طرفداری - مفهوم "فضا" در تاریخ فوتبال، همواره یکی از پیچیده ترین مفاهیم تاکتیکی بوده است. اینکه تصور کنیم فقط طی 20 سال اخیر درباره این مفهوم صحبت های زیادی شده، کاملا اشتباه است.
جایگاه فضا در پازل تاکتیکی فوتبال در طول تاریخ همواره محفوظ بوده است. نقل قول بسیار مشهوری از بری هولشوف، مدافع آن آژاکس افسانه ای دهه 70 که توانست سه بار پیاپی قهرمان اروپا شود، در این مورد وجود دارد که به خوبی نشان می دهد تا چه اندازه در طول تاریخ درباره این مفهوم صحبت شده است: "تمام زمان درباره مفهوم فضا و اهمیت آن در زمین فوتبال صحبت می کردیم. اینکه چگونه در زمین فضا ایجاد کنیم و چگونه در فضای ایجاد شده، وارد شویم." طبیعی است وقتی امثال یوهان کرایوف، شاگرد مکتب رینوس میشل باشند، آموزه های آن ها با رنگ و لعاب مدرن شده به دهه و دهه های بعد نیز انتقال پیدا می کند. نقل قول مشهور دیگری نیز از جرارد فن در لم، دستیار لوئیس فن خال در آژاکس دهه 90 که توانست قهرمان اروپا شود، در مورد اهمیت فضا و دیگر پارامترهای وابسته به آن وجود دارد که بسیار قابل تامل است: "تمام زمان در کنار فن خال درباره سرعت، فضا و زمان صحبت می کردیم. اینکه در کدام نقطه از زمین بیشترین فضا وجود دارد و در کدام نقطه بازیکنان می توانند بیشترین زمان را در اختیار داشته باشند." همه چیز در مورد فضا در جملات فن در لم نهفته است.
برای رسیدن به اهدافی که فن در لم آن ها را برشمرد، مربیان مولف زمین فوتبال را به چندین نقطه مختلف تقسیم بندی کردند. آن ها برای هر نقطه و برای هر باکس شرح وظایف مشخصی تعریف کردند و در تمرینات به طور کامل روی آن متمرکز شدند. به عنوان مثال همان طور که در تصویر زیر می بینید، لوئیس فن خال زمین فوتبال را به 18 باکس جداگانه تقسیم کرد. در هر باکس بازیکنان هر پست و هر نقش وظایف مشخصی داشتند. این تقسیم بندی برای بسیاری از مربیان تبدیل به الگو شد. هدف این تقسیم بندی بسیار مشخص و واضح بود: رسیدن به بهترین فضا در بهترین زمان.
پپ گواردیولا اما دید متفاوتی به زمین فوتبال داشت. او با توجه به آنچه در ذهنش می گذشت زمین فوتبال را به 20 قسمت تقسیم کرد که در تصویر زیر این تقسیم بندی را می بینیم. مطابق انتظار هر یک از 20 باکس، داستان خودش را دارد. بازیکنان شرح وظایف مشخصی در صورت قرار گرفتن در هر یک از این باکس ها خواهند داشت. پرداختن به جزئیات آن بسیار مفصل است و نیاز به یک مطلب جداگانه دارد. گواردیولا قوانین خاص خودش را برای این باکس ها تعریف کرده و تابلوهای ممنوعه بسیاری را در این باکس ها نصب کرده است که بازیکنان باید آن ها را رعایت کنند. تمامی این تقسیم بندی ها و قوانین همان طور که گفته شد برای رسیدن به بهترین فضا در فاز تهاجمی است. بهترین فضایی که در طول تاریخ همواره از آن صحبت شده و نمونه مدرن شده اش توسط امثال پپ گواردیولا، فن خال، پيگريني و یا آنتونیو کونته مورد تاکید قرار گرفته است: «Half space». همه چیز این روزها در فاز تهاجمی پیرامون «Half space» است. نقاطی از زمین فوتبال که می تواند سرنوشت بسیاری از بازی ها را تعیین کند.
برای مدت زیادی کانال میانی زمین در یک سوم تهاجمی، تبدیل به مهم ترین کانال برای ضربه زدن به حریفان شده بود. کانالی که در تقسیم بندی زمین به 18 قسمت، به کانال شماره "14" معروف شده بود. با این حال فوتبال مدرن به فضاهایی جدید سلام کرد. فضای بین مدافع میانی و مدافع کناری، اصطلاحا به «Half space» معروف شد. در تصویر زیر فضای «Half space» مشخص شده است. می بینیم که چگونه کانال بین مدافعان میانی و مدافعان کناری در هر دو سمت زمین، برای حریف تبدیل به فضایی کلیدی شده است. فضایی که به دلایلی که از آن صحبت می کنیم، بهترین نقطه برای زدن ضربه نهایی به حریفان است.
| چرا «Half space» از کانال میانی و کانال های کناری کلیدی تر است؟ |
تاکتیک نویسان بحث های زیادی را در مورد دلایل اهمیت «Half space» در فوتبال مدرن داشته اند. برآیند تمامی این بحث ها به دو پارامتر ختم شده است: 1 - عدم شفاف بودن «Half space» برای مدافع میانی و مدافع کناری و تداخل وظایف که منجر به سردرگمی برای پوشش این فضا می شود. 2 - دید و حق انتخاب بازیکن حاضر در این فضا.
اگر یک سوم تهاجمی را به سه قسمت کانال کناری، «Half space» و کانال میانی مطابق تصوير زیر تقسیم کنیم متوجه تفاوت های آشکاری در دید بازیکن و همچنین حق انتخاب های او خواهیم شد. بازیکن حاضر در کانال کناری همان طور که می بینیم تنها یک انتخاب کم ریسک و سریع برای پاس دادن دارد که منطقه «Half space» نزدیک به خود است. بازیکن حاضر در این کانال همچنین می تواند با اقدام به سانتر برای بازیکنان حاضر در باکس ایجاد موقعیت کند. بازیکن حاضر در کانال میانی علاوه بر فرصتی که جهت شوت زنی در اختیار دارد، دو انتخاب مشابه و کم ریسک برای پاس دادن به «Half space» در دو سمت خود می بیند که می تواند یکی از آن ها را انتخاب کند. اما بازیکن حاضر در «Half space» در دو سمت زمین، تمامی انتخاب های موجود را در سبدش می بیند. او می تواند همچون بازیکن حاضر در کانال کناری اقدام به نفوذ و سانتر برای بازیکنان حاضر در باکس کند و در عین حال یک انتخاب کم ریسک و سریع برای پاس دادن به بازیکن حاضر در کانال کناری را در اختیار دارد. بازیکن حاضر در «Half space» همچنین می تواند یک انتخاب کم ریسک و سریع دیگر برای پاس دادن به بازیکن حاضر در کانال میانی داشته باشد. به همه این موارد توانایی شوت زنی بازیکن حاضر در «Half space» را نیز اضافه کنید. جایی که او همچون بازیکن حاضر در کانال میانی می تواند به طور مستقیم دروازه حریف را از زاویه ای متفاوت هدف قرار دهد. این قدرت انتخاب بیشتر باعث می شود تا بازیکن حاضر در «Half space» خطر بیشتری در پارامترهای مختلف فنی (پاس کلیدی، شوت از راه دور و ...) داشته باشد و علاوه بر آن پوشش این فضا برای مدافعان نیز دشوارتر است.
| چگونه می شود در «Half space» رخ نمایی کرد؟ |
تغییر سیستم آنتونیو کونته در چلسیِ دو فصل پیش که به عنوان یکی از بهترین تغییرات فنی در تاریخ لیگ برتر شناخته می شود، بر پایه استفاده از «Half space» بود. جایی که آنتونیو کونته البته با رویکرد تاکتیکی خودش و با استفاده از سیستم 3-4-3 توانست آزادی بیشتری به ادن هازارد و ویلیان (پدرو) برای استفاده از «Half space» هدیه کند. کونته زمانی که دید سیستم 1-3-2-4 دست رقبا را برای مهار هازارد و ویلیان با توجه به حرکات قابل پیش بینی آن ها در کانال های کناری باز گذاشته، با استفاده از وینگ بک هایی کلیدی و سوق دادن هازارد و ویلیان (پدرو) به «Half space» بیش ترین نتیجه ممکن را از این بازیکنان گرفت. جایی که هازارد انتخاب های بیشتری داشت و پیش بینی حرکاتش برای مدافعان شوارتر شده بود. این تاکتیکی بود که پپ گواردیولا نیز از زمان حضور در بارسلونا روی آن تاکید داشت و این تاکید در بایرن مونیخ به اوج خود رسید. جایی که نابغه اسپانیایی بار دیگر مفهوم «Half-space libero» را معنی کرد.
دید گواردیولا مطابق انتظار به «Half space» کاملا رادیکال است. او اعتقاد دارد رفت و آمدهای پیاپی و مداوم در طول 90 دقیقه به این کانال کلید پیروزی و قدرت نمایی در هر بازی است. او در بایرن مونیخ مدافعان کناری خود از جمله لام، کیمیش و علی الخصوص آلابا را در بسیاری از اوقات تبدیل به «Half-space libero» کرد و به آن ها این آزادی را داد تا رفت و آمدهای پیاپی در فاز تهاجمی به «Half space» داشته باشند. گواردیولا زمانی که به سیتی آمد نیز این ایده را گسترش داد. دقیقا به همین خاطر بود که تمام تابستان گذشته را به دنبال جذب مدافعان کناری بود که بتوانند نقش «Half-space libero» را عهده دار شوند. او حاضر بود تمام بودجه اش را خرج مدافعان کناری اش کند. مسئله ای که برای بسیاری عجیب به نظر می رسید اما ایده ای واضح در پشت آن قرار داشت. این طور شد که واکر و مندی با ارقامی نجومی به اتحاد آمدند. مصدومیت مندی البته او را از اهداف تاکتیکی گواریولا خارج کرد، اما سرمربی اسپانیایی در اقدامی جالب توجه با انتخاب فابین دلف به عنوان مدافع چپ خود توانست به خوبی او را در نقش «Half-space libero» جا بیندازد.
تصویر زیر نمایی پرتکرار از فصل گذشته منچسترسیتی است. در بازی مقابل وست بروم می بینیم چگونه کوین دی بروین که در «Half space» سمت چپ قرار گرفته با انتخاب کم ریسک و دقیق خود داوید سیلوا را در کانال میانی صاحب توپ می کند. نکته کلیدی کایل واکر است. او پیش از اینکه حتی دی بروین توپ را به داوید سیلوا برساند، آماده انفجار در «Half space» است. فضایی فوق العاده کلیدی که گواردیولا سال هاست در آن حجت را تمام و تیم ها را سلاخی می کند.
از داوید سیلوا و علی الخصوص کوین دی بروین صحبت کردیم. بازیکنانی که زیر نظر گواردیولا نقشی متفاوت عهده دار شده اند. نقشی که تاکتیک نویسان از آن تحت عنوان «Free 8» یاد می کنند. بازیکنانی که از «Holding midfielder» تیم (فرناندینیو) جلوتر قرار می گیرند و نقش مهمی در «Half space» به عهده دارند. نقشی که دی بروین در تیم گواردیولا عهده دار است نه به طور کامل نقش یک بازیکن پست 10 است و نه به طور کامل یک بازیکن در نقش «Shuttler»، بلکه دقیقا چیزی بین این دو نقش: «Free 8». دی بروین آزادی عمل کاملی عهده دار است و با رفت و آمدهای پیاپی به «Half space» نقشی کلیدی در فاز تهاجمی سیتی ایفا می کند. تصویر زیر آرایش واضحی از منچسترسیتی زیر نظر گواردیولا ارائه می دهد. به نقش واکر - دلف (شماره 2 و 18) و دی بروین - سیلوا (شماره 17 و 21)، دقت کنید. چهار بازیکنی که برای رخ نمایی و هنرنمایی در «Half space» طراحی شده اند. نمی شود باور کرد که یک تیم در فاز تدافعی چگونه قرار است در برابر این آرایش صف آرایی کند.
آنتونیو کونته و پپ گواردیولا طی دو فصل گذشته با تاکید فراوان روی «Half space» موفق شدند عنوان قهرمانی لیگ برتر را تصاحب کنند و به نظر می رسد که قهرمان فصل تازه شروع شده لیگ برتر نیز از این فضا بیرون بیاید. در بازی منچسترسیتی مقابل آرسنال که با بازگشت بنجامین مندی همراه شد، شاهد هنرنمایی این بازیکن در نقش «Half-space libero» سمت چپ بودیم. هنرنمایی که تازه اول ماجرا است و جای کار بسیاری دارد. به همین دلیل گواردیولا انتظار دارد مندی کمتر در شبکه های اجتماعی اش حضور داشته باشد و بیشتر تمرکزش را برای فراگیری نقش جدیدش قرار دهد. این مسئله بار دیگر اهمیت «Half space» را برای گواردیولا روشن می کند. جنگ این فصل لیگ برتر و حتی در مقیاس وسیع تر، فوتبال اروپا، همچنان بر سر تهاجم از این فضای طلایی خواهد بود.
