نیر یکی از شهرهای استان اردبیل ایران است. این شهر در ۳۰ کیلومتری شهر اردبیل و ۲۰ کیلومتری شهر سرعین واقع شده‌است. این شهر دارای چشمه‌های آب متعدد میباشد که معروفترین آن تفرجگاه بولاغلار میباشد. این چشمه دارای آبی گواراست که در بخشی از آن پرورش ماهی هم انجام می‌شود. از جمله جاذبه‌های دیگر شهر نیر وجود آبگرم‌های متعدد با خاصیت درمانی میباشد که معروفترین آنها سقزچی، گل، قینرچه و بورجلو میباشند که درجه حرارت بعضی از آنها تا ۵۶ درجه سانتیگراد نیز ثبت شده‌است و جهت درمان امراض پوستی مفید تشخیص داده شده‌است. وجود منطقه زیبای بولاغلار در این شهر، آب و هوای خنک و طبیعت سبز و دلچسب فصول بهار و تابستان حاکی از پتانسیل مطلوب شهرستان برای گردشگری و توریسم است.
دوران ماقبل تاریخی نیر از روی آثار بجا مانده در منطقه و دوران تاریخی منطقه (دهکده، معابد و دژهای صخره‌ای که در دل زمین کنده شده‌اند) قابل مطالعه‌است. به طور کلی کثرت معماریهای صخره‌ای در منطقه که یادمانهای ماندگار و پایداری از زمان کهنند اولین وسیله شناخت پیشینه تاریخی نیر میباشند و دوم متون تاریخی اعم از سالنامه‌های آشور و اورارتو و متون هخامنشی است که نشانگر تحولات تاریخی در آن روزگار پرتلاطم هزار ساله‌است. اطلاق لفظ زیکرتو در عصر مادها و اوایل هزاره اول و لفظ ساکارتی در عصر هخامنشی به معنی (سرزمین ساکنان در غارهای سنگی)، وجود معابد میترائیسم و نیز اشارات متون اوستا بر وجود بناهایی مثل دژ زیر زمینی و نیز متون شاهنامه که سرشار از چنین اشاراتی است مؤید قدمت این منطقه‌است. متون دوران اسلامی نیز موضوع فوق را تأیید می‌کند. چرا که در صحبت از اردبیل در کتاب معتبری چون احسن التقاسیم (قرن ۴ هجری) اشاره به این نکته شده‌است که «بیشتر خانه‌ها را در زیر زمین ساخته‌اند». بنا به نوشته بلاذری: «نیر دیهی بود و کوشک کهنه و درهم شکسته‌ای داشت. مرّبن عمر موصلی طایی در آنجا فرود آمد و بنیاد نهاد و پسرانش را در آن سکنی داد که به ظن قوی، اینان کوشکهایی در آن قریه بنا کردند و به صورت شهری درآوردند که احتمالاً باید همان قریه نیر باشد؛ و بازار جابروان را بنیاد نهاده، برزگش ساختند.» یکی از پسران مرّبن علی از سرکشان آذربایجان بود و در سال ۲۱۲ هجری محمد بن حمید طوسی او را دستگیر ساخته به بغداد فرستاد ولی او بار دیگر به آذربایجان برگشته و به حکمرانی خود پرداخت ابن خردابه در کتاب مسالک و ممالک (تألیف سالهای ۲۳۰–۲۳۴) او را خداوند جابروان و نیریز می‌خواند. جابروان یکی از شهرهای آذربایجان بوده و یاقوت حموی می‌نویسد که در نزدیکی نریز (نیر فعلی) بوده ولی از بلاذری نقل شده که در نریز و در نزدیکیهای اردبیل بوده‌است. طبق اظهار نظر مطلعین نام اصلی آن نرسی بوده‌است و چنین مشهور است که نرسی پادشاه مشهور ساسانی آن را آباد کرده‌است. این نام در نوشته‌های قدیمی این شهر دیده شده‌است.
همه ساله در مرداد ماه جشنواره آش‌های محلی درمنطقه بولاغلار برگزار می‌شود که سبب حضور جمعیت کثیری از مسافران و شرکت کنندگان در مسابقه می‌شود. در این جشنواره فرهنگی و هنری انواع آش‌های ایرانی و محلی استان اردبیل از قبیل آیران آشی (آش دوغ)، گیلدیک آشی (آش نسترن وحشی)، اریشته آشی (آش رشته)، آش کشک، آش گوجه، اوماج آشی، سوتلی آش (آش شیر)، آش دیشتیک، آش میوه، یاوان آش، آش حلیم، آش کلم، سوپ، خشیل (کاچی)، یارما آشی، آش آبغوره، آش ماست چکیده، آش جو، آش شله قلمکار، آش کشک، شله زرد و ایمام آشی (آش امام) تهیه و عرضه می‌شود. سوغات مهم این شهر کره و پنیر و عسل و سرشیر میباشد همچنین فرش و گلیم بافی دستی در میان زنان منطقه رایج میباشد.
شهر تاریخی نیر در استان اردبیل قرار دارد و آثار تاریخی زیادی در آن قرار گرفته اما بیشتر به‌واسطه جاذبه‌های طبیعی مانند چشمه‌های آب گرم و آب سرد، که خاصیت درمانی دارند، شناخته شده است. چند منطقه نمونه گردشگری برای رفاه حال گردشگران ساخته شده است تا هنگام سفر به شهر نیر از تمام امکانات آنها استفاده کنند.
ارتفاع شهر نیر از سطح دریا حدود 1500 متر است و در مسیر اتوبان اردبیل سراب قرار گرفته است. این شهر حدود 35 کیلومتر با اردبیل فاصله دارد. و با شهرهای با سراب، میانه، و کوه سبلان همسایه است. آب و هوای این شهر در زمستان بسیار سرد و در تابستان خنک است. میزان بارندگی سالانه در آن حدود 350 میلی‌متر است و همین میزان بارش باعث رونق کشاورزی و کشت و کار شده است.اقتصاد این شهر بر پایه کشاورزی، دامپروری، شیلات، گردشگری و معادن است، مردم آن اکثراً شیعه هستند و زبان آنها آذری است. این شهرستان دارای آثار تاریخی مانند، انبار نظامی گلستان، قلعه‌های كورائيم و دابانلو، پناهگاه غار، انبار اباذر، دژ زیرزمینی و کاروانسرا شاه عباسی است. برای رسیدن به شهرستان نیر باید اول خود را به اردبیل برسانید سپس از جاده سراب به اردبیل مسیری 38 کیلومتری را در 40 دقیقه طی کنید تا به شهرستان نیر برسید.
وجود آبگرم هايي نظیر قينرچه، بورجلو، سقزچي، ولي عصر و قره شيران كه درجه حرارت بعضي از آنها تا 56 درجه سانتيگراد نيز ثبت شده است و جهت درمان امراض پوستي، جلدي واعصاب مفيد تشخيص داده شده است، وجود منطقه زيباي بولاخلار در مجاورت شهر نير، آب و هواي خنك و طبيعت سبز و دلچسب فصول بهار و تابستان حاكي از پتانسيل مطلوب شهرستان براي گردشگري و توريسم است و در راستاي اين امر كار احداث دهكده توريستي سبلان نير در محل آب گرمهاي بورجلو و قيينرجه به مساحت 110 هكتار آغاز شده است. توسعه توريسم در منطقه بدنبال خود بخش خدمات منطقه را تقويت خواهد كرد و درآمد مردم منطقه را افزايش داده و موجبات اشتغال رافراهم خواهد آورد. رودخانه هاي هميشه جاري بالغلو، آغلاغان و كمال آباد كه از دامنه هاي كوهستاني سبلان سرازير مي شوند و چشمه سارهاي منحصر به فرد كه جلوه زيبايي رابه منطقه داده موجب شده بهترين ماهي قزل آلاي منحصر بفرد قرمز كشور بطور طبيعي در رودخانه اين شهرستان پرورش يابد سد عظيم يامچي علاوه بر تامين آب مي تواند يكي از مراكز توريستي و پرورش ماهي باشد. پس از دماوند معروفترين كوه آتشفشاني ايران كوه سبلان است نعمات و بركات الهي دراين كوه و رشته كوه هاي اطراف، درياچه و قله هاي هرم يك، دو و سه و چشمه سارهاي بي نظير آغلاغان، گورگور، لاي، كندوان و… همراه با رستني هاي بسيار زيبا و حيوانات و پرندگان قابل شكار چون قوچ، ميش، كل بز، كبك و… هستند. آثار تاريخي وباستاني، قرار گرفتن درمسير ترانزيتي استان اردبيل و آذربايجان شرقي و نزديكي با مركز اين دو استان و در داخل شهرستان، نزديكي مطلوب مراكز تفريحي و توريستي به يكديگر استعداد و فرصت مناسبي را براي رشد بخش خدمات و توريسم فراهم نموده است .
جاذبه های نیر
پل قرمز : پل تاریخی قرمز روی رودخانه نیر قرار گرفته. قدمت این پل به دوران صفوی بازمی‌گردد و در زمان شاه عباس ساخته شده. پایه‌های این پل از جنس سنگ است و باقی بنا با آجرهای قرمز‌رنگ ساخته شده و به همین دلیل نام آن را پل قرمز گذاشته‌اند. قیرمیزی کورپی از طراحی هنرمندانه و اصولی برخوردار است و یکی از بهترین پل‌هایی است که در زمان صفویان ساخته شده است. پل قرمز چهار دهانه طاقی بزرگ و سه دهانه طاقی کوچک دارد. در یکی از ستون‌ها نیز سنگ‌نوشته‌ای قرار دارد که با نام خداوند مزین شده است. این پل در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
دهکده سبلان : دهکده توریستی سبلان از شناخته‌شده‌ترین منطقه‌های نمونه گردشگری در استان اردبیل است که در شهر نیر قرار گرفته. این مجموعه تفریحی به دلیل چشمه‌های آب گرم متعددی مانند قمیش تی، داش آلتی، قینرجه و برجلو که معروفترین آن‌هاست مورد استقبال گردشگران قرار گرفته است. دمای آب چشمه برجلو ۵۳ درجه سانتیگراد است و برای درمان بیماریهای عضلانی، دردهای مفصلی و روماتیسم مناسب است. دهکده سبلان با مساحت ۱۱۰ هکتاری و امکانات رفاهی بسیاری مانند هتل ۳ و ۴ ستاره، هتل‌آپارتمان، رستوران، مرکز خرید، استخرهای روباز جداسازی‌شده، مرکز لجن‌درمانی و پارکینگ آماده خدمت‌رسانی به گردشگران است.
دهکده صخره ای اباذر : دهکده تاریخی و صخره‌ای اباذر نزدیک به روستای اباذر فعلی قرار دارد. واحدهای این روستا که معماری صخره‌ای دارند در ارتفاعات بنا شده‌اند. با اینکه این واحدها نزدیک به روستا و در ارتفاعات هستند اما تا فاصله چند قدمی دیده نمی‌شوند و کاملاً مخفی‌اند. ۱۳ واحد ساختمانی صخره‌ای در این منطقه وجود دارد که تعدادی از آنها منفرد و بعضی دیگر از چندین قسمت تشکیل شده است. برای ورود نور به واحدها نیز دریچه‌هایی در نظر گرفته شده بوده و نور را به داخل واحدها هدایت می‌کرد. اشیاء تاریخی که در این محل کشف شده‌اند مربوط به دوران پیش از اسلام‌اند.
قلعه بوینی یوغون : در فاصله 11 کیلومتری مرکز شهر نیر روستایی به نام کور عباسلو قلعه قدیمی 3000 سالهای وجود دارد که مربوط به اوایل دوران هخامنشیان است. این قلعه با سنگ‌های بزرگ روی یک صخره ساخته شده است و گفته می‌شود که در دوران اشکانی و جنگ‌های ایران و روم از رونق فراوانی برخوردار بوده است. در بخش جنوب غربی قلعه آثاری از یک آسیاب سنگی قدیمی نیز به چشم می‌خورد.
کاروانسرای شاه عباسی : به فرومان شاه عباس صفوی در آن دوران یک کاروانسرا در فاصله 10 کیلومتری شهرستان نیر در گردنه سایین و به سبک 4 ایوانی ساخته شده است. این کاروانسرا دارای 24 اتاق جهت مبادله کالا، هشت شترخوان، بار انداز، سه حجره، حیاط و هشت تالار مستطیل شکل است. امروزه این کاروانسرا را می‌توانید در 200 متری جاده اردبیل-مشگین شهر مشاهده کنید. همچنین یک قبرستان کوچک قدیمی نیز در نزدیکی آن قرار دارد و برای ساخت آن از مصالح بومی در منطقه استفاده شده است. این کاروانسرا در سال 1362 با شماره ملی 1653 در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است.
رودخانه بالخلی: بالخلی چای ( رودخانه بالیخلو ) از جمله رودخانه های دائمی استان اردبیل است که از گردنه بالخلی «جنوب غربی شهر نیر» حدفاصل دو رشته بزقوش و سبلان سرچشمه می گیرد. سرشاخه های مهمی نظیر برجلوچای، سقزچی چای، آغلاغان، جوراب چای، درویش چای، لاطران چای و…. در مسیر به رودخانه بالخلی پیوسته و آنرا پرآب می سازند.میزان آبدهی این رودخانه در محل گیلان ده اردبیل ۸۶ میلیون متر مکعب و دبی لحظه ای آن ۲۶ متر مکعب در ثانیه است. حوزه آبریز آن ۱۶۰۰ کیلومتری مربع است و در محل پل الماس میزان آبدهی آن ۱۱۶ میلیون متر مکعب است. در مخروطه افکنه رودخانه بالیقلی چای، روستاهای پر جمعیت و آبادی استقرار یافته اند. وجه تسمیه بالخلی چای (رودخانه ماهی دار) بیانگر زیست انواع ماهیان در این رودخانه است که عبارتند از قزل آلای خال قرمز، سس ماهی، ماهی سیاه، شاه کولی، همچنین این رودخانه زیستگاه دائمی پستاندار آبزی (سمور آبی) و زیستگاه عبوری و فصلی انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است.این رودخانه از وسط شهر اردبیل می گذرد و سرانجام در شمال اردبیل به رودخانه قره سو تخلیه می شود. طول این رودخانه ۷۵ کیلومتری است که ۵۰ کیلومتر آن در کوهستان و ۲۵ کیلومتر دیگر در جلگه جریان دارد.
آبشار گور گور آلوارس: آبشار گورگور آلورس نیر در موقعیت جغرافیایی E475329 N381038 در استان اردبیل واقع است. آبشار گور گور آلوارس در یکی از زیباترین نقاط طبیعی استان یعنی کوه سبلان قرار دارد و همراه با دیگر عناصر زیبا و بدیع طبیعی مانند یخچال های دایمی، چشمه های آب گرم و آب های معدنی، فضایی مناسب و دلپذیر برای علاقه مندان به زیبایی های طبیعت پدید آورده است. آبشار گور گور آلوارس با جمع شدن آبهای جاری از برفها وچشمه های ییلاقات آیقار، عربلو، اجیرلو، گورگور و جلودارلو در دره گورگور رودخانه کرکری را تشکیل میدهد. در این منطقه، آب چشمه های منطقه سبلان به هم پیوسته و در شیب تندی به پایین سرازیر می شود. چشمه گورگور از جمله چشمه های مشهور منطقه سبلان می باشد. این چشمه در دره آلوارس یا قزل گوللر که یکی از عریض ترین و باصفاترین دره های سبلان است، در ارتفاع ۲۴۲۰ متری از سطح دریا واقع شده است. آبدهی این چشمه بسیار بالا بوده و آب از خلل و فرج دیواره صخره ای مشرف به دره با فشار بیرون می آید.آبشار گور گور آلوارس نظر به شیب تند مسیر تا رسیدن به رودخانه بستر آبشار مانندی را طی می کند و با توجه به موقعیت تفریحی و تفرجی و ورزشی دره قزل گوللر و احداث پیست اسکی روی برف آلوارس در آن چشمه و آبشار گورگور نیز با دارا بودن آب و چشم انداز و فضای سبز جالب از نظر گردشگری را دارد. این منطقه در ۲۰ کیلومتری شهرستان نیر واقع است.
منطقه نمونه گردشگری سقزچی: این منطقه در قسمت جنوب غرب در فاصله حدود ۵ کلیومتری شهر نیر و نزدیک روستای سقزچی با منظری بسیار زیبا و مشرف به شهر نیر و سد یامچی که در نمای شمالی آن کوه زیبای سبلان زیبایی دو چندان به آن بخشیده است قرار دارد . در این منطقه به غیر طبیعت بسیار زیبا دو دهنه آبگرم معدنی به نامهای ایستی سو و دیب سیز گل قرار گرفته که در حال حاضر به صورت سنتی مورد استفاده قرار می گیرد این آبها از دسته آبهای کلرو سدیک و بی کربناته می باشد و برای درمان درد های عصبی و رماتیسم و بیماریهای پوستی بسیار مفید می باشند این منطقه از مناطق نمونه گردشگری شهرستان نیر محسوب می شود که در تاریخ ۹/۳/۸۸ با درجه ملی مورد تصویب دولت قرار گرفت در حال حاضر این منطقه برای ایجاد مجتمع های آبدرمانی مدرن و تاسیسات گردشگری و تفریحی و اقامتی به یک شرکت خصوصی واگذار گردیده است تا موجبات شکوفایی منطقه را در آینده نزدیک به خصوص در صنعت توریسم فراهم نماید .
روستای ایلانجیق: روستای ایلانجیق در ۹ کیلو متری غرب نیر در کنار جاده ارتباطی نیر به سراب قرار گرفته این روستا دارای طبیعتی زیبا با باغ های بکر و طبیعی می باشد رود خانه بالقلو از میان باغ های بهشتی این روستا عبور می نماید همچنین این روستا دارای دو دهنه آبگرم معدنی به نام های حمام دره سی و ایستی سو میباشد که این آبگرم ها از دسته آبهای کلروسدیک و بیکربناته میباشند و درجه حرارت آنها به ترتیب ۳۳ و ۴۸ می باشند و برای درمان دردهای عصبی و رماتیسم مفید میباشند. این منطقه در تاریخ ۹/۳/۸۸ به عنوان منطقه نمونه گردشگری با درجه استانی مورد تصویب دولت قرار گرفته است.
مسجد جامع بیداخوید: این بنا در مقابل زیارتگاه شیخ علی بنیمان در ۲۴ کیلومتری شهرستان نیر و ۵۷ کیلومتری جنوب غربی یزد واقع گردیده و از مساجد نیمه قرن نهم هجری است که در مجاورت آرامگاه مذکور بنا گردیده است . بنا دارای نقشه ساده و مشتمل بر فضای گنبدخانه مربع و شبستان مستطیل شکلی است . فضای گنبدخانه به ابعاد تقریبی ۵×۵ متر و شبستان مستطیل شکل به ابعاد تقریبی ۳×۵/۷ متر است . در سه ضلع گنبدخانه ، شاه نشین بزرگی با بالکن هایی قرار دارد که با کاشی های شش ضلعی آبی روشن تزیین شده است . فضای مربع گنبدخانه توسط قوس های دیواری، فیلپوش های زوایا و دو ردیف مقرنس کاری میان آنها به کثیرالاضلاع تبدیل گردیده و گنبد بر آن قرار گرفته است
سد یامچی: این سد که در ۵ کیلومتری شهر نیر قرار دارد، در مدت هشت سال با سیصد میلیارد ریال سرمایه‌گذاری از سال ۱۳۷۴ آغاز شده و در سال ۱۳۸۲ به پایان رسیده است. حجم آب ذخیره شده در این سد ۹۵ میلیون مترمکعب میباشد در حال حاضر از آب این سد برای تامین آب شرب شهر اردبیل و آبیاری اراضی پائین دست سد استفاده می شود طول تاج این سد ۸۳۰ متر، عرض آن ۱۲متر و ارتفاع آن از پی ۶۷ متر میباشد. این سد می تواند سفره های زیرزمینی آب را تقویت کند. ارتفاعات اطراف سد و نیز طبیعت زیبای اطراف آن مکانی مناسب برای تفریح و استراحت میباشد. که در دور دوم سفر ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد به عنوان منطقه نمونه گردشگری با درجه ملی مورد تصویب قرار گرفت .
....................................
آرشیو
