چادگان یا چالادگان و یا چاتگان یکی از شهرهای استان اصفهان در مرکز ایران است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان چادگان قرار دارد. بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان چادگان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۴۴۷۶ نفر بوده‌است. شهرستان چادگان در محدوده‌ای به مختصات ۵۰ درجه و ۱۳ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۵۱ دقیقه طول شرقی و ۳۲ درجه و ۳۲ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است؛ بنابراین از طولی معادل ۸/۳۸ دقیقه یا ۹/۵۸ کیلومتر و عرضی معادل ۵۸/۲۵ دقیقه یا ۱/۴۷ کیلومتر برخوردار می‌باشد.
نام باستانی این شهر «پاراتاک» بوده که بعدها به چادگان تغییر پیدا کرد. نام چادگان از دو بخش «چاد» و «گان» تشکیل شده است. چاد کلمه‌ای ترکی به معنای شیار، شکاف و دره و گان، پسوند نسبت است. قرار گرفتن بافت قدیم شهر چادگان در میان دره‌ای کوچک با معنای لغوی آن یکسان است. سابقه تاریخی این منطقه به درستی معلوم نیست، ولی آنچه مسلم است در دوران صفویه با کوچاندن ترک زبانان توسط شاه عباس اول به این ناحیه و نیز به واسطه داشتن موقعیت طبیعی مساعد و نزدیکی به زاینده رود، منطقه آبادی بوده است. اگر به نوشته‌های مورخین رجوع شود، آخرین پادشاه هخامنشی برای گردآوری سپاه به پاراتاک آمده و از این راه با عبور از دهات دیگر به همدان رهسپار شده است. درباره اقامت اسکندر در این محل روایات مختلف است، اما از میزان نفوذ وی در این خطه، می‌توان به همین نکته بسنده کرد که مکانی را که اکنون به صورت روستایی در مجاورت چادگان قرار گرفته به نام وی نام‌گذاری شده و هنوز هم به "اسکندری" معروف است. آنچه مشهور است در این محله پاراتاک به طور کلی منهدم شد و مردم شهر خانه‌های مخروبه خود را رها کرده و در 2 کیلومتری شهر قدیم بنای شهر جدیدی را گذاشتند. با توجه به ستون‌های سنگی شکسته و آجرهای بزرگ و بقایای ظروف سفالی و مفرغی، این نکته واضح است که چادگان دارای تمدنی وسیع بوده است.
مرکز شهرستان در فاصله تقریبی ۱۱۵ کیلومتری غرب مرکز استان واقع گردیده‌است و با مساحت ۱۲۰۰ کیلومتر مربع از سمت شمال و شرق با شهرستان تیران و کرون، از سمت شمال با شهرستان داران، از سمت غرب با شهرستان فریدونشهر و از سمت جنوب با استان چهار محال و بختیاری هم‌مرز می‌باشد. بلندترین و پست‌ترین نقاط ارتفاعی شهرستان به ترتیب برابر ۳۹۱۵ متر و ۱۹۵۰ متر از سطح دریا هستند که بر این اساس ارتفاع متوسط منطقه ۲۹۳۲ متر محاسبه می‌شود، در صورتیکه تراز سطوح ارتفاعی، میانگین ارتفاع شهرستان را بین خطوط تراز ۲۴۰۰ تا ۲۵۰۰ متر نشان می‌دهد.
مهمترین رشته کوه‌های شهرستان در حاشیه شمالی شامل ارتفاعات بزی نو (۲۹۵۲ متر)، در حاشیه جنوب غربی شامل کوه خوربه (۳۰۵۰ متر) و کوه سرچشمه گرگونک (۳۳۰۰ متر)، در حاشیه غربی شامل کوه سفید (۳۲۱۳ متر) و کوه ترکی (۳۰۸۵ متر) و در حاشیه جنوبی شامل کوه برآفتاب (۳۱۴۵ متر) و کوه شیدا (۲۸۴۰ متر) می‌باشند. شیب عمومی منطقه در دو جهت، از سمت شمال به جنوب و از سمت غرب به شرق کاهش می‌یابد. ارتفاع متوسط شهر چادگان ۲۳۱۰ متر محاسبه شده‌است.
شهرستان چادگان بر اساس تقسیمات اشتوکلین که ایران را به نه واحد ساختمانی–رسوبی تقسیم کرده در واحد سنندج–سیرجان قرار گرفته‌است. این واحد در مرز جنوبی خود چسبیده به زون زاگرس مرتفع و هم روند با آن می‌باشد و از دیدگاه جغرافیایی ارتفاعات موجود در شهرستان را قسمتی از سلسله جبال زاگرس (کوه‌های بختیاری) به حساب آورده و به همین جهت از آن به پیش کوه بختیاری نیزیاد می‌شود. پهنه زمین ساختی شهرستان متنوع بوده و تشکیلات دوران‌های مختلف در آن یافت می‌گردد که قسمت اعظم آن را آهک، دولومیت، شیل و ماسه سنگ‌های دوره دوم و رسوبات آبرفتی دوره چهارم تشکیل داده‌است. ساختمان زمین ساختی شهرستان به شکل یک ناودیس به نظر می‌آید که از دو سو توسط تاقدیس‌هایی احاطه گشته‌است. محور ناودیس و تاقدیس‌ها روند شمال غرب به جنوب شرق را حفظ کرده که مطابق با روند عمومی زون سنندج–سیرجان است.
سیستم‌های گسلی موجود نقش مؤثری در عملکرد فرآیندهای فرسایشی و شکل زایی در منطقه ایفا می‌کند. همچنین گسل‌ها و شکست‌ها عامل عمده پدیده انحلال در سنگ‌های سخت آهکی هستند و پدیده کارست و انتقال زیرزمینی آب در بسیاری از نقاط به صورت چشمه‌های کارستی تأمین‌کننده آب منطقه محسوب می‌گردد. گسل رانده زاگرس که یکی از طویل‌ترین و فعال‌ترین گسل‌های کشور قلمداد می‌شود در منتهی الیه جنوب غربی محدوده شهرستان در نزدیکی روستای سرچشمه کوگانک، جایی که رودخانه زاینده رود وارد مرزهای شهرستان می‌شود خودنمایی می‌کند. همچنین سه خط گسله اصلی دیگر، هم روند گسله زاگرس و به صورت پوشیده به ترتیب در امتداد روستای هرمانک، روستای علی‌آباد و محل سد زاینده رود پهنه شهرستان را درمی‌نوردد.
براساس تقسیمات باکر سرزمین ایران به شش حوضه منطقه‌ای تقسیم گردیده که بزرگترین آن حوضه آبی ایران مرکزی است. حوضه مرکزی خود به هفت زیر حوضه از جمله حوضه آبی باتلاق گاوخونی به مساحت ۱۰۲۴۶۲ کیلومتر مربع تفکیک شده، که این حوضه، خود جند حوضه کوچک‌تر مانند حوضه آبی زاینده رود به مساحت ۲۷۵۷۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود. حوضه آبی شهرستان چادگان یکی از زیر حوضه‌های زاینده رود محسوب می‌گردد.
زاینده رود یا زنده رود به‌طور طبیعی از جبهه شمال شرقی زردکوه بختیاری در پای کوه کارکنان واقع در چهلگرد سرچشمه می‌گیرد و در طول مسیر ۳۶۰ کیلومتری خود تا مصب، شعب کوچک و بزرگ بیشماری به آن می‌ریزد. هر چه از سرچشمه به طرف مصب یعنی باتلاق گاوخونی پیش می‌رویم از مقدار آب وارده و تعداد شعب کاسته می‌گردد تا جائیکه بعد از رسیدن به محل سد زاینده رود در ۸۰ کیلومتری شمال شرق سرچشمه کوگانک، شعب دائمی آن قطع می‌شود. اجمالاً مناطق اصلی تأمین‌کننده آب زاینده رود دهستان‌های شوراب، تنگ گزی، چنارود و گرچمبو بوده و شعب آب زری، خوش آب، کوهرنگ (تونل اول و دوم و سوم)، آب چم در، چشمه دیمه، آب خوربه، آب روستا سرچشمه کوگانک، آب خرسانک ممجلاردین و رود اورگان تأمین کنندگان آب زاینده رود محسوب می‌گردند. حجم آورد سالیانه این رودخانه به‌طور متوسط بیش از ۱۴۵۰ میلیون متر مکعب می‌باشد. رودخانه پلاسجان یا اسکندری زهکش نیمی از شهرستان فریدن است که از سه شعبه دامنه، دهق و نهر خلج تشکیل یافته که در حوالی روستای سواران به هم می‌پیوندند و نهایتاً در نزدیکی روستای علی‌آباد (قلعه شاهرخ) در منتهی الیه غرب دریاچه سد زاینده رود به رودخانه زاینده رود ملحق می‌شود.
شهرستان چادگان یکی از مراکز اصلی رصد آخرین خورشید گرفتگی قرن بیستم بود. موقعیت جفرافیایی این شهرستان امکان مشاهده خورشیدگرفتگی کامل را فراهم می‌کرد.[نیازمند منبع] به همین علت شمار زیادی از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی در آخرین خورشیدگرفتگی قرن بیستم در روز ۲۰ مرداد سال ۱۳۷۸ (۱۱ اوت ۱۹۹۹) در چادگان حضور داشتند.
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان چادگان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۴۴۷۶ نفر بوده‌است. زبان اصلی مردم این شهرستان ترکی قشقایی بوده اما کلیه خانوارها زبان فارسی را به صورت کامل آشنایی دارند. در واقع از تعداد ۲۴۱۵ خانوار ساکن در شهر چادگان تعداد معدودی صرفاً به فارسی تکلم می‌نمایند بلکه تکلم محلی ساکنین زبان ترکی قشقایی است و بخش چنارود شمالی و جنوبی و قسمتهایی از بخش مرکزی چادگان به زبان بختیاری تکلم می‌کنند.
اقتصاد این شهرستان بیشتر بر پایه کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و گردشگری است. محصولات عمده آن، گندم، جو، یونجه، دانه‌های روغنی و فراورده‌های باغی شامل سیب درختی، گلابی، زردآلو، حبوبات و سیب‌زمینی است. سیب‌زمینی، حبوبات و میوه‌های آن به دیگر شهرستانهای استان صادر می‌شود. بافت قالی در این منطقه از دیرباز رونق داشته لیکن در سال‌های اخیر کمتر به آن توجه شده‌است.
چادگان از دو بخش چاد و گان تشکیل شده است .چاد(کلمه ای ترکی به معنای شیار،شکاف و دره ) و گان(پسوند نسبت) می باشد.قرار گرفتن بافت قدیم چادگان در میان دره ای کوچک با معنی لغوی آن یکسان است. پیدایش شهر چادگان بر اساس ضرورت های تاریخی یا سیاسی نبوده،بلکه بیشتر به علت شرایط مناسب محیط طبیعی بوده است.وجود رودخانه مهم زاینده رود مهمترین عامل پیدایش شهر چادگان بشمار می آید. آب ، این موهبت الهی در فاصله ۳ کیلومتری جنوب شهر چادگان و آبهای ورودی آن تا سد، جلوه های طبیعی خاص و بی نظیری را بوجود آورده بطوریکه بسیاری از روستاها در مسیر از مناظر دیدنی و زیبا برخوردار است . در ۱۲۰ کیلومتری غرب استان اصفهان،در حاشیه رودخانه زاینده رود و در ۲ کیلو متری شهر چادگان دهکده فرهنگی تفریحی زاینده رود واقع شده است.این دهکده تفریحی که در ساحل دریاچه پشت سد زاینده رود قرار گرفته است،یکی از زیباترین تفرجگاه های استان است . دریاچه زیبای سد زاینده رود که تا 54 کیلومتر مربع وسعت دارد، بزرگترین دریاچه منطقه مرکزی فلات ایران به شمار می رود. در فصل گرما، دهکده تفریحی زاینده رود تا 6 درجه سانتیگراد از اصفهان، بزرگترین کلانشهر مجاورش که در فاصله زمانی یک و نیم ساعته از آن قرار دارد، خنک تر است و از این رو در تابستان روزانه به طور میانگین 14 هزار گردشگر را به سوی خود جلب می کند. دهکده زاینده رود؛ سالانه حدود 800 هزار گردشگر را پذیرا است. وجود امکانات متعددی از تفریحات خانوادگی و دسته جمعی از جمله؛ ماهیگیری، غواصی، پینت بال، قایقرانی، کارتینگ، ماشین شارژی و پل معلق و ... لحظات مفرح و هیجان انگیزی را برای گردشگران رقم میزند. آرامشِ یک استراحتگاه ییلاقی با امنیت کامل و محیطی خانوادگی از نخستین ویژگی هایی است که دهکده فرهنگی تفریحی زاینده رود را برای مسافرانش محبوب کرده است. تنفس در فضای آرام و پاک کوهستانی دهکده، قدمزنی در میان انبوه فضای سبز و گلزارهای پرتعداد، ماهیگیری در ساحل آرام و وسعت آبی دریاچه، به تماشا نشستن انواع گونه هایی گیاهی در گلخانه ای به وسعت 5000 متر مربع، در کنار بهره جستن از امکانات وسیع ورزش هایی چون استخر ساحلی، مانژ سوارکاری، و زمین تنیس و ... تجربه ای واقعی از آرامش را برای شما رقم می زند.
به این شهر جواهر طبیعی اصفهان هم می‌گویند. طبیعت سرسبز این شهر کوچک بسیار متفاوت از بافت کویری اصفهان است. شهر زیبای چادگان در جایی که زمین صاف و بیابانی استان اصفهان به رشته کوه‌های زاگرس می‌رسد، واقع شده است. در مسیر زاینده رود به اصفهان، چادگان اولین شهری است که به چشم می‌آید. آب و هوای معتدل و مرطوب و طبیعت سرسبز و ییلاقی، این شهر را به تفرجگاه جذابی برای مردم منطقه تبدیل کرده است. در سال‌های اخیر جاذبه‌های گردشگری و توریستی زیادی به این شهر اضافه شده و این شهر زیبا را به یک منطقه خاص گردشگری در ایران تبدیل کرده است. آب و هوای شهر چادگان معتدل و مرطوب است. دریاچه زاینده روز از گرمی هوا می‌کاهد و هوایی مرطوب و معتدل برای شهر به ارمغان می‌آورد. به دلیل آب و هوای معتدل، این شهر در تمام فصل‌های سال می‌تواند، مقصد مناسبی برای گردشگران باشد. البته از آن‌جایی که جاذبه‌های طبیعی چادگان زیاد است، بهار آن بسیار زیبا و دل‌انگیزتر خواهد بود، آب دریاچه در این فصل به بیشترین سطح خود می‌رسد و تفریحات آبی رونق پیدا می‌کنند.
این شهر فرهنگ‌های متنوعی دارد و مردم هر فرهنگ محصولی برای عرضه دارند. چادگان ترکیبی از فرهنگ مردم بختیاری، مردم قشقایی و اهالی اصفهان است. اگرچه محصولات دامداری و کشاورزی را می‌توانید به عنوان سوغات از این شهر تهیه کنید اما معروف‌ترین سوغات چادگان اصفهان، قالی و گلیم است.
مرکز شهر چادگان تقریبا در 120 کیلومتری غرب مرکز استان اصفهان قرار دارد. شهرستانهای تیران و کرون در سمت شمال و شمال شرق این شهر قرار دارند. شهر فریدن در شمال غرب این شهر و فریدون شهر در غرب آن قرار دارد. استان چهارمحال بختیاری هم از جنوب با این شهرستان مرز مشترک دارد. اگر از اصفهان به سمت کوه صفه حرکت کنید و در در مسیر ذوب آهن اصفهان قرار بگیرید، پس از تقریبا 120 کیلومتر رانندگی به این شهر زیبا خواهید رسید. بزرگراه شماره 62 که اصفهان را به غرب کشور متصل می‌کند، مسیر حرکت به سمت چادگان است. پس از حدودا 42 کیلومتر رانندگی در این بزرگراه به خروجی شهر چادگان خواهید رسید که بعد از آن حدودا 35 کیلومتر با شهر فاصله دارید. پس از طی این زمان به چادگان خواهید رسید.
شهرستان چادگان فرهنگ‌های گوناگونی را دارا ست و تنها به یک فرهنگ ویژه اکتفا نکرده، بنابراین سوغاتی‌های متنوعی برای ارایه در اختیار دارد. در این شهرستان، می‌توان فرهنگ مردم بختیاری، قشقایی و اهالی اصفهان را شاهد بود. هر کدام از این مردم محصولات ویژه‌ی خودشان را دارند، و چادگان برای محصولات دامداری و کشاورزی خود هم شناخته می‌شود. ولی مهمترین و برجسته‌ترین محصول این شهر، قالی و گلیم است. بافت قالی و گلیم از دیرباز در این شهر رواج داشته و از میان این صنایع دستی، قالیچه‌ها و گلیم‌های بختیاری و قشقایی حسابی شناخته‌شده و پرآوازه هستند. این پرآوازه بودن تا اندازه‌ای است که بسیاری از مردم تنها با انگیزه‌ی خرید این صنایع دستی به چادگان سفر می‌کنند.
جاذبه های چادگان
دهکده تفریحی زاینده رود: دهکده تفریحی زاینده رود یکی از زیباترین تفرج‌گاه‌های استان اصفهان است که در کنار سد چادگان و در ساحل دریاچه پشت سد با امکانات تفریحی فراوان و مناظر زیبا از طبیعت واقع شده است. در این مجموعه امکانات رفاهی از قبیل اسکله قایقرانی، زمین ورزش، مجموعه تجاری، رستوران، چایخانه سنتی و استخر به‌طور کامل راه‌اندازی شده است.
انالوجه: «انالوجه» روستایی از توابع شهرستان چادگان است. انالوجه تا پیش از شهرستان شدن چادگان، جزئی از شهرستان بزرگ‌تر «فریدن» بوده است. مردم این روستا ترک زبان بوده و اصالتا از ایلات شیرازی بوده که در قدیم الایام به این منطقه مهاجرت کرده و سکنی گزیده‌اند. نام اصلی این روستا «ایلچه» و در مرحله بعدی به «ایلانچه» و سپس به «آنالوچه» و در آخر به انالوجه تغییر یافته است.
خانه معظم‌الملک میر پنج: مهمترین جاذبه تاریخی چادگان، خانه «معظم الملک میر پنج» به شماره ثبت ۲۱۸۱۵ است. این ساختمان دارای زیرزمین، تالارها و اتاق‌های وسیع با دیوارهایی مزین به نقوش و آیینه‌کاری‌های ظریف است. تزیینات خانه متاثر از تزیینات قرن گذشته اروپا ولی ساخت آن مطابق با موقعیت جغرافیایی این منطقه بنا شده است. به همین دلیل و به جهت موقعیت کوهستانی منطقه و جلوگیری از ورود سرما، در جلو ایوان اتاق خواب جداره‌ای از شیشه‌های الوان به‌صورت قرینه قرار گرفته‌اند. در مقابل عمارت هم حوضی بزرگ تصویر خانه را با شیشه‌های رنگینش منعکس می‌سازد.
مشهد کاوه: «مشهد كاوه» یكی از دهستان‌های شهرستان چادگان است. این دهستان را با نام‌هایی چون دهستان كاوه، دهستان كاوه آهنگر یا مشهد می‌شناسند. اسم این دهستان «كودلیه» بوده و بعد از قیام كاوه آهنگر نام این دهستان تغییر كرده است؛ زیرا آرامگاه كاوه آهنگر و پسرش در این مكان قرار دارد. این آرامگاه تجلی عشق به ایران زمین كاوه آهنگر یكی از اسطوره‌های تاریخی ایران است. همه اهالی منطقه از پیر تا جوان كاوه را می‌شناختند و روایات مربوط به او را با جزئیات شنیدنی می‌دانستند و به‌درستی بازگو می‌كردند و حتی مهاجران ترك زبان كه از دوران صفوی تا كنون چند نسل در این منطقه زندگی كرده‌اند، آن‌چنان وابستگی به كاوه دارند كه می‌گویند، كاوه هم ترك بوده است! نكته شایان توجه دیگر اینكه هنوز هم پس از گذر هزاره‌ها می‌توان جلوه‌هایی از روحیه دلاوری و جنگجویی و سپاهی‌گری نیاكان مردم منطقه‌ی فریدن را در شیوه‌ی زندگی مردم امروز و حتی بازی‌های محلی كودكان و نوجوانان و جوانان در هر كوی و برزن مشاهده كرد. در هر حال به نظر می‌رسد با توجه به موقعیت مطلوب روستای «كاوه آهنگر» یا «مشهد كاوه» در یك منطقه خوش آب و هوا و دارای جاذبه‌های گردشگری برجسته، رویكرد هرچه بیشتر گروه‌های ایران‌شناسی و گردشگری به دیدار از آرامگاه كاوه آهنگر به‌عنوان نماد قیام ملی ایرانیان در برابر بیگانگان، علاوه بر تقویت روحیه‌ی نیروهای ملی و ایجاد هم‌بستگی بیشتر، موجب رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه خواهد شد.
دریاچه سد زاینده رود: دریاچه سد زاینده رود با مساحت ۴۵ کیلومتر مربع، در مجاورت شهر چادگان در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان قرار دارد. ارتفاع این دریاچه حدود ۲۰۰۰ متر از سطح دریا است. سد زاینده‌رود در سال ۱۳۴۹ خورشیدی روی رودخانه زاینده‌رود در استان اصفهان به‌منظور تأمین بخشی از آب آشامیدنی استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد، تأمین آب کشاورزی حوضه زاینده‌رود، کنترل سیلاب‌های فصلی و تولید برق ساخته شد. حجم مخزن این سد در بیشترین میزان ۱۴۷۰ میلیون مترمکعب و حجم مفید آن ۱۰۹۰ میلیون مترمکعب است. متأسفانه خشک‌سالی‌های سال‌های گذشته حجم آب ذخیره این سد را که تنها منبع تأمین‌کننده آب آشامیدنی ساکنان استان اصفهان و استان‌های همجوار است به‌شدت کاهش داده است. دریاچه سد زاینده‌رود زیستگاه ماهیانی همچون انواع قزل‌آلای رنگین کمان، کپور و زرد است و افراد بسیاری برای ماهیگیری به این منطقه مراجعه می‌کنند.
...............................
آرشیو
