ابن هیثم، معروف به الحازن، ریاضیدان، ستاره شناس و فیزیکدان مشهور عرب بود که در قرون 10 و 11 می زیست. او را یکی از تأثیرگذارترین دانشمندان عصر طلایی می‌دانند و سهم بسزایی در توسعه روش علمی داشت.
**زندگی اولیه و تحصیل**
الحازن در سال 965 میلادی در بصره عراق در زمان خلافت عباسی به دنیا آمد. نام کامل او ابوعلی الحسن بن الحسن بن هیثم بود. او از خانواده ای متواضع بود، اما پدرش یک کارمند دولتی بود. تحصیلات اولیه الحازن در بصره صورت گرفت و در آنجا ریاضیات، نجوم و فلسفه خواند. او بعداً برای ادامه تحصیل به بغداد رفت و در آنجا با آثار فیلسوفان یونان باستان مانند ارسطو و اقلیدس آشنا شد.
** شغل و مشارکت**
سهم الهازن در علم و ریاضیات متعدد و قابل توجه است. برخی از آثار برجسته وی عبارتند از:
1. **کتاب المناظر (کتاب النوری):** این رساله هفت جلدی در علم نور یکی از آثار مهم الحازن به شمار می رود. او در آن نظریه جامعی از بینش ارائه کرد که دیدگاه های رایج آن زمان را به چالش کشید. او پیشنهاد کرد که نور در خطوط مستقیم حرکت می کند و چشم نور را از اجسام دریافت می کند، نه اینکه پرتوهایی برای روشن کردن آنها ساطع کند.
2. **مشارکت های ریاضی:** آلهازن سهم قابل توجهی در ریاضیات، به ویژه در زمینه های هندسه و جبر داشت. او روش جدیدی برای حل معادلات مکعبی ایجاد کرد و کمک های قابل توجهی به مطالعه مقاطع مخروطی کرد.
3. **مشاهدات نجومی:** الهازن مشاهدات دقیقی از آسمان ها انجام داد، از جمله مطالعه ماه، خورشید و سیارات. او مدل جدیدی از کیهان را پیشنهاد کرد که زمین را در مرکز قرار می‌دهد که توسط کره‌های متحدالمرکز احاطه شده است.
**توسعه روش علمی**
مهم ترین سهم الهازن در علم، توسعه روش علمی بود. وی بر اهمیت این موضوع تاکید کرد:
1. **مشاهده:** الهازن معتقد بود که مشاهده اساس تحقیق علمی است. او از مشاهده دقیق و منظم پدیده های طبیعی حمایت می کرد.
2. **آزمایش:** الهازن به اهمیت آزمایش در آزمون فرضیه ها پی برد. او آزمایش هایی را برای آزمایش نظریه های خود طراحی و انجام داد و اغلب از تجهیزات ساده ای استفاده می کرد.
3. **فرضیه و نظریه:** آلهازن پیشنهاد کرد که دانشمندان باید فرضیه هایی را بر اساس مشاهدات تدوین کنند و سپس آنها را از طریق آزمایش آزمایش کنند. او معتقد بود که برای توضیح پدیده های طبیعی باید نظریه هایی را توسعه داد.
4. **نقد همتا:** الهازن بر اهمیت بررسی همتایان در فرآیند علمی تاکید کرد. او دانشمندان دیگر را تشویق کرد که کار او را بررسی و نقد کنند و آماده بود تا نظریه‌های خود را بر اساس شواهد جدید بازنگری کند.
5. **تجربه گرایی:** الهازن از طرفداران تجربه گرایی بود که بر نقش تجربه حسی در کسب دانش تأکید می کند. او معتقد بود که دانش باید مبتنی بر مشاهده و آزمایش باشد، نه بر مرجعیت یا سنت.
**اصول کلیدی روش علمی الهازن**
1. **اهمیت مشاهده:** الهازن معتقد بود که مشاهده اساس تحقیق علمی است.
2. **نقش آزمایش:** الهازن به اهمیت آزمایش در آزمون فرضیه ها پی برد.
3. **تدوین فرضیه ها:** الهازن پیشنهاد کرد که دانشمندان فرضیه ها را بر اساس مشاهدات تدوین کنند.
4. **توسعه نظریات:** الهازن معتقد بود که باید برای تبیین پدیده های طبیعی نظریه ها را توسعه داد.
5. **اهمیت بررسی همتایان:** الهازن بر اهمیت بررسی همتایان در فرآیند علمی تاکید کرد.**تاثیر بر دانشمندان بعدی**
کار الهازن تأثیر قابل توجهی بر دانشمندان بعدی گذاشت، از جمله:
1. **راجر بیکن:** فیلسوف و دانشمند انگلیسی به شدت تحت تأثیر کار آلهازن در زمینه اپتیک و روش علمی قرار گرفت.
2. ** رنه دکارت: ** فیلسوف و ریاضیدان فرانسوی تحت تأثیر کار آلهازن در مورد اپتیک و ماهیت نور قرار گرفت.
3. **ایزاک نیوتن:** کار نیوتن در مورد اپتیک و رفتار نور تحت تأثیر نظریه های آلهازن بود.
**میراث**
کمک های الهازن به روش علمی تأثیری ماندگار بر توسعه علم داشته است. تاکید او بر مشاهده، آزمایش و بررسی همتایان، پایه و اساس انقلاب علمی قرن‌های 16 و 17 بود. امروزه، الحازن به عنوان یکی از مهم ترین دانشمندان عصر طلایی اسلامی شناخته می شود و آثار او همچنان بر دانشمندان و فیلسوفان سراسر جهان تأثیر می گذارد.
** جدول زمانی زندگی و کار الهازن**
* 965 پس از میلاد: الحازن در بصره، عراق متولد شد.
* 980 پس از میلاد: الهازن تحصیلات خود را در ریاضیات و نجوم آغاز کرد.
* 1000 پس از میلاد: الهازن برای ادامه تحصیل به قاهره نقل مکان کرد.
* 1021 پس از میلاد: الحازن کار خود را در زمینه اپتیک، کتاب المناظر به پایان رساند.
* 1039 بعد از میلاد: الحازن در قاهره درگذشت.
کمک های الهازن به روش علمی تأثیر عمیقی بر توسعه علم داشته است. تاکید او بر مشاهده، آزمایش و بررسی همتایان، پایه و اساس انقلاب علمی قرن‌های 16 و 17 بود. امروزه، الحازن به عنوان یکی از مهم ترین دانشمندان عصر طلایی اسلامی شناخته می شود و آثار او همچنان بر دانشمندان و فیلسوفان سراسر جهان تأثیر می گذارد
