گُتوَند در زبان محلی گتند. این شهر مرکز شهرستان گتوند است و در سال ۱۳۹۵، تعداد ۷۴۰۰۰ تن جمعیت داشته‌است. گُتوَند پیش از این در بخش گتوند شهرستان شوشتر قرار داشت که با ارتقاء بخش گتوند به شهرستان، تقسیمات کشوری آن نیز تغییر کرد. شهرستان گُتوند یکی از شهرستانهای استان خوزستان است. مرکز این شهرستان شهر گتوند است. این شهرستان در آخرین سرشماری، تعداد ۷۴۰۰۰ تن جمعیت داشته‌است.
شهرستان گُتْوَنْد' در شمال شهرستان شوشتر قرار دارد و دارای دو ناحیه دیمچه و عقیلی است. بخش عقیلی خاکی حاصلخیز دارد. همچنین گتوند دارای یک سد تنظیمی به نام سد گتوند و یک سد بزرگ برای تولید انرژی و ذخیره‌سازی آب بنام گتوند علیا است. اکثریت مردم این شهرستان به گویش بختیاری و اقلیتی به زبان عربی تکلم میکنند. سوغات‌شهرستان:خرما-چلتوک(برنج)-ماهی‌شیربُت- کنار‌هندی-رمیله-انواع‌توت‌و...
این شهرستان در مختصات جغرافیایی ۴۸ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی و ۳۲ درجه و ۴ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد و در سال ۱۳۹۱ دارای ۲ بخش، ۵ شهر و ۱دهستان میباشد.
شامل سه بخش بنامهای بخش اول شامل _ سه رِیکَه که خود سِرِیکَه شامل حنه حسنلی (بساک )حُنه خواجه (خواجه باجول موگویی)حُنه خلف (بساک(بسحاق یا بوسحاق تلفظ محلی ابو اسحاق است.) حنه حسینلی، حُنه صفر تقی، حُنه حیدر (شیاس موگویی) حُنه اُستا (سله چین موگویی) حُنه ماجِنی (اصالتا لرستانی) حُنه کَربِلی اصالتاً لرستانی چگینی) وبخش دوم مردم گتوند سه محل شامل لیاسی (الیاسی(حاجیوند.چهارلنگ))، دیرشوند(محله امین_صادق، طیب، ملااحمد(بهداروند_کیارسی)) ، کاید ، صالح وندوحونه آربک یا یاربیک وحونه طوفویا طوفان و بخش سوم مردم گتوند مال بالا یا محله بالا که شامل اولاد امین و اولاد نادعلی و اولاد شامسیر و ...می‌باشند.این معرفی مختصر که در دنباله اسم هر اولاد آمده صرفا جهت شناخت اصل‌و‌نسب است و تمامی محله‌های گتوند(سه‌محل-سِرِیکه-مال‌بالا)لهجه متفاوت از گویش بختیاری دارند و همچنین طایفه سالاروند که درگذشته در گتوند بوده‌اند که در آنجا ازگتوند به سمت کول رآد ،قشلاق ییلاق می‌کرده‌اند ولی اکنون دراستان لرستان زندگی میکنند و قابل ذکر است که بزرگترین تیره آن خواجه میباشد و احتمالاً با خواجه موگویی مربوط است.
دو رودخانه در این منطقه جریان دارد یکی رودخانه بزرگ کارون که از کوه‌های بختیاری سرچشمه گرفته و در ابتدای ورود به جلگه خوزستان به شمال گتوند می‌رسد که توسط سد عظیمی مهار شده و زمین‌های بخش مرکزی و بخش عقیلی را آبیاری نموده و کانال عظیم منشعب از آن جهت تأمین آب مصرفی شرکت کشت و صنعت کارون و صنایع جانبی آن نیز به سمت دیمچه روان است. رودخانه شور یکی دیگر از رودهایی است که در جنوب گتوند از کارون جدا می‌شود و بعد از طی مسافتی در خاک عقیلی و گذشتن از جنوب روستای دشت بزرگ از سمت جنوب شرقی وارد دهستان جهانگیری از توابع شهرستان مسجدسلیمان می‌شود. از این رودخانه با مهارت خاصی نمک تولید میکنند در منابع قدیم این رود به شور زن مرده یا زنگ مرده مشهور است.
گُتوَند از شهرهای لر نشین استان خوزستان است. این شهر مرکز شهرستان گتوند است و در سال ۱۳۸۵، تعداد ۲۱٫۵۴۷ نفر جمعیت داشته‌است. گتوند پیش از این در بخش گتوند شهرستان شوشتر قرار داشت که با ارتقاء بخش گتوند به شهرستان، تقسیمات کشوری آن نیز تغییر کرد. شهرستان گُتوند یکی از شهرستانهای استان خوزستان است. مرکز این شهرستان شهر گتوند است. این شهرستان در سال ۱۳۸۵، تعداد ۵۹٫۲۶۱ نفر جمعیت داشته‌است. گُتْوَنْد’ در شمال شهرستان شوشتر قرار دارد و دارای دو ناحیه دیمچه و عقیلی است. بخش عقیلی خاکی حاصلخیز دارد. همچنین گتوند دارای یک سد تنظیمی به نام سد گتوند و یک سد بزرگ برای تولید انرژی و ذخیره‌سازی آب بنام گتوند علیااست.
مردم این شهر به زبان لری بختیاری تکلم میکنند. مردم گتوند متعلق به قوم لر و شاخه بختیاری می‌باشند. طوایف بختیاری ساکن در گتوند به شرح زیر می‌باشند: بساک، بهداروند، خواجه، حسنکی، جلکانی، کاله، لک و مقامی.
طوایف بخش عقیلی عبارت اند از: تیره‌های مختلف بختیاری، مهاجرین لرستانی و اصفهانی و اعراب، این طوایف عموماً عبارتند از: بهداروند، بلیوند، گله، تردی، بامدی، بابادی، موری، منجزی، زلکی، کایدانی، اورک، دیناشی، مش مرداسی، آل جمالی، گشتل، اسیوند، سومالی، زنگنه، قره باغی، شیاسی، عرب طریفی، عرب کمری، مهاجرین لرستانی، جعفری، حسنی، سهرو (سهرابی) و غیره. عربهای منطقه در زمان جنگ ایران وعراق به گتوند مهاجرت کردنند وعمدتا از شهرهای هویزه وبستان هجرت کرده‌اند.
خود شهرستان گتوند دارای سه محله مشهور میباشد: ۱- محله بالا ۲- سریکه ۳- سه محل؛ که رابطه خوب و صمیمی بینشان برقرار میباشد.
همه ساله خانم ها دریکی از شنبه یاچهارشنبه‌های ماه رجب نمازشاه پریان رابا آدابی خاص به جامی آورند و شکرکنجدهای متبرک شده رابه همسایگان هدیه می‌دهند. هنگام فوت شخصی در این شهر همه مردم شهر برای تشیع پیکره متوفی گردم هم می آیند و به همراه تشیع جنازه موسیقی فولکریک و بسیار غمگینی به همراه خواننده ای محلی مراسم خاکسپاری انجام میگردد بیشتر شعرهای خواننده محلی در خصوص صبر و استقامت خانواده داغدار و بزرگی و شکوه متوفی میباشد.
گتوند داراي جاذبه هاي طبيعي، تاريخي، تفريحي و فرهنگي بسيار در نقاط مختلف خود است. قلعه رستم (شيخ سليمو)، تپه باستاني چغا، گچ سنگي، سنگ اژدها (برد اژدها)، آسياب‌هاي راك، گلو گرد، كوه طبل خانه و دخمه ها (خرفخانه) از جمله آثار و بناهاي تاريخي شهرستان گتوند و امامزاده محمد بن زيد، بقعهٔ شا سليمان، دو پيرون، سوز پوش دو پيرون، بقعهٔ اميرالمؤمنين دو پيرون، شامراد يا شابوالحسن، بقعهٔ علي ولي، بقعهٔ قنبر علي، بقعهٔ پير احمد گتوند، بقعهٔ شاه خراسان بقعهٔ امام ضامن ، بقعهٔ شازده قاسم، بقعهٔ حضرت عباس، بقعهٔ علي مال حيدر، بقعهٔ علي سماله، امامزاده ضامن در بخش عقيلي و قدمگاه امام علي(ع)( علي پهونده) در صالح شهر و بقعهٔ سلطان ابراهيم نيز از جمله مكان‌هاي مذهبي اين شهرستان هستند. عمارت مجيدخان و مهري خانم، بقعه بشر حافي و سرعلي در نهر شاهي و آرامگاه دكتر قيصر امين‌پور شاعر معاصر، از ديگر جاذبه‌هايي است كه در سفر به گتوند براي بازديد گردشگران در دسترس هستند. همچنين در اين سفر، سر زدن به بخش عقيلي با باغ هاي مركباتش را نبايد از دست داد.
جاذبه هاي گتوند
رودخانه كارون و شور: دو رودخانه كارون و رودخانه شور دو رودخانه بزرگي هستند كه با گذر از ميان شهرستان گتوند، جاذبه گردشگري بي نظيري را ايجاد كرده اند. رودخانه كارون كه از كوه هاي بختياري سرچشمه مي گيرد، بخش عقيلي را آبياري و كانال عظيم منشعب از آن نيز با تامين آب شركت كشت و صنعت كارون به سمت بخش ديمچه روان است. رودخانه شور در جنوب گتوند از كارون جدا شده و پس از طي مسافتي در خاك عقيلي و گذشتن از جنوب روستاي دشت بزرگ، از سمت جنوب شرقي وارد دهستان جهانگيري از توابع شهرستان مسجدسليمان مي‌شود.
دره انار يا اناري: منطقه گردشگري دره انار كه به دره اناري نيز معروف است، در بخش مركزي و در 25 كيلومتري مركز شهرستان گتوند قراردارد كه با دماي بسيار مطبوع و خنك در فصل گرم سال، يكي از مناطق ديدني و گردشگرپذير استان خوزستان به شمار مي آيد. چشمه سارها، درختان انار و انجير و انواع گياهان دارويي در كنار چشمه ها، ديواره هاي سرسبز ، بوته زارها، گونه‌هاي گياهي و درختچه هاي وحشي، زيبايي‌هاي اين منطقه گردشگري را دو چندان كرده است. آب جريان در اين دره سرسبز ، بسيار خنك و گوارا بوده و گونه هاي مختلفي از انواع ماهيان نيز در چشمه هاي اين دره به چشم مي خورد. وجود چشمه هاي فراوان در دل كوه و ريزش مداوم آن در دره، باعث ايجاد حوضچه هايي شده و اين نقطه را به مكان مناسبي براي تفريح و شناي گردشگران تبديل كرده است.
منطقه گردشگري دره انار گتوند به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و جاذبه‌هاي ممتاز و متنوع هميشه به عنوان يكي از قطب‌هاي گردشگري شهرستان گتوند و استان خوزستان مطرح بوده و مورد توجه قرار گرفته است.
پل پرزين: پل‌پرزين دره ي وسيع و زيبا در دل شهرستان گتوند بوده كه با وجود چشمه‌هاي فراوان و آبشارهاي زيبا، تجربه اي فرح بخش را براي بازديد كنندگان رقم مي‌زند. ' پرزين ' در شرق گتوند قرار داشته و چون از روي اين دره، پلي آهني مي گذرد، به آن پل پرزين مي گويند. در دره ي پرزين، علاوه بر مشاهده چشمه هاي متعدد و آبشارهاي زيبا با سنگ هاي قنديل بسته، دالان هاي طبيعي، پونه، گل و گياهان طبي نيز مشاهده مي شود. پل پرزين به دليل هواي مطبوع در گرماي طاقت فرساي خوزستان، هر ساله گردشگران بسياري را به خود جذب مي كند.
سد تنظيمي گتوند: سد گتوند سد تنظيمي گتوند در ١١ كيلومتري پايين دست سد بزرگ گتوندعليا بر روي رودخانه كارون احداث شده وعلاوه بر آبياري 34 هزار هكتار از اراضي تحت پوشش، يكي از جاذبه هاي گردشگري خوزستان است. اين سد به عنوان بلندترين سدخاكي كشور بر روي رودخانه كارون احداث شده و با چشم اندازي زيبا همه ساله در ايام نوروز پذيراي بيش از 15گردشگران از سراسر كشور است.
ديگر جاذبه هاي طبيعي گتوند: ساحل رودخانه كارون در سراسر شهرستان گتوندف باغات مركبات و بيشه زارها از ديگر جاذبه هاي طبيعي گردشگري شهرستان گتوند در شمال استان خوزستان به شمار مي روند.
بقعه سوز پوش: اين بقعه كه در روستاي دو پيرون قرار دارد، داراي گنبدي از نوع مضرس و بنايي به ابعاد 22 در 25متر و داراي حياطي است كه در آن قبري ديده نمي شود . طبق اعتقادات مردم بومي ، مرده را در اين بقعه و حياط آن دفن نمي نمايند و باور دارند كه زمين اين بقعه مرده نمي پذيرد و چنانچه مرده اي در آن زمين دفن شود زمين دهان باز مي كند و جسد مرده را به بيرون مي اندازد . اتاق بقعه 6Ï4 متر و به سبك تقليد ابتدائي از اواخر صفوي ست .
قلعه رستم يا سليمو : اين قلعه در شمال روستاي گتوند و بر روي تپه اي در مدخل دره و در كنار بستر رودخانه خشكي قرار گرفته است. در اين مكان، چند ديواره قلوه سنگي با گچ و مقاديري مصالح ساختماني كهنه به جا ماندهو با توجه به موقعيت مناسب قلعه براي نگهباني و امور قلعه داري و نظامي، احتمالاً در گذشته قلعه نظامي منتهي اليه جلگه خوزستان بوده است. گفتني است اين قلعه در ميان مردم به «محل زندان» شهرت دارد.
تپه چغا: تپه باستاني چغا از جمله تپه هاي بسيار مهم در سطح ايران است كه در ورودي شهرستان گتوند و مشرف به رود كارون ، نمايانگر پيشينه تاريخي شهر و بخشي از هويت و ديرينگي تمدن در اين منطقه است. براساس آجرهاي كتيبه دار بدست آمده از سطح تپه ، اين اثر را زيگوراتي متعلق به اونتاش گال شاه ايلام خوانده اند كه شامل يك كاخ دو طبقه، هفت معبد، يك معبد مخصوص ملكه و شش معبد براي خدام و افراد ديگر بوده و چهار هزار سال پيش براي همسر ˈاونتاش گالˈ پادشاه ايلام ساخته شده است. تپه چغا كه يكي از دو اثر ملي شهرستان گتوند است، در دهه 50 خورشيدي توسط هيات فرانسوي به سرپرستي هنري رايت بررسي باستان شناسي شد و در دهه 70 خورشيدي نيز توسط مهدي رهبر مورد گمانه زني قرار گرفته كه حاصل آن كشف قسمتهايي از دو آرامگاه با ورودي قوسي شكل و آثاري از يك كوره سفالگري بود.
استودان ها : استودانهاي مشرف به سد تنظيمي مربوط به دوران ساساني هستند. واژه استودان از دو بخش آستو ( استخوان ) و دان ( جايگاه ) تشكيل شده و به معني نگهداري استخوان بوده كه مرتبط با سنت تدفين زرتشيان و متعلق به دوره ساسانيان است . استودانهاي سد تنظيمي گتوند 13 عدد بوده كه در بدنه صخره اي مشرف به رود كارون احداث شده و در سه بخش ديده مي شوند: استودانهاي ضلع شرقي 6 عدد ، استودانهاي مركزي 5 عدد و استودانهاي غربي 2 عدد هستند . ورودي اين استودانها مستطيل شكل بوده كه در برخي از آنها آثار كلون و پاشنه در را مي توان مشاهده كرد . برخي از آنها به يكديگر مرتبط بوده و به هم راه دارند و در برخي نيز در كف دخمه فضاي قبر مانندي به شكل مستطيل حفر شده كه در كنار آن سكوهايي قرار دارد . از ويژگي خاص استودانهاي سد تنظيمي تراكم استخوان در برخي از آنهاست كه نشان از تدفين بيشتر از يك مرده و همچنين نشان از تداوم تدفين در آنها است. اين دخمه ها تحت عنوان گوري و بردگوري نيز در محل معروف هستند . *تفريحگاه شيخ سليمان و قلعه رستم تفريحگاه شيخ سليمان و قلعه رستم مچون تكه اي از بهشت در دل كوه هاي زاگرس از دو مسير كوهنوردي يا قايق سواري قابل دسترسي است. قلعه رستم مربوط به دوران ساساني در شمال شهرستان گتوند و در بالاي كوهي به نام رستم قرار دارد . قلعه از سمت غرب به رود كارون و از سوي شمال و شرق به كوههاي زاگرس و در سمت جنوب به دشت عقيلي محدود بوده و موقعيتي غير قابل نفوذ دارد . مصالح به كار رفته در پوشش ها و بدنه سازي ها از سنگ كنگلومرا با ملات گچ و بخشهايي از آن ساروج است. بيشتر فضاهاي قلعه از بين رفته و تنها بقايايي از ورودي ها و بخشي از برج و باروي جنوبي آن و نيز آثار سدي كه در وسط اين مجموعه كه بر روي مسيل آبهاي فصلي قرار دارد، برجاست كه به نظر مي رسد سد براي ذخيره آب مصرفي قلعه بوده است . طول كلي ديوار موجود و برج و باروي ضلع جنوبي در حدود 150 متر و به ضخامت تقريبي 2 متر است. مورخان و سياحاني چون شرف الدين علي يزدي (مورخ قرن 9 ) آرتور كريستين سن ، هنري لايارد ، هنري راولينسون و امام شوشتري از اين قلعه با نام انوشبرد يا زندان فراموشي در دوره ساساني ياد كرده اند .
آرامگاه قيصر امين پور: قيصر امين پور، شاعر و استاد فقيد دانشگاه، از مؤسسان حوزه ي هنري و دفتر شعر جوان و در دوره هايي دبير شعر هفته نامه ي سروش و سردبير ماهنامه ي ادبي - هنري سروش بود. سروده هاي او در طول زندگي نه چندان طولاني اش بين مردم جايگاه خاصي پيدا كرد. آرامگاه او در «گُتوَند» واقع شده، شهري كه چندان شناخته شده نبود و نيست، اما قرار گرفتن آرامگاه اين شاعر در آن بارها بحث هايي ايجاد كرد و نامش رو بر سر زبان ها انداخت. توسعه گردشگري گامي مهم در راستاي توسعه اقتصادي شهرستان گتوند است و با توجه جاذبه هاي بسيار گتوند مي توان گفت كه اين شهرستان ظرفيت تبديل شدن به يكي ازقطب هاي گردشگري استان خوزستان را دارد. مردم و مسوولان شهرستان گتوند پيش از آغاز تعطيلات نوروزي با بسيج امكانات و نيز پاكسازي و زيبا سازي شهر ، خود را براي استقبال از مسافران نوروزي آماده كرده اند.
پل پرزین: کیارس، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان گتوند در استان خوزستان ایران است.در نزدیکی روستای کیارس منطقه ی تفریحی پل پرزین قرار دارد.این مکان تفریحی در واقع دره ای است که سرسبز و خنک و دارای آبشارها وبرکه هایی زیبا و دیدنی ست.این مکان بخاطر هوای مطبوعش در گرمای طاقت فرسای خوزستان گردشگران بسیاری را جذب میکند. در شرق گتوند دره ای وسیع اما فرح بخش به نام “پرزین” وجود دارد که در این دره علاوه بر مشاهده چشمه های متعدد و آبشارهای زیبا با سنگ های قندیل بسته می توان دالان های طبیعی، پونه ، گل و گیاهان طبی را مشاهده کرد.چون از روی این دره پلی آهنی می گذرد به این منطقه پل پرزین می گویند. دسترسی به دره پرزین به دلیل برخورداری از جاده آسفالته گتوند به لالی به راحتی امکان پذیر است. در میانه دره پرزین آبشاری با سنگ چینی های طبیعی و زیبا وجود دارد که منظره ای دلنواز را پیش روی گردشگران قرار می دهد.
....................................
آرشیو
