فَریمان شهری است در استان خراسان رضوی در شرق ایران. این شهر در بخش مرکزی شهرستان فریمان قرار دارد. دارای ۴ شهربه نام‌های فریمان، فرهادگرد، قلندرآباد و سفید سنگ و دو بخش مرکزی و قلندر آباد و پنج دهستان به نام‌های فریمان به مرکزیت فرهادگرد، سنگ بست به مرکزیت سنگ بست، بالابند به مرکزیت زرکک، قلندر آباد به مرکزیت قلندر آباد و سفید سنگ به مرکزیت سفید سنگ می‌باشد.
شهر فریمان در فاصله ۷۵ کیلومتری مشهد و در مسیر مشهد به کشور افغانستان قرار گرفته‌است. فریمان از دیرباز به خاطر بناهای تاریخی، بافت قدیم شهر و ساختمان قند و شکر و آب و هوای خوب معروف است. این شهر همچنین زادگاه مرتضی مطهری می باشد که خانه و موزه وی اکنون در این شهر می باشد.
فریمان از جمله شهرهای محدود دارای معماری پهلوی در ایران است که بر اساس معماری روز اروپا بنا نهاده شده است.رضاخان اهمیت فوق العاده ای برای فریمان قائل شد و این شهر از ییلاقات بکر او بشمار میرفت.متأسفانه جنگ جهانی دوم فریمان پهلوی را خاموش کرد. فریمان در حال حاضر از محروم ترین نقاط استان خراسان است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۹٬۵۱۵ نفر (در ۱۱٬۷۵۵ خانوار) بوده‌است.
فریمان درگذشته همواره در سایه رویدادهای تاریخی نیشابور قرار داشته گفته شده که این منطقه اسفنج یا اشبند نامیده می‌شده‌است که از وابسته‌های نیشابور کهن بوده‌است. مرکز آن فرهادگرد یا ده فرهاد بود که اکنون در ۱۵ کیلومتری غرب شهر فریمان قرار دارد. در این شهرستان رشته‌های مختلف ورزشی ازجمله ورزش کشتی طرفداران زیادی دارد. خداداد عزیزی فوتبالیست معروف اهل فریمان است. حمید باوفا قهرمان کشتی فرنگی جهان که هم‌اکنون سرمربی تیم ملی کشتی فرنگی جوانان ایران است هم اهل فریمان است فریمان علاوه بر کشتی و فوتبال در سالهای اخیر در ورزشهای سنگین مثل پاورلیفتینگ و وزنه برداری نیز حرف برای گفتن دارد.
بافت قدیم فریمان شامل بناهای متعددی است که در دوره پهلوی اول توسط مهندسین آلمانی ساخته شده‌است و جز اولین سازه‌های بتنی در ایران است. امروزه بیشتر این سازه‌ها در تملک ادارات شهرستان فریمان می‌باشد که شامل: ساختمان شهرداری بنیاد شهید فرماندهی انتظامی و اداره مالیات و امور دارایی در مرکز به صورت قرینه و ساختمانهای بانک ملی اداره قند و شکر، اداره کشاورزی، دبیرستان بهشتی، چهار دالان، آبخوری نوبخت، دادگستری و ورودی‌های فریمان که همگی مربوط به دوره پهلوی می‌باشند.
در دروازه قدیمی فریمان هم در دو طرف جاده قدیم دو ستون هرمی (ابلیسک) که توسط معماران آلمانی و لهستانی در سال ۱۳۳۰ ساخته شده قرار دارد. موزه مردم‌شناسی فریمان در میدان امام خمینی، خیابان طالقانی قرار دارد. سد تاریخی فریمان ، باغ عباس، چهارتکاب و باغ ملی از جاذبه های گردشگری این شهرستان می باشد.
فریمان در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع شده‌است. این شهرستان با ۳۳۲۵ کیلومتر مربع وسعت از شمال و شمال غربی به مشهد، از شرق به تربت جام و از جنوب به تربت حیدریه محدود می‌شود. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۴۰۵ متر است و دارای دو بخش مرکزی و قلندرآباد و دهستان‌های فریمان،سنگ بست، بالابند و قلندرآباد است. دو رشته کوه در اطراف فریمان قرار دارد که بلندترین آنها کوه کیلاق با ۲۹۴۲ متر ارتفاع است و کوه بی بی غیب با ارتفاع ۲۸۸۱ متر، قطار النگ با ارتفاع ۲۶۰۵ متر و کوه دال(عقاب سیاه) با ارتفاع ۲۲۱۹ متر در زمره بلندترین قلل این شهرستان به شمار می‌آیند. در این منطقه رودخانه‌های فریمان، سنگ بست، قلندرآباد، کلاته منار و براشک جریان دارند و پوشش گیاهی آن شامل درختان ارس، پسته و گونه‌های گون، درمنه، قیاق گل بنفشه و ... است. در مجموعه حیات وحش شهرستان فریمان حیواناتی همچون قوچ، آهو، کل، خرگوش و پرندگانی نظیر کبک و تیهو زندگی می‌کنند که این خود از آب و هوای مساعد این منطقه حکایت دارد.آب وهوای فریمان درفصل بهاروتابستان بسیارخنک ودل انگیزودرپاییز وزمستان بسیارسرداست.این وضعیت آب وهوایی تاحدودزیادی تحت تأثیرمنطقه سیبری قراردارد.
شهر فریمان یکی از قدیمی ترین زیستگاههای خراسان بوده و مصداق آن تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی است که از هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح تا اواخر دوره اسلامی در این شهرستان وجود دارد. فریمان در گذشته همواره از وقایع تاریخی نیشابور متأثر بوده به زعمی که این منطقه اسفنج یا اشبند نامیده شده‌است که از مضافات نیشابور کهن بوده‌است. مرکز آن فرهاد گرد یا ده فرهاد بود که اکنون در ۱۵ کیلومتری غرب شهر فریمان قرار دارد. همچنین کاروانسرای فریمان در راه یکی از انشعابات جاده ابریشم که سنگ بست را به هرات اتصال می‌داد قرار داشت. سنگ بست به سبب موقعیت ممتازش برکنار جاده ابریشم و قرار گرفتن در تقاطع راههای پنجگانه: مرو، هرات، قهستان نیشابور و توس بسیار مورد توجه و با اهمیت بود. نکته جالب توجه درموردمیدان مرکزی شهر این است که مشابه این میدان دردنیاکمترمشاهده می‌شودواین خودیک ویژگی ممتازوانحصاری تلقی می‌گردد.
این اهمیت چنان زیاد بود که ارسلان جاذب سپه دار توس در دوره غزنوی در این مکان کاروانسرای بزرگی ساخت و آخرالامر در جوار همان عمارت به خاک سپرده شد. در حال حاضر آثار تاریخی سیاحتی فراوانی در این شهرستان به جای مانده‌است.
درزمان پهلوی اول ساختارشهری امروزین فریمان شکل گرفته‌است که برگرفته ازالگوهای مهندسی آلمانی‌ها است ونمونه‌های آن سازه‌ها وعمارت‌هایی است که درحال حاضرمورداستفاده ادارات مختلف شهرمی باشد(چهارعمارت اطراف میدان امام خمینی که دراختیارشهرداری،نیروی انتظامی،دارایی وبنیادشهیدمی باشد،ساختمانهای آموزش وپرورش،بانک ملی،دخانیات،دبیرستان شهیدبهشتی،پست،راه ترابری،بیمارستان و...).
در فریمان نژادهای مختلفی اعم از فارس، ترک، عرب و بلوچ در کنار هم زندگی می‌کنند. شغل اکثر مردمان این دیار کشاورزی و دامداری است که از رواج خوبی برخوردار است. از آیین‌ها و آداب مردم فریمان می‌توان از چهارشنبه سوری و مراسم سمنو پزی آن یاد کرد. فریمانی‌ها در روز چهارشنبه سوری سمنویی به نام حلوای سرخ یا حلوای بی بی به نیت حضرت فاطمه(س) می‌پزند. این رسم به وضوح با آیین‌های کهن آب و آتش درآمیخته‌است. از بازی‌های متداول میان کودکان این ناحیه می‌توان از کوطاربازی و لنگه بازی و از ورزشهای سنتی به کشتی پهلوانی یا کشتی باچوخه اشاره کرد.
در فریمان نیز مانند دیگر شهرستان‌های خراسان رضوی هنوز می‌توان بعضی از مشاغل و هنرهای سنتی را درکوچه و بازار مشاهده کرد. مهم‌ترین هنر سنتی فریمانیان بافت قالیچه‌است که در بافت این قالیچه‌ها از شهرت به سزایی برخوردارند. حلاجی، آهنگری، مسگری و خراطی از دیگر مشاغل این شهر به شمار می‌آیند.
از سوغات شهرستان فریمان می‌توان از قالیچه‌هایی نفیس که در اغلب مناطق روستایی و بعضی نقاط شهری بافته می‌شوند یاد کرد. همچنین فریمان از دیرباز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تولید قند کله شناخته می‌شده که امروزه نیز قند فریمان به سبب کیفیت عالی اش از شهرتی بسزا برخوردار است.
جاذبه های فریمان
باغ ملی فریمان: باغ ملی فریمان با وسعتی در حدود ۹هکتار از بزرگ‌ترین پارک‌های ملی استان خراسان رضوی است. این باغ به دلیل داشتن طراحی زیبا جزو زیباترین پارک‌های ایران هست. داخل باغ عمارتی دو طبقه قرار دارد که هم‌زمان با خود باغ ساخته شده است. طراحی باغ ملی فریمان برگرفته از باغ‌های سنتی ایرانی است. این باغ مکان مناسبی برای تفریح و استراحت اهالی شهر و مسافران است.
آب گرم شاهان گرماب: آب گرم شاهان گرماب در شهر سفید‌سنگ از توابع فریمان قرار دارد. آب گرم شاهان علاوه‌بر خاصیت درمانی بی‌نظیرش تنها آب گرم قابل آشامیدن در ایران است. آب این چشمه برای درمان بیماری‌هایی از قبیل روماتیسم، آرتروز، دردهای عصبی و بیماری‌های پوستی مفید است. آب بی رنگ و بوی این چشمه گوگرد، آمونیاک و شوره ندارد. براساس کتیبه‌ای که داخل ساختمان آب گرم شاهان گرماب وجود دارد این مکان به دستور شاه سلیمان صفوی ساخته شده است.
زرکک: روستای زرکک در شهر فریمان قرار دارد. این روستا بین دو رشته‌کوه یخ‌آبی و قطار‌النگ قرار گرفته است و آب‌و‌هوای بسیار مطبوعی دارد. چشمه‌های متعددی که در بستر این روستا در جریان هستند طبیعتی سرسبز و زیبا را به وجود آورده‌اند. روستاهای تکاب و عباس‌آباد از دیگر روستاهای شهر فریمانند که بسیار دیدنی‌اند.
بنای تاریخی عشق‌آباد: این منطقه تاریخی، که یکی دیگر از دیدنی های شهر فریمان است، در ۱۰ کیلومتری غرب فریمان و در دل روستای عشق‌آباد قرار گرفته و آرامگاه سید نظام‌الدین، از نوادگان امام سجاد (ع) را نیز در بر گرفته است. این بنا یادگاری از دوران تیموری، ایلخانی و سلجوقیان است، و در کل نمونه‌ی خوبی از تاریخ کهن ایران به حساب می‌آید. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بنا می‌توان به ایوان بزرگ رو به شرق، گچ‌کاری و معماری ظریف، و نقش‌های برجسته‌ی آجری که نام محمد (ص) و علی (ع) را به نگاره درآورده‌اند اشاره کرد.
مزار بی‌آبه: یکی دیگر از مزارها و دیدنی های شهر فریمان مزار بی‌آبه است که در ۲۷ کیلومتری جنوب فریمان و روستایی با همین نام جای گرفته و چشم‌به‌راه تاریخ‌دوستان از سراسر ایران است. این مزار به احتمال زیاد در سده‌های ۹ تا ۱۱ هجری ساخته شده و مربوط به دوران صفویان و گسترش دین اسلام و مذهب تشیع در سراسر ایران است. مزار بی‌آبه یکی دیگر از آثار ملی ایران است که در سال ۱۳۸۲ در این فهرست به ثبت رسید.
ایوان رزمگاه: بناهای تاریخی فریمان تمامی ندارند. ایوان رزمگاه یکی دیگر از دیدنی های شهر فریمان و یادگاری‌های کهن این شهر است که در ۵۲ کیلومتری آن قرار دارد. طراحی و معماری این بنا به سبک خراسانی در سده هشتم تا یازدهم نسبت داده شده، و همچنین گفته می‌شود رزم رستم و اسفندیار در این بنا صورت گرفته است. همین می‌تواند دلیلی برای گزینش نام «رزمگاه» برای این سازه‌ی باستانی باشد. اگرچه بیشتر بخش‌های رزمگاه از بین رفته، ولی ایوان آن هنوز پابرجا است که یادگاری باارزشی از پیشینه‌ی کشور تاریخی ایران به شمار می‌رود.
موزه مردم‌شناسی فریمان: موزه مردم‌شناسی فریمان سرگذشت جالبی دارد. این ساختمان در گذشته مکانی برای اقامت مهندسان و کارشناسان خارجی بود، ولی سپس به اداره بررسی و ارزیابی کار کشاورزان دگرگون شد. اکنون با تلاش‌های اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در سال ۱۳۸۷ به یک موزه مردم‌شناسی تبدیل شده و برای مقاصد گردشگری و جذب توریست به‌کار گرفته می‌شود.
آرامگاه ارسلان جاذب: آرامگاه ارسلان جاذب یکی دیگر از نقاط گردشگری و دیدنی های شهر فریمان است. این بنا آرامگاه ارسلان جاذب، از سرداران سلطان مسعود غزنوی است که از شیفتگان فردوسی بوده و بر آرامگاه وی آرامگاهی ساخته بوده است. او در سالهای ۴۱۹ تا ۴۲۰ چشم از جهان فرو بست و در همان مکان دفن شد. این بنا در جنوب مشهد و در نزدیک راه فریمان و نیشابور قرار گرفته و سبک ویژه‌ای از معماری را به نمایش می‌گذارد. آجرکاری زیبا، چهاردیواری‌ها و کتیبه و تزئینات داخلی گنبد نشان‌گر نفوذ هنر بودایی است که در گذشته همراه با فرهنگ بومی آسیای مرکزی به خراسان کشانده شده بود. آرامگاه ارسلان جاذب از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی خراسان رضوی محسوب می‌شود که نمونه‌ی بسیار خوبی از آجرکاری در معماری اسلامی به شمار می‌رود. مقبره ارسلان جاذب آجری و دارای نقش‌هایی با آجر و رنگ روشن و کتیبه‌ای بر گرداگرد سقف داخلی گنبد است. بالای دیوار آن نیز کتیبه‌ای با خط کوفی قرار دارد که با ظرافت بالا تزئین شده و زیبایی ویژه‌ای به بنا داده است.
شهر تاریخی سنگ بست: این مورد از دیدنی های شهر فریمان بهترین گزینه برای علاقه‌مندان به تاریخ و دوران کهن کشورمان ایران است. این جاذبه‌ی گردشگری در روستای سنگ بست قرار دارد. شهر تاریخی سنگ بست دارای حصاری با گستره‌ی کم‌وبیش ۴۰۰ در ۲۴۰ متر و خندقی به پهنای ۱۰ متر است و ژرفای کنونی آن هم ۲ متر دورتادور آن در نظر گرفته شده است. در مجموع هجده برج دورتادور شهر را در بر گرفته و این منطقه‌ی کهن و تاریخی را به وجود آورده است. این شهر تاریخی یادآور دوران پس از اسلام و شهرسازی‌ها و معماری ویژه‌ی ایرانیان در آن زمان است. با توجه به یافته‌ها، شهر تاریخی سنگ بست از بخش‌هایی مانند کاروان‌سرا، مسجد جامع، خان‌قاه، آرامگاه ارسلان جاذب، مناره و شمار بسیاری ابنیه و سازه‌های دیگر می‌شود. در دوران کهن، این منطقه در مسیر ارتباطی مرو، هرات، توس و نیشابور بوده و به همین دلیل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است.
رباط سمنگان: رباط سمنگان نیز بنایی تاریخی و کاروان‌سرایی کهن است. این کاروانسرای سرپوشیده، که آخرین مورد از دیدنی های شهر فریمان است، در کنار راه قدیم سنگ بست واقع شده و در ۵۴ کیلومتری شمال شهر تربت جام قرار دارد.
............................
آرشیو
