در چند هفته ی اخیر و با نزدیکی بیشتر ایران و روسیه به یکدیگر خبرهایی از نوسازی ناوگان هوایی ایران به گوش میرسد و خبر از خرید و مونتاژ جنگده در داخل ایران در خبر گزاری ها منتشر شد که به نظر میرسه جنگنده مورد نظر ایران برای خرید از روسیه سوخوی 30 می باشد.
اما سوخوی 30 چگونه جنگنده ای است و آیا مناسب نیازهای ایران می باشد؟در این مقاله سعی شده به ویژگی های سوخو 30 اشاره بشود:
ساخت سوخوی ۳۰ در واقع به اواخر دهه ۱۹۸۰ و سالهای اولیه عملیاتی شدن سوخوی ۲۷ بر میگردد. سوخوی۲۷ یک شکاری دوربرد با یک خدمه بود ،قرار شد مجهز به لوله سوختگیری هوایی نیز شود و از این رو در شوروی این نتیجه گیرشد که انجام عملیاتی دوربرد برای یک خدمه بسیار سخت است.از این رو با تغییر سوخوی ۲۷ پی، به نسخه جدید سوخوی ۲۷ پی یو این قدم برداشته شد. در واقع نخستین مدل یک سوخوی۲۷ یو بی (نسخه دو سرنشینه اموزشی سوخوی۲۷ با توان رزمی کامل)تغییر یافته بود که دارای رادار ان ۰۰۱ ارتقاع یافته با توان هوا به زمین محدود بود.اولین نمونه در سال ۱۹۸۹ پرواز کرد.تنها ۵ فروند سوخوی ۲۷ پی یو خریداری شد که بعدها سوخوی۳۰ خوانده شد. دلیل این مسئله نیز این بود که نیروی هوایی شوروی بیشتر میگ ۳۱ را میپسندید تا سوخوی۳۰ جدید که از نظر ان تنها تفاوتش با سوخوی۲۷ پی دارا بودن توان سوختگیری هوایی بود.
بعد از فروپاشی شوروی کمپانی سوخو دست به تغیراتی در طرح سوخوی۳۰ نسخه جدید سوخوی ۳۰ ام را ارئه کرد. این نسخه جدید در واقع نسخه چند منظوره سوخوی ۳۰ و اولین نسل از سوخوی۲۷ بود که توان حملات هوا به زمین هدایت شونده را داشت. نسخه تکمیل شده این مدل با نام سوخوی ۳۰ ام کا اولین بار در نمایشگاه پاریس ۱۹۹۳ به نمایش در امد.این نمونه دارای یک جایگاه بیشتر در زیر هر بال بود که تعداد جایگاه جنگ افزاری را از ۱۱ عدد در سوخوی۲۷ به ۱۳ عدد افزایش .میتوانست ۸تن مهمات شامل موشک هوا به هوای ار ۷۳ ویا تا شش موشک ار ۲۷ و یا تا ۱۳ موشک رادار فعال ار ۷۷ را با خود حمل کند.در کنار بمب و راکتهای غیر هدایت شونده میتوانست بمب هدایت لیزری کاب ۵۰۰ ال و نسخه اپتیکی ان، موشک هدایت لیزری خا ۲۹ و نسخه هدایت اپتیکی ان ،نسخه ضد رادار خا ۳۱ و نسخه ضد کشتی ان،موشک اپتیکی دور ایستای خا ۵۹ با برد بیش از ۱۱۵ کیلومتر.این مدل اگرچه مشتری پیدا نکرد ولی پاییه یکی از موفق ترین جنگندهای روسی یعنی سوخوی ۳۰ ام کا آ (MKI) شد.
هند درسال ۱۹۹۶ دست به سفارش ۴۰ فروند سوخوی ۳۰ ام کا آ( mki) زد.این مدل دارای کابین و رادار و سامانه های الکترونیکی پیشرفته تر از سوخوی ۳۰ ام کا بود . در ان زمان این نمونه اصلا وجود خارجی نداشت . قرار شد این سری اول در واقع سوخوی ۳۰ کا باشد که تفاوت چندانی با نسخه سوخوی ۲۷ پی یو نداشتند و بعد به نسخه ام کا آ ارتقاع پیدا کنند.اولین سری سوخوی۳۰ کا در سال ۱۹۹۷ تحویل هند شد که شامل هشت فروند بود . ولی مشخصات اصلی سوخوی ۳۰ ام کا آ هندی ها تا سال ۱۹۹۸ هم هنوز به صورت کامل مشخص نبود. ولی اولین تغییر عمده بین نسخه هندی با نسخه های قبلی خروجی متغیر بود.با نصب این سیستم و سامانه هدایت جدید سوخوی ۳۰ تبدیل به ستاره تمامی نمایشهای هوایی شد که همگان را تحت تاثیر مانورهای عجب خودش قرار میداد.هند اولین کشوری بود که جنگنده ای با خروجی متغیر را به خدمت گرفت.
به غیر از این سوخوی۳۰ ام کا آ هند تغییرات دیگری نیز داشت . رادار این نمونه رادار روسی ان ۰۰۱ ام باروس بود. این رادار دارای انتن ارایه فازی بود و دارای برد کشف ۲۰۰ کیلومتر بود و میتوانست هم زمان با چهار هدف دیگری شود. این رادار توان کامل هوا به هوا و هوا به زمین شامل کشف و درگیری با اهداف زمین و دریایی و نقشه برداری از سطح زمین را داشت.توان درگیر همزمان با اهداف زمین و هوایی را داشت.با چنین رادار و توان پوشش بسیار سوخوی۳۰ یک مین اواکس بود. همچنین این مدل دارای سطح مقطعی کمتری بود برای نمونه سوخوی۲۷ دارای سطح مقطعی ۱۵ متر مربع بود ولی این رقم برای سوخوی ۳۰ به ۵ متر رسیده بود. خلبان از یک اچ یو دی ساخت البیت سیستم اسرائیل بهره میبرد در کابین جلو دارای سه نمایشگر رنگی چند کاره و در عقب دارای چهار نمایشگر رنگی ساخت فرانسه بود و از سامانه ناوبری ساخت ساژم فرانسه بهره میبرد. مانند تمامی خانوده سوخوی۲۷ در دماغه مجهز به کاونده تصویر ساز فروسرخ او ال اس ۳۰ که میتواند یک هدف هوایی را به صورن غیر فعال از ۹۰ کیلومتر کشف و تصاویر ان را بر روی مانیتورهای درون کابین پخش کند.
این هواپیما میتواند یک غلاف نشان گذاری لیزر و ناوبری LITENING ساخت اسرائیل مجهز به دوربین دید حرارتی و یک دوربین تصویر بردار رنگی برای پرواز در شب و روز و هر گونه شرایط اب هوایی و نشان گذار لیزری است. همچنین سوخوی ۳۰ ام کا آ هندی از هشدار دهنده رادار هندی و سامانه جنگ الکترونیک اسرائیل بهره می برد . همچنین سوخوی۳۰ هندی میتوانست موشک هوا به هوای ار۷۳، ار ۲۷ و ار ۷۷ روسی و در اینده موشک رادار فعال هندی استار،در کنار بمب و راکتهای غیر هدایت شونده میتوانست بمب هدایت لیزری کاب ۵۰۰ ال و نسخه اپیتکی ان، موشک هدایت لیزری خا ۲۹ و نسخه هدایت اپتیکی ان ،نسخه ضد رادار خا ۳۱ و نسخه ضد کشتی ان،موشک اپتیکی دور ایستای خا ۵۹ با برد بیش از ۱۱۵ کیلومتر و نسخه ضد رادار میلی موجی ان با برد ۲۰۰ کیلومتر، موشک ضد کشتی خا ۵۵،موشک ضد کشتی براهاموس با سرعت بیش از ۳ ماخ از دیگر سلاح های قابل پرتاب از سوخوی ۳۰ هندی است. روسیه ۵۰ فروند سوخوی۳۰ از انواع ام کا و ام کا آ در پنج مرحله تحویل هند شد که همگی در روسیه تولید شده بود و نسخه های ام کا نیز به نسخه ام کا آ ارتقاع پیدا کرده بودن و تعدادی از نسخه های کا نیز به روسیه برگردانده شدند .اولین سوخوی۳۰ ام کا آ تولید در سال ۲۰۰۰ از خط تولید خارج شد و یک سال بعد اولین دسته تولید به هند تحویل داده شد.هند در سال ۲۰۰۰ خواهان تولید تحت امتیاز ۱۴۰ فروند سوخوی۳۰ در داخل شد ولی این تعداد در نهایت به بیش از ۲۳۰ فروند افزایش پیدا کرد که همچنان در خط تولید است و تا سال ۲۰۱۷ تمامی سفارشات تولید در هند تحویل خواهد شد.سوخوی۳۰ ام کا آ که اولین نمونه تولید وسیع سوخوی۳۰ بود پایه ای برای تولید نسخه های دیگری از سوخوی۳۰ شد.
سوخوی ۳۰ ام کا کا :چین برای تقویت جایگاه خود در برابر هند و امریکا و رفتن به سوی جنگنده نسل چهارم در اوائل دهه ۱۹۹۰ دست به خرید سوخوی۲۷ و در نهایت دست به تولید نسخه بومی بسیار پیشرفته تر زد ولی نیاز به جنگنده چند منظوره پیش رفته تر داشت. در میانه دهه ۱۹۹۰ چین سفارش ۳۶ فروند سوخوی۳۰ ام کا کا را روسیه داد.چین سه سال بعد با سفارش دست دوم تعداد سوخوی۳۰ ام کاکا خود را به ۷۳ فروند رساند که همگی در خدمت نیروی هوایی قرار داشتند.سوخوی۳۰ ام کا کا چین مانند سوخوی ۳۰ هندی ۸۵% تجهیزاتش متعلق به سوخوی۳۵ بود. ولی به دلیل نیاز های متفاوت تر چین از جمله اینکه چین یک جنگنده چند منظوره میخواست این نمونه کمی سبکتر بود(هدف اول هند از دریافت سوخوی۳۰ داشتن یک شکاری خوب بود اگرچه توان چند منظورگی نیز پیدا کرد) و سوخت بیشتری نیز نسبت به نسخه هندی حمل میکرد.همانند نسخه هندی مجهز به لوله سوختگیری هوایی بود ولی تجهیزات الکترونیک ان بیشتر روسی بود.
از دو موتور ای ال ۳۱ اف بهره می برد که زمان تعمیرات اساسی ان ۱۰۰۰ ساعت است که نیم از نسخه های غربی است و این یکی از بزرگترین مشکلات سوخوی۳۰ است(در تمام مدلها). دارای رادیویی دوربرد تا برد ۴۰۰ کیلومتر است و میتواند اطلاعات به دست اورده از طریق رادار و سامانهای شناسایی را تا فاصله ۱۵۰۰ کیلومتر به صورت کد گذاری شده برای دیگر جنگنده ها و یا مرکز فرمانده ای ارسال کند.سامانه جنگ الکترونیک و هشدار دهنده راداری نسخه چینی، روسی هستند و گفته شده میتواند امواج رادار دشمن را از ۲۰۰ کیلومتر شناسایی کند.هر خلبان دارای دو نمایشگر رنگی بر روی پنل خود هستند و و از اچ یو دی ساخت روسیه بهره میبرند.سامانه ناوبری روسی با جی پی اس و گلنوس مجهز است و از دیتا بیس استاندارد امریکایی بهره میبرد.
۲۰ فروند نخست سوخوی۳۰ ام کا کا از یک رادار ان ۰۰۱ وی ائی پی بهره میبردند .این رادار یک راداری فازی غیر فعال است که دارای برد ۱۰۰ کیلومتر و توان درگیری با ۴ هدف است.این رادار توان کشف اهداف زمینی و دریایی را دارد و زاویه بزرگی را پوشش میدند.همچنین این رادار توان نقشه برداری از سطح زمین را نیز دارد.۲۱ فروند سری دوم تحویلی مجهز به رادارژوک ام اس بود.این رادار دارای برد کشف۱۵۰ کیلومتر است و دقت و سرعت پردازش نسبت به رادار قبلی افزایش پیدا کرده و میتواند ۲۰ هدف را رهگیری کند.قطر دیش رادار افزایش یافته و زاویه بیشتری را پوشش میدند و و قدرت خروجی ان نیز افزایش یافته است.ژوک ام اس اگر چه رادار پالاس داپلر است ولی دارای دیش ارایه فازی است.گفته شده چین در حال نصب رادار ارایه فازی فعال ژوک ام اس اف است که دارای برد کشف ۳۵۰ کیلومتر است.
از دیگر تجهیزات نصب شوده بر روی سوخوی۳۰ ام کا کا میتوان به نمایشگر تسلیحات بر روی کلاه خلبان اشاره کرد .سامانه کنترول اتش هوایی SUV-VEP که توان هدایت تا شش موشک ار ۷۷ را به طرف اهداف هوایی البته در صورن استفاده از رادار ارایه فازی را دارد این سامانه به کمک رادارهای ارایه فازی میتواند همزمان با اهداف دریایی و هوایی درگیر شود.سامانه اپتیک حرارتی OEPS-30 نصب شده بر روی دماغه ، سوخوی۳۰ ام کا کا مجهز به غلاف اپتیک حرارتی OLS-30 توان کشف یک هدف را از ۹۰ کیلومتری به صورت غیر فعال میدهد و میتوان با ان یک قایق موتوری را از۴۰ کیلومتر و یک تانک را ز۲۰ کیلومتری کشف کرد، سامانه هشدار دهنده راداری SUO-30PK که به واسطه ان میتوان محل و سمت دقیق سامانه های راداری دشمن را کشف و به طرف انها موشک ضد رادار شلیک کرد.
سوخوی۳۰ ام کا ۲
سوخوی۳۰ ام کا ۲ به سفارش نیروی دریایی چین به عنوان یک جنگنده دریایی(ولی نه ناونشین)طرحی شد.این نمونه دارای سامانه کنترول اتش و مدیریت دیتا پیشرفته تر نسبت به نسخه ام کاکا است و در کابین جلو دو نمایشگر و در کابین عقب چهار نمایشگر رنگی چند کاره دارد.از جمله برتری های ام کا۲ نسبت به ام کا کا توان حمل چندین غلاف خارجی پیشرفته است که از جمله غلاف Sapsan-E” که یک ناوبری و نشان گذار لیزری با وزن ۲۵۰ کیلوگرم است و میتوان از ان جهت شناسایی نیز بهره برد ، غلاف شناسایی خارجی ام۴۰۰ که یک دوربین تصویر برداری رنگی با قابلیت حرارتی دارد و میتواند در برد ۱۰۰ کیلومتری یک هدف ۲ متری را تشخیص دهد.سوخوی ۳۰ ام کا ۲ به همان رادار سری اول سوخوی۳۰ ام کا کا یعنی رادار ان ۰۰۱ وی ائی پی مجهز است ولی چین همکنون با کمک روسیه در حال نصب یک رادار ارایه فازی فعال احتمال ژوک ام اس اف است.
سری سوخوی۳۰ ام کا کا چینی پر فروشترین نسخه سوخوی۳۰ بودند چین نسخه ام کا کا برای نیروی هوایی و ۲۴ فروند نسخه ام کا۲ برای نیرو دریایی تحویل گرفت.اوگاندا نیز در سال ۲۰۱۲ شش فروند سوخوی ۳۰ ام کا ۲ را سفارش داد که همگی را تحویل گرفت.ویتنام و ونزوئلا نیز هر کدام ۲۴ فروند سوخوی۳۰ ام کا ۲ را تحویل گرفتند .اندونزی نیز ۹ فروند از این پرنده را تحویل گرفته است.
از دیگر نسخه های سوخوی ۳۰ نسخه ام کا ام است که توسط نیروی هوایی مالزی تحویل گرفته شده است.ام کا ام بر اساس سوخوی۳۰ ام کا آ نیروی هوایی هند ساخته شده است.دارای خروجی متغیر است .این نمونه دارای نمایشگر، اچ یو دی ،غلاف نشان گذاری لیزری و ناوبری شبانه سامانه هشدار دهنده فروسرخ و هشدار دهنده لیزری غربی است (ساخت فرانسه ایتالیا و افریقای جنوبی)ولی همچنان دارای رادار و سامانه هشدار دهنده راداری روسی است و با کمک سامانه های هشدار دهنده پیشرفته و غلاف جنگ الکترونیک روسی اس پی اس ۵۱۸ در بین دیگر مدلهای سوخوی۳۰ دارای توان بهتری در سرکوب پدافند هوایی و سامانه های موشکی پدافند دشمن با کمک موشک خا ۳۱ پی(نسخه ضد رادار خا ۳۱) را دارد.دارای رادار ان ۰۱۱ ام مشابه نسخه ارتش هند است و همانند تمامی سوخوی۳۰ توان حمل موشک ار ۷۷ بابرد ۷۰ تا ۱۵۰ کیلومتر(بسته به مدل موشک)،ار ۲۷ و ار ۷۳ را دارد.میتواند مانند تمامی نسخه های سوخوی۳۰ انواع موشکها و بمب های هدایت لیزری و اپتیکی و موشک ضد رادار و ضد کشتی(همچون خا ۳۱ و خا۳۵) را حمل کند.ارتش مالزی ۱۸ فروند از این هواپیما را بین سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴ تحویل گرفت که در کنار میگ۲۹ ان و اف۱۸ دی از انها بهره میبرد.
از دیگر مدل های سوخوی۳۰ میتوان به مدل ام کا ای (MKA) اشاره کرد که نسخه صادراتی به به الجزایر بود .این نمونه بر اساس سوخوی۳۰ هندی ساخته شد و از رادار و موتور روسی و از سامانه ناوبری و نمایشگر و اچ یو دی فرانسوی بهره میبرد .۴۴ فرود از این مدل توسط الجزایره سفارش داده شد که تاسال ۲۰۱۴ همگی تحویل شدند و در سال ۲۰۱۵ این کشور ۱۴ فروند دیگر را دوباره سفارش داد . جدید ترین نسخه سوخوی۳۰ نسخه اس ام است که برای خود ارتش روسیه ساخته شده است.روسیه عملابعد از یک دهه تولید صدها فروند سوخوی۳۰ برای دیگر کشور در نهایت خود دست به سفارش سوخوی۳۰ زد که تا حدی به مشکلات مالی دهه ۱۹۹۰ و بعداز فروپاشی شوروی بر میگردد.سوخوی۳۰ اس ام در واقع نسخه ای از سوخوی۳۰ ام کا آ است ولی با تجهیزات تمام روسی و رادار اریه فازی غیر فعال است که به زودی به نمونه فعال ارتقاع خواهد یافت.ارتش روسیه ۶۰ فروند از این مدل را سفارش داد که نیمی از ان را تحویل گرفته است و تا سال ۲۰۱۶ سفارشات کامل میشود .احتمال سفارش ۶۰ فروند دیگر نیز وجود دارد.اوگاندا نیز ۱۸ فروند سوخوی۳۰ کا دست دوم را در سال ۲۰۱۳ از روسیه تحویل گرفت.
مشخصات:
طول:۲۱٫۹۳ متر
ارتفاع:۶٫۳۶ متر
وزن خالی:۱۷۷۰۰ کیلوگرم
موتور: دو دستگاه موتور توربوفن ای ال ۳۱ اف با توان ۱۶۷۵۰ پاوند بدون پس سوز و ۲۶۵۰۰ پاوند با پس سوز
بیشترین سرعت:۲ ماخ
برد با سوخت داخلی:۳۰۰۰ کیلومتر
تسلیحات:۱۲ جایگاه جنگ افزاری با توان حمل شش موشک ار۷۷ و یا ار ۲۷ و یا ار ۷۳ و یا تا ۸ تن سلاح شامل انواع بمب و موشک هدایت شونده لیزری و اپتیکی و موشک ضد رادار و ضد کشتی
نسبت به رقیبان هم کلاس:
سوخوی۳۰ نسبت به رقیبان غربیش(اف۱۵ ایی اف۱۶ سی سوپر هورنت تایفون) برابر است و حتی میتوان گفت در رزم هوایی برتر از بسیاری از انها که شاید به این بر می گردد که ریشه شکاری دارد و البته در زمینه تاثیر پذیری حملات هوا به زمین و برد رزمی و به دلیل تنوع کمتر سلاح های دوربرد کارایی کلی پاینتری دارد .
ولی بزرگترین برتری سوخو داشتن ۴۰ تا ۵۰ درصد قیمت کمتر است که به دلیل اختلاف قیمت روبل با دلار ویا یورو است.در حالی که استریک ایگل حدود نود تا صد میلیون دلار قیمت دارد ولی سوخوی ۳۰ حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار. تفاوت قیمت بین سوخو و دیگر قریبیان اروپای نیز همین میزان است
منبع:
jangaavaran.ir
ویدئو از سوخو 30:
http://www.aparat.com/v/EWBvH
http://www.aparat.com/v/1WwsG
