اختصاصی طرفداری- برای تیتر یک شدن در روزنامه ها نیازی نداشت که در تیم های قدرتمند آن زمان فوتبال باشد. برای او 17 سال سن و بازی در باشگاهی به نام کیان کافی بود تا خود را به همگان اثبات کند. از کیان تا کسب سومین قهرمانی جام ملت های آسیا راه دور و درازی بود اما پرویز قلیچ خانی مرد پیمودن راه دور و دراز افتخارات فوتبال ایران است.
پرویز قلیچ‌خانی 13 آذرماه 1324 در منطقه شوش تهران به دنیا آمد. محله صابون پزخانه و میدان انبارگندم، فقیرنشین بود و خانواده قلیچ خانی نیز با فقر عجین شده بودند. اما تاریخ فوتبال پر است از فقرایی که با تمرین و ممارست شبانه روزی به بالاترین سطح رسیده اند. پرویز قلیچ خانی نیز یکی از نفرات است.
پرویز در ابتدا عاشق والبیال بود و در زمین های خاکی شهباز جنوبی این ورزش را دنبال می کرد. رفته رفته علاقه او با تماشای فوتبال به سمت این ورزش جلب می شود و والیبال را رها می کند. به عضویت تیم فوتبال دبیرستان ادیب درمی آید و قهرمان آموزشگاه های تهران و کشور می شود. سپس این موفقیت را سه سال پیاپی با دبیرستان حکیم نیز تکرار می کند.
با استعدادیابی منصور امیرآصفی در سال 1341 به باشگاه کیان می پیوندد. همان کسی که قلیچ خانی از او به عنوان معلم خود یاد می کند. پرویز یک بازیکن چندپسته و به قول کشتی گیرها چغر و بد بدن بود. اولین بازی او در مقابل شاهین با درخشش خارق العاده اش آغاز می شود. در ادامه باز هم می درخشد تا آنجا که روزنامه کیهان با تیتر «کیانی جوان و شجاع» در مورد او چنین می نویسد: در مسابقات روز سوم و چهارم یک پسر گندم گون کیانی درخششی خارق العاده داشت، او پرویز قلیچ خانی نام دارد و در دفاع کیان صاحب به طور سیار بازی می کند. در مقابله با تاجی ها و جدیکار، گوش چپ تاج، یک دفاع راست سمج بود. در بازی با تیم دارائی در دفاع چپ ساعدی را کلافه کرد. او در مسابقه با تهران جوانها جای هافبک قرار گرفت و آنچه که مقدورش بود انجام داد، جلالی پور بازیکن شاهین نیز که در مقابله با کیان در گوش چپ بازی می کرد، از این دفاع راست خاطره خوبی به دل نداشت. او 17 سال دارد و قدش به ارتفاع ده سیب است!
سال 1343 به تیم ملی ایران دعوت شد و به المپیک 1966 توکیو رفت. ایران در آن رقابت ها از دو قدرت آن زمان یعنی آلمان و رومانی می بازد و تنها با مکزیک مساوی می کند.
در سال 1344 در اوج آمادگی اش قرار داشت و مرد سال فوتبال ایران شد. مردادماه همین سال ایران در جام عمران منطقه ای شرکت می کند. عملکرد خوب او در دفاع چپ توجه تیم گالاتاسارای ترکیه را به خود جلب می کند. فشار رئیس سازمان تربیت بدنی موجب می شود تا در روزنامه ها پاسخ قلیچ خانی به پیشنهاد ترک ها منفی باشد و او دلیلش را جوان بودن خود عنوان کند. وی بعدها دراین باره گفت: وقتی از طرف یکی از ایجنت های فوتبال ترکیه از من و جلال طالبی دعوت شد با گرفتن مبلغ هنگفتی به ترکیه برویم این مسئله را با قره گوزلو، دبیر وقت تربیت بدنی درمیان گذاشتیم. اما فردای آن روز یک آگهی، بدون اطلاع ما در روزنامه‌ها چاپ شد که بخاطر علائق به شاه دوستی و میهن‌پرستی حاضر به رفتن به ترکیه نیستیم. اما این تنها پیشنهاد اروپایی قلیچ خانی در سال 44 نبود. در تیرماه همین سال تیم نورنبرگ آلمان برای برگزاری چند دیدار دوستانه به تهران می آید و در مقابل منتخب تهران قرار می گیرد. عملکرد قلیچ خانی آن قدر خوب بود که مورد توجه باشگاه نورنبرگ قرار می گیرد. این بار خود پرویز جواب منفی را به آلمانی ها می دهد.
در سال 1345 قلیچ خانی به همراه تیم ایران مقام نایب قهرمانی مسابقات آسیایی بانکوک را بدست می آورد و در ترکیب تیم منتخب آسیا قرار می گیرد. از سوی باشگاه بایرن مونیخ برای او پیشنهادی می فرستند. پاسپورت بازیکنان ایران در آن زمان دیپلماتیک بود و مدت محدودی اعتبار داشت و به همین دلیل قلیچ خانی حتی نمی توانست در تمرینات تیم بایرن شرکت کند و بدین ترتیب سومین پیشنهاد اروپایی نیز بی نتیجه ماند.
سال 1347 در سه سکانس مهم برای قلیچ خانی خلاصه می شود. سه سکانسی که عمر فوتبالی او را تا پایان تحت تأثیر خود قرار می دهد.
سکانس اول: اردیبهشت همین سال او در ترکیب تیم ملی برای شرکت در جام ملت های آسیا 1968 قرار دارد. ایران در فینال باید با رژیم صهیونیستی مصاف کند. حریف با گل دقیقه 56 اشپیگل جلو می افتد اما 19 دقیقه بعد همایون بهزادی گل مساوی را به ثمر می رساند. در دقیقه 86 گل دوم را قلیچ خانی با یک حرکت انفجاری و شوت مهار نشدنی به ثمر می رساند تا با قهرمانی در جام ملت های آسیا ورزشگاه امجدیه مملو از شادی شود.
سکانس دوم: بعد از قهرمانی جام ملت های آسیا تمامی اعضای تیم ملی برای دست بوسی به دیدار شاه ایران می روند. اما قلیچ خانی از این کار سر باز می زند و تیمسار خسروانی او را مورد بازخواست قرار می دهد. این واقعه موجب می شود که تا مدت ها پرویز درگیر این قضایا باشد و تأثیر بزرگی در ادامه راه حرفه ای فوتبالش می گذارد.
قلیچ خانی و کارو حق وردیان با پیراهن تاج در کنار زیلر، مهاجم هامبورگ
سکانس سوم: سومین اتفاق پیوستن او به تاج بود. قابلیت بازی در چند پست و درخشش او در باشگاه کیان و تیم ملی موجب شد تا مسئولان تاج به سراغ این استعداد ناب بیایند و وی در تیرماه 1347 با آبی پوشان پایتخت قرارداد امضا کند.
قلیچ خانی همراه با تاج در سال 1348 قهرمان جام حذفی می شود و جام میلز هندوستان را نیز بالای سر می برد. وی با تیم نیروهای مسلح ایران به یونان می رود تا در مسابقات جام ارتش های جهان در آتن به میدان برود. قلیچ خانی درخشش فوق العاده ای دارد. باشگاه المپیاکوس او را می پسندد و درخواست رسمی می دهد. اما دو عامل مانع از مذاکرات می شوند. نخست تیمسار خسروانی که اصلا با این انتقال موافق نبود و دوم، عدم در اختیار داشتن گذرنامه.
یک مصدومیت شدید او را چندماهی از میادین فوتبال دور می کند و موجب می شود تا در تاریخ سازی تاج در جام باشگاه های آسیای 1349 و قهرمانی این تیم سهمی نداشته باشد. تاج سال 1349 لیگ منطقه ای (لیگ رسمی کشور در آن زمان) را نیز در حضور قلیچ خانی فتح می کند. در ادامه قلیچ خانی با دو گل دقایق پایانی خود از عنوان قهرمانی تاج در جام میلز هندوستان دفاع کرده و استاندار ایالت دهلی کاپ قهرمانی را به پرویز اهدا می کند.
پرویز قلیچ خانی، ملی پوش ایران در جام بین المللی کوروش (نشسته از سمت چپ، نفر سوم)
قلیچ خانی در سال 1350 با تاج و تیم ملی دو قهرمانی دیگر را در گنجینه افتخارات خود می گنجاند. با قرار گرفتن در ترکیب تیم ملی جام کوروش کبیر را دست می آورد و با تاج قهرمان جام باشگاه های تهران می شود. از این تاریخ به بعد برخی اتفاقات خارج از فوتبال زندگی فوتبالی قلیچ خانی را تحت تأثیر قرار می دهد. بهمن آن سال قلیچ خانی به همراه لواسانی توسط ساواک دستگیر می شود و پس از مدتی با اظهار ندامت خلاصی می یابند. موسم جدایی از تاج فرا می رسد. قلیچ خانی، فرزامی و لواسانی در دوم مردادماه 1350 استعفانامه ای را به باشگاه تحویل می دهند و خسروانی نیز می پذیرد.
استعفای قلیچ خانی از حضور در تاج
در دورانی که قلیچ خانی با پیراهن آبی پوشان تهران توپ می زد، تاج در دربی ها، 4 برد و 2 مساوی بدست آورد و فقط یکی از شهرآوردها را واگذار کرد.
مقصد بعدی قلیچ خانی پاس بود و کارهای عقد قرارداد در همان مردادماه انجام شد. پرویز در پاس هم درخشید و سال 1351 از سوی روزنامه کیهان ورزشی به عنوان برترین فوتبالیست سال انتخاب شد.
قلیچ خانی درخشش خوبی به همراه تیم ملی در جام ملت های آسیا و جام استقلال برزیل داشت. در جام ملت ها ایران به نیمه نهایی رسید. شاید کسی باورش نشود اما کامبوج بازی زیبایی از خود در نیمه نهایی به نمایش گذاشت. گل قلیچ خانی در دقیقه 47 موجب شد تا ایران پیروز این دیدار باشد و در ادامه با شکست کره جنوبی، پرویز و یارانش برای دومین بار کاپ قهرمانی جام ملت های آسیا را بالای سر ببرند.
در همین سال ایران راهی تورنمنتی به نام جام استقلال برزیل می شود. تیم های مطرح دنیا گرد هم می آیند و ایران در گروه پرتغال، شیلی، ایرلند و اکوادور قرار می گیرد. قلیچ خانی در اولین بازی دقیقه 10 قفل دروازه ایرلند را می گشاید اما مقاومت ایران نیمه دوم در هم می شکند و ایرلندی ها با دو گل پیروز این دیدار می شوند. گل تساوی ایران در برابر اکوادور را نیز قلیچ خانی می زند تا حداقل ملی پوشان یک امتیاز در این جام کسب کنند.
مسئولان باشگاه پاس به وعده های مالی خود عمل نمی کنند. تیم قصر یخ برای جذب قلیچ خانی پیش قدم می شود و رقم بسیار بالایی به او پیشنهاد می کند. تصمیم قلیچ خانی اما چیز دیگری است. او صراحتاً اعلام می کند که مقصد بعدی اش تیم عقاب خواهد بود چراکه در آنجا علاوه بر حقوق بالا، سهامدار نیز شد. البته گرایش سیاسی سرپرست تیم عقاب یعنی حسین فکری نیز در این تصمیم بی تأثیر نبود.
اردیبهشت 1352 ایران باید در مسابقات انتخابی جام جهانی 1974 آلمان شرکت می کرد. قلیچ خانی در مرحله گروهی مقابل کویت گلزنی می کند و ایران به عنوان تیم اول به مرحله حذفی پای می گذارد. در حالی که ایران بازی اول را 3 بر 0 مقابل استرالیا می بازد امیدها حتی برای پیروزی در بازی برگشت به حداقل می رسد. اما این مدافع ایران، پرویز قلیچ خانی است که در برابر تیم قدرتمند استرالیا دبل می کند تا ایران با حضور در جام جهانی وداع آبرومندی داشته باشد.
شهریورماه سال 1353 فوتبال ایران با فرانک اوفارل پای به مسابقات قهرمانی آسیا می گذارد. قلیچ خانی در هر یک از بردهای 7 بر 0 مقابل پاکستان و 6 بر 0 برابر بحرین یک گل به ثمر می رساند و ملی پوشان با قدرت از مرحله گروهی بالا می آیند. آن ها در فینال به رژیم صهیونیستی قرار می گیرند و با گل به خودی حریف قهرمان بازی های آسیایی می شوند.
علیرغم تمامی موفقیت های قلیچ خانی با تیم ملی، اما او در باشگاه عقاب سردمدار یک دودستگی است. مصطفی عرب و غلام وفاخواه با حسین فکری به مشکل می خورند. در نتیجه تیم به دو دسته تقسیم می شود. دسته قلیچ خانی و دسته عرب! ایرج دانایی فرد در این باره می گوید: قلیچ خانی تیم خودش را درست کرده بود و مصطفی عرب هم مال خودش را. ما دو تیم داشتیم! چند بازی مانده بود به پایان لیگ و ما با ملوان بازی داشتیم. شب قبل از مسابقه ما را منزل عرب شام دعوت کردند. قرار بر این شد که فردای آن روز تیم عرب به میدان برود. درست قبل از مسابقه خبر آوردند که تیم قلیچ خانی به زمین می‌رود. قلیچ خانی فقط برای اینکه عرب کاپیتان نشود آمد و گفت دانایی فرد را می‌کنیم کاپیتان و می‌رویم به زمین! من مانده بودم چه کار کنم. به پدرم گفتم و ایشان گفت با هر تیمی که به زمین رفت بازی کن. آمدم بازی کنم که عرب پرسید کجا؟ گفتم قرار بر این شده که تیم قلیچ خانی بازی کنم. نشان به آن نشانی که من بازی کردم و روز بعد از طرف نیروی هوایی من را به جزیره کیش فرستادند.
همین کشمکش ها موجب می شود تا قلیچ خانی در بهمن ماه سال 1353 به دارایی بپیوندد. هواداران دارایی سر از پا نمی شناسند زیرا می دانند که چه جواهری را به خدمت گرفتند. او را سردار کاپیتان پرویز قلیچ خانی می نامند. البته دارایی باشگاهی نبود که با وجود قدرت های آن زمان، قلیچ خانی بتواند در آن افتخارآفرینی کند اما تک ستاره آن روزهای این تیم بود.
پرویز قلیچ خانی (دارایی) اسماعیل حاج رحیمی پور (پرسپولیس)
خرداد ماه سال 1355 ایران برای دفاع از دو عنوان قبلی قهرمانی خود به جام ملت های آسیا پای می گذارد. کاپیتان کسی نیست به جز پرویز قلیچ خانی. او 31 سال سن داشت و در اوج پختگی به سر می برد. صعود از مرحله گروهی برای ایران آسان بود. در نیمه نهایی ملی پوشان چین را از پیش رو برمیدارند و نوبت به دیدار با کویت در فینال می رسد. ایران 1-0 کویت! کاپیتان سومین کاپ جام ملت های آسیا را در لباس ایران بالای سر می برد. یک افتخار فراموش نشدنی!
کاپ جام ملت های آسیا در دستان قلیچ خانی (سال 1355)
قبل از اعزام به رقابت های المپیک مونترال، ایران یک بازی دوستانه با رومانی ترتیب داد که در تساوی 2 بر 2 دو تیم قلیچ خانی یکی از گلزنان بود. تیم ملی بلافاصله در تیرماه 1355 به رقابت های المپیک 1976 مونترال پای می گذارد. قرعه سختی در مرحله یک چهارم نهایی به ایران می خورد. اتحاد جماهیر شوروی با دو گل از ایران پیش می افتد و تک گل قلیچ خانی از روی نقطه پنالتی برای جبران نتیجه کافی نیست و این پایانی است بر حضور قلیچ خانی در رقابت های معتبر ملی!
پرسپولیس آخرین ایستگاه باشگاهی قلیچ خانی در ایران است. وی در یک مجلس عروسی با علی عبده مذاکرات نهایی را انجام می دهد و دی ماه 1355 پیراهن سرخ پوشان تهرانی را به واسطه حضور منصور امیر آصفی برتن می کند. یک حضور کوتاه و 9 ماهه که با نایب قهرمانی در جام تخت جمشید پایان می پذیرد.
قلیچ خانی تدریس در دانشگاه تهران را آغاز می کند اما به دلیل عقبه سیاسی اش حقوق را غیرمستقیم به او پرداخت می کند. نظیر این بی مهری ها باعث شد تا او به زندگی در خارج از کشور بیاندیشد. آمریکا مقصد بعدی وی برای زندگی بود. با باشگاهی تازه تاسیس به نام سن خوزه قرارداد امضا می کند. باشگاهی که سه سال پس از حضور قلیچ خانی، «جورج بست» را به خدمت می گیرد.
شاید اگر قلیچ خانی وارد مسائل غیرفوتبالی نمی شد، عمر و کیفیت حضور او از این هم درخشان تر بود. او آنقدر درخشیده و خوب بوده که گنجینه افتخاراتش حتی بدون تجربه سرمربیگری پر از جام های رنگارنگ باشد. روزی با قلیچ خانی نه غصه دفاع را می خوردیم و نه غصه حمله را! حضور رویایی این اسطوره موجب شد تا قهرمانی آسیا برایمان رویا نباشد. پس به مرد رویایی فوتبال ایران درود می فرستیم.
