به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال یکی از بخش‌هایی است که به دور از جنجال و هیاهوهای خاص فوتبال و حاشیه‌ها کارش را پیش می‌برد. برای بررسی روند توسعه مسائل پزشکی در تمام بخش‌ها نیازی نیست که حافظه تاریخی داشته باشیم. کافیست به خاطر بیاوریم چند سال پیش که باشگاه‌های لیگ برتری از ساده‌ترین امکانات پزشکی محروم بودند، میزان بالای آسیب‌ها، مصدومیت‌های پرتعداد و ... نیز از دیگر مواردی بود که نشانگر ضعف ایران در مسائل پزشکی و ... بود. هر چند هنوز در این زمینه تا رسیدن به مدینه فاضله فاصله‌ی زیادی دارد (همچنان که فوتبال ایران تا سطح اول فوتبال جهان فاصله دارد)، اما نگاهی به اقدامات موثر و پایه‌ای نشان می‌دهد که کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال را می‌توان از موفق‌ترین بخش‌های فدراسیون فوتبال دانست. فدراسیونی که حالا با صعود تیم ملی به جام جهانی برچسب موفق روی آن خورده است، هر چند اشکالاتی داشته و دارد، اما در برخی بخش‌ها و کمیته‌ها بدون سروصدا ساختارسازی کرده که کمیته پزشکی هم یکی از این بخش‌هاست.
با هدف مرور اقدامات گذشته و چشم‌اندازهای پیش‌روی جامعه پزشکی فوتبال با دکتر احمد هاشمیان رئیس کمیته پزشکی و دکتر توحید سیف‌برقی رئیس زیرکمیته کنترل دوپینگ در ایسنا به گفت و گو نشستیم. آنچه در ادامه می‌خوانید چکیده‌ی صحبت‌هاست.
* فصل جدید لیگ برتر آغاز شده و کمیته پزشکی هم حتما مانند سایر بخش‌ها درگیر رقابت هاست.
دکتر هاشمیان: کمیته پزشکی برای برگزاری لیگی بهتر از فصل گذشته آماده شد. در این راه از تجربه‌های فصل‌های قبل استفاده کردیم. خوشبختانه کمیته پزشکی در کنترل دوپینگ توفیقات خوبی را داشته و با توجه به نمونه گیری‌ها و نتایج به دست آمده، شاهد کاهش نتایج مثبت هستیم.
* کنترل دوپینگ خواه ناخواه ویترین کمیته پزشکی یک فدراسیون محسوب می‌شود چرا که از لحاظ آماری ملموس است. چه اقداماتی را برای بحث مبارزه با دوپینگ در دست دارید؟
دکتر هاشمیان: نتایج مثبت دوپینگ در نمونه‌های گرفته شده نسبت به کشورهای دیگر جهان بسیار پایین‌تر است. در فصل های قبل تلاش کردیم در بحث آموزش اقدامات مثبتی را انجام دهیم و حتی آموزش چهره به چهره را در دستور کار خود قرار دادیم. خوشبختانه به اندازه کافی امکانات داریم و حتی با توجه به برخی از مشکلات ارزی، فدراسیون فوتبال ما را حمایت کرد تا به مشکل بر نخوریم. در بخش آموزش، پروژه های استاندارد سازی خدمات پزشکی را در دو قسمت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را در دستور کار قرار داده‌ایم. برای نمونه در بخشی از این برنامه، در همه تیم‌های لیگ برتری یک فیزیوتراپیست که از دانش و مهارت کافی برخوردار است، حضور دارد.
دکتر سیف برقی: فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا)، در جهت مبارزه با پدیده دوپینگ بر پیگیری همزمان آموزش و نمونه گیری تاکید دارد و در همین راستا برنامه کاری این کمیته بیشتر به سمت بحث‌های آموزشی در لیگ‌های مختلف کشور است. در بحث آموزش در مبارزه با دوپینگ سعی بر آگاهی رسانی از روش‌های مختلف مانند رسانه‌ها ، بروشور ، کتاب و ... داریم و از یک مدل خاص استفاده نمی‌کنیم. به زودی سرعت، نوع و ترکیب برنامه‌هایمان شاهد تغییر خواهد بود و در مسیر بهتری به حرکت خود ادامه می‌دهیم.
* در بخش فرهنگی چه کارهایی صورت گرفته است؟
دکتر هاشمیان: در همه جای دنیا مبارزه با دوپینگ به نمونه گیری خلاصه نمی‌شود. بخش مهمی از این مبارزه، فرهنگی است. متاسفانه گاهی شاهد هستیم که بازیکنان ما تحت تاثیر مربیان خود دوپینگ می‌کنند و بازیکن احساس می‌کند که اگر هر خواسته ای که مربی دارد را انجام ندهد از تیم کنار گذاشته می‌شود. در صورتی که بازیکن ما باید به این باور برسند که اگر مربی اثری از دوپینگ در وی ببیند، حتما او را از تیم اخراج می‌کند.
دکتر سیف برقی: پدیده دوپینگ یک موضوع صرفا پزشکی، دارویی و فرهنگی نیست و مبارزه با آن با توجه به یک وجه امکان پذیر نیست و وظیفه مبارزه با آن نیز تنها بر عهده یک نهاد یا سازمان نیست و برای ریشه کن کردن آن به یک عزم ملی در کشور نیازمندیم. در واقع دوپینگ مرحله پیشرفته عدم تربیت است و لازم است از سنین پایه نسبت به به آن آموزش داده شده و با آن مبارزه صورت پذیرد و در همین راستا یکی از وظایف مهم آکادمی ملی فوتبال نیز نشان دادن زشتی‌های دوپینگ و آموزش در جهت مبارزه با آن است.
* هزینه‌ی بالای تست دوپینگ چه اندازه مهار این پدیده ناجوانمردانه را سخت‌تر کرده است؟
دکتر هاشمیان: هزینه نمونه گیری از هر بازیکن چیزی در حدود دو میلیون تومان است. فدراسیون پزشکی – ورزشی در سال به طور میانگین در حدود 750 نمونه گیری از 50 فدراسیون انجام می‌دهد که تقریبا 370 نمونه گیری مربوط به فوتبال است. با این هزینه بالا و نفرات زیاد منطقی نیست که حجم بالایی از نمونه گیری صورت پذیرد و باید بخش عمده‌ای از مبارزه با دوپینگ مبارزه فرهنگی باشد. در لیگ برتر فوتبال در فصل گذشته که هجده تیم حضور داشتند، در هر هفته 9 بازی برگزار شد، یعنی هر هفته حداقل 200 بازیکن به میدان رفتند که با حساب 34 هفته برگزاری لیگ، حداقل حدود هفت هزار نفر بازی کردند، اما تعداد نمونه‌ها 370 بود. شما بگویید اگر این 370 نمونه بشود 700 مورد، چه قدر تفاوت دارد؟ علاوه بر این باید به این هم توجه کنید که لیگ‌های دسته پایین‌تر هم وجود دارند. پس نمونه‌گیری بیشتر به کنترل دوپینگ کمک چندانی نمی‌کند. البته به این معنا نیست که باید رها شود. ما با جدیت تمام نمونه گیری را انجام می‌دهیم، اما این که کسی تصور کند با نمونه‌گیری زیاد دوپینگ کنترل می‌شود، نشان‌دهنده دانش کم او نسبت به مساله دوپینگ است.
* چرا بیشتر نمونه گیری‌ها در لیگ برتر انجام می‌شود؟
دکتر هاشمیان: لیگ حرفه‌ای اختصاصاتی دارد که باید حفظ شود. ما آزمایش‌های خود را در لیگ‌های دسته پایین نیز انجام می‌دهیم، اما تیم‌های لیگ دسته سوم که حتی پزشک را در کنار خود ندارند و باشگاه‌های آنان حرفه‌ای نیستند، تفاوت‌های بسیاری با لیگ حرفه‌ای دارند و طبیعی است که آمار نمونه گیری در دسته‌های پایین‌تر کمتر باشد.
* همین مساله باعث نشده که آمار دوپینگ در لیگ‌های دسته پایین بیشتر شود؟ مساله‌ای که بسیاری از مربیان لیگ‌های دسته پایین‌تر نیز بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.
دکتر هاشمیان: در این زمینه باورهای غلطی در فوتبال ایران رایج شده است. برخی احساس می‌کنند هر تزریقی دوپینگ است. در صورت یکه این تفکر نادرست است برای مثال برخی از بازیکنان ما پیش از بازی آمپول "بیکمپلکس" تزریق می‌کنند که مشکلی ندارد. هر سرنگی که می‌بینیم نشان از دوپینگ نیست، ما در مجموع آزمایشاتی که در لیگ دسته یک انجام داده‌ایم ، تنها به سه نمونه مثبت برخوردیم. البته ما درگیری‌های دسته یک و دو، فوتسال بانوان و دیگر بخش‌های فدراسیون فوتبال نیز احتمال می‌دهیم که دوپینگ وجود داشته باشد. اما لیگ حرفه‌ای ویترین فوتبال ایران است و باید نمونه‌گیری‌های بیشتری در آن انجام شود. شاید به خاطر ایجاد شرایط رویایی در تیم‌های لیگ برتری انگیزه دوپینگ کردن نیز بالاتر رفته است و برخی می‌خواهند راه صد ساله را یک شبه طی کنند. کنترل دوپینگ فقط به نمونه گیری محدود نمی‌شود. متاسفانه مربیان ما چون آموزش ندیده‌اند، زمانی که به رختکن می‌روند و سرنگ می‌بینند، فکر می‌کنند بازیکنان دوپینگ کرده‌اند که این مساله درست نیست. ولی ما شرایط را طوری فراهم کرده‌ایم که بازیکنان هر لحظه احتمال می‌دهند ممکن است از آنها نمونه گیری شود.
دکتر سیف برقی: حساسیت بالای لیگ برتر به عنوان ویترین فوتبال کشور باعث تمرکز بیشتر بر آن شده و به همین دلیل است که تست دوپینگ هیچ بازیکن ملی در مسابقات بین‌المللی مثبت اعلام نشده است و موفق شدیم این آمار را به صفر برسانیم. به دنبال گسترش سایر رده‌های مانند بانوان که در مسابقات بین‌المللی موفق به کسب مقام شده‌اند سبب شد بانوان نیز به ویترین‌ها اضافه شوند و حضور آنها در مسابقات بین‌المللی موجب شده است که تمرکز ما بر روی آنان نیز بیشتر شود. بحث‌های آموزشی خوبی در لیگ دست دو و فوتسال در کنار نمونه گیری انجام شده است و همچنین در نمونه گیری‌ها آمار قابل قبولی در مسابقات حساس لیگ دو صورت پذیرفته است.
* در لیگ امسال چند نمونه مثبت دوپینگ داشتیم؟
دکتر هاشمیان: متاسفانه در لیگ برتر امسال دو نمونه مثبت داشتیم که به دلیل عدم آگاهی دچار این مشکل شدند. این دو نفر داروهایی را مصرف کرده‌اند که جزو موارد دوپینگ به شمار می‌آید. اگر آنها مشکل بیماری خود را به پزشک تیم می‌گفتند و یک حکم را از کمیته پزشکی برای استفاده از این داروها می‌گرفتند دچار این مسائل نمی شدند. وقتی فرهنگ در لیگ برتر ما این قدر نتوانسته رشد کند و ما شاهد این موارد هستیم چه انتظاری می‌توانیم از لیگ‌های دسته‌های پایین تر داشته باشیم. حتی برخی از بازیکنان فریب سوداگران را می‌خورند و از مکمل‌های آلوده استفاده می‌کنند. البته خوشبختانه فوتبال ما نسبت به آمار جهانی فوتبال پاکی است و دوپینگ حرفه‌ای در آن اتفاق نمی‌افتد و اگر هم مساله‌ای باشد با برنامه‌های مبارزه با دوپینگ آنها را کنترل می‌کنیم.
* داستان ورود مواد جدید به لیست ممنوعه وادا چیست؟ مثلا همین نیکوتین.
دکتر سیف برقی: برای اعلام داروهای نیروزای غیر مجاز مواد موجود در داروها در لیست نظارتی که لازم است بررسی شوند در قسمتی با عنوان مانیتورینگ چک می‌شود تا وجود هر گونه مواد غیر مجاز در آنها شناسایی شود. ممکن است در سال‌های آتی وادا به این نتیجه برسد که به عنوان مثال نیکوتین هم بر اساس آزمایش‌های نمونه های ادراری و کارهای تحقیقاتی دیگر هم به لیست مواد ممنوعه اضافه شود و این ماده که در حال حاضر جز لیست نظارتی است به مواد ممنوع افزوده شود.
* معیار اصلی برای ورود یک ماده به فهرست مواد ممنوعه چیست؟
دکتر سیف برقی: زمانی یک ماده نیروزا و دوپینگی محسوب می‌شود که در کنار افزایش عملکرد برای ورزشکار عوارض جسمانی و روانی ایجاد کند و در این صورت استفاده از آن ممنوع اعلام می‌شود. به عنوان مثال مکمل کراتین اگر آلوده نبوده و خالص باشد که باعث افزایش عملکرد افراد می‌شود. تا امروز هم ثابت نشده است که برای افراد بالاتر از 18 سال عوارض جسمانی و یا روانی دارد و به همین دلیل در لیست مواد ممنوعه قرار ندارد.
* بحث زمان افتتاح آزمایشگاه استاندارد دوپینگ هم مدت‌هاست وجود دارد. این آزمایشگاه بالاخره چه زمانی افتتاح می‌شود و چه اندازه می‌تواند در کاهش هزینه‌های دوپینگ کمک کند تا نمونه‌ها دیگر به کلن ارسال نشود.
دکتر هاشمیان: احداث آزمایشگاه کنترل دوپینگ نشانگر قدرت علمی یک کشور است، تا این که کمک اقتصادی باشد. راهاندازی آزمایشگاه هزینه‌های زیادی دارد و نگهداری آن نیز پرخرج است. پس اگر قرار است افتتاح آزمایشگاه از نظر اقتصادی به ما کمک کند، باید به یک قطب تبدیل شود تا کشورهای اطراف نمونه‌هایشان را ارسال کنند و سود آوری داشته باشد.
* درباره چارت کمیته پزشکی توضیح دهید.
دکتر هاشمیان: در ساختار کمیته پزشکی چهار بخش داریم که شامل کنترل دوپینگ ، امور سلامت، امور توسعه پزشکی ورزشی ، امور بیمه می‌شود. در بخش امور سلامت، کلیه فعالیت‌های مرتبط با حفظ سلامت بازیکنان در تیم‌های ملی و باشگاهی طرح ریزی و اجرا می‌شود. در بخش امور توسعه پزشکی ورزشی هم که شامل دو زیر مجموعه آموزش و پژوهش می‌شود، امور پژوهشی را با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده انجام می‌دهیم و در بخش آموزش نیز به برگزاری همایش‌ها ، کارگاه‌های آموزشی، تربیت نیروی انسانی و ... می‌پردازیم. در نهایت هم در بخش امور بیمه به تعیین استانداردهای لازم درباره حوادث ، بیماری‌ها ، مسولیت حوادث تماشاگران و .... می‌پردازیم.
* بخش‌های زیر مجموعه کمیته پزشکی چه اقداماتی را انجام می‌دهند؟
دکتر هاشمیان: در یر کمیته امور توسعه ورزشی، یک گروه تخصص مسائل مختلف را بررسی می‌کنند و در صورت تصویب آن را به انجام می‌رسانند. در این بخش به خاطر هزینه‌های بالای پژوهش کمبود بودجه داریم . ما اعتقاد داریم بدون انجام پژوهش مسیر نادرست را طی می‌کنیم.
* توجه به علم گرایی و استفاده از دانش تخصصی در تمام رشته‌ها در کشورهای صاحب ورزش با سرعت زیادی در حال انجام شدن است. فوتبال چه اندازه علمی شده است؟
دکتر هاشمیان: به نظرم فوتبال را نباید علمی کرد، بلکه باید از علم در فوتبال استفاده کرد. فوتبال ورزشی است که باید آن طوری که طراحی شده مورد استفاده قرار گیرد. مطمئنا کمیته‌های فدراسیون فوتبال باید از افراد متخصص استفاده کند. خوشبختانه در کمیته پزشکی ورزشی این امر بارز است و تمام اعضای آن عضو هیات علمی دانشگاه‌ها هستند و در این کمیته از استراتژی استفاده علم در فوتبال بهره برده‌ایم.
* کمیته پزشکی تا چه حد در سال‌های اخیر به اهداف خود رسیده است؟
دکتر هاشمیان: همواره فاصله واقعیت با ایده‌آل‌ها زیاد است. ما تا وضعیت مطلوب فاصله داریم، اما در سال‌های گذشته فاصله معناداری را از نقطه ای که کمیته پزشکی در آن قرار داشت را گرفته‌ایم. برای مثال در حال حاضر تمام تیم‌های لیگ برتری یک دستگاه احیای قلبی در کنار زمین دارند و یا پزشک و فیزیوتراپیست در همه تیم‌ها حضور دارند و موارد دیگر که به خاطر تلاش اعضای کمیته پزشکی و حمایت های رییس و دبیر فدراسیون به دست آمده است. متاسفانه وقتی در فوتبال همه چیز به نتیجه‌گرایی ختم می‌شود کمتر کسی به بحث پزشکی نگاه می‌کند که با چه سرعت پیشرفتی در این سال‌ها در حال حرکت بوده است. بسیاری از بازیکنانی که از کشورهای دیگر برای بازی به ایران می‌آیند، تاکید دارند که امکانات و مراکز پزشکی فدراسیون فوتبال ایران در سطح اروپاست و حتی در کنگره‌ای که چندی پیش در هند برگزار شده بود، بر استفاده از تجربیات ایران و الگو قرار دادن آن تاکید شده بود.
دکتر سیف برقی: در هیچ فدراسیونی به اندازه فدراسیون فوتبال ساختار پزشکی ورزشی خاصی وجود ندارد ، اقدامات خوب انجام شده در کمیته پزشکی را منبعث از مدیریت علمی در این کمیته دانست و افزود: مدیریت این کمیته حمایت‌های ویژه‌ای از بحث های علمی داشته است و حتی اگر تجربه تلخی در مورد بعضی از حوزه‌ها نیز وجود داشته این حمایت‌ها مداوم بوده است و فراهم آوردن این بستر عامل بسیار مهمی در موفقیت این کمیته بوده است.
* درباره حضور بخش روانشناسی هم کمی توضیح دهید؟
دکتر هاشمیان: بخش روانشناسی چندان به پزشکی مرتبط نیست، اما آقای کفاشیان تاکید داشتند که این بخش را نیز کمیته پزشکی راهاندازی کند. روانشناسی موضوع حساسی است و باید بر اساس استراتژی‌های مشخص بر روی آن کار شود. امیدواریم بتوانیم طی چهار سال آینده یک بخش مستقل برای روانشناسی داشته باشیم. بحث تغذیه هم در باشگاه‌ها یک امر مهم و ثابت است. در تیم‌های ملی نیز وضعیت تغذیه حرکت رو به جلویی دارد، اما هنوز به نقطه مطلوب فاصله دارد.
* تیم‌ها تا چه اندازه به حضور متخصصان تغذیه و روانشناس اهمیت می‌دهند ؟
دکتر هاشمیان: البته این که متخصصان تغذیه و روانشناسی در کنار تیم حضور داشته باشد. شاید کمی آرمانی باشد، ولی باید تلاش کنیم تا این امر نهادینه شود. روانشناسی یک بحث حساس و پیچیده است که تاثیرات فراوانی را بر روی بازیکن می‌تواند داشته باشد و اگر پشتوانه کافی در این حوزه نداشته باشیم نباید به آن ورود کنیم.
* یکی از اقدامات ارزشمند صورت گرفته تشکیل پرونده سلامت برای بازیکنان بود. مساله‌ای که می‌تواند به تشکیل یک پرونده کمک کند. درباره معاینات پیش فصل توضیح دهید.
دکتر هاشمیان: معاینات پیش از شروع فصل تاثیرات بسیار ارزشمندی را در حفظ سرمایه مالی باشگاه‌ها دارد برای مثال چندی پیش یک بازیکن مصدوم را می‌خواستند با هزینه بسیار بالا به یکی از باشگاه‌ها بفروشند که با معایناتی که انجام شد مشخص شد بازیکن مصدوم است و باشگاه از این خسارت به دور ماند.
دکتر سیف برقی: معاینات کمک زیادی به شناسایی توان بازیکنان یا وجود آسیب دیدگی های احتمالی در آنان برای عقد قرارداد با باشگاه‌ها و در جهت حفظ منافع تیم‌ها می‌کند. برگه ثبت آسیب روزانه در اختیار این پزشکان است و این پزشکان از سال گذشته هر آسیبی که در میدان مرین و مسابقه برای بازیکنان رخ می‌دهد را ثبت کرده و آنها را در یک بازه زمانی مشخص به کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال انتقال می‌دهند که در آنجا جمع‌آوری شده و این اطلاعات به صورت نرم‌افزار منتقل خواهد شد.
درباره‌ی نرم‌افزار کنترل دوپینگ که چندی پیش رونمایی شد نیز توضیحات تکمیلی ارائه کنید.
دکتر سیف برقی: در بحث مبارزه با دوپینگ در حدود 60 نفر از افسران کنترل دوپینگ آماده هستند تا با شروع لیگ‌های مختلف به طور همزمان از بازی‌های انتخاب شده نمونه گیری به عمل آورند. نرم‌افزار کنترل دوپینگ کمک می‌کند نمونه های گرفته شده موجب ایجاد اثرات باز دارنده از دوپینگ در کشور شود. در این نرم‌افزار نمونه گیری مخزن ثبت شده ملی وجود دارد که در آن تیم‌های حاضر در باشگاه‌های آسیا، بازیکنان آسیب دیده ، بازیکنانی که دوران محرومیت خود را می‌گذارنند و ... قرار دارند که در معرض نمونه گیری فیفا و AFC هستند واین نرم‌افزار به گونه‌ای است که با تاکید بیشتری بر این افراد نمونه گیری انجام شود.
* چرا عملکرد کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؟
دکتر هاشمیان: در طول چند سال اخیر فدراسیون فوتبال مظلوم واقع شده و انتقادات غیر منصفانه زیادی به آن شده است. این که بخواهیم با انتصاب یک نتیجه ضعف‌ها و قدرت خود را نشان دهیم نگاهی نادرست است. عده‌ای می‌آیند با تمسخر می‌گویند فدراسیون فوتبال ایران چگونه بهترین فوتبال آسیا شده است. آنها به این مسائل پایه ای که کمتر در رسانه‌ها مطرح می‌شود کاری ندارند. آنها به نتیجه یک تیم و توپی که گل شده یا نشده نگاه می‌کنند. با این نوع نگاه غیرطبیعی نیست که هر وقت خبرنگاری ما را ببیند بپرسد، چرا نمونه گیری دوپینگ کم انجام می‌شود. من از شما تشکر می‌کنم که نگاهی عمیق به مسائل پزشکی دارید.
