اختصاصی طرفداری - فوتبال هر روز پیچیده تر می شود و هر روز روش های جدیدی در بخش های گوناگون آن توسط سرمربیان ارائه می شود. وظیفه تاکتیک نویسان در سراسر دنیا، مطالعه و بسط دادن این روش ها و بیان این پیچیدگی ها به زبان ساده تر برای علاقه مندان و هواداران فوتبال است.
اوضاع خیلی پیچیده تر از آن چیزی است که در صفحه تلویزیون می بینید یا بعدها ویدیوی صحنه های مختلف آن را تماشا می کنید. بخش اعظمی از حرکات گروهی یا حتی انفرادی بازیکنان در طول مسابقه در فوتبال مدرن از پیش طراحی شده است و هر کدام مربوط به عنوان و روش مشخصی می شود. در وب سایت طرفداری سعی کرده ایم به بهانه های مختلف به توضیح مفصل این روش ها و مثال های مربوط به آن بپردازیم (اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا و اینجا).
در این یادداشت در حالی به بررسی و توضیح یکی از مهم ترین مسائل تاکتیکی فوتبال مدرن می پردازیم که نمونه آن حتی در منابع خارجی نیز به ندرت یافت می شود و تنها در معتبرترین و عالی رتبه ترین کلاس های مربی گری روی آن بحث و بررسی صورت می گیرد. راه های مختلف رسیدن به «superiority» و انواع مختلف آن مسئله ای است که مدت هاست نقل محافل فنی گوناگون است و سعی می شود تا مسائل مربوط به آن در آکادمی ها از همان سنین پایه در بازیکنان نهادینه شود. بزرگ ترین مربیان فعلی دنیا بیش ترین زمان ممکن را در راه رسیدن به «superiority» صرف می کنند و حتی سیاست های نقل و انتقالاتی تیم خود را نیز روی بازیکنانی متمرکز می کنند، که توانایی خوبی در این زمینه دارند.
پیش از اینکه وارد انواع مختلف «superiority» شویم، لازم است ابتدا به توضیح کلی این مفهوم و نقشش در فوتبال مدرن و زمین مسابقه بپردازیم. پپ گواردیولا، سرمربی فعلی منچسترسیتی، یکی از مهم ترین افرادی است (شاید حتی مهم ترین) که طی دهه اخیر روی مفهوم «superiority» و تکامل آن نقش داشته است. بر خلاف تصور عامیانه که سبک بازی سرمربی اسپانیایی را در تیم های تحت هدایتش «تیکی تاکا» عنوان می کنند، فوتبالی که پپ گواردیولا ارائه می دهد به «Juego De Posicion» میان تاکتیک نویسان و مربیان معروف است. وقتی او به آلمان رفت و این سبک را به بایرن مونیخ انتقال داد، تاکتیک نویسان آلمانی به آن «Positionsspiel» گفتند و حالا که او به انگلیس آمده، تاکتیک نویسان انگلیسی به آن «Positional play» می گویند.
یکی از مهم ترین اصول «Positional play» رسیدن به مفهوم «superiority» در زمین مسابقه است و این مسئله تبدیل به یکی از اصول کلیدی در این سبک از بازی شده است. مفهوم «superiority» را اگر بخواهیم در یک واژه خلاصه کنیم، بهترین واژه، «برتری» است. به این معنی که در این سبک سعی می شود تا بازیکنان در کنار یکدیگر همواره نسبت به حریف، در موضع "برتر" قرار داشته باشند. چه از لحاظ تعدادی، چه از لحاظ موقعیتی و چه از لحاظ کیفیتی.
گواردیولا برای رسیدن به این برتری زمین مسابقه را مطابق شکل زیر به 20 قسمت تقسیم می کند. زمین تمرینی او دقیقا به همین شکلی است که می بینید. هر یک از این 20 قسمت شرایط، تابلوهای ممنوعه و وضعیت خاص خودش را دارد. به عنوان مثال بازیکنان نباید به طور همزمان بیش از 3 منطقه افقی در یک خط را اشغال کنند. این مسئله در مورد بیش از 2 منطقه عمودی در یک خط نیز صدق می کند. به این معنی که اگر بازیکنی وارد منطقه چهارم افقی در یک خط شد و آن را اشغال کرد، یک بازیکن باید بلافاصله از یک منطقه افقی دیگر خارج شود تا بار دیگر به طور همزمان 3 منطقه افقی در یک خط توسط بازیکنان اشغال شده باشد. تمامی این قوانین برای رسیدن به یک مسئله است: «superiority».
مفهوم «superiority» خود به سه بخش مختلف تقسیم می شود:
«Numerical Superiority» - «Positional Superiority» و «Qualitative Superiority».
در این یادداشت علاوه بر توضیح مقدمات و مفهوم کلی «superiority» به بیان «Numerical Superiority» می پردازیم و با ذکر مثال های مختلف آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
یکی از مهم ترین انواع مفهوم «superiority»، مربوط به «Numerical Superiority» می شود. نوعی که پپ گواردیولا تاکید فوق العاده زیادی روی آن حین بازی سازی و در فاز تهاجمی دارد و بخش اعظم تقسیم بندی 20 قسمتی او نیز مربوط به تاکید روی همین مسئله می شود. برای توضیح این مفهوم ابتدا به تعریف ساده و کلی این مفهوم به همراه چند مثال می پردازیم و در ادامه فلسفه اصلی آن را همراه با مثال های مختلف مورد بررسی قرار می دهیم.
«Numerical Superiority» به معنای ساده یعنی رسیدن به برتری عددی در نقاط مختلف زمین، علی الخصوص در «half spaces» (توضیح مفصل فنی در مورد این فضا از زمین فوتبال). داشتن برتری عددی در فاز تهاجمی و در فضاهایی مشخص و تمرین شده باعث می شود تا ابتکار عمل را در اختیار داشته باشید و بتوانید حملات با کیفیت تری را روی دروازه حریف طراحی کنید.
برای درک بهتر مفهوم ابتدایی «Numerical Superiority» لازم است تا مثال های مختلفی را با یکدیگر مرور کنیم. به تصویر زیر دقت کنید که طراحی فرضی از دو حریف در زمین مسابقه است. فرض کنید که تیم قرمز مالکیت را در اختیار دارد و بازیکن شماره (4) توپ را به بازیکن شماره (3) پاس می دهد. به نحوه قرارگیری بازیکنان تیم قرمز در سمت راست نسبت به هم تیمی ها و همچنین نسبت به بازیکنان حریف دقت کنید. فضایی که با بیضی مشکی مشخص شده، بخشی از سمت راست زمین است که تیم قرمز در این قسمت دارای «Numerical Superiority» نسبت به تیم آبی است. این یک مثال عینی و ساده برای درک کامل این مفهوم است. در این شرایط، تیم قرمز ابتکار عمل را در یک فضای مفید در فاز تهاجمی در اختیار دارد و می تواند همراه با انتخاب های بیشتر و با کیفیت تر، حمله موثرتری را ترتیب دهد: مصاف 2 بازیکن تیم قرمز با 1 بازیکن تیم آبی در یک فضای مهم و تاثیرگذار در فاز تهاجمیِ تیم قرمز. بازیکن شماره (11) تیم آبی بازیکن صاحب توپ را پرس می کند، بازیکن شماره (4) قرمز مطابق تصویر توپ را به مدافع راست خودی (بازیکن شماره 3) پاس می دهد. مدافع چپ تیم آبی (بازیکن شماره 3) مطابق انتظار رو به پرس بازیکن صاحب توپ می آورد و در یک مصاف 2 در مقابل 1 بازیکن شماره (3) قرمز توپ را به بازیکن شماره (7) خودی پاس می دهد تا این بازیکن از سمت راست فرار کند.
به یک مثال دیگر از همین ترکیب این بار در مرکز زمین (نزدیک به منطقه شماره 14) دقت کنید. بازیکن شماره (4) تیم قرمز این بار توپ را به بازیکن شماره (6) خودی پاس می دهد. در مرکز زمین با دریافت توپ توسط بازیکن شماره (6) قرمز یک مصاف 3 در برابر 3 شکل گرفته است. سه بازیکن تیم قرمز در برابر سه بازیکن تیم آبی. اما با ورود مهاجم نوک تیم قرمز (بازیکن شماره 9) به منطقه ای که با مربع مشکی مشخص شده تیم قرمز دارای «Numerical Superiority» می شود. یک جا به جایی ساده از بازیکن شماره (9) باعث شد تا تیم قرمز در یک منطقه مشخص در فاز تهاجمی دارای برتری عددی 4 در برابر 3 شود.
حالا به بیان چند مثال عینی و مصداقی در مورد «Numerical Superiority» در رقابت های مختلف می پردازیم و سپس جزئی تر روی فلسفه این مفهوم متمرکز می شویم. همان طور که گفتیم، پپ گواردیولا یکی از بهترین افراد برای مطالعه روی انواع مختلف «superiority»، علی الخصوص «Numerical Superiority» است.
به تصویر زیر دقت کنید که از دیدار منچسترسیتی مقابل منچستریونایتد در الدترافورد انتخاب شده است. به مرکز زمین دقت کنید. زینچنکو در نقش «False full-back» (توضیح مفصل فنی پیرامون این نقش) مطابق انتظار به مرکز زمین متمایل شده و کنار فرناندینیو قرار گرفته است. جلوتر از آن ها نیز گوندوعان و داوید سیلوا حضور دارند تا 4 بازیکن منچسترسیتی در مرکز زمین در برابر 2 هافبک یونایتد در فضایی که مشخص شده، صف آرایی کنند. این نمونه بارز «Numerical Superiority» است که گواردیولا همواره سعی می کند در تیم هایش به آن دست پیدا کند.
به تصاویر زیر نیز دقت کنید که از دیدار منچسترسیتی برابر واتفورد انتخاب شده است. داوید سیلوا در زمین حریف آغازگر حمله منچسترسیتی می شود (تصویر اول) و در ادامه می بینیم که چگونه سرخیو آگوئرو و لروی سانه با نزدیک تر کردن خود به داوید سیلوا در آستانه ورود به «half space» سمت چپ، در یک فضای حساس برتری عددی را برای سیتی به همراه می آورند (تصویر دوم). این یک مثال ساده دیگر در زمین فوتبال از «Numerical Superiority» است. سه بازیکن منچسترسیتی در مقابل دو بازیکن واتفورد.
نتیجه چه می شود؟ در تصویر بعد می بینیم که لروی سانه با استفاده از همین «Numerical Superiority» از سمت چپ آزادانه توپ را از داوید سیلوا می گیرد، فرار می کند و با یک پاس زمینی به درون باکس، سرخیو آکوئرو را با دروازه بان حریف تک با تک می کند.
برای اینکه بهتر اهمیت داشتن «Numerical Superiority» را در زمین مسابقه و در حین بازی سازی در نقاط مختلف درک کنیم، به بررسی یک مثال در نقطه مقابل ماجرا می پردازیم. به تصویر زیر دقت کنید که از دیدار منچستریونایتدِ مورینیو برابر منچسترسیتی انتخاب شده است. دیداری که منچستریونایتد عملا نتوانست در فاز تهاجمی جز چند صحنه انگشت شمار، خطری روی دروازه حریف ایجاد کند. علت این مسئله چه بود؟ نداشتن طرح و برنامه در بازی سازی برای رسیدن به «Numerical Superiority». این یک نمای پر تعداد از آن بازی در فاز تهاجمی یونایتد است. آنتونی مارسیال در سمت راست زمین در میان سه بازیکن منچسترسیتی گرفتار شده و هیچ بازیکن هم تیمی اش نیز استقرار درستی برای ایجاد «Numerical Superiority» ندارد. این حالت دقیقا عکس مفهومی است که ما تعریف کرده ایم و با عنوان «Numerical inferiority» شناخته می شود. یعنی نداشن برتری عددی حین بازی سازی و در فاز تهاجمی که تیمی کم اثر را روانه میدان می کند.
اما «Numerical Superiority» در اصل، جزئیات بسیار پیچیده تری دارد. تمامی تلاش بازیکنان درون زمین برای رسیدن به این موقعیت برتر، در حقیقت به معنای تلاش آنان برای پیدا کردن بازیکنی است تحت عنوان «Free man» یا «3rd man» (البته این دو مفهوم تفاوت پیچیده ای در جزئیات دارند که بیانش در این یادداشت نمی گنجد) و قرار دادن او در موقعیتی مناسب در فاز تهاجمی. به این معنی که شما توپ را به چرخش در می آورید، با چینش در موقعیت های درست به «Numerical Superiority» در فضاهای مختلف می رسید و در نهایت بازیکن موسوم به «3rd man» یا «Free man» را با استفاده از «Numerical Superiority» ایجاد شده، صاحب توپ می کنید تا او حمله شما را وارد فاز نهایی کند. مسئله قدری پیچیده است و بدون مثال تصویری به سختی می توان آن را بیان و طبیعتا درک کرد.
به تصویر زیر نگاه کنید که از دیدار منچسترسیتی و تاتنهام در لیگ قهرمانان فصل گذشته انتخاب شده است. بنجامین مندی توپ را در سمت چپ در اختیار دارد. رحیم استرلینگ، داوید سیلوا و سرخیو آگوئرو به خوبی با قرار گرفتن صحیح در فضاهای مختص خود، در یک باکس مشخص، «Numerical Superiority» را با برتری 4 در برابر 3 برای منچسترسیتی به همراه آورده اند.
در تصویر بعد می بینیم که توپ به آگوئرو رسیده و بازیکنان تاتنهام سعی در نزدیک شدن به او می کنند تا «Numerical Superiority» ایجاد شده را جبران کنند. اینجاست که تعریف «Free man» خودنمایی می کند. تلاش بازیکنان تاتنهام برای حضور در سمت راست خودی و محدود کردن فضا برای بازیکنان سیتی باعث شد تا برناردو سیلوا (دایره قرمز) در سمت راستِ سیتی تبدیل به بازیکن آزاد یا «Free man» منچسترسیتی شود.
در تصویر آخر نیز می بینیم که چگونه آگوئرو به خوبی انتظار رخ نمایی سیلوا را به عنوان «Free man» می کشد و با یک پاس ساده او را در فضایی استثنایی صاحب توپ می کند. سیتی به این ترتیب می تواند گل دوم خودش را در اتحاد روانه دروازه تاتنهام کند. این فلسفه واقعی «Numerical Superiority» است. شما توپ را در فضاهای مختلف به گردش در می آورید، به «Numerical Superiority» دست پیدا می کنید و آن گاه به دنبال بازیکن آزادی برای دادن پاس هستید که حمله شما را نهایی کند. این بازیکن آزاد می تواند در نقاط مختلفی خودنمایی کند. مهم این است که بازیکنان درک درستی از رسیدن به «Numerical Superiority» داشته باشند.
آنچه تاکنون با یکدیگر مرور کردیم، آموزش های تئوری است که در کلاس های مربی گری دنیا برای تعریف مفهوم «Numerical Superiority» ارائه می دهند و زوایای مختلف آن را برای مربیان باز می کنند. گام بعدی اما راهکارهای عملی در زمین مسابقه و تمرینات برای رسیدن به چنین موقعیت هایی در زمین مسابقه است. همان راهکارهایی که به عنوان مثال پپ گواردیولا در تمرینات به طور عملی با بازیکنانش تمرین می کند تا آن ها بتوانند در طول مسابقه خودشان را در چنین موقعیت هایی قرار دهند در آینده سعی خواهد شد تا جایی که قالب یک یادداشت به ما اجازه می دهد، از روش های عملی در تمرینات نیز برای رسیدن به «Numerical Superiority» در زمین مسابقه صحبت کنیم.
