(یادداشت برداری)
نوشتن مقالات سینمایی خوب و قابل توجه نیازمند بیش از یک بار دیدن فیلم است. حال یا در سینما و یا در منزل از طریق نسخه در دسترس ویدیویی یا غیره. در مرتبه اول تماشای فیلم مشاهده همه پیچیدگی ها و ظرافت های اثر و به طور همزمان یادداشت برداری از اطلاعات مورد نیاز تقریبا محال است. در حقیقت بار اول تماشای فیلم، کم و بیش، فرصتی است که شما در طول آن از ابتدایی ترین سطح فیلم لذت می برید و خبری هم از یادداشت برداری نیست. در مرتبه دوم (و به طور مطلوب تر سوم) است که شما می توانید یادداشت برداری های جزئی تر و دقیق تر آغاز کنید.
با همه این تفاسیر ممکن است تماشای دوباره و یا چندباره فیلم مقدور نباشد. لذا هر چند ممکن است چشم برداشتن از پرده و یا صفحه تلویزیون برای یک لحظه هم دشوار باشد، یادداشت برداشتن به هر شکل ممکن، در طول اولین بار و تنها باری که فیلم را می بینید، اهمیت دارد. اگر امکان تماشا برای بیش از یک بار میسر است، یادداشت ها هر چه جزئی تر و مشروح تر باشند، بهتر است. مهارتی که در این بخش باید بیاموزید این است که از زمان خود به نحو مطلوب بهره ببرید و سکانس ها، نماها یا رخدادهای داستانی کلیدی را تشخیص دهید (برای تمرین یادداشت برداری خود را تا جزئی ترین شکل ممکن به سه یا چهار صحنه، نما یا سکانس مهم فیلم محدود کنید).
گرچه ما هر کدام بسته به علایق مان به صحنه های فیلم واکنش نشان می دهیم، ولی اغلب فیلم ها لحظه های دراماتیک و یا درونمایه اصلی شان را به گونه ای ارائه می کنند که مخاطب به آنچه در حال وقوع است توجه کند. اشکال متفاوت صحنه، ریتم داستان و … ممکن است همان نکات اصلی ای باشند که تماشاگر باید به آن ها توجه کند.
در یادداشت برداری از اینگونه سکانسها تا آن جا که ممکن است دقیق و عینی برخورد کنید؛ نه تنها شخصیت ها و اشیاء حاضر در قاب، بلکه چگونگی قاب بندی و کیفیت تصویری آن را هم ثبت کنید. مواردی که از طریق زوایای دوربین، نورپردازی،موسیقی، استفاده از عمق تصویر و تکنیک های تدوین برای تعریف محتوا به کار می روند، را مد نظر داشته باشید.
یکی از کارهایی که می تواند به شما در یادداشت برداری همزمان با دیدن فیلم کمک کند، استفاده از نمادهای اختصاری است. می توانید برای خودتان نمادهای خاصی داشته باشید و صحنه های مهم فیلم را با توجه به آن ها کدگذاری کنید. اما دقت کنید که نباید این علائم اختصاری در نسخه نهایی تحلیل شما به کار روند. برای مثال دسته ای از علائم اختصاری که من از آنها در یادداشت برداری کمک می گیرم در تصویر بالا آمده است.
هیچ کس سرتاسر یک فیلم را به طور مبسوط تفسیر نخواهد کرد، بلکه با پیش بینی بحثی ویژه و تحلیلی خاص بر روی انواع متفاوت اطلاعات، از درونمایه ها و شخصیت ها گرفته تا عناصر فنی و ساختار تدوین، تمرکز خواهد کرد. یادداشت های اولیه شما در مورد بخشی از فیلم می تواند اینگونه باشد:
برای مثال یکی از سکانس های رهایی از شائوشنگ ، جایی که رئیس زندان از ماجرای اندی با خبر می شود و با عصبانیت نزد رِد و سپس به سلول اندی می رود :
(cu) زندانبان، چشمان متعجب؛ (cu) رئیس زندان، صدای آژیر خطر، چشم ها؛
داخل سلول دوفرین:فضای تنگ، (la) رئیس زندان، چهره خشمگین با نگهبانان؛ عکس زبان انیشتین روی دیوار.
(حافظه دیداری و بازاندیشی)
یادداشت ها و شرح های مختصر اولیه شالوده یک بحث خوب را تشکیل می دهد و این تنها در صورتی است که نویسنده در زمانی کوتاه پس از تماشای فیلم یادداشت های خود را با توصیفاتی دقیق و سنجیده تکمیل و تشریح کند. ژان میتری، نویسنده و مورخ سینمایی معروف فرانسوی، در جایی اشاره کرده که ارزشمندترین موهبتی که نصیبش شده است یک حافظه دیداری فوق العاده دقیق است. بهترین تحلیل گران فیلم یا از حافظه شنیداری و دیداری قدرتمندی برخوردارند یا قادر به پرورش چنین حافظه ای هستند. حافظه ای که به آن ها امکان می دهد جزئیات یک فیلم را به خاطر بسپارند.
پس سعی کنید هر چه زودتر به یادداشت های اولیه خود بازگردید. زمانی که یادداشت های خود را مرور کردید، شکل و سمت و سوی بحث شما می تواند نقطه آغازی برای مشخص شدن ایده ای درباره آنچه که دوست دارید از فیلم بگویید باشد.
عده کمی تمایل دارند که بلافاصله پس از نمایش فیلم به سراغ یادداشت های شان بروند، اما مرور هر چه زودتر یادداشت های شخصی تان بی نهایت سودمند بوده و می تواند میانِ واکنشی مبهم، آشفته و خسته کننده و بازتابی هوشمندانه و مستدل تمایز ایجاد کند. یادداشت های روشمند همراه با ثبت جزئیات به تماشاگر امکان می دهد تا جزئیاتی را که به زودی از حافظه پاک می شود در راستای موضوع و معنای فیلم دسته بندی کند. وقتی شما با رجوع یه یادداشت های تان فیلم و سکانس های کلیدی آن را مرور می کنید، ایده ها شروع به شکل گرفتن می کنند و زمانی که این ایده ها را با توصیفات ملموس و عینی برگرفته از فیلم تایید و اثبات کنید، بحث شما به طور چشمگیری، گیراتر و مستدل تر خواهد شد.
———————————————————————
با الهام و تلخیص از کتاب راهنمای نگارش تحلیل فیلم نوشته تیموتی کوریگان
