او خواهر آریوبرزن (یکی از سرداران ایرانی در دورهٔ هخامنشیان) ساتراپ پارس بود و به دلیل جنگیدن در کنار برادرش با اسکندر مقدونی در نبرد دربند پارس در زمستان ۳۳۰ قبل از میلاد مشهور است. وی فرمانده بخشی از سپاه هخامنشی در نبرد دربند پارس بود. او قبل از مرگ در نبرد سرسختانه جنگید و در جنگ تن به تن برتر بود.
یوتاب هخامنشی: بانوی دلاور ایران باستان
یوتاب، نامی که در تاریخ ایران با رشادت و دلاوری در برابر متجاوزان گره خورده است. او زنی شجاع و جنگجو بود که در دوره هخامنشیان و در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران، شمشیر به دست گرفت و تا آخرین نفس از خاک وطن خود دفاع کرد.
نسب و خاندان
منابع موثق تاریخی درباره یوتاب اطلاعات دقیقی ارائه نمی‌دهند. با این وجود، برخی از افسانه‌ها و روایات او را خواهر آریوبرزن، ساتراپ پارس و از سرداران نامدار هخامنشی، می‌دانند.
نبرد با اسکندر
اسکندر مقدونی در سال 334 پیش از میلاد مسیح به ایران حمله کرد و پس از فتح چند شهر، به سمت پایتخت هخامنشیان، تخت جمشید، حرکت کرد. در این میان، آریوبرزن با سپاهی اندک در کوهستان‌های زاگرس، مسیر اسکندر را سد کرد و در نبردی نابرابر با سپاهیان مقدونی روبرو شد.
یوتاب نیز در کنار برادرش در این نبرد حضور داشت و دوشادوش مردان جنگید. تاریخ‌نگاران رشادت و شجاعت او را در این نبرد ستوده‌اند.
نبرد یوتاب و آریوبرزن با سپاهیان اسکندر بسیار دشوار و خونین بود. سرانجام، با وجود مقاومت جانانه ایرانیان، سپاه اسکندر پیروز شد و آریوبرزن کشته شد.
یوتاب بعد از آریو برزن ،
با کشته شدن آریوبرزن، یوتاب تنها ماند، اما تسلیم نشد. او با شجاعت تمام به نبرد ادامه داد و تا آخرین نفس از خاک ایران دفاع کرد.
یوتاب نیز سرانجام به کشته شدن رسید و نام خود را در تاریخ به عنوان یکی از زنان دلاور و قهرمان ایران باستان جاودانه کرد.
نقش یوتاب در فرهنگ عامه
داستان زندگی یوتاب هخامنشی در طول تاریخ نقل شده و به بخشی از فرهنگ عامه ایران تبدیل شده است. شجاعت و فداکاری او الهام‌بخش هنرمندان، نویسندگان و شاعران بسیاری بوده است.
ادبیات: در اشعار و داستان‌های زیادی از جمله شاهنامه فردوسی به یوتاب اشاره شده است.
هنر: مجسمه‌ها و نقاشی‌های زیادی از یوتاب خلق شده است. یکی از مشهورترین این آثار، تابلوی "یوتاب" اثر ابوالحسن صدیقی است که در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
فیلم و سریال: در برخی از فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی به زندگی یوتاب پرداخته شده است.
