اصلاندوز یکی از شهر های استان اردبیل است. اصلاندوز در قسمت جنوب غربی شهرستان پارس‌آباد در استان اردبیل واقع شده‌است که، از شمال به رود ارس و مرز ایران و کشور جمهوری آذربایجان، از جنوب به شهرستان بیله سوار و گرمی، از شرق به بخش مرکزی شهرستان پارس‌آباد و از غرب به شهرستان کلیبر استان آذربایجان شرقی محدود است.از آثار تاریخی این شهر می توان به تپه نادری و سد میل مغان اشاره کرد.باشه بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۶٬۳۴۸ نفر (۱٬۷۶۰ خانوار) بوده‌است. این شهرستان در سال 1398تشکیل شد.
جیمز موریر، مؤلف «ماجراهای حاجی بابای اصفهانی»، که دویست سال پیش از اصلاندوز دیدن کرده شهر را چنین توصیف می‌کند، "وقتی به اصلاندوز رسیدیم، به جای روستا، مکانی را یافتیم شامل مجموعه‌ای از سرپناه‌هایی که تعدادی ایلات بدبخت فرار کرده از اراضی روسیه با نی و نمد برپا کرده بودند. در اینجا تپه‌ای مصنوعی مخروطی شکلی بود منسوب به تیمور لنگ، که ایرانیان با کشیدن نرده‌ای در اطراف آن را به صورت سنگری برای دفاع از سواحل ارس آماده می‌کردند. ..." در اواخر دهه ۱۳۲۰، بر اساس جلد چهارم فرهنگ جغرفیایی ایران، اصلاندوز ۲۵ تن سکنه داشت. نبرد اصلاندوز میان ایران و روسیه (اکتبر ۱۸۱۲) که به شکست ایران و امضای عهدنامه گلستان انجامید در این مکان انجام یافته‌است.
درباره وجه تسمیه این شهر می توان گفت:که اصلاندوز، از ترکیب دوکلمه تورکی«آسلان»به معنی شیر و«دوز»یا «دوزی» به معنی زمین هموار تشکیل شده است،پس«معنی ترکی آن دشت شیران است»(ارشادی فر 1379 :34) و شکل صحیح این کلمه آسلاندوز می باشد که در اسناددولتی به غلط اصلاندوز نوشته می شود. در دانشنامه ایران واسلام ،درباره لغت اصلاندوز ودر تعریف این آبادی نیز چنین آمده است:«آصلاندوز که آنرا آصلان دوز هم می گویند دهی کوچک با پنجاه خانوار،جزو دهستان مغان از شهرستان اردبیل است که در120کیلومتری غرب بیله سوار قرار دارد.ناحیه است کوهستانی ودر عین حال گرمسیر،مذهب اهالی آنها تشیع وزبان آنان ترکی آذری می باشد. زندگیشان از دامداری وکشاورزی می گذرد(یارشاطر : 102). در کتاب« منم تیمور جهان گشا» آمده است: تیمور با دویست وپنجاه هزارنفر از لشکریان خود در دشت مغان فرود آمد که لشکریان استراحت کنند واسبها فربه شوند،در این دشت دژ بزرگی به نام اولتان وجود داشت،این دژ به قدری وسعت داشت که طویله وآخور برای اسبان وجایگاه خواب واستراحت برای لشکریان آماده بود وتمام قشون در آن به استراحت می پرداختند.یک روز تیمور برای شکار به دشت رفت،شیری پیش آمد،تیمور با تیری او را برافکند وآن محل به اصلاندوز (دشت شیر) معروف گردید.
در ناحیة اصلاندوزآثار9گورستان مربوط به هزارة اول پیش ازاسلام یافت شده است. تپة اسلامى (عودجه) در11کیلومتری شهراصلاندوز با سفالهای‌خشتى و لعابدارسدة 10ق، و تپة اصلاندوز در یک کیلومتری شهر اصلاندوز با آثار مشابه از همان زمان، از دیگر آثار برجای مانده در این ناحیه به شمار مى‌روند (همان، 2/664 - 665). تاج‌گذاری نادرشاه افشاررا به‌تفاوت در تپة نادری و قلعة اولتان (ترابى، 2/664) دانسته‌اند که نشان دهنده قدمت تاریخی اصلاندوز و وجود سکونت در این منطقه بوده است. و تاریخ نیز برای اصلاندوز صفحه ای اختصاص داده است. در پهنه ی منطقه ی اصلاندوز گورستانهای وسیع که اغلب به هزاره ی اول ق.م. تعلق دارند، وجود دارد که بیشتر آنها در معرض تجاوز و حفاری قاچاق قرار گرفته و می گیرد. در نزدیکی اصلاندوز گورستانهای قوش اوتران، اخچی، گدایلو و کورلار که مربوط به هزاره اول پیش از میلاد نسبت داده شده اند گواهی بر گذر تاریخ از این منطقه هستند.
جنگهای ایران وروس اصلاندوز را محل استقرار نظامیان ایران به فرماندهی عباس میرزای قاجار کرده بود ویکی از بزرگترین جنگها درهمین محل رخ داده است . این منطقه به سبب موقعیت خاص خود و حوادث معاصر، به ویژه جنگهای10سالة روسیه با ایران (1218- 1228ق)، دارای اهمیت است.معبر اصلاندوز به‌عنوان محل‌نفوذ به‌خاک آذربایجان‌به‌خصوص‌درجنگهای‌هفتگانةعباس‌میرزاباروسهاپیوسته‌مورداستفاده‌بوده‌است).درهنگامة جنگ روسیه‌باایران(1227ق/1812م)، زمانى که نمایندگان‌روسیه و ایران در محل‌اصلاندوز در حال مذاکره بودند (هدایت، 9/483؛ سپهر، 140)، روسیه و انگلستان در اروپا با یکدیگر به توافق رسیدند و سفیر انگلیس (سر گور اوزلى) به افسران انگلیسى که مأمور آموزش نظامى قوای ایران بودند، دستور داد که در مناقشة ایران و روس مداخله نکنند .متعاقب آن، قوای روسیه در اصلاندوز به سپاه ایران شبیخون زد (همان، 295-296؛ اعتضاد السلطنه، 352-353؛ باکیخانوف، 196) و با وارد ساختن تلفات و صدمات ناگهانى بر قوای ایرانى (هدایت، 9/484- 485؛ تهران، همانجا)، با وساطت دولت انگلستان، ایران را وادار به صلح و پذیرش عهدنامة گلستان (29 شوال 1228ق/12 اکتبر 1813م) کرد (شمیم، 64). به دنبال آن تمامى قلمرو ایران در شمال ارس از دست رفت (ایران، 288).
اصلاندوز در قسمت جنوب غربی شهرستان پارس آباد در استان اردبیل واقع شده است که، از شمال به رود ارس ومرز ایران وکشورجمهوری آذربایجان،از جنوب به شهرستان بیله سوار وگرمی،از شرق به بخش مرکزی شهرستان پارس آباد واز غرب به شهرستان کلیبراستان آذربایجان شرقی محدود است. این بخش580کیلومترمربع مساحت دارد. براساس سرشماری سال1385،اصلاندوز 27418نفرجمعیت داشته است .در این سرشماری از کل جمعیت این بخش 13910نفر مردو13508نفر زن بوده اند. اما در سرشماری سال 1395 جمعیت اصلاندوز از مرز 32هزار و 500 نفر گذشت. شهرتاریخی اصلاندوز در47درجه و28دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدا و39درجه و29دقیقه عرض شمالی از خط استوا واقع شده است .این شهر در محل تلاقی رودخانه های قره سو وارس ودر ارتفاع حدود170متر از سطح دریاهای آزاد قرارگرفته است.
آب و هوای اصلاندوز:از نظر آب و هوایی این منطقه به علت نزدیکی به دریا و کمی ارتفاع از سطح دریا تحت تأثیر بادهای خزری که نتیجه اش رانده شدن هوای مرطوب دریای خزر به این نواحی است دارای آب و هوای گرم و مرطوب است. اصلاندوز تابستانهایی گرم و داغ و آفتابی همراه با بارندگی جزئی، و زمستانی با آب و هوای ملایم و وزش بادهای شمالی که معمولاً خشک و سرد و گاهی توأم با برف سنگین است، دارد. میانگین دمای سالانه 6/14 درجه سانتیگراد که گرمترین ماه سال مرداد با 37 درجه سانتیگراد و سردترین ماه دی با 40 درجه سانتیگراد بود حداقل مطلق دما5/16 و حداکثر آن 42 درجه سانتیگراد است. وجود رود ارس و سدمیل مغان در 3کیلومتری غرب این شهر سبب آبادی آن دردهه های اخیر شده است.شهر اصلاندوز باپارس آباد مرکز شهرستان 50کیلومتر وبا اردبیل حدود197کیلومتر فاصله دارد.
شهراصلاندوز با برخورداری ازامکانات و تسهیلات محلى، مرکز خدمات روستاهای پیرامون به شمارمى‌رود. مردم این منطقه اغلب به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و اقتصاد این منطقه به نوعی مدیون رودخانه ی دره یورد و رود ارس و سد میل مغان می باشد. با گسترش شهرنشینی وضعیت اقتصاد دو بعدی سنتی به ابعاد کثیری گسترش پیدا کرد و مردم کشاورزی و دامداری سنتی خود را با روش صنعتی جایگزین کرده و در کنار آن به فعالیت دیگری می پردازند.
کشاورزی در این منطقه به سبب وجود اراضی وسیع به دو صورت دیمی و آبی انجام می شود. در حال حاضر در این منطقه بالغ بر 480/6 هکتار اراضی زیر کشت آب و 750/3 هکتار از اراضی این منطقه زیر کشت دیمی است. در صورت بهره برداری کامل پروژه پمپاژ فتحعلی و اراضی سد پایاب خدافرین 200/13 هکتاری از اراضی منطقه به زیر کشت آبی اضافه خواهد شد. محصولات کشاورزی اصلاندوز:گندم، پنبه، گوجه فرنگی، خیار، یونجه، جالیز، هندوانه، خربزه، کلزا، سویا. اخیرا زعفران به صورت آزمایشی در خاک این منطقه کاشته شد که کارشناسان کشاورزی کشت این محصول را در سالهای آینده امیدوار شدند.
وجود رودهای دره یورد و ارس و کوه ها و تپه های ماهوری شکل طبیعت را در اصلاندوز معنا کرده است. ارس که همچون گردبندی در سینه مغان جاری است از اصلاندوز می گذرد. پوشش گیاهی و درختان جنگلی امتداد این رود طبیعتی ماندگار برای اهالی اصلاندوز بجا گذاشته است. می توان گفت اصلاندوز در دل طبیعت ایجاد شده است از دو طرف رود و از طرف دیگر تپه های ماهوری شکل.
پوشش گیاهی این منطقه به علت خاک حاصلخیزی ،زمین وآب .وهوای مساعد ومعتدل وباران کافی کاملاً مراتع وچمنزارهای سرسبز وخرم بوده ومحل قشلاق ایلات ،وعشایر ودامداران است وسعت آن حدوداً100هزار هکتار بوده ودارای گیاهان بسیار متنوعی از خوانده کرامینه است وبه خوبی رشد می کند وپس از درو بصورت علوفه خشک نگهداری می شود زمین منطقه محل رویش علوفه های خودرو برای چرای حیوانات بسیار غنی تلقی شده است پوشش جنگلی بیشتر در ساحل ارس مشاهده می شود وجنگل شام که درکناره رود ارس واقع شده شامل درختان وحشی است.
با توجه به فراوانی دام در این منطقه یکی از مهمترین فراورده های عمده دامداران علاوه بر شیرو گوشت ، پشم به شمار می رود. آنان پشم گوسفند و موی بز را به بازرگانان و واسطه های بازار می فروشند و بخشی هم توسط پشم ریسی خریده می شود . اما به جهت نبودن کارخانجات پشم ریسی در منطقه اصلاندوز خانوارهای عشایر خود به ریسندگی می پردازند. از جمله صنایع دستی این منطقه می توان به : قالیچه، ورنی، جاجیم، گلیم، مفرش(فرش)، جوراب و غیره ... اشاره کرد. در داخل شهر اصلاندوز نیز وجود اداره صنایع دستی در سالهای اخیر علاقمندان به این رشته ی هنری را چندان برابر کرده و با آموزش های خود هنرمندان زیادی را تربیت نموده است که بیشتر آنها از همین راه چرخه ی زندگی خود را می گردانند. ورنی بافی، گلدوزی، مکرومه بافی، معرق کاری با چوب و ... از صنایعی است که به سبب وجود اداره صنایع دستی و آموزش های آن به صنایع دستی منطقه ی اصلاندوز اضافه شده است.
می توان گفت با وجود طبیعت زیبا و مثال زدنی اصلاندوز هیچ تفریحگاه و محل گذران اوقات فراغت در شهر و اطراف آن ایجاد نشده است. مردم اوقات فراغت خود را خانه ها و حیاتهای بسته ی خود می گذرانند و پارک شهرداری دورافتاده از مرکز شهر در جوار همسایه ی غریب خود کتابخانه ی عمومی اصلاندوز هر از چندگاهی مسافران برون شهری را لمس می کند. نبود امکانات تفریحی مناسب ، طغیان پدیده ی بیکاری با افزایش تعداد فارغ التحصیلان مراکز عالی نوک پیکان حرکت جوانان اصلاندوز را به بی بند و باری و سرطان اعتیاد می برد. نزدیکی مرز ایران و آذربایجان، وجود شبکه های تلویزیونی خارجی نفوذ فرهنگ بیگانه و به تبع آن لاابالیگری را به سوی جوانان این منطقه به ارمغان می آورد. می توان گفت اصلاندوز سه راه عبور و مرور مسافران استان های اردبیل، آذربایجان شرقی، جمهوری آذربایجان است. اگر سوار بر ماشین شده و به طرف پارس آباد حرکت کنی ده ماشین ایرانی می بینی و 2 دستگاه ماشین آذربایجان شوروی، یعنی جاده اصلاندوز – پارس آباد بین ایران و آذربایجان مشترک شده است.
جاذبه های اصلاندوز
منطقه حفاظت شده مغان : منطقه حفاظت شده مغان در جنوب غرب بخش اصلاندوز از توابع شهرستان پارس آباد و غرب بخش قشلاق دشت از توابع شهرستان بیله سوار، در شمال استان اردبیل واقع گردیده است.وسعت این منطقه ۳۵۰۰۰ هکتارمی باشد.گونه های جانوری شناسایی شده در زیستگاه مورد مطالعه عیارتند از گرگ، روباه، شغال، خرگوش و گراز وحشی و پرندگانی از قبیل عقاب، دلیجه، قرقی، مینا و پری شاهرخ و پرندگاه آبزی و کنار آبزی و تعداد زیادی از گونه گنجشک سانان می باشد. گونه شاخص دشت مغان آهوی ایرنی بوده که در سالیان گذشته بر اثر شکار بی رویه منقرض شده و هدف طرح احیای این گونه در دشت مغان با انتقال از مناطق همجوار از جمله دشت سهرین زنجان می باشد.از گیاهان بومی و مشخص و غالب دشت مغان سه گونه از جنس درمنه و خانواده مرکبان با نام محلی یوشان می باشد این گیاه سطح زیادی از مراتع دشت را می پوشاند.
تپه نادر: تپه نادر در ۱۲۰۰ متری جنوب رود ارس و ۶۰۰ متری شرق قره سو قراردارد و اکنون در محوطه پاسگاه مرزی اصلاندوز قرارگرفته است. این تپه یکی از بزرگترین تپه های دشت مغان است. این تپه که در کنار دو رود قرارگرفته است موقعیت حساسی دارد و از هزاره اول پیش از میلاد مسکونی بوده است. در حفاریهای این تپه سفال و مصنوعات سنگی ابسیدینی کشف شده است که مربوط به دوره مفرغ هستند.
.........................
آرشیو
