پرجرمترین ستارههای کیهان زندگی خود را با انفجاری عظیم به نام ابرنواختر (SuperNova) به پایان میبرند. یک ابرنواختر زمانی رخ میدهد که یک ستارهٔ در حال مرگ شروع به خاموش شدن میکند و گرانش در مرکز ستاره را در خود فرو میریزد. آن گاه بهطور ناگهانی منفجر شده و مقدار بسیار زیادی نور تولید میکند. ستاره مادهٔ خود را به سوی فضا پرتاب میکند و ممکن است درخشندگی آن چند روزی از کل یک کهکشان هم بیشتر باشد. هنوز هم میتوان بقایای درخشان ستارههای منفجر شده را که صدها یا هزاران سال پیش از هم پاشیدهاند، دید. ابرنواخترها نادراند؛ در کهکشان خودمان بهطور میانگین در هر قرن یک یا دو ابرنواختر رخ میدهد که برخی از آنها نیز در پس غبار کهکشان پنهان میشوند. آخرین ابرنواختر قطعی که در راهشیری دیدهشد ابرنواختر کپلر در سال ۱۶۰۴ میلادی بود. اما اخترشناسان، بهخصوص رصدگران آماتور، تعداد بسیار بیشتری را در دیگر کهکشانها یافتهاند.
ردهبندی ابرنواخترها
ابرنواخترها بر پایهٔ نحوهٔ تشکیل به دو دستهٔ کلی تقسیم میشوند:
گونهٔ اول
انفجار ابرنواختری نوع اول، در ستارههای دوتایی بسیار نزدیک رخ میدهد که در آن جرم ستاره کوتوله سفید بهدلیل جاری شدن مواد از ستاره همدم به سوی آن از حد چاندراسخار بیشتر میشود و به علت جرم زیاد کوتوله سفید، کوتوله بر خود فرو میریزد و ابرنواختر بوجود میآید.
گونهٔ دوم
ابرنواخترهای با هسته رمبنده میباشند که در حقیقت ستارههای پرجرمی هستند که سوخت هستهای درونشان به اتمام رسیدهاست و با توجه به اینکه جرم هسته به ماوراء حد چاندراسخار میرسد انقباض هسته تا رسیدن به فشار تبهگنی نوترونی و در واقع تبدیل شدن ستاره به یک ستاره نوترونی ادامه پیدا میکند و در نتیجه مواد در لایههای بالایی جو ستاره به شکل انفجار مهیب به بیرون پرتاب میشوند.
حد چاندراسخار : بیشتر از ۱/۴ برابر جرم خورشید
انواع ابرنواختر
نوع Ia
ابرنواخترهای نوع Ia در تمام کهکشانها وجود دارند اما در بازوهای مارپیچی کهکشانهای مارپیچی کمتر به چشم میخورند. این ابرنواخترها دارای عناصری مانند منیزیم، سیلیکون، گوگرد و کلسیم هستند که در زمان حداکثر نورانیت در طیف آشکار میشوند و بعد از گذشتن از حال حداکثر نورانیت با کاهش نور، آهن نیز در طیف آن خودنمایی میکند. نمودار نور اینگونه ابرنواخترها طی حدود دو هفته افزایش نورانیت را نشان میدهد و پس از آن با کاهش نورانیت طی چند ماه روبرو میشود. تصور براین است که ابرنواخترهای نوع Ia ناشی از انفجار به دلیل انتقال جرم بین ستارهای پیر باعمر زیاد و یک کوتولهیسفید در یک ستاره دوتایی بسیار نزدیک به هم باشند.
نوع Ib و Ic
ابرنواخترهای نوع Ib و Ic فقط در بازوهای کهکشان مارپیچی رخ میدهند. هر دو گونه نشانههایی از اکسیژن ،منیزیم و کلسیم بعد از حداکثر نورانیت در طیفشان دارند. علاوه بر آن ابرنواخترهای گونه Ib در نزدیکی حداکثر نورانیت نشانههایی از وجود هلیم در طیفشان دارند. منحنی نوری هر دو گونه Ib و Ic مانند گونه Ia میباشد، ولی با این تفاوت که در زمان حداکثر درخشندگی آنها، درخشندگی آنها کمتر از نور ابرنواخترهای گونه Ia میشود. دو گونهٔ Ib و Ic معمولاً چشمهٔ امواج رادیویی هم میباشند، در حالی که ابرنواخترهای Ia دارای چنین خاصیتی نیستند. تصور بر این است که ابرنواخترهای گونه Ib و Ic ناشی از انفجار در ستارگان پرجرمی باشند که محتوای هیدروژنی شان به اتمام رسیده و در گونهٔ Ic محتوای هلیومی نیز به اتمام رسیده باشد.
نوع II
ابرنواخترهای نوع II در کهکشانهای بیضوی به چشم نمیخورند، اما به جای آن در بازوهای کهکشانهای مارپیچی و گاهی در کهکشانهای نامنظم بچشم میخورند. این ابرنواخترها طیف معمولی مانند بقیه ستارهها از خود نشان میدهند. منحنی نور این ابرنواخترها طی حدود یک هفته به حداکثر میرسد، برای حدود یک ماه تقریباً ثابت میماند، و سپس طی چند هفته ناگهان کاهش مییابد و طی چند ماه در همین وضعیت با نور ناچیز باقی میماند. تصور براین است که اینگونه ابرنواخترها نتیجهٔ انفجار در هستهٔ یک غول سرخ با یک گسترهٔ پرجرم باشند.
رویدادهای پس از انفجار
به دنبال انفجار ابرنواختری یک ستاره نوترونی به وجود میآید که احتمال دارد در مرکز پوششی کروی از ابر باشد که این ابر همان مواد ستاره است که به بیرون پرتاب شدهاند. این سحابی باقیمانده ابرنواختری (Supernova Remnant) نام دارد.
همچنین در ستاره هایی با اندازه هایی 50 برابر خورشید پس از انفجار یک سیاه چاله متولد میشود.