طرفداری | وقتی دو فوتبال متفاوت از لیگ‌های اروپایی را تماشا می‌کنید، تفاوت‌ها کاملا مشهود است. اما تا چه اندازه؟ تحلیلگران اتلتیک به بررسی چند موضوع مختلف پرداخته‌اند.
قهرمان بیست دوره اخیر لیگ قهرمانان اروپا از لالیگا، لیگ برتر، سری آ و بوندسلیگا آمده است. بنابراین، انتخاب آن‌ها به عنوان بهترین لیگ‌های اروپایی، جای تعجب ندارد. همانطور که یک تیم در لیگ کشوری دیگر بازی نمی‌کند، تفاوت‌هایی بزرگی با فلسفه، سبک و تاکتیک آن کشور هم دارد. فوتبال همیشه به روش‌هایی که می‌شناسید اجرا نمی‌شود. برای پی بردن به این موضوع کافیست به برخی فاکتورهای نوظهور سال‌های اخیر نگاه کنیم. نکاتی که دنیای لیگ‌ها را تغییر می‌دهد، مانند تمایل تیم‌های لیگ برتر انگلیس به استخدام متخصص ضربات ایستگاهی و بی‌میلی دروازه‌بانان سری آ برای بیرون آمدن از دروازه خود.
آیا لالیگا جدی‌تر از آن است که فکر می‌کردیم؟
تکامل‌های تاکتیکی اغلب با ایده‌های نوآورانه مربیان یا استعداد فردی بازیکنان تحریک می‌شوند، اما تغییرات قوانین فوتبال نیز می‌تواند کاتالیزوری برای دگرگونی باشد. تغییرات مربوط به قانون آفساید و پاس رو به عقب، از جمله عواملی محسوب می‌شوند که الگوهای فوتبال را دگرگون کرده‌اند. در تابستان 2019 شاهد تغییر قانون ضربه دروازه بودیم. دیگر لازم نبود پاس اول حتما از محوطه پنالتی خارج شود، بنابراین روشِ شروع بازی بسیاری از تیم‌ها به شکل دیگر تبدیل شد. تیم‌ها به‌طور فزاینده‌ای بر حفظ توپ با پاس‌های کوتاه و کنترل‌شده از خط دفاع تمرکز کردند. با این حال، این تغییر در همه لیگ‌ها به یک شکل نبود. وقتی به سهم پاس‌های کوتاه (کمتر از 40 متر) در «ضربه دروازه» نگاه می‌کنیم، جایگاه لالیگا در این نمودار کمی تعجب‌برانگیز است.
در حالی که فوتبال اسپانیا به بازی کوتاه و رو به جلو شهرت دارد، لالیگا در مقایسه با سایر لیگ‌های معتبر اروپایی، پاس‌های کوتاه کمتری از دروازه‌بان خود می‌دهد و این روند در پنج فصل گذشته ادامه داشته است. در واقع، تفاوت بین این چهار لیگ بسیار جالب است. لیگ برتر انگلیس به طور پیوسته از پاس‌های کوتاه دروازه استقبال کرده است، لالیگا پس از تغییر قانون تغییرات قابل توجهی داشته اما این روند در حال تثبیت است، بوندسلیگا تغییرات نامنظمی را تجربه کرده و در سری آ حتی روند برعکس را دنبال کرده است.
نمودار مربوط به تکامل ضربه شروع مجدد از دروازه؛ لالیگا کمترین پاس کوتاه را ثبت کرده است
در لالیگا، شکاف‌های آشکاری مشاهده می‌شود. تیم‌های مدعی با بودجه‌های کلان و بازیکنان کیفیت بالا، ترجیح می‌دهند از محوطه دروازه خود بازی‌سازی کنند، درست مثل بارسلونا و رئال مادرید. ژیرونا نیز مورد استثنایی محسوب نمی‌شود و با الهام از منچسترسیتیِ پپ گواردیولا (خواهر خوانده خود از گروه CFG)، سبکی مشابه را به نمایش گذاشته است. با این حال، در لیگی که به فوتبال مبتنی بر مالکیت توپ مشهور بود، سبک فیزیکی و قدرتی ظهور کرده است. این تغییر سبک را می‌توان از زمانی که ختافه با قدرت به مقام پنجم رسید، به‌وضوح مشاهده کرد. ختافه در آن فصل به طور متوسط تنها 40.7% مالکیت توپ را در اختیار داشت و 15 هزار پاس کمتر از بارسلونا ارسال کرد.
نمودار زیر نشان می‌دهد که ختافه تحت هدایت خوزه بوردالاس همچنان به این سبک بازی پایبند است. آن‌ها با استفاده از ضربات بلند دروازه، به‌ویژه برای خوانمی لاتاسا، مهاجم بلندقامت خود، به موفقیت رسیده‌اند. کادیز و اتلتیک بیلبائو نیز در فصل گذشته رویکرد مشابهی داشتند و بیش از 80% ضربات دروازه خود را بلند ارسال کردند. به جز لاس پالماس، این آمار نشان‌دهنده شکاف فاحش مالی در لالیگا و موفقیت تیم‌هایی مانند ختافه، مایورکا و اوساسونا است که با اتخاذ سبک بازی مستقیم‌تر به نتایج خوبی دست یافته‌اند. اگر هواداران لیگ برتر انگلیس به دنبال فوتبال فیزیکی و جنگنده هستند، شاید بهتر باشد بازی‌های تیم‌های پایین جدولی لالیگا را دنبال کنند.
در این طرح گرافیکی، موقعیت ضربات شروع دروازه در لالیگا مشخص است. در حالی که لاس پالماس تقریبا همیشه با پاس کوتاه بازی رو آغاز می‌کند، در ختافه، سمت چپ خط حمله باید در انتظار توپ باشد
الگوهای مختلف مشاهده شده در فوتبال ایتالیا، نشان دهنده تضاد فرهنگی بین دو دسته مربیان است: دسته «Giochisti» مانند روبرتو دزربی که بر فوتبال هجومی و ریسک‌پذیر تمرکز دارند، و «Risultatisti» مانند ژوزه مورینیو یا ماسیمیلیانو الگری که رویکرد عملگرایانه را ترجیح می‌دهند. شروع بازی از دروازه، مهم‌ترین عامل در چنین دسته‌بندی تلقی می‌شود. دزربی که در حال حاضر به عنوان سرمربی مارسی در لیگ فرانسه فعالیت می‌کند، طی سال‌های گذشته بیش از همه به ساختار بازی‌سازی صبورانه متعهد بوده است. از فصل 20-2019، تیم‌های مرد ایتالیایی در آمار مربوط به پاس‌های کوتاه در ضربات دروازه، بیشترین نقش را ایفا کرده‌اند. در بین 20 تیم برتر، جدا از نام‌هایی مانند رئال مادرید، بارسلونا، اینتر و منچسترسیتی، دو تیم ناشناخته حضور دارند. نخست، ساسولوی دزربی با 85% شروع ضربه دروازه با پاس کوتاه و برایتون او با 95% پاس کوتاه!
بحث دیگری که لالیگا و سری آ شباهت بیشتری دارند، داوری است. داده‌ها نشان می‌دهند که بازیکنان لالیگا و سری آ نسبت به سایرین، مرز بسیار باریکی با جریمه‌های انضباطی دارند. در شش فصل گذشته، داوران اسپانیایی تقریبا 10 هزار کارت زرد نشان داده‌اند که حدود 3500 کارت بیشتر از بوندسلیگا است. و البته بسیاری از آن‌ها برای ایجاد محرومیت و اخراج نشان داده شده‌اند. در فصل 23-2022، لالیگا شاهد 140 کارت قرمز بود که این تعداد از مجموع کارت‌های قرمز چهار فصل گذشته لیگ برتر انگلیس (139 کارت) بیشتر است. در بین 10 تیم با بیشترین کارت قرمز از فصل 20-2019، پنج تیم از لالیگا و سه تیم از سری آ حضور دارند: ختافه، رئال بتیس، والنسیا، سویا، سلتاویگو، ورونا، میلان و رم.
جدول زیر به خوبی نشان می‌دهد که چه عواملی باعث شده‌اند تا این روند در لالیگا و سری آ شدت بگیرد: نرخ بالای خطاهای بازیکنان و حساسیت بالای داوران در نشان دادن کارت زرد. به طور متوسط، داوران این دو لیگ به ازای هر 5.4 خطا یک کارت زرد نشان می‌دهند که این نسبت بسیار کمتر از سایر لیگ‌ها است.
| لیگ |
کارت زرد به ازای هر بازی |
کارت قرمز به ازای هر بازی |
خطا به ازای هر بازی |
تعداد خطا به ازای هر کارت زرد |
| لالیگا |
4.9 |
0.26 |
26.4 |
5.4 |
| سری آ |
4.6 |
0.22 |
26.1 |
5.7 |
| بوندسلیگا |
3.9 |
0.14 |
23.7 |
6.2 |
| لیگ برتر |
3.7 |
0.12 |
21.5 |
5.9 |
با کاوش عمیق‌تر در اعداد به این نتیجه می‌رسیم که مشکل اعتراض به داور در لالیگا موضوع جدی محسوب می‌شود. 19% از کارت‌های زرد فوتبال اسپانیا به دلیل «بی احترامی به داور مسابقه» نشان داده شده است. این مشکل در برخی بازی‌ها به اوج خود رسیده است. مثلا در دربی کاتالان سال 2023، متئو لاهوز با توجه به اعتراض بازیکنان، شمار کارت زردهای خود را به عدد 18 رساند. همچنین، در بازی بین الچه و وایادولید، در کمتر از 80 ثانیه، پنج کارت زرد و سه کارت قرمز به دلیل اعتراض بازیکنان به یک خطای دیرهنگام نشان داده شد.
آیا بوندسلیگا و لیگ برتر بیش از همیشه شبیه هم شده‌اند؟
دیدگاه کلیشه‌ای وجود دارد که می‌گوید بوندسلیگای آلمان همچنان بیشترین انتقال توپ را در بازی‌هایش دارد، اما آیا این ادعا هنوز هم صحت دارد؟ یکی از راه‌های ساده برای بررسی این موضوع، شمارش تعداد مالکیت‌های توپ در هر بازی است. به عبارت دیگر، چند بار توپ بین دو تیم دست به دست می‌شود. مالکیت بیشتر معمولا به معنای بازی سریع‌تر و پرهیجان‌تری است. با این معیار، از فصل 20-2019، بیشترین انتقال توپ را در بوندسلیگا شاهد هستیم، جایی که هر تیم در هر بازی حداقل 200 بار مالکیت توپ را به دست می‌آورد. لیگ برتر انگلیس به سختی از عدد 190 عبور می‌کند. شاید این تفاوت زیاد به نظر نرسد، اما به معنای 90 تبادل توپ بیشتر در هر هفته فوتبال آلمان است
با توجه به این سبک پر انرژی، ضدحمله بخش مهمی از فوتبال بوندسالیگا را شامل می‌شود و آمارها نیز گواه این مسئله هستند. با ردیابی حملات مستقیم هر لیگ - که به حملاتی گفته می‌شود که از میانه زمین آغاز شده و در عرض 15 ثانیه به شوت یا لمس توپ در محوطه‌ی جریمه حریف منجر شود - می‌توان گفت که فوتبال آلمان به طور ثابتی در این زمینه پیشرو بوده است. بایرلورکوزن با ژابی آلونسو، مونشن گلادباخ با مارکو روزه (20-2019) و لایپزیش (از 2022 تا کنون) در کنار حضور همیشگی بایرن مونیخ نقش مهمی در شکل‌گیری این روند داشته‌اند. با این حال، کاهش سرعت بازی‌ها در بوندسلیگای فصل گذشته با حضور آلونسو، توماس توخل و سباستین هونس، جالب توجه است. کاهش آمارهای مطرح شده در فصل 21-2020، زمانی که کرونا مانع از حضور تماشاگران در ورزشگاه می‌شد، هم مشهود است. وقتی هواداری در ورزشگاه حضور ندارد، از شدت و هیجان بازی‌ها کاسته می‌شود.
چارت مربوط به «حمله مستقیم» که یک تیم در عرض 15 ثانیه به لمس توپ یا شوت در محوطه حریف دست می‌یابد
در همین حال، لیگ برتر نیز به سمت سبک بازی پر انرژی بوندسلیگا حرکت کرده است. فوتبال انگلیس در فصل 24-2023 با ثبت بالاترین میانگین حملات مستقیم در پنج سال گذشته (5.6 حمله در هر بازی)، به این سبک بازی نزدیک‌تر شده است. در حالی که تیم‌هایی مانند منچسترسیتی گواردیولا و آرسنال آرتتا معمولا به دنبال کنترل بازی هستند، تیم‌های بیشتری در فصل گذشته به سبک بازی پر فشار و سریع روی آوردند. لیورپول تحت هدایت یورگن کلوپ به سبک فوتبال پر انرژی خود بازگشت و مربیانی مانند آندونی ایرائولا، آنجه آنژ پوستکوعلو و مائوریسیو پوچتینو نیز با تیم‌های جدید خود رویکردی مشابه را اتخاذ کردند. این تغییر سبک بازی باعث افزایش تعداد مصدومیت‌ها در لیگ برتر و بوندسلیگا شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که باشگاه‌های آلمانی در دو فصل اخیر بیش از هزار مصدومیت داشته‌اند و لیگ برتر نیز بیش از 900 مصدومیت را ثبت کرده است.
شباهت بین بوندسلیگا و لیگ برتر نه تنها در سبک بازی، بلکه در نقل و انتقالات نیز دیده می‌شود. مطابق آمار ترانسفرمارکت، تیم‌های لیگ برتر در سال‌های اخیر بازیکنان بیشتری را از بوندسلیگا جذب کرده‌اند. این نشان می‌دهد که باشگاه‌های انگلیسی به دنبال جذب بازیکنانی با سبک بازی پرانرژی و سریع هستند. افزایش انتقال بازیکنان از آلمان به انگلیس این موضوع را هم نشان می‌دهد که مفهومی به اسم «مالیات بوندسلیگا» نداریم. به عبارتی تیم‌ها می‌توانند با هزینه‌های منطقی و مناسب، بازیکن خریداری کنند. در کل می‌توان گفت هر دو لیگ در مسیر مشترکی برای رسیدن به بازی پرفشار و انرژی بالا حرکت می‌کنند. این تغییر سبک بازی هم فرصت‌ها و هم چالش‌هایی را برای هر دو لیگ ایجاد می‌کند.
دفاع منظم همچنان در ایتالیا حاکم است
حملات مستقیم در آلمان، اسپانیا و انگلیس رو به افزایش بوده است، اما بازی ضدحمله یا واکنش به عملکرد حریف در سری آ کمتر دیده می‌شود. در فصل 24-2023، تنها 4.5 حمله مستقیم در هر بازی در ایتالیا مشاهده شد، 1.2 حمله کمتر در هر بازی نسبت به بوندسلیگا (5.7 در هر بازی). باز هم، این آمار ممکن است تفاوت زیادی به نظر نرسد، اما در کل یک فصل لیگ، هواداران فوتبال ایتالیا، صدها موقعیت ضدحمله را از دست می‌دهند.
این موضوع تا حد زیادی به فضای داده شده توسط تیم‌های سری آ بستگی دارد. لاتزیو یا رم ممکن است برای مسدود کردن مرکز زمین، از یک دفاع میانی استفاده کنند، در حالی که آتالانتای جانپیرو گاسپرینی، یک رویکرد «نفر به نفر» را برای محافظت از خط دفاعی خود اعمال می‌کند، اما نظم دفاعی معمولا در ایتالیا حاکم است. «تیم‌های ایتالیایی هنوز هم می‌توانند به جلو فشار بیاورند، اما آن‌ها منتظر شما می‌مانند و می‌خواهند فضا را کنترل کنند»، این جمله را ژابی آلونسو پیش از دیدار با میلان گفته بود. آمار و ارقام به کمک آلونسو می‌آیند. از فصل 20-2019، بیشترین نقش «سوییپر» یک دروازه‌بان را در بوندسلیگا شاهد بوده‌ایم که به عنوان یک اقدام دفاعی خارج از محوطه تعریف می‌شود. سری آ در این بحث کمترین میانگین را دارد.
نمودار مربوط به sweeper keeper که نشان می‌دهد دروازه‌بانان سری آ کمترین فعالیت خارج از محوطه جریمه خودشان را دارند
سبک بازی سری آ معمولا بر کیفیت فنی و تاکتیکی بالا با حمله صبورانه مبتنی است، نه رویکردهای پرشور و نفس‌گیر در سایر نقاط اروپا. با توجه به فشار بالای خط دفاعی تیم‌های بوندسلیگا، دروازه‌بان یک تیم باید همیشه آماده باشد تا هر توپی را که به پشت مدافعان می‌رسد را، جمع‌آوری کند. این موضوع در نمودار زیر مشهود است، بوخومِ پرسینگ بالا و لایپزیش بی‌رحم که دروازه‌بانان آن‌ها به طور مکرر در یک سوم میانی زمین مداخله می‌کنند، در حالی که مانوئل نویر کارهای معمول «مانوئل نویری» را برای بایرن مونیخ انجام می‌داد.
وضعیت دروازه‌بانان بوندسلیگا
در مقایسه، دروازه‌بانان سری آ به ندرت از محوطه خود خارج می‌شوند و وقتی این کار را می‌کنند، اغلب در اطراف محوطه می‌مانند. توجه داشته باشید که به ویژه در فصل گذشته، مداخلات اینتر، لاتزیو و رم کم بوده است.
وضعیت دروازه‌بانان سری آ
آیا لیگ برتر انگلیس متخصص ضربات شروع مجدد است؟
وضعیت «توپ‌های مرده» همیشه بخش مهمی از فوتبال بوده است، اما ظهور مربی ضربات ایستگاهی باعث شده است که در سال‌های اخیر لنزها برای موشکافی این موضوع تیزتر شوند. نیکولاس ژووه از آرسنال، آستین مک‌فی از آستون ویلا و برناردو کوئوا از چلسی (قبلا در برنتفورد) از جمله متخصصان شناخته‌شده در لیگ برتر هستند و دیدن آن‌ها در حال فریاد زدن در کنار محوطه جریمه در زمان یک کرنر یا ضربه ایستگاهی، غیرعادی نیست.
247 گل ضربات ایستگاهی فصل گذشته در لیگ برتر، بیشترین تعداد از فصل 17-2016 (254) بود، اگرچه فاصله زیادی با رکورد 319 گل در فصل 93-1992 وجود دارد، البته باید توجه داشت آن فصل با 22 تیم برگزار شد. آمارها نشان می‌دهند که لیگ برتر در سال‌های اخیر بیشترین تعداد گل از روی ضربات آزاد و کرنر را در بین لیگ‌های بزرگ اروپا داشته است. در فصل 24-2023، تیم‌های انگلیسی بیش از 247 گل از این طریق به ثمر رساندند که بهترین آمار در هفت فصل گذشته محسوب می‌شود. اما آیا این به معنای آن است که فوتبال انگلیس به طور کلی به بازی روی توپ‌های مرده وابسته‌تر است؟ اگر به درصد گل‌های حاصل از ضربات شروع مجدد در هر لیگ نگاه کنیم، می‌بینیم که لیگ برتر اکثر بهترین عملکرد را داشته اما نمی‌توان آن‌ها را به عنوان پیشرو معرفی کرد. دلایل مختلفی برای این موضوع می‌توان برشمرد.
یکی از دلایل اصلی، وجود مربیان و بازیکنان متخصص در ضربات ایستگاهی در لیگ برتر است. همچنین، تاکتیک‌های تیم‌ها، قوانین لیگ و حتی شرایط آب و هوایی می‌توانند بر تعداد گل‌های حاصل از توپ‌های مرده تاثیرگذار باشند. تنها در فصل 21-2020 شاهد کاهش جزئی بودیم که می‌توان همه‌گیری کرونا و استادیوم‌های خالی را به عنوان یک عامل معرفی کرد.
لیگ برتر انگلیس اکثرا بهترین عملکرد را در ضربات شروع مجدد دارد اما نمی‌توان آن‌ها را به عنوان متخصص معرفی کرد
اگرچه به طور کلی تفاوت چشمگیری بین سهم گل‌های ضربات ایستگاهی در لیگ برتر و بوندسلیگا وجود ندارد، اما تجزیه دقیق‌تر نوع گل‌های ثبت شده، تفاوت‌های جالبی را نشان می‌دهد. در لیگ برتر، اکثر گل‌های ضربات ایستگاهی از روی کرنر به ثمر می‌رسند. این در حالی است که در بوندسلیگا، ضربات آزاد غیرمستقیم نقش مهم‌تری در گلزنی دارند. یکی از دلایل این تفاوت می‌تواند به تاکتیک‌های تیم‌ها و تمرکز آن‌ها بر روی تمرینات مختلف ضربات ایستگاهی مربوط باشد. تیم‌های بوندسلیگا ممکن است بیشتر بر روی تمرینات ضربات آزاد ترکیبی و سریع تمرکز کنند، در حالی که تیم‌های لیگ برتر ممکن است بیشتر روی ارسال توپ‌های دقیق به داخل محوطه جریمه کار کرده باشند.
نحوه توزیع گل‌های بوندسلیگا از ضربات شروع مجدد
تحلیل مارک کری و تام هریس از اتلتیک
