| فردوسی کیست؟
حکیم ابوالقاسم فردوسی، یکی از بزرگترین شاعران ایرانی است که در قرن چهارم و سال ۳۱۹ هجری شمسی، مصادف با ۳۲۹ هجری قمری و ۹۴۰ میلادی در روستای پاژ توس به دنیا آمد و معروف ترین و باشکوه ترین کتاب شعر فارسی یعنی شاهنامه را از خود بر جای گذاشت. شاهنامه، نه تنها یک شاهکار ادبی است، بلکه کتابی است که قرن‌ها به تعریف ایران و مردمان ایرانی و همچنین حفظ موجودیت زبان فارسی کمک کرده است. این کتاب بزرگ، با داشتن بیش از ۵۰،۰۰۰ بیت، طولانی ترین کتاب شعری است که تاکنون توسط یک شاعر یا نویسنده نوشته شده است. شاهنامه، حماسه ای است حول محور جوهر و روح ایران. نکته جالب در مورد کتاب شاهنامه این است که در حالی که اشعار فردوسی در زمان ایران باستان نوشته شده است، پیام‌های آن متعلق به زمان خاصی نیست و در بسیاری از موارد ممکن است برای کل بشریت نوشته شده باشد.
شکستن سکوت
پس از حمله اعراب به ایران در قرن هفتم و سقوط امپراتوری ساسانی، یکی از تاریک ترین دوره های تاریخ ایران رخ داد. تحت سلطه اشغالگران خارجی ایران، پیروان مذهب یکتاپرستی زرتشتی مورد آزار و اذیت قرار گرفتند، کتابخانه ها سوزانده شد و زبان فارسی در طول “سکوت دو قرن” به شدت سرکوب شد. با توجه به اینکه قوانین اسلام، دستورات جدید روز بود، زبان عربی زبان جدید ایران شد و زبان فارسی مانند مذهب زرتشتی و فرهنگ بومی ایران، به طور کلی در خطر انقراض قرار داشت. در حالی که برخی تسلیم یوغ اشغالگران شدند و سعی کردند جایی برای خود در دنیای جدید عجیب و غریب بیابند، فردوسی سکوت را شکست و با خلق شاهکار شاهنامه، زبان فارسی را برای همیشه زنده نگاه داشت.
|
|
پیش از زمان او، استان خراسان زادگاه فردوسی در شمال شرقی ایران، کانون قیام‌های مردمی علیه اشغالگران عرب بود. شاعرانی مانند رودکی از اولین کسانی بودند که پس از “دو قرن سکوت” به زبان فارسی نوین که از فارسی میانه در عصر ساسانی تکامل یافته بود، شعر سرودند و تا زمانی که فردوسی دست به کار بر روی شاهنامه زد، دو نسخه دیگر از آن وجود داشت. دقیقی شاعر قرن دهم نیز حدود ۱۰۰۰ بیت از کتاب شعر خود را بر اساس کتابی که اکنون به نام شاهنامه ابومنصوری (به نام حامی آن ابومنصور) شناخته می شود، سروده بود. دقیقی اما قبل از اینکه بتواند به ایران سفر کند توسط غلامش کشته شد. بنابراین، فردوسی اشعار دقیقی را که در قالب نثر بود به نظم تبدیل کرد و با انتخاب نقطه ای که دقیقی آن را رها کرده بود، ادامه داستان را با حمایت حامیان سامانی اش به پایان رساند.
ندانی که ایران نشست منست
جهان سر به سر زیر دست ِ منست
هنر نزد ایرانیان است و بـــس
ندادند شـیر ژیان را بکــس
همه یکدلانند یـزدان شناس
بـه نیکـی ندارنـد از بـد هـراس
دریغ است ایـران که ویـران شــود
کنام پلنگان و شیران شــود
چـو ایـران نباشد تن من مـبـاد
در این بوم و بر زنده یک تن مباد
بیوگرافی فردوسی
نام: ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه طوسی
تخلص: فردوسی
تولد: ۳۲۹ هجری قمری
زادگاه: روستای پاژ توس خراسان
لقب: حکیم سخن
درگذشت: ۴۱۱ یا ۴۱۶ هجری قمری
فردوسی در سال ۳۲۹ هجری قمری، مصادف با سال ۹۴۰ میلادی در دوره سلطنت سامانیان و طوس متولد شد. روستایی که فردوسی در ان متولد شد، این روزها با نام فاز شناخته شده و در ۲۸ کلومتری آرامگاه او قرار دارد. پدر او ابومنصور، از کشاورزان بزرگ خراسان و مادرش گردویه زهرا، یکی از شاهزادگان مازندرانی به نام اسپهدان بود. آنها علاوه بر ابولقاسم، سه دختر داشتند و دارای مال، اموال و جایگاه مناسبی بودند. به همین دلیل فردوسی دوران نوجوانی و جوانی خود را در راحتی و آسایش سپری کرد.
همین موضوع سبب شد، او بتواند در جوانی وقت خود را صرف مطالعه کند و به داستان ها و افسانه های کهن ایرانی علاقه مند شود. او در نهایت تصمیم گرفت مجموعه عظیمی از داستان های اساطیری ایران بنویسد و سال ۳۷۰ یا ۳۷۱ این کار را آغاز کرد.
نام و شهرت فردوسی
نام حکیم ابوالقاسم فردوسی، ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه طوسی است و به فردوسی شهرت دارد. او به عنوان احیا کننده و نجات دهنده ادبیات فارسی شناخته می شود. در زمانی که زبان فارسی به دست فراموشی سپرده می شد، او شاهکاری همچون شاهنامه را خلق کرد.
زندگی نامه فردوسی از تولد تا مرگ
همانطور که پیش تر گفته شد، فردوسی در سال ۳۱۹ هجری شمسی در روستای پاژ توس متولد شد. او در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد و در دوران نوجوانی و جوانی زندگی آسوده ای داشت. به همین دلیل او توانست این دوره از زندگی خود را صرف به دست آوردن علم کند. در همین مطالعات فردوسی به داستان ها و افسانه های کهن ایرانی علاقه پیدا کرد و تصمیم گرفت نوشتن شاهنامه را آغاز کند.
با اینکه از زمان دقیق ازدواج فردوسی، تاریخ دقیقی در دست نیست ولی پسر او در سال ۳۵۹ هجری قمری به دنیا آمد. او صاحب یک دختر و یک پسر شد که در زمان حیات خود، پسرش را از دست داد.
نوشتن شاهنامه حدود ۳۰ سال طول کشید. در این سال های طولانی، عمر و ثروت فردوسی از بین رفت. روایت دقیقی از زمان آغاز نوشتن شاهنامه وجود ندارد ولی طبق اطلاعات به دست آمده، در بازه تقریبی بین سال های ۳۷۰ تا ۳۷۱ هجری قمری، سرودن شاهنامه شروع شده است.
پس از اتمام ثروت فردوسی، تعدای از بزرگان خراسان او را برای به پایان رساندن شاهنامه یاری کردند ولی در دوره غزنویان، دیگر کسی به او کمک نکرد. به دلیل شیعه بودن فردوسی، او از طرف سلطان محمود غزنوی مورد کم لطفی قرار گرفت و علی رغم حمایت علاقه مندان ادبیات در خراسان، او با بی مهری های فراوانی در سال های پایانی عمر خود مواجه شد.
در خصوص زمان فوت فردوسی نیز تاریخ دقیقی وجود ندارد ولی طبق روایت های مختلف او در سال ۳۹۷ هجری شمسی یا ۴۱۱ هجری قمری، از دنیا رفت و در حدود ۸۰ سال عمر کرد.
تحصیلات فردوسی
• همانطوری که تا به اینجا گفته شد، فردوسی سال های ابتدایی زندگی خود را به کسب علم و تحصیل گذراند. پس از آن برای ادامه تحصیل به مدرسه ای در توس رفت و از همان زمان به خواندن داستان های تاریخی و افسانه ای علاقه پیدا کرد. در دوران مدرسه فردوسی با فردی به نام محمد بن حسن آشنا شد و تا چهل سال با او همنشین بود. |
