود میگذشته است.
بازار لنگرود: در بازار هفتگی لنگرود انواع مختلفی از محصولات و تولیدات منطقه، اجناس و کالاهای داخلی و خارجی به فروش میرسد. بازار لنگرود از جمله بازارهای درجه اول استان گیلان است که فروشندگان دورهگرد استان را به سوی خود میکشد.
مسجد آقا سید حسین: مسجد آقا سید حسین متعلق به یکی از حاکمان کیایی است که در شمال بازار لنگرود قرار دارد. این بنا شامل اتاق حرم و ایوان جانبی است. قدمت کاشیکاریهای دیوارها و ایوان مسجد به دوران تیموریان، صفویه و قاجاریه باز میگردد. روی دربهای مسجد که قدمتی کهن دارند، کتیبههایی با آیات قرآن دیده میشود. روی دیوارههای ایوان نیز نقشنگارههایی از واقعه کربلا ترسیم شده است. بر حاشیه بالای دیوار نیز، اشعار گچبری شده از مرثیه محتشم کاشانی نوشته شده است.
خانه منجم باشی: خانه منجم باشی از آثار تاریخی و برجسته هنر معماری دوران قاجار در لنگرود به شمار میرود. خانواده منجم باشی همزمان با روی کار آمدن آقامحمد خان قاجار در گيلان صاحب نام شدند. این خانه احتمالا متعلق به یکی از نوادگان این خاندان به نام میرزا موسی منجم باشی است که ارتش روس را در روستای پيله داربن رشت شکست سختی داد. این خانه تاریخی شامل اندرونی، بیرونی، خلوت خانه، مسجد، حمام و … بوده است. ورودی اصلی ساختمان بيرونی که به «مهتابی» مشهور است سردر ورودی هلالی شکل و حاوی گچبری ساده دارد، طبقه بالای خانه نیز از يک سالن پذيرايی و سه اتاق تشکيل شده است. این خانه به شیوه سنتی با چوب و سفال ساخته شده است. این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل خشتی لنگرود: پل خشتی لنگرود که با نام محلی «خشته پورد» شهرت دارد، در مرکز شهر و روی رودخانه سفید رود واقع شده است. این پل تاریخی از آجر و خشت احداث شده است. این پل معروفترین نبای تاریخی و نماد شهر لنگرود است. برخی از بومیان ساخت این پل را به عهد تیموری و ایلخانیان نسبت میدهند که البته مدرک معتبری از آن در دست نیست؛ اما در کتاب دارالمرز ولایت گیلان نوشته رابینو ساخت آن را مربوط به دوران صفویه میدانند. پل از یک سطح میانی و دو بخش جانبی شیبدار تشکیل شده است.
ساحل چاف و چمخاله: ساحل چاف و چمخاله از دیر باز مورد استفاده و توجه گردشگران قرار داشته و بعد از انزلی دومین قطب گردشگری و ساحل فعال در خطه گیلان بهشمار میرفته است. ساحل ماسهای چاف و رودخانه بزرگ چمخاله یکی از سواحل قدیمی و زیبای منطقه است که گردشگران بسیاری هرساله از آن دیدن میکنند.
آبشار ماهی مشو: آبشار ماهی مشو از دیدنیّهای گردشگری لنگرود محسوب میشود. عدم عبور ماهی به سمت بالای آبشار آن را به «ماهی مشو» معروف کرده است. ارتفاع این آبشار حدود ۱۰ متر است و حوضچه آن دو متر عمق دارد. سنگهای قرمز حوضچه وو غار کنار آبشار نیز از دیگر دیدنیهای آن است.
قلعه دیزبن: قلعه دیزبن بر سر راه لاهیجان به لنگرود واقع شده که روزی پناهگاه راهزنان بوده است. از آنجا که محل دزدان محسوب میشد، آنجا را دیزبن یا دزدبن میگفتند. ولی برخی بیان کردهاند که دیز در لغت به معنای دز و دژ است که درحقیقت دژبان بوده است؛ چون در حقیقت محل اقامت محافظ شاهان لاهیجان بوده است. از آنجا که سنگهای کوهی که قلعه دزدبن برآن بنا شده، سنگهای ساختمانی است؛ این قلعه آسیب زیادی دیده و تقریبا تخریب شده است.
خانه دریابیگی: خانه دریابیگی که متعلق به دوران قاجار است از اندرونی، بیرونی و محل خدمتکاران تشکیل شده است. گچبریها و اروسیهای این بنا از ارزش هنری خاصی برخوردار هستند.
پارک جنگلی خرما: پارک جنگلی خرما طبیعتی بکر در لنگرود است که چشمانداز کوهستان و رودخانه دارد و زیستگاه گونههای متنوع درختی همچون توسکا، لرک و انجیلی است. این پارک جنگلی محیطی مناسب برای گردشگران فراهم ساخته است.
........................................
آرشیو