رواندا با نام رسمی جمهوری رواندا کشوری است کوچک در مرکز آفریقا. پایتخت آن کیگالی است. رواندا کشوری است سرسبز و با آب و هوای استوایی در منطقه دریاچه‌های بزرگ آفریقا. خاطره قتل‌عام توتسی‌ها در آن در سال ۱۹۹۴ هنوز در اذهان باقی‌مانده‌است. به دنبال قتل‌عام سال ۱۹۹۴ دادگاهی به نام دادگاه بین‌المللی کیفری برای رواندا تشکیل شد. این کشور با اوگاندا، بوروندی، جمهوری دموکراتیک کنگو و تانزانیا همسایه است.
حدود ۷۰۰ سال قبل قومی از نژاد حامی (کوشی) از سوی منطقه اتیوپی و سومالی به سوی جنوب سودان کوچ کرده و در نهایت در منطقه فعلی رواندا و بوروندی و بخشی از اوگاندا ساکن شدند این افراد گله دار بودند و بومیان هوتو نیز که خود از مهاجران غرب آفریقا بودند به کار کشاورزی اشتغال داشتند با ورود استعمار به این منطقه تضادهای قومی میان این دو تیره فزونی گرفت و در دو نوبت به قتل‌عام منجر شد که آخرین آن سال ۱۹۹۴ بود که شورشیان طرفدار اوگاندا هواپیمای رئیس جمهور هوتو را سرنگون کردند. در مقابل سکوت مجامع بین‌المللی و غرب این جنایت اتفاق افتاد و هزاران نفر کشته شدند. از سال ۱۸۹۴ کنفرانس برلین این منطقه تحت نام تانگانیکای آلمان در اختیار آلمان قرار گرفت. شکست آلمان در جنگ جهانی اول منجر به تقسیمات مستعمره‌های آفریقایی آلمان شد. رواندا به بلژیک واگذار شد. رواندا در ۱۹۶۲ سرانجام از بلژیک مستقل شد. در آوریل ۱۹۹۴ آغاز نسل‌کشی در رواندا بود که به‌دنبال سرنگونی هواپیمای رئیس جمهور هوتو-تبار صورت گرفت. این حادثه بر تحولات بوروندی و کنگو نیز تأثیر عمیقی گذاشت.
نسل‌کشی
در ۶ آوریل سال ۱۹۹۴، هواپیمای حامل جووینال هابیاریمانا، رئیس جمهوری وقت رواندا که از اعضای قبیله هوتو بود، و سیپرین نتاریامیرا، رئیس جمهوری بوروندی، در اثر شلیک موشک زمین به هوا در نزدیکی فرودگاه کیگالی، پایتخت رواندا، سقوط کرد. در پی کشته شدن رئیس جمهوری، هوتوهای تندرو این واقعه را به مخالفان توتسی نسبت دادند و به حملات گسترده علیه اقلیت قومی توتسی و هوتوهای میانه‌رو دست زدند. قتل‌عام رواندا یکصد روز به طول انجامید تا سرانجام نیروهای شورشی، که افراد توتسی در آن اکثریت داشتند، توانستند کنترل اوضاع را در دست بگیرند. گفته می‌شود که در خلال این یکصد روز، حدود هشتصد هزار تن از افراد قبیله توتسی و هوتوهای میانه‌رو به دست هوتوهای افراطی کشته شدند. تسلط شورشیان بر اوضاع به فرار حدود دو میلیون تن از اعضای قبیله هوتو به کشور زئیر (جمهوری دمکراتیک کنگو) منجر شد. با میانجیگری بین‌المللی، جنگ داخلی پایان یافت و دولت سازش ملی زمام امور را در دست گرفته‌است. قتل‌عام رواندا پی‌آمدهای سیاسی گسترده‌ای در پی داشته‌است و جامعه جهانی و سازمان ملل متحد به دلیل خودداری از مداخله به موقع برای خاتمه آن مورد انتقاد بوده‌اند. لوران کابیلا رهبر چپ گرای کنگو موفق شد با کمک دولت توتسی رواندا و با کمک اوگاندا در سال ۱۹۹۷ دیکتاتور زئیر به نام موبوتو سسه سوکو را سرنگون نمایند.
روآندا با مساحت ۲۶٬۳۳۸ کیلومتر مربع (۱۰۱۶۹ مربع مایل) از کشورهای کوچک آفریقای مرکزی است. روآندا از نظر بزرگی ۱۴۸ کشور جهان است. این کشور چند درجه پایین‌تر از خط استوا واقع شده‌است. سرزمین روآندا تپه‌ماهورهای زیادی دارد که پوشیده از چراگاه و کشتزار است. در شمال غرب کشور منطقه‌ای آتشفشانی قرار دارد که از آن رشته‌کوهی به سمت جنوب شرق ادامه می‌یابد. در منطقه یادشده کوهی به نام کاریسیمبی قرار دارد که با ۴۵۰۷ متر بلندترین نقطه کشور است. خط جدایی دو حوضه آبریز رود نیل با رودخانه کنگو از ناحیه‌ای در غرب کشور و از ارتفاع ۲۷۴۳ متری می‌گذرد. از سمت دامنه‌های غربی رشته‌کوه یادشده، زمین‌ها به سراشیبی می‌روند و این سراشیبی تا دریاچه کیو و دره رود روزیزی ادامه می‌یابد. این منطقه جزئی از دره بزرگ آفریقا به‌شمار می‌آید. تپه‌های شرق رشته‌کوه، هموارترند و منظره تپه‌ماهورهای این منطقه با شیبی آرام به دشت‌ها و مرداب‌ها و دریاچه‌های مرز شرقی کشور می‌پیوندد. به خاطر این مناظر است که روآندا با نام «کشور هزار تپه» معروف شده‌است. سرچشمه اصلی رود نیل در جنگل نیونگوه روآندا واقع شده و آب این سرچشمه از طریق رودهای مووگو، نیابارونگو، و کاگرا به دریاچه ویکتوریا در تانزانیا می‌ریزد.
تولید ناخالص داخلی این کشور 9709 میلیون دلار است. چهار میلیون و ۶۰۰ هزار نفر نیروی کار آن را تشکیل می‌دهند که ۹۰ درصد آن‌ها در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند. ۶۰ درصد از رواندایی‌ها زیر خط فقر زندگی می‌کنند. نرخ تورم در این کشور در سال ۲۰۰۷ میلادی ۸ درصد بود. محصولات صادراتی رواندا شامل قهوه، چای، چرم و قلع است که به کشورهای چین (۳/۱۰درصد)، آلمان (۷/۹ درصد) و آمریکا (۳/۴ درصد) صادر می‌شود. محصولات وارداتی آن شامل مواد غذایی، ماشین‌آلات و تجهیزات، فولاد، محصولات پتروشیمی، سیمان و مواد ساختمانی است که از کشورهای کنیا (۶/۱۹ درصد)، آلمان۹/۷(درصد)، اوگاندا (۸/۶درصد) و بلژیک (۱/۵درصد) وارد می‌شود.
جمعیت این کشور ۱۱٬۶۸۹٬۶۹۶ نفر با میانگین سنی ۷/۱۸ سال است. امید به زندگی برای زنان ۵۱ سال و برای مردان ۵۶/۴۸ سال است. ۵/۱ درصد از مردم این کشور به بیماری ایدز مبتلا هستند. ۸۴ درصد از مردم هوتو و ۱۵ درصد توتسی هستند. مذهب ۵۶ درصد از مردم این کشور مسیحی کاتولیک است. نزدیک به پنج درصد از مردم هم مسلمان هستند. زبان‌های رسمی این کشور شامل زبان کینیارواندا، فرانسوی و انگلیسی است.
اقوام هوتو و توتسی اقوام اصلی رواندا هستند. تنش‌های قومی در رواندا امری تازه نیست. در رواندا میان اکثریت هوتو و اقلیت توتسی همواره اختلاف نظر وجود داشته‌است، اما دشمنی میان آن‌ها از زمانی که این کشور به سلطه استعمارگران درآمد به‌طور چشم‌گیری افزایش یافت. آلمان‌ها در رواندا سیاستی را در پیش گرفتند که اقلیت توتسی که از تبار حامی هستند و نسبت به اکثریت هوتو قدبلندتر ثروتمندترند و پوست روشن‌تری دارند از امکانات بهتر زندگی و قدرت بیشتر برخوردار شدند. این سیاست توسط بلژیکی‌ها که سرپرستی مستعمره رواندا را بعد از جنگ جهانی اول بر عهده داشتند و مبلغان مسیحی کلیسای روم که از سده ۱۹ در اروپا حضور داشتند، ادامه پیدا کرد. در واقع، شباهت‌های میان دو قوم هوتو و توتسی زیاد است. آن‌ها به یک زبان گفت وگو می‌کنند و مکان زندگی و سنن آن‌ها نیز مشترک است. بر اساس یک فرضیه تقسیم‌بندی هوتو و توتسی فاقد ریشه‌های نژادی است و در سالهای میانی دوران استعمار بر اساس توانگری مالی ساکنین منطقه ایجاد شده‌است. در این تقسیم‌بندی کسانی که مالک بیش از پنج راس دام یا معادل ان بوده‌اند یا دارای ریشه‌های فئودالی قوی و ارتباط بهتر با استعمارگران بلژیکی بوده‌اند توتسی و سایرین هوتو نام نهاده شده‌اند. اما زمانی که استعمارگران بلژیکی در سال ۱۹۱۶ وارد این کشور شدند، هوتوها و توتسی‌ها را دو موجودیت مجزا از هم تلقی کردند و حتی شناسنامه‌ها را بر اساس قومیت دسته‌بندی کردند.
استعمارگران بلژیکی توتسی‌ها را قومی برتر بر هوتوها دانستند و توتسی‌ها خشنود از منزلت برتر خود، به مدت بیست سال پس از آن تاریخ در مقایسه با همسایگان هوتوی خود از سطح بهتر آموزشی و شغلی بهره‌مند شدند. با افزایش تدریجی حس انزجار در میان هوتوها، رشته‌ای از شورش‌ها در سال ۱۹۵۹ رخ داد. در آن زمان، بیش از ۲۰ هزار توتسی کشته شدند و بسیاری دیگر به کشورهای همسایه بوروندی، تانزانیا و اوگاندا گریختند. پس از آنکه بلژیک در سال ۱۹۶۲ این مستعمره را ترک کرد و استقلال را به رواندا بازپس داد، هوتوها جایگاه خود را به دست آوردند. تصویری که در سالهای بعدی از توتسی‌ها ترسیم شده، همواره حاکی از این بوده‌است که این قوم نقش سپر بلا را در همه بحران‌های رواندا برعهده داشته‌است.
زبان اصلی زبان مردم، روآندایی یا Kinyarwanda است و از آنجا که طی استعمار زبان‌های آلمانی و فرانسوی بر این کشور حاکم بود تا مدت‌ها پس از استقلال نیز مردم به این زبان‌ها صحبت می‌کردند البته امروزه مردم به هر سه زبان مسلط هستند. 85 درصد جمعیت این کشور را اقوام هوتو ، 14 درصد را اقوام توتسی و 1 درصد را اقوام توا تشکیل می دهند.
موسیقی و رقص بخش جدایی‌ناپذیر سنت‌ها، جشن‌ها، دورهمی‌ها و داستان‌سرایی‌ها در روآندا است. معروف‌ترین رقص سنتی شامل سه بخش است که بخش اول (رقص گاو) توسط خانم‌ها، بخش دوم (رقص قهرمانان) توسط مردان و بخش سوم زدن طبل است که باز هم توسط مردان انجام می‌شود. هنرهای سنتی و صنایع دستی کابرد زیادی در زندگی روزمره دارند. سبدهای بافته‌شده و کاسه‌ها از جمله این صنایع دستی پرکاربرد هستند. روآندا تاریخ غنی در ادبیات نوشتاری ندارد در عوض دارای سنت شفاهی قوی است که شامل شعرها و داستان‌های قدیمی می‌شود. واقعه قتل عام باعث پدید آمدن ادبیات و نویسندگان جدیدی شد. فیلم‌های بسیاری نیز براساس این واقعه ساخته شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به فیلم هتل روآندا (نامزد اسکار)، دست دادن با شیطان (Shake hands with the Devil)، زمانی در آوریل (Sometimes in April) و شوتینگ داگز (Shooting Dogs) اشاره کرد.
قهوه این کشور بسیار معروف و خاص می باشد . برای اولین بار مبلغان مذهبی در سال ۱۹۰۴ قهوه را به رواندا وارد کردند و تقریبا در سال ۱۹۳۰ تولید قهوه‌ای که بیشتر آن کیفیت مرغوبی نداشت در رواندا آغاز شد. تمام قهوه رواندا در منطقه‌ی مرکزی این کشور، نزدیک به کیگالی (Kigali) و در غرب آن کشت می‌شود؛ در حالی‌که منطقه‌ی شرقی کشور یک پارک ملی حفاظت‌شده است و قهوه در آن کشت نمی‌شود. در گذشته تمام مراحل تولید و صادرات قهوه‌ی رواندا به شدت تحت کنترل دولت بود و سهم ناچیز و ثابتی هم از صادرات قهوه‌ی شسته‌نشده به کشاورزان می‌رسید. در سال ۱۹۹۴ نسل‌کشی گسترده‌ای در رواندا اتفاق افتاد و طی آن ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون نفر کشته شدند. صنعت قهوه رواندا بعد از این نسل‌کشی تاریخی خصوصی شد و در سال ۲۰۰۰ با کمک پروژههای کمکی و آموزشی مثل «پرل» (PEARL) نسل جدیدی از کشاورزان قهوه تربیت شدند که تحولی در روش‌های کاشت و فرآوری قهوه در رواندا ایجاد کردند. این پروژههای آموزشی معمولا با هدف کمک به توسعه‌ی کشورهای آسیب‌دیده با سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی راه‌اندازی می‌شوند. نسل جدید کشاورزان آموزش‌دیده در رواندا ایستگاه‌های تخصصی فرآوری قهوه ساختند و آزمایشگاه‌هایی برای کافی کاپینگ؛ نیز شرایط مزرعه‌ها را به‌گونه‌ای طراحی کردند که کشاورزان کنترل و نظارت بیشتری بر فرآیند تولید قهوه داشته باشند و در نتیجه قهوه‌ی با کیفیت‌تری تولید کنند. با همین تحولات، قهوه‌ی عادی و نامرغوب جای خودش را به قهوه‌ی باکیفیت و تخصصی داد و تحت استانداردهای تجارت منصفانه مزرعه‌های قهوه‌ی رواندا نظام و روش‌های کشت و فرآوری‌شان را تغییر دادند. در رواندا ۴۰۰هزار خانواده به کاشت قهوه مشغولند و امروز این کشور نهمین تولیدکننده‌ی بزرگ قهوه‌ی عربیکا در آفریقاست که حدود ۴۵۰،۰۰۰ کشتزار کوچک با میانگین مساحتی کمتر از یک هکتار (حدود ۱۶۵ درخت به ازای هر کشاورز قهوه) و در مجموع ۲۸،۰۰۰ هکتار زیر کشت قهوه دارد. طعم شیرین قهوه‌ی مرغوب رواندا به شیرینی کاراملی نیشکر شبیه است با رگه‌های ادویه‌هایی از جمله میخک و دارچین و آل‌سپایس (allspice). آل‌سپایس فلفل شیرین فرنگی است که دانه‌های شبیه به فلفل سیاه دارد و طعم آن را می‌توان ترکیبی از دارچین، جوز و میخک توصیف کرد. قهوه‌ی رواندا ویژگی‌هایی دارد که تا حدودی شبیه به دیگر قهوه‌های شرق آفریقا مثل زیمبابوه و کنیا است.
فکت های رواندا
1- رواندا نخستین کشور جهان است که اکثریت نمایندگان مجلس آن از زنان تشکیل شده‌است (پس از رواندا پارلمان‌های سوئد و کوبا قرار دارند). پس از نسل‌کشی رواندا، مردم این کشور بیش از پیش به انتخاب زنان گرایش پیدا کرده‌اند.
2- بیشتر اهالی روآندا دارای مذهب کاتولیک هستند اما پس از قتل عام بسیاری به پروتستان و عده کمی به اسلام گرویدند.
3- آشپزی محلی روآندا از محصولات کشاورزی چون موز، موز سبز، لوبیا، کاساوا، سیب‌زمینی شیرین و حبوبات تهیه می‌شود. سیب‌زمینی که توسط آلمانی‌ها و بلژیکی‌ها به مردمان روآندا معرفی شد، در آشپزی محلی کاربرد بسیاری دارد. افرادی هم که نزدیک رودخانه زندگی می‌کنند و به ماهی دسترسی دارند از تیلاپیا در تهیه غذا استفاده می کنند.
4- قهوه تخصصی رواندا با عمر تقریبا پانزده ساله، امروزه جایگاه مهمی در صنعت قهوه تخصصی دنیا دارد. جوایز بین‌المللی می‌گیرد و از مشتری‌های ثابت‌اش می‌توان به استارباکس، گرین مونتین کافی (Green Mountain Coffee)، اینتلیجنتسیا (Intelligentsia) و کانتر کالچر کافی (Counter Culture Coffee) اشاره کرد
5- رواندا یکی از پنج کشور برتر در زمینه بیشترین پیشرفت اجتماعی و اقتصادی از سال 2000 بوده است.
6- پیشرفت روز افزون رواندا باعث شده است که به این کشور لقب سنگاپور آفریقا را بدهند. از جمله اقدامات اخیر این کشور در زمینه پیشرفت ، راه اندازی تاسیسات ملی بازیافت زباله الکترونیکی ، راه اندازی FabLab (فب‌لب یک آزمایش‌گاه کوچک ساخت دیجیتال است) ، نصب بیش از 5000 کیلومتر کابل نوری ، ایجاد مرکز حمایت از کار آفرینان رواندا و هدف گذاری تبدیل اقتصاد کشور به یک اقتصاد مقاوم ، آینده گرا و پایدار است
7- رواندا به طور مداوم به هدف 7 درصد رشد اقتصادی سالانه رسیده است و از ثبات سیاسی نسبی برخوددار است اما هنوز مشکل پایین بودن سرانه تولید ناخالص داخلی را دارد.
آشنایی با کشورها (8) : کیریباتی
آشنایی با کشورها (7) : قرقیزستان
آشنایی با کشورها (6) : گرنادا
