کامیاران یکی از شهرهای استان کردستان و مرکز شهرستان کامیاران است که در فاصله ۶۵ کیلومتری جنوب سنندج و ۵۵ کیلومتری شمال شهر کرمانشاه واقع شده‌است. فرهنگ این شهرستان نیز مانند سایر نواحی استان کردستان است و مردم آن به زبان کردی تکلم می‌کنند. زبان ساکنان شهر کامیاران کردی اردلانی است، اما بخشی از مردم کردزبان این شهر کردنشین از گویشوران هورامی و کلهری هستند. در کامیاران، زبان کردی به عنوان زبان مادری و زبان فارسی به عنوان زبان آموزش و مکاتبات رسمی، توسط اهالی شهرستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در دوره حکومت آشوریان کامیاران مطابق با ایالت خارخار، یکی از ایالات کشور آشور بود. متعاقب جنگ جهانی اول که روس‌ها بخشی از کشور ایران در شمال و ترک‌ها بخش دیگری را در غرب اشغال کردند؛ در محرم سال ۱۳۳۴ قمری، نیروهای ایرانی به سرپرستی شونمام -کونسول آلمان در کرمانشاه- به فرماندهی سردار رشید و سنجرخان که از عشایر روانسر، جوانرود، گشکی و رمشتی تشکیل شده بود و تعدادی از مجاهدان به فرماندهی میرزا غفارخان زنوزی و یگان‌هایی از ژندارم‌های ایرانی به علاوهٔ یگان‌هایی از ارتش عثمانی به فرماندهی محی‌الدین بیگ به نیروهای روسیه به فرماندهی مامانوف در کامیاران حمله کردند. روس‌ها شکست سختی خورده و از راه سنندج به بیجار و از آنجا به زنجان عقب‌نشینی کردند.
طرح جامع شهر کامیاران در جلسهٔ مٰورخهٔ ۲ خرداد ۱۳۴۵ شورای عالی شهرسازی از سوی استاندار استان کردستان پیشنهاد شده و تصویب گردید. کامیاران دارای ۱۳۰ بنای تاریخی است که ۷۴ اثر آن به ثبت ملی رسیده‌است. کامیاران همچنین دارای ۳۰ منطقه نمونه گردشگری و ۴ روستای هدف گردشگری می‌باشد؛ که زیباترین آن روستایی به نام پلنگان (به زبان محلی پالنگان) است و به آثار طبیعی و همچنین معماری خانه‌های مردمانش مشهور است. همین پتانسیل‌های سبب شده‌است که کامیاران بیشترین درصد بازدید گردشگر در استان و به ویژه در بخش گردشگری روستایی داشته باشد.
به علت وجود باغ‌هاي فراواني كه در روستاهاي اطراف وجود دارد ميوه‌هاي سردرختي مانند گردو، زردآلو، انار و بادام از صادرات اين شهرستان محسوب مي‌گردند بخش اعظم توت‌فرنگي به عنوان ميوه‌ی فصل استان در باغات اين شهرستان توليد شده و همچنين به علت وجود مراتع مناسب در اين شهرستان و اهميت دامداري آن به عنوان مهم‌ترین توليد كننده‌ی خامه‌ی قالي در استان محسوب مي‌گردد به طوری که بيشتر استان‌هاي توليد كننده فرش دستباف جهت تهيه خامه‌ی طبيعي فرش به مراكز توليد و فروش خامه‌ی طبيعي در اين شهرستان مراجعه مي‌نمايند.
این شهرستان در فصول بهار و پاییز آب و هوای دلپذیری دارد. کامیاران جنوبی‌ترین شهرستان استان کردستان است به گونه‌ای که بر روی گسل مروارید قرار گرفته و حصاری از کوهستان‌های شاهو و بیستون اطراف آن می‌باشند. رشته کوههای زاگرس از کوهستان بیستون در جنوب دشت کامیاران آغاز می‌شود و با استان کرمانشاه مرز مشترک دارد.
فرهنگ این شهرستان نیز مانند سایر نواحی استان کردستان است و مردم شهرستان کامیاران کرد هستند و به زبان کردی تکلم می‌کنند. زبان ساکنان شهرستان کامیاران کردی اردلانی است، اما بخشی از مردم کردزبان این شهرستان کردنشین از گویشوران هورامی و کلهری هستند. لهجه رایج کردی در استان کردستان لهجه اردلانی نام دارد که در سنندج و شهرهای اطراف رایج است اما مکریانی لهجه‌ای است که در شهرستان‌های پیرانشهر و مهاباد (مکریان) رایج است البته در بعضی از نقاط شهرستان کامیاران مخصوصاً جنوب به سمت کرمانشاه لهجه خاصی آمیخته با لهجه کلهری کرمانشاهی تکلم می‌شود. همچنین مردم روستاهای پالنگان، سرریز، دژن، طاء، فرج‌آباد و فارس‌آباد شهرستان کامیاران و بخشی از مردم شهر کامیاران به زبان کردی هورامی تکلم می‌کنند.
ارتفاع اين شهر از سطح دريا 1440 متر است و قسمت اعظم كوه بزرگ و با عظمت شاهو به عنوان مرتفع‌ترين نقطه استان (3390 متر) و رودخانه خروشان سيروان در اين شهرستان واقع شده است. هرچند كه مدت زيادي از تبديل شهر كامياران به شهرستان نمي‌گذرد اما وجود كتيبه‌ها و سنگ‌نوشته‌هاي موجود در روستاي تنگي‌ور واقع در 40 كيلومتري شمال غربي شهر كامياران مربوط به آشوريان و وجود مساجد عبداللهي در روستاي تنگي‌ور و بزوش حاكي از سابقه سكونت در قبل از اسلام و گرويدن مردم شهرستان به دين مبين اسلام، در صدر اسلام است.
فاصله‌ی کامیاران تا سنندج 75 کیلومتر و تا تهران حدود 520 کیلومتر است. همسایه‌ی شمالی کامیاران سنندج است و از جنوب به کرمانشاه می‌رسد. سُنقُر در شرق آن و رَوانسر در جنوب غربی این شهر واقع شده‌اند. دو بخش مرکزی و موچِش زیرمجموعه‌ی کامیاران هستند. بخش مرکزی شامل دهستان ژاورود و شاهو و بخش موچش دارای چهار دهستان امیرآباد، سورسور، عوالان و گاورود است. روستاهای اطراف شهر پرجمعیت و پررونق هستند چرا که کشاورزی در روستاها باعث درآمدزایی می‌شود.
مردم این شهر غذاهای کردی مانند ولوشه، شلمین و غازینه می‌پزند. دوئینه، که‌لانه، همه‌گیا و کنگر از دیگر غذاهای محلی کامیاران هستند. این منطقه لبنیات باکیفیتی دارد و کره و کشک محلی آن‌را می‌توان به‌عنوان سوغات خرید. عسل، انار، انجیر، هلو، توت‌فرنگی، بادام و زرد‌آلود سوغات دیگر این‌جاست. زنان روستاهای کامیاران گیوه می‌بافند و می‌فروشند. مردم این منطقه نوروز را مفصل جشن می‌گیرند و به رسم خود، هنگام نوروز آتش روشن می‌کنند.
جاذبه های کامیاران
چشمه کواز: چشمه آب معدنی کواز در دامنه کوهی در روستای پالنگان قرار دارد. آب این چشمه هنگام خروج از زمین شیری رنگ است و طعم و بوی گوگرد دارد. آهن و گوگرد از مهم‌ترین املاح معدنی در آب این چشمه‌اند. چشمه کواز استخر کوچکی دارد که محل جمع شدن آب معدنی است، آب این چشمه قابل آشامیدن است و گردشگران برای درمان بیماری‌های پوستی، تنفسی و روماتیسم هم از آن استفاده می‌کنند.
زیارتگاه عکاشه: زیارتگاه حضرت عکاشه، آرامگاه یکی از اصحاب پیامبر اسلام (ص) به نام معین‌الدین روحانی معروف به حضرت عکاشه می‌باشد که در فاصله 45 کیلومتری شمال غرب کامیاران و بر سر راه جاده آسفالته کامیاران به مریوان در نزدیکی روستای کاشتر قراردارد. این زیارتگاه از جایگاهخاصی نزدمردم کوردستان داراست. اهالی منطقه معتقدند که حضرت عکاشه از سوریه به این محل آمده است.
روستای پالنگان: پالنگان روستایی از توابع بخش مرکزی کامیاران می باشد. این روستا دارای قدمتی پیش از اسلام با چشمه‌های پرآب است و دره زیبای تنگیور در فاصلە 800 متری آن قرار دارد، پالنگان در ابتدای هورامان کوردستان قرار دارد و دارای خانه‌هایی با ساختار پلکانی می‌باشد. این روستا در طول تاریخ حیات خود چندین بار ویران گشته است و بار دیگر بنا شده است. پالنگان تا قبل از زمان هەڵۆخان اردلان مرکز حکومت اردلان بوده است. نظر غالب اکثر مورخان بر مسقط الراس بودن پالنگان برای حکومت اردلان است و از زمان پیدایش این امارت تا زمان انتقال مرکز حکومتشان به قلعه حسن‌آباد سنندج در حدود سال 1600 میلادی (حدود سال 980 شمسی و 1010 قمری) بمدت بیش از 400 سال مقر حکومت کداخدامنشی اردلان بوده است. حدود 20 چشمه ی جوشان در دره تنگی ور و در فاصله 700 تا 800 متری جنوب شرقی پالنگان وجود دارند که آب زلال خود را از قلب زمین در رودخانه ی تنگی ور جاری می سازند. در میانه ی راه آبشارهای دیدنی به چشم می خورند که بر زیبایی منطقه می افزایند. این رودخانه بعد از پشت سر گذاشتن روستا در حدود 300 متری غرب پالنگان به رودخانه پرآب سیروان می ریزد. امسال جشن نوروز در 3 اسفندماه در آنجا برگزار می گردد.
قلعه پالنگان: قلعه پالنگان که در بالای کوه و در کنار روستا قرار دارد تاریخ را برای بازدیدکنندگان به تصویر می کشد. درست است که پژوهش های زیادی در مورد این قلعه صورت نگرفته است اما آنچه صحیح به نظر می رسد حکایت از آبادانی قلعه تا قرن دهم هجری قمری دارد. همچنین اسناد تاریخی، تخریب قلعه به دستور شاه صفی در سال 1046 را تایید می کنند اما در مورد بنیانگذار و سازنده ی آن اتفاق نظری وجود ندارد. این قلعه در800 متری جنوب شرقی پالنگان قرار دارد و آثار اتاق ها، آتشکده و پل های قدیمی هنوز هم در آن دیده می شوند. بقایای مساجد، منازل قدیمی و گورستان تاریخی نیز حرف هایی برای گفتن دارند و علاقه مندان را به سوی خود جلب می کنند
منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو : منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو در بخش شمالي هورامان در موازات شاهو و دالاني است ارتفاع كوسالان در حدود ارتفاع دالاني مي باشد در حقيقت اين سه كوه مثلثي را تشكيل مي دهند كه كوسالان ضلع شمالي ، شاهو ضلع جنوبي و دالاني ضلع جنوب غربي آن را مي سازد. این زیستگاه مهم با مساحت 57000 هکتار در شهرستان کامیاران سروآباد و مریوان واقع گردیده است. كوه شاهو مهمترين و معروفترين كوه منطقه هورامان مي‌باشد ارتفاع متوسط آن از سطح دريا حدود 3400 متر مي باشد. شاهو در شرق ناحيه هورامان قرار گرفته و طول و عرض آن به ترتيب حدود 75 كيلومتر (از لب رودخانه سيروان در نزديكيهاي روستاي داريان تا شهر روانسر) و 15 كيلومتر ( از شهر پاوه تادره ژاوه رود ) مي باشد. اين كوه داراي قل معروفي چون زوالي (در نزديكي شهر پاوه) و نور (در نزديكيهاي روستاي داريان) است. شاهو دارای هوارگاه های (ييلاق) متعدد، كه با صفا ترين و معروترين آنها پياز دول ميشياو و گاول هستند، مي باشد. تنوع گياهي شاهو فوق العاده زياد است و حدود 30نوع گل و گياه در ارتفاعات مختلف آن رويش دارند. برخي از اين گياهان تعليغي. تعدادي خوراكي برخي معطر و بعضي سمي وتعدادي نيز دارای خواص درماني هستند. تنوع جانوري شاهو نيز قابل توجه است.
تپه تیانه: این تپه در ۲۶ کیلومتری غرب کامیاران واقع شده و به دلیل کشف سفال های منقوش پیش از تاریخ در آن، بسیار حائز اهمیت است. در گمانه ( چاهی که برای آزمایش قنات حفر کنند ) زنی این تپه، شش طبقه استقرار یافته، به دست آمده است. در طبقه اول آثار دوره اسلامی، طبقه دوم آثار ساسانی و در طبقه سوم که به اواسط و اواخر هزاره سوم پیش از میلاد تعلق دارد، سفال های ساده به رنگ های سیاه، کرم و خاکستری به دست آمد. در طبقه چهارم سفال های نخودی رنگ ساده از هزاره دوم پیش از میلاد ، و در طبقه پنجم آثاری هم عصر با “تپه گیاه نهاوند” از سفال نخودی با نقوش هندسی قهوه ای رنگ یافت شد. طبقه ششم که قدیمی ترین آثار تپه درآن به دست آمد، دارای سفال های منقوش قرمز مانند سفال های چشمه علی ری، اسماعیل آباد، ساوجبلاغ و والاتپه بود. تاریخ این سفال ها به هزاره چهارم و اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد، یعنی حدود ۷ هزار سال پیش می رسد.
دشت امیر آباد: این دشت در شهرستان کامیاران واقع شده ، ۶۰۰۰ هکتار وسعت دارد . وسعت حوزه آبخیز آن حدود ۳۱۰کیلومترمربع است . ارتفاع متوسط دشت ۱۶۵۰ متر از سطح دریاست که تامین بخشی از آب مورد نیاز آن از محل چشمه ، چاه ، قنات و انتقال آب توسط نهرهای سنتی صورت می گیرد . در این دشت رودخانه دائم امیرآباد و چند رودخانه فصلی جریان دارند .
روستای سرکاریز: روستای سرکاریز در بخش موچش شهرستان کامیاران در استان کردستان قرار دارد و دارای ۱۳۰ نفر جمعیت و ۳۰ خانوار است. اهالی این روستا از امکاناتی همچون: آب، برق، گاز، جاده آسفالته و مدرسه ابتدایی برخوردار هستند. قدمت این روستا به حدود ۳۰۰ سال پیش برمی گردد و فاصله روستای سرکاریز تا شهرستان کامیاران ۲۰ کیلومتر و تا شهر سنندج ۸۰ کیلومتر است. وجه تسمیه روستا: یک چشمه قدیمی به نام کاریز در این روستا وجود داشته که آب روستا از این چشمه تامین می شده و هم اکنون هم همین طور می باشد و روستا در قسمت پایین چشمه واقع شده به همین دلیل به سر کاریز مشهور است. کوههای بسیار زیبایی در اطراف روستای سرکاریز وجود دارند به نامهای کیف هواره برزه، کانی باخ، دُوله سور چشمه های بسیار زیبایی هم در این روستا هست به نامهای کوره چال، کانی کاریز و کوناورچه. دو دشت مشهور در این روستا به نامهای بان قالی جار و خولینه وجود دارندکه محل تفریح اهالی این روستا و روستاهای اطراف است. روستاهای اطراف روستای سرکاریز در بخش موچش شهرستان کامیاران عبارتند از: گرگر، کومائین، نییر، ورمکان و سلطان سراج الدین و سیانا. مقبره زیارتی به نام بان ویس در این روستا وجود دارد که اهالی روستای سرکاریز روستاهای اطراف معمولا به این مکان زیارتی مراجعه می کنند.
روستای سلطان سراج الدین: روستای سلطان سراج الدین جزء بخش موچش شهرستان کامیاران در استان کردستان است این روستا دارای ۱۱۰ نفر جمعیت و ۳۱ خانوار می باشد. امکانات این روستا عبارتست از: جاده آسفالته، آب، برق، گاز، تلفن و مدرسه ابتدایی. وجه تسمیه و قدمت این روستا: یک کوه در اطراف این روستا به نام سلطان سراج الدین وجود داشته که چند نفر از اهالی روستا در اطراف این کوه خانه هایی را بنا می کنند به همین دلیل به نام سلطان سراج الدین هم اکنون این روستا را می شناسند. قدمت این روستا به حدود ۳۰۰ سال پیش برمی گردد. کوه های بسیار زیبایی در اطراف روستای سلطان سراج الدین واقع شده به نام های: لانه قلا، کوه سلطان سراج الدین، کوه ریواسه، برمن، سردره، کانی ابراهیم و چیاگلا. چشمه های این روستا نیز به نام کوهها نامگذاری شده است. از روستاهای اطراف روستای سلطان سراج الدین می توان به مارنج، اشکفتان، رمشت و خیرآباد اشاره کنیم. یک زیارتگاه به نام شیخ عبدالقادر در روستای سلطان سراج الدین وجود دارد که اهالی خود روستا و روستاهای اطراف معمولا برای زیارت به این مکان مراجعه می کنند.
روستای هَینیمَن: روستای هینیمن در بخش موچش شهرستان کامیاران در استان کردستان واقع شده که دارای ۶۴۷ نفر جمعیت و ۱۳۵ خانوار است. اهالی این روستا از امکاناتی همچون آب، برق، مخابرات، طرح هادی، مدرسه ابتدایی و خانه بهداشت برخوردار هستند. قدمت این روستا برمی گردد به حدود ۱۰۰ سال پیش که فاصله این روستا تا شهرستان کامیاران ۵۵ کیلومتر است. وجه تسمیه روستای هینیمن در زمانهای قدیم چند نفر جهت انجام کارهای کشاورزی و باغداری به این منطقه مراجعه می کنند و در تقسیم زمینهای کشاورزی دچار اختلاف می شوند. کلمه هینیمن در اصطلاح کردی به معنای مال من است و چون هر کدام از این افراد ادعا می کردند که قسمتی از این زمین مال اونهاست به همین دلیل هینیمن نامگذاری شده است. اهالی روستا اکثرا مشغول به کار کشاورزی و تا حدودی باغداری و دامداری هستند که گندم، جو، نخود و عدس از جمله محصولات کشاورزی این روستا و هلو، آلو و زردآلو از جمله محصولات باغث این روستاست. کوههای بسیار زیبایی در اطراف روستای هینیمن وجود دارند به نامهای متکا، زمار، سیاسین، تپه سلیمان شاه، دنار و سخت آسان چشمه های روستا هم به نام این کوهها شناخته شده اند.
دهستان ژاورود: دهستان ژاورود نام دهستانی در بخش مرکزی شهرستان کامیاران، استان کردستان در ایران است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۲۶۴۱ نفر (۳۰۴۱ خانوار) بوده‌است. این ناحیه از هورامان در غرب واقع شده و منطقه ای است زیبا و دیدنی و سرشار از باغ و درخت گردو و توت است از جاهی دیدنی این ناحیه می توان از روستاهای آویهنگ هویه بیساران تهویر و شیان و تنگی سر نام برد که بسیار با صفا و در دامنه های کوه میرگوار و شاه نشین واقع شده اند از دیگر روستاهای این ناحیه می توان به نجی – سالیان – ژان – نسنار – پایگلان چشمیدر – بوریدر – اسپریز – ژنین – آریان – گواز – سرریز – و … را نام برد.
کتیبه تنگی ور: یکی از آثار تاریخی شهر کامیاران، که مورد مطالعه باستان‌شناسان قرار گرفته و از لحاظ تاریخی ارزشمند است، کتیبه و سنگ‌نوشته «تنگیور» است. اولین بار در ایران در سال ۱۳۴۷ یک گروه باستان‌شناسی این سنگ‌نوشته را مورد بررسی قرار دادند و مشخص شد که این اثر تاریخی متعلق به دوره آشوریان است. تصویر حکاکی‌شده ممکن است مربوط به سارگن دوم، پادشاه آشوری، باشد و کتیبه‌ای که با خط میخی نوشته شده است مربوط جنگ‌ها، پیروزی‌ها و فرمان‌های آشوریان است.
...............................
آرشیو
