صومعه سرا(به زبان گیلکی: سۊماسرأ) شهری در ۲۵ کیلومتری غرب شهر رشت است. از شمال به تالاب انزلی، از خاور به رشت و شفت، از باختر به رضوانشهر و ماسال و از جنوب به فومن مرتبط است. محصولات عمده این شهرستان برنج، چای، نیشکر، کرم ابریشم، زعفران و چوب صنعتی صنوبر است.
صومعه سرا از شهرستان‌هایی است که در غرب استان گیلان واقع شده و در سال ۱۳۳۸ به شهرستان صومعه سرا تبدیل شد. شهرستان صومعه‌سرا با وسعتی حدود ۶۳۳ کیلومتر مربع و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، تولمات، میرزاکوچک جنگلی و هفت دهستان کسما، طاهر گوراب، ضیابر، هندخاله، لیفشاگرد، گوراب زرمیخ، مرکیه، و سه شهر صومعه سرا، مرجقل، گوراب زرمیخ و یکصد و پنجاه و یک روستا می‌باشد. عرض جغرافیایی شهرستان سی و هفت درجه و پانزده دقیقه و طول جغرافیایی چهل و نه درجه و بیست دقیقه‌است. مرکز شهرستان یعنی صومعه سرا در فاصلهٔ تقریبی بیست و سه کیلومتری مرکز استان قرار دارد. این شهرستان حدود ۱۲۷۷۵۷ نفر (سرشماری۹۰)جمعیت داردکه رقمی حدود ۵۲۰۳۷نفر(%۴۰٫۷) آنها را جمعیت شهری و ۷۵۷۲۰ نفر(%۵۹٫۲) را ساکنان روستا تشکیل می‌دهد.
صومعه سرا در گذشته نسبت به‌آبادی‌های اطراف خود مثل کسما از اهمیت بیشتری برخوردار بوده لیکن امروزه به دلیل داشتن موقعیت بهتر از آبادی‌های دیگر پیشی گرفته و به صورت مرکز شهرستان از اعتبار برخوردار است. صومعه سرا شهر زیبائی است که میان کشتزارها و باغ‌های وسیع قرار گرفته‌است برنج و توتون از محصولات مهم صومعه سراست و در کنار آن پرورش کرم ابریشم و چایکاری رواج دارد. محله‌های صومعه سرا عبارتند از لیموده، چوبکیان، عربان، رونکیان، خاکیان، سیانگشته، فاطمه آباد، کفتک بجار و واقعه دشت و نفوت تا سیاه اسطلخ که هر کدام در گذشته قریه‌هایی جدا بوده‌اند که بخاطر نزدیکی به هم متصل شده و شهر صومعه سرا را به وجود آورده‌اند. البته در سالهای اخیر محله‌های جدیدتری نظیر شهرک امام، گلشهر، گلسار و زیباشهر و پس از مدتی بلوار محله های اطراف بلوار شهید بهشتی و در قسمتی از ورودی صومعه سرا تا محله دوگور نیز به محله های شهر افزوده شده‌اند که بافتهای جدیدتری هستند و محله های سیانگشته و عربان و لیموده و قسمتی از کسما محله های قدیمی تر شهر هستند، مرکز شهر نیز از حد فاصل میدان ولی عصر تا انقلاب(میدان اصلی) خیابان برشنورد، طالقانی، امام خینی و فرهنگ نیز دارای خیابانهایی تنگ و کوچک و کوچه های مختلف هستند. صومعه سرا دارای هنرمندان و اندیشمندان و ورزشکاران و ادیبان بزرگی و بعلت اینکه مردم خوب صومعه‌سرا به مهمان‌نوازی زبانزد هستند. بازار سنتی این شهرستان در روزهای یکشنبه اتفاق می افتد.
صومعه‌سرا در اصل سوماسرا است و از واژه سۊما که در زبان گیلکی معنای آب می‌دهد، چنانچه گیلک‌ها آبکش را سۊما پلان می‌نامند. پس واژه سوما به لغت «صومعه» مربوط نیست، بلکه معنای «سرایی که در آن آب رود جاری است» می‌دهد. همچنین سوما نام گلی است که در نزدیکی تالاب انزلی می‌روید و شاید دلیل نامگذاری این شهر نزدیکی آن به تالاب انزلی است. درباره واژه صومعه‌سرا که در اصل سوماسرا است نظرهای مختلفی ارائه شده است. برخی از پژوهشگران این نامواژه را سرای زاهد و عابد معنا کرده‌اند و بر این باورند که این نامواژه از دو بخش سوما به معنای زاهد و عابد، و سرا به معنای جا و مکان تشکیل شده است گمانه دیگر درباره نام صومعه‌سرا نام گذاری آن از روی نام عارف سده چهارم و پنجم عبدالله صومعه ای است.همچنین کهنترین نوشته‌ای که نام صومعه سرا در آمده است سده هفتم هجری و مجموعه رباعیات عارف آن سده سید شرف شاه بازمی‌گردد. همچنین سوما در گیلکی به معنی زاهد و پرهیزکار دارد و این شهر در تلفظ گیلکی سوماسرا نیز خوانده میشود. مردم صومعه‌سرا گیلک هستند و به زبان گیلکی با لهجه صومعه‌سرایی سخن می‌گویند.
آداب و رسوم رایج در شهرستان صومعه سرا که برخی به فراموشی سپرده شده را می‌توان به شرح زیر برشمرد: لافند بازی که بیشتر در جشن‌های عروسی، عید نوروز یا در بازارهای هفتگی اجرا می‌شد، کشتی گیله مردی که امروزه همچنان پا برجاست و یادگار قدرت و دلاوری مردم این خطه‌است و ریشه در تاریخ دارد، نوروز خوانی که از رسوم آخر هر سال است و هم‌اکنون کم و بیش رواج دارد و نماد ورود به بهار می‌باشد، عروس گوله از دیگر مراسم قبل از سال نو به‌شمار می‌رفت این نمایش همراه با آواز دارای مفاهیم اخلاقی و تزئینی خاصی بود. چهارشنبه سوری که از مراسم کهن ایرانیان که در گیلان و در صومعه سرا با عنوان گولی گولی چهارشنبه (چهارشنبهٔ گل گلی) رایج است در غروب سه شنبه آخر سال و در شب چهارشنبه انجام میشود و هنگام پریدن از آتش می‌خوانند: زردی بشه، سرخی بایه، نکبت بشه دولت بایه. سیزده به در به عنوان آخرین مراسم نوروز که مردم بیشتر به کنار رودخانه‌ها و در دل جنگل‌ها می‌روند و به صورت گروهی آخرین روز نوروز را گرامی می‌دارند. شب چله که از مراسم باستانی ایرانی است که معمولاً چنین شبی اهل خانواده و خویشان گردهم می‌آیند و معمولاً از تنقلات و آجیل استفاده می‌نمایند. گِشه بوری که یکی از مراسم مربوط ازدواج بوده که این مراسم با صدای ساز و نقاره و ترانه خوانی و شادمانی عروس و داماد و دیگر مهمانان همراه‌است. همچنین زیارت عتبات عالیات خصوصاً زیارت مشهد و اخیراً سوریه و کربلا پس از برداشت محصول برنج، عزاداری ماه محرم که همچون سایر مناطق ایران مردم شهرستان آداب و رسوم ویژه برای سوگواری حسین بن علی دارند. معمولاً مردم در روزهای نهم و دهم محرم به زادگاه خود می‌آیند و در جمع بستگان و آشنایان در مراسم عزاداری شرکت می‌کنند و مراسم سوم امام هر سال در طاهر گوراب با حضور هیئتهای زنجیرزنی و سینه زنی از نقاط مختلف گیلان با شکوه خاصی برگزار میشود و ده‌ها هزار نفر از نقاط مختلف گیلان و حتی ایران و روستاهای دور و نزدیک جهت شرکت در مراسم سوم امام به سوی طاهر گوراب روانه می‌شوند. بازارهای محلی و هفتگی در شهرستان از رونق فراوان برخوردار است که یکی از مراکز مراوده‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مردم به‌شمار می‌رود. مراسم تعزیه خوانی عاشورا در ضیابر بسیار باشکوه برگزار میشود و علاقه‌مندان سوگ حسینی را از سراسر نقاط ایران به این روستا می‌کشاند. همچنین دوشنبه بازار ضیابر به دلیل قرار گرفتن در مسیر ارتباطی به منطقه ییلاقی ماسال و شاندرمن همچنان از رونق بسیارو مخاطبین بی‌شماری از سراسر استان گیلان و سایر نقاط کشور برخوردار است.
از آثار تاریخی این شهرستان نیز می‌توان به مناره گسکر روستای مناره بازار دهستان طاهرگوراب، آثار بجا ماندنی از پل خشتی در روستای پردسر، پل خشتی گازرودبار، سید خروسه در هفت دغنان ضیابر که بعضاً به وسیله سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت و بازسازی است. مناره گسگر:این مناره در روستای مناره بازار دهستان طاهرگوراب از توابع شهرستان صومعه سرا و در ۳۶ کیلومتری غرب شهرستان رشت واقع شده‌است. مناره گسکر در سر راه یک جاده قدیمی معروف به جاده شاه عباسی واقع شده‌است و یادآور مناره‌های عظیم سلجوقی در دیگر مناطق ایران است. ارتفاع مناره گسکر ۲۹ متر و قطر آن در پایه ۷ متر و در بخش فوقانی ۳۵/۲ متر است و مناره شکل مخروطی دارد. یک ستون نگهدارنده در وسط به عنوان تکیه‌گاه به ابعاد ۵۵×۵۵ سانتیمتر به پلکان مارپیچ داخلی و جدارهٔ بیرونی مناره ایستائی داده‌است. هیچ کتیبه‌ای که تاریخ بنا و بانی آن را معرفی کند، وجود ندارد. مناره با آجرهای مربع شکل به ابعاد ۱۳×۱۳ سانتیمتر و قطر ۶ سانتیمتر بنا گردیده و جز در قسمت فوقانی که دو نوار آجرکاری تزئینی آن را زینت داده، در سایر قسمت‌ها کاملاً ساده و بدون آلایش است. با توجه به شکل مناره و مصالح بکار رفته در آن می‌توان مناره گسگر را در ردهٔ میل‌ها و مناره‌های دورهٔ سلجوقی قرار داد. این مناره در زلزله ۱۳۶۹ گیلان به شدت آسیب دید. همچنین ساختمانی واقع در کسما که مقر مبارزان جنگل و به نام عمارت معروف است اشاره کرد. از بازارهای عمده، بازار مرجقل، ضیابر، گوراب زرمیخ، صومعه سرا و پنجشنبه بازار طاهرگوراب که دیگر رونق ندارد را می‌توان نام برد. وجود بیش از ۱۸۰ مسجد و بقاع متبرکه در اقصی نقاط شهرستان معرف مذهبی بودن این دیار و علاقه آنان به ائمه اطهار است. شهرستان صومعه سرا از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است که به دلیل ناشناخته بودن از دید مسافران و حتی مردم این شهرستان دور مانده‌است. ناشناخته ماندن این شهرستان موجب شده تا نتواند به عنوان یک منطقه گردشگری برای مسافران جاذبه داشته و دیدنی به نظر آید. شهرستان صومعه سرا به دلیل قرار گرفتن در حاشیه جنوبی تالاب انزلی سالانه پذیرای پرندگان مهاجری از قبیل کیلار، فیلوش، خوتکای پرسفید و معمولی است که برای هر مسافری زیبا و خاطره انگیز است. در مدخل ورودی این شهر یک هتل به نام ابریشم وجود دارد که از نظر پذیرایی و اقامتی تاحدزیادی می‌تواند در حل مشکلات مسافران نوروزی مثمر واقع شود. منطقه زیبا و کوهستانی «تنیان» واقع در بخش میرزاکوچک یا گوراب زرمیخ صومعه سرا از نقاط زیبای طبیعی به‌شمار می‌رود که به دلیل طبیعت فرح‌انگیز و نشاط آور، منحصربه‌فرد و از جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است. از مکان‌های مذهبی این شهرستان می‌توان به بقعه آقا سیدجعفر آقا و سیده خدیجه و سیده نساء نام برد. در اکثر روستاهای صومعه سرا هم بقعه‌هایی وجود دارد که می‌توان آنها را هم در فهرست مکان‌های مذهبی این شهرستان قرار داد مانند امامزاده آقا سید پیر عباس که در روستای سیاه تن و در جوار رودخانه واقع است.
در سال ۱۳۴۹ عده‌ای از دوست داران کتاب در شهر صومعه سرا اقدام به تشکیل انجمن کتابخانه‌ها نمودند. در اواخر این سال، شهرداری شهر صومعه سرا ۱۵۰ متر مربع زمین جهت احداث کتابخانه در اختیار انجمن گذاشت. در بهمن سال ۱۳۵۱، این کتابخانه با زیر بنای ۱۳۰ متر و با صرف مبلغ ۴۰۰ هزار ریال هزینه و ۲۱۰ جلد کتاب اهدایی فعالیت خود را آغاز نموده غیر از کتابخانه مزبور چند کتابخانه دیگر در سطح این منطقه قرار دارد که به قرار ذیل است: کتابخانه عمومی گوراب زرمیخ، کتابخانه عمومی طاهرگوراب، کتابخانه عمومی شهید مجیدی لیف شاگردو… کتابخانه جامع شهر صومعه سرا تحت عنوان کتابخانه باقرالعلوم در سال جاری احداث و هم‌اکنون در حال خدمت‌رسانی می‌باشد. کتابخانه پروفسور مریم میرزاخانی که جز کتابخانه جدید این شهر است. صومعه سرا همچنین با داشتن ۹۶ درصد باسواد در رده باسوادترین شهرستان‌های ایران نیز به‌شمار می‌رود.
صنایع دستی استان گیلان شامل: «گلیم بافی، سرامیک سازی، بامبوبافی، مرواریدبافی (سبدبافی) قلاب دوزی، نازک کاری چوب، چموش دوزی، تولیدات دست بافت، معرق و مینیاتور، فرش بافی و… می‌باشد که از میان آنها ۱- حصیربافی که با ساقه گیاه لی (گیاه مرداب) و صوف انجام میشود، سرامیک سازی، تولیدات دست باف و… خاص صومعه سرا است.
شهرستان صومعه‌سرا را در واقع می‌توان خاستگاه ابریشم ایران دانست، ابریشم در واقع مهم‌ترین و شاخص‌ترین صنعت و سوغات صومعه سرا محسوب میشود که مطمئناً در کل کشور ایران بی‌همتاست. هرچند گیلان از نظر تعداد کارخانه‌های مربوط به صنعت ابریشم محدود است ولی صومعه سرا از این نظر بسیار غنی است والبته جای پیشرفت فراوان نیز دارد. همچنین این چند کارخانه موجود در صومعه سرا در کل کشور نیز از اهمیت بسزایی در صنعت نوغان کشور محسوب می‌شوند. کارخانه‌هایی که در گیلان به جمع‌آوری پیله کرم ابریشم و خشک کردن و انبار کردن و عرضه آن به بازار هستند بسیار محدودند و در محدوده صومعه سرا قرار دارند، شامل:
1- کارخانه پیله خشک کنی کسماء که به‌وسیله شرکت پیله ور ساخته شد ولی دستگاه آن که ژاپنی است به‌وسیله شرکت ایران نصب شده‌است.
2- کارخانه پیله خشک‌کنی طاهرگوراب که دستگاه آن از نوع ژاپنی جدید است. در حال حاضر تنها شرکت ابریشم کشی شرکت (صنایع ابریشم گیلان) می‌باشد که سرمایه آن ۵۰۰ میلیون ریال بود. این کارخانه در روستای «شارم» از بخش‌های اباتر صومعه سرا در فاصله ۸ کیلومتری این شهر است طبق آمار بدست آمده صومعه سرا فاقد زمین زیر کشت بار و پیله نوغان و تولید تعداد نوغاندار است و دارای ۲ شعب تعداد تخم (جعبه‌است)
3- در ایران ۴ کارخانه ابریشم کشی وجود دارد اولین واحد در شهرستان صومعه سرا دومین واحد در رشت که تعطیل می‌باشد و سومین واحد شرکت صنایع ابریشم شرق گیلان واقع در شهرستان لنگرود که با تولید سالیانه ۱۲۵ تن نخ ابریشم بزرگترین واحد تولیدی کشور می‌باشد و چهرمین واحد ابریشم طوس که در مشهد واقع شده‌است.
صومعه سرا از شهرستان‌هایی است که در غرب گیلان واقع شده و از شمال به بندرانزلی و از جنوب شهرستان فومن و از شرق به شهرستان‌های رشت و شفت و از غرب به شهرستان‌های ماسال ورضوانشهر محدود است که قرارگیری بر روی شاهراه ارتباطی و جاده بین‌الملل به ویژه در منطقه ضیابر سبب شده سال‌ها به عنوان قطب حمل و نقل غرب گیلان محسوب شود که همچون یک بندر کوچک روزانه محل مراجعه و بارگیری ده‌ها کامیون از اقصی نقاط کشور می‌باشد. در قسمت کرانه‌های تالاب انزلی، جنگل‌ها خاص نواحی مردابی به مقادیر زیادی دیده میشود. در جنگل‌های منطقه انواع درختان، راش، توسکا، افرا نمدار، ممرز، سپیدار، اوجا، خرمالو، ارس، گردو و انجیل، و از همه مهم‌تر صنوبر وجود دارد. در صومعه سرا مناطق ییلاقی وجود ندارد ولی در قسمت دشت آن به مساحت ۱۱۵/۱۷ هکتار غنی می‌باشد بیشتر گیاهان مراتع از انواع: مارجنگ، پونه، پیرگیاه، شبدر، هویچ وحشی، شاه پسند، گزنه و… تشکیل شده‌است.
شهرستان صومعه سرا کلاً در ناحیه جلگه‌ای قرار گرفته و به غیر از تعدادی کوه کم ارتفاع فاقد کوه و قلل است. کوه خمباراجی (خمبارژی) با ارتفاع ۹۴۶ متر در محدوده دهستان گوراب زرمیخ (تنیان) در ۲۰ کیلومتری غرب شهرستان صومعه سرا و کوه‌های سیاهکوه، سفیدلنگان کوه و پلنگ دره کوه حداکثر ارتفاعشان به (۱۲۰۰) متر می‌رسد
رودخانه‌های مهم شهرستان صومعه سرا عبارت‌اند از:
پیش رود: این رودخانه از اتصال رودخانه‌های قلعه رودخانه و گشت رودخان شهرستان فومن تشکیل شده که از روستاهای صیقلان گوراب، ماتک، لیف شاگرد عبور نموده و از کنار روستای سیاه درویشان به تالاب انزلی می‌ریزد که آن رودخانه در روستای سیاه درویشان که می‌رسد به نام رودخانه جمعه بازار نامیده میشود.
شاندری: این رودخانه از کوه‌های توالش سرچشمه می‌گیرد و از کناره صومعه سرا به سمت شرق انحراف یافته و به رودخانه مرغک ملحق میشود و وارد تالاب میشود.
پلنگ رود: این رودخانه از سیاه کوه صومعه سرا سرچشمه گرفته و وقتی به دهستان صومعه سرا رسیده معروف به «ماسوله رودخان» میشود این رود بعد از گوراب به سمت شمال شـ\رق و بعد از فتمه سر وارد تالاب میشود و از دیگر رودخانه‌ها رودخانه پسیخان و گازروبار است.
یکی از روستاهای سرسبز صومعه سرا نوخاله‌است در فاصله کمی از این روستا و در ساحل رودخانه عریض و بسیار زیبای نوخالیه مرتع سبز وسیعی خود نمایی می‌کند که محل نگهداری و قرق اسب‌ها و گاوها است. این صحنه بسیار زیبا و دیدنی است. این رودخانه با گذشتن از چند روستااز روستای سرسبز و توریستی سیاهدرویشان گذشته و به تالاب انزلی می‌رسد. صوفیان ده یکی از دهات بسیار زیبای این منطقه صوفیان ده می‌باشد این ده طبیعت بسیار زیبایی دارد در این ده مجموعه تفریحی توریستی قشنگی به نام گلبانگ دادو احداث شده‌است.
آب و هوای شهرستان صومعه سرا در مجموع مرطوب جلگه‌ای و فصل‌های مختلف سال دارای شرایط مطلوب می‌باشد. از این نظر این منطقه با آب و هوای ویژه خود در اقلیم مرطوب و معتدل قرار داشته، دارای باران فراوان با ۹۷۲/۳ میلی‌متر در سال و متوسط ۸۱ میلی‌متر و میانگین رطوبت ۸۹ درصد، متوسط درجه حرارت سالیانه ۱۶/۶ درجه سانتیگراد و حداکثر حرارت مطلق متوسط ۲۹/۱ درجه سانتی گراد و حداقل حرارت مطلق متوسط ۸/۹ درجه سانتیگراد در فصول مختلف سال که کلاً ویژگی‌های شهرستان‌های ساحل غربی دریای خزر دارد. این شهرستان همانند سایر شهرستان‌های گیلان در مقابل رطوبت زیاد از گرمای متوسط و جریان هوای مطبوع برخوردار بوده و بادهای مختلف الجهت در آن جریان دارند که شدیدترین شان باد گرم زمستانی است که از غرب می‌وزد و ظرف یکی، دو روز رطوبت منطقه را خشک و موجب خسارت شدید کشاورزی و آتش‌سوزی‌های مهیب در شهر و روستاها یا جنگل‌ها می‌گردد. در فصل بهار و پاییز، وزش باد از جانب دریا بوده که موجب افزایش تراکم بخار در دامنه ارتفاعات غربی و ریزش باران می‌گردد متوسط گرمترین ماه سال تیر و مرداد با (۳۶/۸ و ۳۶/۴) درجه سانتیگراد و متوسط سردترین ماه سال بهمن و اسفند با ۵ و ۷ درجه سانتیگراد است و متوسط پرباران‌ترین ماه سال مهر و شهریور با ۱۶۱/۱ و ۱۴۳/۵ میلی‌متر و کم باران‌ترین ماه سال فروردین و دی با ۶/۴ و ۲۶/۸ میلی‌متر و میزان بارندگی سالانه ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر می‌باشد. بادهایی که در منطقه می‌بارند عبارت‌اند از: باد جنوب شرقی، باد جنوب، باد ژیروس، باد غرب، باد شرق، بادنورد از شمال شرقی و پر بادترین ماه سال آبان با ۷ متر سرعت و کم بادترین ماه سال تیرماه با ۳ متر سرعت می‌باشد.
خاک شهرستان صومعه سرا به سه تیپ «فیزیوگرافیک» تقسیم می‌گردد که وضعیت آنها از نظر مساحت و درصد بدین قرار خواهد بود: جلگه‌ای به مساحت ۵۷۲۰۰ مترمربع با ۶/۹۲ درصد کوهپایه‌ای با مساحت ۲۹۰۰ مترمربع با ۱۷/۴ درصد کوهستانی با مساحت ۱۷۰۰ مترمربع ۱۷/۲ درصد. در این ناحیه با توجه به نوع آب و هوا و نوع کشت می‌توان به خاک قهوه‌ای و خاکستری پودر رزولیک اشاره نمود که مخصوص مناطق جنگلی بوده و در کشت چای بسیار مفید می‌باشد. اکثر جنگل‌های تراشیده شده یا به صورت پراکنده دیده میشود. شیب بسیار تند فرسایش و آب روی متوسط از محدودیت‌های اساسی این اراضی می‌باشد. در مجاورت کوه‌های جنگلی کم ارتفاع به سمت غرب شهرستان کوه‌های مرتفع و جنگل به وسعت نه چندان زیاد که در برخی قسمت‌ها، خاک‌های سنگلاخی کم عمق دیده میشود که شیب بسیار تند و تیز در این نقاط با آب روی متوسط از ویژگی‌های آن می‌باشد.
شرایط آب و هوایی قالب در شهرستان صومعه سرا همواره مرطوب است و برای دیدن روزهای آفتابی فصل تابستان این منطقه بسیار مناسب است. ماه اردیبهشت در این منطقه درختان توت فرنگی شکوفه می زنند و می توانید از نزدیک یک بهشت واقعی را مشاهده کنید. زمانی خواستید به سمت این منطقه در شمال کشور بروید و دنبال بهترین زمان برای بازدید از آن بودید لازم به ذکر است که بگوییم هر فصلی از سال اینجا زیبایی های خاص خودش را دارد. اما اگر فصل زمستان به خصوص ماه بهمن به سمت این شهرستان بروید خواهید دید که به دلیل سرمای سیبری پرندگان بسیاری از شمال روسیه به سمت تالاب های صومعه سرا مهاجرت کرده اند. از جمله پرندگانی که در این منطقه می آیند عروس غاز، مرغابی و غاز پاکوتاه است که در اطراف صومعه سرا اقدام به آشیانه سازی می کنند. توجه داشته باشید که به دلیل آنکه تالاب های صومعه سرا در گیلان خیلی کمتر از تالاب انزلی معروف و توریستی شده اند از چشم اندازهای بکر و دیدنی برخوردار هستند. زمانی که از مرکز شهرستان صومعه سرا به سمت صوفیان ده رفتید جالب است بدانید که در امتداد مسیرتان درخت های صنوبر بسیاری وجود دارد که مسیر را بسیار جذاب تر از پیش کرده است. بعد از عبور از پل رودخانه در ۵ کیلومتری روستای سیاهدرویشان با قایق می‌توانید وارد تالاب بشوید.
در صورتی که با خودرو شخصی خودتان به سمت صومعه سرا در گیلان رفته اید، اول از همه پیشنهاد می کنیم که در میدان شهر و در پارک ابریشیم این شهرستان توقف کنید و از هوای بی نظیر موجود در این شهرستان لذت ببرید و بعد از آن به سمت خانه ی قدیمی که معماری آن به سبک خانه های شمالی ساخته شده بروید و کمی در کنار آن عکس بگیرید قطعا زمانی که از سفر برگردید تماشای آن ها می تواند برایتان لذت بخش باشد. یکی از جاذبه های دیدنی که در شهرستان صومعه سرا در گیلان وجود دارد و ما پیشنهاد می کنیم که نه تنها در این شهرستان بلکه زمانی که به مناطق شمالی کشور سفر می کنید سعی کنید که حتما به سمت بازارهای آن بروید چرا که حال و هوای غیر قابل وصفی در آن ها برقرار است. اگر کمی بخواهیم از حس و حالی که در بازارهای صومعه سرا برقرار است بگوییم، اینطور بیان می شود که یک زمانی که وارد آن می شود ماهی های تازه صید شده بر روی زمین چیده شده اند و بوی تازه ی سبزیجات و ترشی های محلی همه جا فرا گرفته است …. یکشنبه بازارهای صومعه سرا بسیار مشهور است. در دوره قاجاریه و صفویه هم پل های زیادی در این شهر باقی مانده است که همچنان پابرجا هستند و می توانید اگر تمایل داشتید از آن ها دیدن کنید. از جمله ی این پل ها عبارتند از پل گازربار که یک پل آجری است که بین صومعه سرا و بازار جمعه قرار گرفته است. بر روی این پل می توانید عکس های یادگاری بسیار جذابی بگیرید. به منظور دسترسی به این پل می توانید حدود ۲۰ دقیقه با ماشین از صومعه سرا دور شوید و وارد جاده بازارجمعه شوید توجه داشته باشید در طول مسیر باید به سمت جاده دوگور منحرف شوید و بعد به سمت روستا کلده پایین بروید و بعد از آن پل را خواهید دید.
شکم گردی در شهرستان صومعه سرا : آنچه در شهرهای شمالی سخت نیست پیدا کردن غذا و رستوران های خوب است. شما در کجای شهرهای شمالی می توانید یک رستوران پیدا کنید که غذاهای خوبی دارد. در این شهرستان می توانید از بین غذاهای شمالی که شمال چغرتمه، پامادورقاتق، پلاکباب و ترش تره است یکی را انتخاب کنید و میل کنید. پامادورقاتق یک غذای کم خرج است که با تخم مرغ و گوجه درست می شود و با برنج صرف می شود. باقالی قاتوق هم دیگر نیازی تعریف ندارد و می توانید در کنار غذاهایی که سفارش می دهید یکی را انتخاب کنید. اگر هم در فصل آلوچه یا گوجه سبز به سمت این شهرستان رفتید، می توانید خولی هم امتحان کنید. ترش کباب هم یکی دیگر از کباب های محبوب شمالی است که آن را با برنج کته می خورند. در این شهرستان رستوران های معروف بسیاری وجود دارد پس به هیچ وجه نگران شکم گردی هایتان نباشید. از جمله معروف ترین رستوران های این شهرستان رستوران صدری، ترنگ طلایی و پرستو هستند. حتی شما می توانید به خیابان نازک سرا بروید و در این خیابان که معروف به عرضه بهترین گوشت ها می باشد به مقدار مورد نیازتان گوشت بخرید و خودتان اقدام به پخت کباب بنمایید.
به منظور اقامت در شهرستان صومعه سرا در گیلان به دلیل آنکه شرایط هوایی اغلب اوقات مرطوب هست، لازم است که دستشویی و حمام اختصاصی برای محلی که می خواهید اقامت داشته باشید نیاز است که وجود داشته باشد. از همین هتل معین در فومن یا هتل هایی که در رشت هستند گزینه های خوبی برای اقامت می باشند. البته در خود صومعه سرا هم ویلاهای جنگلی وجود دارد که می توانید اجاره کردن آن ها هر چند روز که می خواهید در آن ها اقامت داشته باشید. البته پیشنهاد ما این است که به دلیل اینکه شهرستان صومعه سرا فضای بسیار بکر و دیدنی دارد حیف است که بخواهید برای اقامت هتل ها را انتخاب کنید، ترجیحا به سمت اقامتگاه های بومگردی بروید و البته هم ارزان تر هستند و هم شما می توانید با چهره واقعی این شهرستان هم آشنا شوید.
صومعه سرا شهر جدیدی است و به همین علت اکثر ساختمان‌های آن نوساز هستند. فعالیت‌های اقتصادی شهر عمدتاً بر مبادله محصولات کشاورزی روستای اطراف متکی است در محل مناره بازار نزدیک سلجوقیان بر جای مانده‌است این مناره حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد. در اطراف صومعه سرا پل‌ها و امامزاده‌ها و آثار زیادی وجود دارد که بسیاری از آنها دارای ارزش تاریخی هستند.
کشاورزی این شهرستان به سه سیستم آبیاری متکی است رودخانه، سدها و کانال‌های خطوط شبکه آبرسانی و آب‌بندان‌ها. از چهل رودخانه جاری در گیلان بیش از ده رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه سرا جریان دارد که جملگی از ارتفاعات شهرستان‌های ماسال و فومن سر چشمه گرفته و پس از طی مسافتی و عبور از روستاهای متعدد به تالاب انزلی منتهی می‌شوند میزان آبدهی این رودخانه‌ها در تمام طول سال یکسان نیست و معمولاً از اواخر فروردین تا پایان مرداد آب رودخانه‌ها کاهش می‌یابد و همین رودخانه‌ها علاوه بر نعمتی که به مردم ارزانی می‌دارند در مقاطعی از سال با طغیان خود موجب ضرر و زیان خصوصاً به بخش کشاورزی می‌شوند و به‌طور معمول هر ساله شاهد آسیب‌های ناشی از آن هستیم. ۰ شهرستان صومعه سرا با آب و هوای ویژه خود در اقلیم مرطوب و معتدل قرار داشته و دارای باران فراوان با بیش از هزار میلی‌متر در سال می‌باشد. این شهرستان همانند سایر شهرستان‌های گیلان در مقابل رطوبت زیاد از گرمای متوسط و جریان هوای مطبوع برخوردار بوده که بادهای مختلف در آن جریان دارند که شدیدترین آن باد گرم زمستانی که از غرب وزیده و در کوتاه مدت رطوبت منطقه را خشک و موجبات خسارت و بعضاً آتش‌سوزی میشود.
خاک و زمین در شهرستان صومعه سرا به سه گروه تقسیم میشود. خاک تالابی که این خاک در شمال شهرستان و در حاشیه تالاب انزلی تشکیل یافته آب زیر زمینی در این نوع خاک‌ها بسیار نزدیک به سطح زمین و غالباً غرقاب است تا حدودی برای چرای احشام مورد استفاده قرار می‌گیرد و غالباً مراتع را تشکیل می‌دهند. خاک جلگه‌ای که معمولاً از رسوبات رودخانه‌ها به وجود آمده و دارای پستی و بلندی اندکی هستند و بهترین خاک برای کشت انواع گیاهان متداول در منطقه خصوصاً برنج است. صومعه‌سرا در سال ۱۳۹۲ دارای ۲۸ هزار هکتار اراضی زیرکشت برنج بوده‌است، و این در حالی است که از ایام قدیم کشاورزان در این منطقه به کشت برنج اشتغال داشته‌اند که نتیجه آن ظهور چند رقم بومی برنج می‌باشد که در نتیجه انتخاب سنتی توسط کشاورزان حاصل شده‌اند. خاک‌های کوهپایه‌ای که این نوع خاک در دامنهٔ کوه‌های البرز قرار داشته، عمق خاک نسبتاً خوب بوده و معمولاً دارای شیب جنگلی می‌باشند و برای کشت گیاهان مناسب هستند. مقدار هجده هزار هکتار از اراضی شهرستان را جنگل تشکیل می‌دهد که عموماً در ارتفاعات و به‌طور پراکنده در نواحی جلگه‌ای قرار دارند و گونه‌های جنگلی، افرا، بلوط و توسکا در آن دیده میشود، کاشت صنوبر در سالهای اخیر رایج و شهرستان به عنوان بیشترین تولیدکننده این نوع چوب در ایران محسوب میشود.
از ویژگی‌های شهرستان وجود تالاب انزلی در شمال آن است که از نظر زیست‌محیطی، گردشگری و اقتصادی دارای اهمیت ویژه و زیستگاه گونه‌های مختلف پرندگان بومی و مهاجر و انواع آبزیان می‌باشد و به عنوان بزرگترین تالاب دنیا محسوب و دارای توان‌های بالقوه متعدد می‌باشد که یکی از آنها ارزش چراگاهی حاشیه تالاب است و در حاشیه تالاب بین‌المللی انزلی ساکنین زیادی زندگی می‌کنند که اساس معیشت آنان کشاورزی مبتنی بر برنج، صیفی جات، توتون و نیز فعالیت‌های جنبی صید، شکار و دامداری مبتنی بر پرورش گاو و گاومیش می‌باشد. از مهم‌ترین رودخانه‌های که به تالاب انزلی وارد می‌شوند می‌توان به ماسوله رودخان، قلعه رودخان، پسیخان و… را نام برد. همچنین مناطق حفاظت شده سلکه و سیاه کشیم با اعتبار بین‌المللی به عنوان محل امنی جهت زیستگاه پرندگان مهاجر در شهرستان صومعه سرا واقع است. معماری سنتی روستایی در صومعه سرا به تجربه گرانبهای گذشتگان تکیه داشته و هماهنگ با عوامل محیطی پدید آمده‌است که در چگونگی معماری عوامل آب و هوایی همچون باران مداوم، وزش بادها، طبیعت و مواد موجود در دسترس نقشی اساسی دارد و در بعضی مناطق نوع خانه‌ها مانند تلمبار، کندوج و… در ارتباط مستقیم با کار کشاورزی است.
به علت یکسان بودن گونه خاک و اقلیم زبان قسمت اعظم شهرستان در منطقه جلگه‌ای گیلکی و در نواحی کوهپایه‌ای و ارتفاعات تنیان در بخش میرزا کوچک جنگلی و همچنین روستاهای طالش محله، چکوور و لارسر مردم با زبان تالشی و در روستای گاز گیشه به علت تعدد کرد مهاجر (از گذشته‌های دور) با زبان کردی تکلم می‌کنند.
جاذبه های صومعه سرا
هفت‌دغنان: در صومعه‌سرا برای دیدن یک مکان تاریخی و قدیمی سراغی از هفت‌دغنان بگیرید؛ جایی که حتی اسم آن نیز پر معما است. هفت دغنان که به نام کسگر نیز شناخته میشود، شهری قدیمی و تاریخی است که در روزگار خود از رونق و آبادانی برخوردار بوده است. قدمت این شهر به ۱۲۰۰ سال پیش می‌رسد و از آثار ملی صومعه‌سرا به شمار می‌رود. محوطه تاریخی هفت‌دغنان در دهستان ضیابر، روستای بهمبر و منطقه گسکر قرار دارد.
مناره آجری کسگر: مناره‌ی آجری «کسگر» یا مناره‌ی «بازار»، اثری متعلق به دوران سلجوقیان است و از آثار ملی صومعه‌سرا محسوب میشود. این مناره‌ی مخروطی شکل ابتدا ۳۰ متر ارتفاع داشته که بخشی از آن به‌دلیل زلزله در سال ۱۳۶۹ فروریخته است. قطر مناره در پایه هفت متر و در بخش فوقانی ۲٫۳۵ متر است و شکلی مخروطی دارد. جز در قسمت فوقانی که با دو نوار آجرکاری تزئینی شده در سایر قسمت ها کاملاً و بدون تزیین است. مناره کسگر در ۹ کیلومتری غرب صومعه‌سرا و بر سر راه دهکده جاده‌کنار قرار دارد.
کلبه وحشت انزلی: در قسمت شرقی روستای بهمبر و در نزدیکی هفت دغنان، یک کلبه‌ی قدیمی و اسرارآمیز را خواهید دید که داستان‌ها عجیب و غریبی در مورد آن نقل میشود و شما را به یاد فیلم‌های ترسناک و وحشت‌آور می‌اندازد. ماجرای این کلبه از آنجا شروع میشود که چهار پسر در سال ۱۳۶۵ به روستا سفر می‌کنند. آنها تصمیم می‌گیرند که برخلاف تمام حرف‌هایی که در مورد کلبه زده میشود، شب را در آن بمانند. شب که میشود، دو نفر از آنها به‌دلیل اتفاقی نامعلوم از کلبه وحشت پا به فرار می‌گذارند. اما دو نفر دیگری که در آن جا می‌مانند، به سرنوشت غم‌انگیزتری دچار می‌شوند. یکی از آنها در همان کلبه از ترس، جان خود را از دست می‌دهد که دلیل آن هنوز هم مشخص نیست و دیگری که زنده مانده بود، دیوانه میشود و هرگز دیگر به حالت عادی خود برنمی‌گردد. همین ماجرا را درباره سه دختر نیز گفته میشود؛ بعد از چهار سال از اتفاق پسرها، سه دختر به روستای هفت دغنان وکلبه‌ی وحشت می‌روند. می‌گویند که دو روز بعد مردم محلی، دختری را در اطراف کلبه پیدا کرده‌اند. دختر شوکه شده بود و از ترس می‌لرزید. به کمک برخی افراد وارد خانه شدند و دو دختر دیگر را در حالی پیدا کردند که جانشان را از دست داده بودند. علت مرگ هر دو، سکته و مرگ آنی تشخیص داده شده بود. البته سند و مدرکی قطعی در مورد این اتفاقات وجود ندارد. طبیعت زیبا و بکر صومعه‌سرا از دلایل وسوسه برانگیز گردشگران برای سفر به این شهر است؛ جاذبه های طبیعی کمتر شناخته شده که حتماً از دیدن آنها پشیمان نخواهید شد و بعد از دیدن آنها، باز هم دل‌تان هوای سفر به این شهر را خواهد کرد.
تالاب سیاه درویشان: تالاب سیاه درویشان در روستایی به همین نام قرار دارد و از مناطق تحت حفاظت صومعه‌سرا است و از نظر زیست محیطی، گردشگری و اقتصادی دارای اهمیت زیادی است. در این منطقه گونه‌های مختلف جانوری بسیاری وجود دارد و پرندگان بومی و مهاجر مثل کیلار، فیلوش، خوتکای پر سفید و معمولی و لک لک و انواع آبزیان در این سیاه دوریشان زندگی می‌کنند. سیاهدرویشان از توابع تولمات صومعه‌سرا است. برای رفتن به این تالاب باید به‌سمت هند بروید و در مسـیر بـه سمت تالاب حرکت کنید که در اطراف درختان صنوبر و شالیزارها به‌وفور دیده می‌شوند که مسجد پیر ولی وخه نیز در همین مسیر است. سپس از پل رودخانه در پنج کیلومتری روستای سیاهدرویشان عبور کرده و بعد با قایق به تالاب بروید. این تالاب در ادامه‌ی تالاب انزلی قرار گرفته و بهترین فصل برای بازدید از این تالاب فصل‌های بهار و تابستان است که گل‌های زیبای مردابی در آن می‌روید.
تالاب سیاه کشیم: علت نامیدن تالاب با این اسم، به اتفاقی که در سالهای گذشته در آن رخ داده برمی‌گردد؛ یک عروس که در زبان محلی گیشه نامیده میشود در هنگام حرکت از روستای اسفند به‌سمت روستای آبکنار غرق میشود. کشیم نیز نام پرنده‌ای است که هر ساله به این منطقه مهاجرت می‌کند. با توجه به شباهت بین اسم کشیم و گیشه این تالاب سیاه کشیم نام گذاری شده است. تالاب سیاه کشیم به‌دلیل داشتن تنوع گیاهی و جانوری جزو مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار دارد و محل مناسبی برای تولید مثل پرستوهای دریایی است.
تالاب نرگستان: یکی از تالاب‌های شهر صومعه‌سرا، نرگستان است که در روستای نرگستان قرار دارد. نرگه به معنی محل شکار دسته‌جمعی و ستان به معنی جا و مکان است. در گذشته این روستا یکی از مناطق داد و ستد محلی بوده و هر هفته بازار محلی مهمی در آن تشکیل می‌شده است. در کنار اهمیت زیست محیطی این روستا از دلایل دیگر مهم بودن نرگستان شکل‌گیری هسته اولیه‌‌ی نهضت جنگل در این روستا است.
تالاب هندخاله: هندخاله نام تالابی است که از دو کلمه «هند» به‌معنای بزرگ و «خاله» به معنی رودخانه ساخته شده و در زبان محلی رودخانه بزرگ معنی میشود. این تالاب در گذشته تنها راه ارتباطی با تالاب انزلی بوده است. هندخاله در فصل پاییز میزبان پرندگان مهاجر است و برای برگزاری تورهای پرنده‌نگری مکان مناسبی است. تالاب‌های سلکه، نرگستان و سیاه درویشان نیز در این منطقه قرار گرفته‌اند.
پناهگاه حیات وحش سرخانکل: پناهگاه حیات وحش سرخانکل که در محدوده‌ی تالاب بین‌المللی انزلی قرار دارد، در غرب پناهگاه حیات وحش سلکه واقع شده که از طرف شمال به کانال ماهروزه، از جنوب به روستاهای هندخاله و سیاه درویشان، از سمت شرق به رودخانه هندخاله و از طرف غرب به رودخانه‌ی تازه بکنده محدود است. این منطقه پوشیده از آزولا، سه کوله خیز، لاله تالابی و نیزار است و گونه‌ی غالب گیاهی آن را نی و لوئی تشکیل می‌دهد. پرندگان مهاجر نظیر قو، غاز، چنگر و انواع مرغابی‌ها، طاووسک، یلوه و کاکایی نیز در این منطقه زمستان را سپری می‌کنند. ماهی‌های بومی مانند سوف، هشترخان، کپور، سیم، شوک یا اردک ماهی و ماهی‌های مهاجر مثل ماهی سفید، سفید کولی و سیاه کولی نیز از آبزیان این پناهگاه هستند.
پناهگاه حیات وحش سلکه: پناهگاه حیات وحش سلکه در بخش جنوبی تالاب انزلی واقع شده است و دارای دو بخش تالاب و مراتع است. این منطقه از شمال به تالاب از جنوب به حاشیه‌ی مزارع روستاهای هندخاله و صوفیانده از غرب به رودخانه‌ی هندخاله و از شرق به رودخانه‌ی ترابخاله محدود شده است. به‌دلیل مهاجرت پرندگان در فصل زمستان سلکه از مناطق مهم اکولوژیک جهت زمستان گذرانی پرندگان محسوب میشود. انواع قو، غاز، مرغابی‌ها از جمله سرسبز، گیلار، خوتکا، سرحنایی و گونه‌های شکاری مثل سنقر تالابی، عقاب تالابی، در اینجا زندگی می‌کنند.
بازار هفتگی: یکی از مقاصد پرطرف‌دار شهرهای شمالی کشور به‌خصوص در استان گیلان، بازارهای هفتگی و محلی است. سر زدن به بازرهای پر و سر و صدای محلی، بوی ماهی تازه صید شده و عطر سیر و ترشی‌های خوشمزه بهترین ترکیب‌های دنیا می‌تواند باشد؛ به‌ویژه وقتی ببینید خانم‌های گیلکی با لباس محلی رنگارنگشان در حال فروش هستند، همه‌چیز جلوه دل‌انگیزی خواهد داشت. پس در سفرتان به صومعه‌سرا از بازار هفتگی این شهر در روز یکشنبه را فراموش نکنید. در اینجا ضمن خرید کردن با مردمان محلی گپ و گفت‌وگو می‌کنید و با آنها از نزدیک بیشتر آشنا می‌شوید. دوشنبه بازار در ضیابر و گوراب زرمیخ، چهارشنبه بازار در کسما و پنجشنبه بازار در طاهر گوراب و تولم شهر از دیگر بازارهای هفتگی صومعه‌سرا است که برخی از آنها دیگر رونق گذشته را ندارند.
منطقه جنگلی و کوهستانی تنیان: دهستان تنیان منطقه‌ای خوش آب‌وهوا و با طبیعت و چشم‌اندازهای تماشایی است که از سه طرف با کوهستان محصور شده است. این منطقه در واقع تفرجگاهی ییلاقی در صومعه‌سرا به شمار می‌رود که دارای چشمه‌ها، رودخانه‌های زیبا و روستاهای دیدنی است. قرق محله، نارنج پره، لیلکه پشته، سیاه خانی، شانده، لاربسر و خون آبکش، تازه آباد، رشته پلنگان و گیل محله از روستاهای تنیان هستند که هرکدام زیبایی‌های منحصر به خود را دارند. از دیدنی‌های تنیان تالاب آن، غار خونابکش، دشت پلنگان با درختان صنوبر وتوسکا، جنگل روستای سیاه کوه با درختان افرا، بقعه سید علی اصغر و علی اکبر تنیان در روستای سیاه‌خانی معروف به بقعه گردَه‌کوه و امامزاده دوال کوه یا دو عالم کوه از جاذبه‌های مذهبی این منطقه است.
...................................
آرشیو
