راسک مرکز شهرستان راسک است و یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مردم راسک بلوچ و اهل تسنن‌اند.بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهر راسک شهر در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۰٬۱۱۵ تن بوده‌است. شهرستان راسک یکی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان است.این شهرستان،پیش از جدا شدن بخش سرباز،به عنوان شهرستان سرباز شناخته می شد و پس از جدا شدن آن،همان نام راسک را به خود گرفت.
شهر راسک مرکز این شهرستان با هوایی خنک بعضاً با بارندگی سیل‌آسای یا سرما در محدوده تفتان رو به رو است. کاشت و تولید انواع محصولات کشاورزی گرمسیری، نیمه گرمسیری و سردسیری چون موز، انبه، پاپایا، مرکبات، سیب، آلو، انار، زردآلو و انگور و غیره در این شهرستان امکان‌پذیر است. در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی ۱۴۰۰ هکتار باغ انبه در سیستان و بلوچستان وجود دارد که ۴۰ درصد از این باغات در شهرستان راسک قرار گرفته‌است، بزرگترین باغ انبه ایران نیز به وسعت ۱۰۰ هکتار در بخش پیشین قرار دارد. از طریق نهالستان موجود در بخش «پیشین» نهال مورد نیاز چهار استان گرمسیری ایران تأمین می‌شود، استان‌های هرمزگان، بوشهر و کرمان نهال‌های انبه، چیکو، کنار و دیگر نهال‌های گرمسیری خاص را از راسک تهیه می‌کنند. تنها زیستگاه تمساح ایرانی یا همان تمساح پوزه‌کوتاه در منطقه حفاظت شده‌ای به وسعت ۴۶۰ هزار هکتار در شهرستان‌های راسک و دشتیاری است. منطقه حفاظت شده «گاندو» (نام بومی تمساح پوزه کوتاه) در سال ۱۳۴۹ به تصویب رسیده‌است.
شهرستان راسک در جنوب استان سیستان وبلوچستان واقع است. این شهرستان از شمال به شهرستان سراوان وایرانشهر واز طرف شرق به کشور پاکستان با حدود 120 کیلومتر خشکی ،از جنوب به شهرستان چابهار واز غرب به نیکشهر محدود می گردد. که دارای 10568 کیلومتر مربع وسعت و 186165 نفر جمعیت می باشد. این شهرستان از چهار شهر راسک ،سرباز ، پیشین و پارود و دارای چهار بخش مرکزی ،سرباز ،پیشین و پارود می باشد.
شهرستان راسک یکی ازقدیمی ترین مناطق بزرگ بلوچستان ومقرتمدنهای بزرگی درادوار مختلف بوده است .تنوع آب وهوایی درمنطقه باعث شده میوه های متنوع مانند خرما ،خربزه درختی، موز،کنار، انبه ،چیکو، گوواوا و انواع مرکبات از قبیل لیمو، پرتقال، نارنگی وغیره کاشت شود .سرباز به دلیل سرسبز بودن و وجود دره و رودخانه پرآب به طول 313 کیلومتر، زیستگاه انواع ماهیها و تمساح پوزه کوتاه ایرانی است.
رودخانه راسک که از به هم پیوستن شاخه های فرعی سرکور،هنسانوچ،گویمرک،کیشکور و پشامگ ،جژان شکل گرفته و درمنطقه دشتیاری به رودخانه باهوکلات تغییرنام می دهد و به دریای عمان منتهی می شود. دیگر رودخانه آن آشاراست که با پیوستن به رودخانه نهنگ از مسیر پاکستان و درنزدیکی گوادر به دریای عمان می ریزد . بیشتر آبادیهای شهرستان بصورت طولی دردوطرف رودخانه ودر پای کوهها شکل گرفته اند. رودخانه سرباز بزرگترین رودخانه فصلی بلوچستان محسوب می شود که دربعضی از قسمتهای مسیرخود بصورت دائمی می باشد.زندگی تمساح پوزه کوتاه دراین رودخانه براهمیت آن افزوده واحداث بزرگترین سداستان بر روی این رودخانه درنزدیکی پیشین درصورت رفع معضل خشکسالی چشم اندازروشنی دارد. وجود آب وهوای گرم ومرطوب باعث رونق کشاورزی درتمام فصول سال وتولیدمحصولات خاص مناطق قاره ای و تولید محصولات مهمی چون انبه ،خربزه درختی (پپیا)،چیکو،زیتون محلی ، خرما وانواع مرکبات شده است.
آب و هواى شهرستان راسک در تابستان گرم و خشک و در بعضی از ماههای سال به علت تاثیر بادهای موسمی با رطوبت (شرجی) و در زمستان معتدل است و بادهاى باران آور موسمى در فصل تابستان بصورت رگبارهای شدید وگاهی سیل آساو بادهاى بارانآور غربى در فصل زمستان در این منطقه موجب ریزش پراکنده باران مىشوند . متوسط بارندگی این منطقه 90میلی متردرسال است که درچند سال اخیر (6سال) به کمتراز15میلی متررسیده است که این خشکسالی بی سابقه بخش عظیمی از کشاورزی را نابود وحتی دربعضی مناطق موجبات مهاجرت اجباری مردم رافراهم نموده است.
با توجه به انجام مطالعات بررسی وشناسایی درشهرستان، مربوط به محوطه های باستانی کشاری وانگوری که قدمت آنها به انتهای هزاره چهارم تا ابتدای هزاره سوم پیش ازمیلاد مسیح برمی گرددو در دوران ساسانیان یکی از مراکز مهم حکومتی بلوچستان بوده است. شواهد تاریخی از این شهرستان نشان می دهد که در دوران اسلامی نیز مورد توجه حکام محلی قرارگرفته است. در 400 سال اخیر یکی از مراکز حکم فرمائی خوانین بلوچستان بوده است. ازمعروفترین اسطوره های منطقه می توان به مهرک(میروک)که ازقدیمیترین داستانهای واقعی که کم کم تبدیل به اسطوره گردیده اشاره کرد.لازم بذکراست مدفن میروک درحال حاضردرروستای پیردان می باشد. درخصوص وجه تسمیه سربازدر کتاب فرهنگ جغرافیایی منطقه چنین آمده است :وجه تسمیه این مرکز[ سرباز] به دلیل نام قلعه قدیمی آن است که از ابتدا معروف به سرباز بوده است .دراین شهرستان در حال حاضر تعداد 201اثر تاریخی درفهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است وهمچنین درسفر دوم ریاست محترم جمهور وهیئت دولت تعداد7منطقه نمونه گردشگری و5 روستای هدف گردشگری مصوب گردید که نشان از اهمیت تاریخی وگردشگری این شهرستان دارد.
در بلوچستان تمام افراد یکسان و برابرند و کسى را بر دیگرى رجحان و برترى نیست. از آداب و رسوم منطقه می توان به مراسم روز عید قربان اشاره کرد که به نماز،دید و بازدید اقوام رفته واز یکدیگر طلب بخشش می کنندو بعد از آن گوسفندها را ذبح نموده و بین فقرا تقسیم می نمودند. در عید فطر نیز درگذشته افراد محلی به منظور رویت هلال ماه شوال روی کوه های بلند یا پشت بام منازل خود رفته و بمحض دیدن ماه فردای آن روز عید فطر اعلام می کردند خود را به منظور انجام نماز فطر و انجام مراسم بعد از آن آماده می کردند. در ایام محرم ده روز اول محرم را روزه می گرفتند کسانیکه توانائی روزه در این مدت روز نداشتند سه روز از هشتم تا دهم را روزه می گرفتند. در پانزده روز اول ماه صفر نیز معتقد بودند مرتکب خطا یا گناهی نشوند و از اعمال بد پرهیز نموده و کارهای خوب وخداپسند انجام دهند.
همچنین درگذشته درهنگام کاشت و برداشت برنج افراد محلی به جشن،شادی وسرودن شعرمحلی می پرداختند و در هنگام تولد نوزاد به مدت هفت شب باحلوای محلی شیرگی که ازشیره خرمادرست می شود از اطرافیان پذیرایی می کنند.درروزششم برای نوزادپسردوگوسفند وبرای نوزاددختریک گوسفندمی قربانی وبین اطرافیان تقسیم می کنندشبهای تولدرا بازمزمه اسماءمتبرو نام های فامیل به چوگان می پرداختند.
خوراک در شهرستان راسک:
الف : انواع خوراک خرما
خرماى پاتى: ابتدا یک ظرفى بنام «پات» از برگ درخت پُرْک درست مىکنند و آنگاه خرمایى را که با پا له کردهاند، با فشار در داخل آن قرار مى دهند. این نوع خرما چندان مرغوب نیست زیرا گرد و خاک و حشرات از داخل درز و شکافهاى پات به داخل نفوذ مى کنند.
خرماى خُنبى: خُنب در واقع همان خمره است خرما را به دو صورت در داخل خُنب قرار مى دهند: یا خرما را ساده و بدون پیرایه، با فشار در داخل خُنب قرار مى دهند و یا اینکه آن را با شیرهاى که قبلاً از میوه خرما گرفته اند و کَنجد و پوچینک، در داخل خُنب قرار مى دهند. این نوع خرما بسیار مرغوب است و معمولاً خرماى مضافتى را بدین صورت نگاهدارى مى کنند.
خرماى هینزکى: هینزک همان پوست بز است که چربى آن را کنار میزنند و آن را نمک سود و دبّاغى کرده و خشک مى کنند و معمولاً خرماى مضافتى را که قبلاً با پا له کرده اند، در داخل آن قرار مى دهند این نوع خرما نیز مرغوب است.
خرماى حَلَبى: در این روش خرماى مضافتى یا انواع دیگر را بدون اینکه له کنند، در داخل حلب مى چینند.
لَده: خوشه مضافتى را قبل از آنکه بطور صد درصد برسد، از درخت مىبرند، هر دانه را نصف کرده و هسته آن را بیرون مى آورند. آنگاه ریسمانى را از داخل سوراخ میوه ها عبور داده و آنها را به برج خانه ها آویزان مى کنند تا خشک شوند و بعداً آنها را مصرف مىکنند.
کَتُّک: مثل لده است با این تفاوت که میوه مضافتى را بصورت طولى مى برند و هسته اش را بیرون نمى آورند و آنها را روى حصیرى، در معرض تابش خورشید قرار مى دهند. و بعد از خشک شدن مى خورند.
هارگ: خوشه مضافتى را قبل از رسیدن کامل، از درخت مى برند، میوه را از خوشه جدا کرده و در داخل دیگ بزرگى مى جوشانند بعد از پخته شدن آنها را در معرض خورشید مىگذارند تا کاملاً خشک شوند. معمولاً هارگها را در زمستان مى خورند.
چانگال: ابتدا نان ضخیم و قطورى را بصورت نیمه پخته درست مى کنند که بى نمک است سپس خرما را آنقدر با دست مى مالند تا خوب نرم شود. آنگاه نان گرم را روى خرماى نرم شده مى گذارند و با دست نان و خرما را بطور کامل با هم مخلوط مى کنند و مقدارى روغن را با ازگند سرخ کرده و با خرما مخلوط مى کنند که غذاى بسیار لذیدى درست مىشود.
شیرگ: که از جوشاندن طولانی مدت خرمای رسیده بدست می آید واز آن حلوای محلی نیز درست می کنند و به جای مربا از آن هم استفاده می کنند.
ب: انواع نان
لواش: نان نازکى است که درتنور پخته مىشود. بلوچها به تنور (ترون) مى گویند.
خمیر: مثل نان لواش است با این تفاوت که اندکى ضخیم تر بوده و در تنور پخته مى شود و معمولاً ترش است.
سِیسِرک: نانى است که روى تابه آهنى پخته مىشود و چانگال را با آن درست مى کنند.
پُرانى: این نان معمولاً اختصاص به کسانى دارد که در نقطه معیّنى ساکن نیستند و داراى تنور نمى باشند طرز پخت آن بدین طریق است که ابتدا روى یک زمین شنى، آتش را روشن مىکنندو بعد از اینکه شن ها داغ شدند، اخگرها را کنارى نهاده و خمیر را روى شنها قرار داده و روى آنرا با شنهاى داغ مى پوشانند و تقریباً بعد از نیم ساعت، خمیر را بیرون مىآورند.
هَلَکارى: خمیر را به چانه هاى کوچک تقسیم کرده و آن را با غلطک مخصوصى بنام »بِیلَد« نازک مى کنند، آنگاه روغن را در داخل یک دیگ کوچک سرخ کرده و چانه ها را در داخل آن قرار مىدهند. معمولاً نان خوشمزه اى است.
دوتینّى: طرز پخت آن بدین صورت است که دو چانه را بطور جداگانه پهن کرده و روى هر کدام را روغن مى مالند. آنگاه هر دو را روى هم نهاده، پهن مى کنند و روى تابهاى که مقدارى روغن روى آن مالیده اند، قرار مى دهند، تا پخته شود.
تیمّوش: خمیر را معمولاً به صورت آبکى در مى آورند. آنگاه مقدارى از این خمیر را با دست روى تابه آهنى پهن مى کنند و نان خشک و نازکى درست مىشود.
ج: سایر خوراکی ها
برنج یا بت: برنج را معمولاً بصورت دمى درست مى کنند و آنرا با آبگوشت یا ماهى یا حبوبات مى خورند.
انواع خورشت یا واداپ یا نارشت : که معمولاً از عدس - لوبیا - ماش - باقلا و ... تهیه مى شوند. همچنین نان را در داخل شیر ترید کرده مى خورند. آبگوشت نیز درست مى کنند.
تباهیگ : طرز درست کردن آن بدین صورت است که پس از ذبح گوسفند یا بز، گوشت آنرا به تکه هاى نسبتاً بزرگى تقسیم مىکنند و گوشت این تکهها را به صورت نازک در مى آورند سپس در لابه لاى این گوشتها انار و نمک سائیده شده مى مالند و در معرض خورشید قرار مى دهند تا خشک شوند. تباهیگ معمولاً غذاى بسیار خوشمزه اى است.
انواع ترشیجات : ترشى لیمو که در لهجه محلى به آن «حرّام» مىگویند و ترشى اَنبه که در لهجه محلى به آن «چتنى» مى گویند و سایر ترشیجات موجود.
جوشانده سبزیجات : در ماههاى اسفند و فروردین که هوا نسبتاً معتدل و در اثر بارندگى هاى فصلى زمین سبز شده است، انواع سبزیجات خودرو زیاد است، لذا این سبزیجات را به خانه آورده، آنها را با داس یا چاقو خرد مى کنند و پس از شستشو، آنها را در دیگ با مقدارى آب مى جوشانند آنگاه آب آنها را گرفته، با روغن و انار و ادویه سرخ کرده و با نان مى خورند.
.......................
آرشیو
