کوله بارمان را برمی داریم و راهی می شویم برای دیدن چشمه گل رامیان؛ اینجا تا چشم کار می کند جنگل سبز است و زیبایی که شکر یک از هزارش نیز نتوانیم کرد. آسوده خاطریم که چشمه گل شهرستان رامیان با چشم اندازی زیبا به عنوان نگین طبیعت، دیدگان هر بیننده ای را خیره می کند. این جاذبه طبیعی یکی دیگر از شگفت انگیز ترین دیدنی های طبیعت ایران و شمال است.
این چشمه در جنوب شهر رامیان یکی از شهرهای تابع استان گلستان واقع شده است.
شهرستان رامیان در شرق گلستان از نظر جغرافیای طبیعی به ۲ قسمت جلگه ای و کوهستانی تقسیم می شود. برخی دیدنی های این شهرستان شامل چشمه گل، آبشار شیرآباد، غار شیرآباد، قلعه ماران، پارک جنگلی آهنگران، امامزاده پیر، مسجد سادات، تپه های انجیلو، نقارخانه، مدرسه و کاخ رضاشاهی و بقعه الهادی است. شهرستان رامیان با جمعیتی بالغ بر ۸۵ هزار نفر و ۸۷۰ کیلومترمربع مساحت، جنگل های غنی و سرسبز و چشم اندازهای زیبایی دارد. ترکیب جمعیتی شهرستان رامیان براساس گفته دانشنامه گلستان طوایفی از صادقلی، رجبلی، قوانلو و... است.
● نماد جایگاه مقدس
کلمه گل در زبان ترکی به منطقه ای گود و عمیق که آب در آن جمع می شود گفته می شود.گل، کلمه ای آرامی و به معنای چشمه جوشان است. گل ها یا دریاچه ها در حوزه های آسیای مرکزی و ایران در جغرافیای طبیعی با نام های آلماگل، آلاگل و در جغرافیای انسانی به عنوان نشان و نماد اقوام شمالی ایران بزرگ دریافته ها و نقوش اشیای آنان با عناوین ماری گل، آینه گل و... به عنوان عناصر هویت فرهنگی ایران و آسیای مرکزی وارد مباحث تاریخی و قوم نگاری شده است.
گل رامیان به عنوان عنصر نمادین جایگاه مقدس نیایش آب در فرهنگ و آداب و هنر سرزمین آرامیان جایگاه ویژه ای داشته است. ویژگی گل رامیان، با موجودیت باستانی و تاریخی و طبیعی یگانه آن در ادوار مختلف هاله ای از اسطوره و واقعیت را بر آن روا داشته و بدین گونه این نگین سبز (کبود استر ) دره بیژن با حوادث تاریخی و طبیعی که در کرانه آن حادث شده بسان دروازه و دالان بهشت راهی به درون واقعیت تاریخ و جغرافیای شگفت سرزمین مقدس را میان (آرمیان ) گشوده تا کلید حل معمای خاستگاه زمینی انسان در آرام هی تی (زمین جاودانه مقدس) در مباحث فرهنگ جهانی سازمان یونسکو و در طرح بازشناسی خاستگاه نخستین- انسان و زیست کره - مطرح بوده باشد!
دلیل نامگذاری این منطقه به گل رامیان به فرهنگ و زبان مردم بومی این ناحیه مربوط است و گفته می شود از نظر تاریخی جمعیت غالب منطقه از نژاد ترک و تیره ای از ایل گرایلی هستند. کلمه گل در ادبیات ترک به جای گود و عمیق که آب در آن جمع می شود، اطلاق شده و تلفظ دقیق آن نیز در ترکی گوئ ل است.
● پنهان خانه اعجاز آفرینش
به هرصورت مردم اینجا گویی آشنایی خوبی با مقوله گردشگری دارند و با روی باز پذیرای رهگذران و مسافرانند.
این چشمه در حدود ۶ کیلومتری جنوب شهر رامیان و در دامنه کوه پنهان خانه اعجاز آفرینش خداوند را در شرق استان گلستان به نمایش گذاشته است. چشمه گل رامیان به صورت یک استخر طبیعی به طول ۹۰ متر و به عرض ۸۰ متر و به عمق ۳۴ تا ۴۴ متر و به روایتی ۸۰ متر است که در ارتفاع ۳۲۰ متری از سطح دریا قرار دارد. این چشمه در ۵ کیلومتری جنوب شهرستان رامیان و در ۸۵ کیلومتری مرکز استان (گرگان) قرار دارد. از ۳ طرف به جنگل و از یک طرف به زمین های زراعی متصل است. آب چشمه از کف زمین می جوشد.
این چشمه بیضی شکل و طول آن ۹۰ متر و عرض آن ۸۰ متر و عمق آن بنا به گفته مردم تا حدود ۸۰ متر و براساس کتب تاریخی ۴۴ متر است. آب آن از محل خروج آب از استخر صاف و زلال و قابل استفاده کشاورزی است. متأسفانه با کشیدن یک راه تا لب چشمه و به لحاظ آسیب پذیر بودن خاک اطراف چشمه آثار ریزش هایی در اطراف چشمه مشاهده می شد، به گونه ای که ریشه برخی درختان کاملا بیرون زده بود .
براساس تحقیقات انجام شده این چشمه، از چشمه های آهکی است و آب آن از بخش داخلی جوشش دارد و سرریز این منبع آبی به رودخانه قره چای رامیان که یکی از شاخه های گرگانرود است، وارد می شود. در گل رامیان گونه های ماهیان شامل ماهی سفید رودخانه ای، سیاه ماهی و ماهی آبر نوئیدز را می توان یافت.
عمده ماهیان گل، ماهی سفید رودخانه ای است و تغذیه این ماهی بیشتر از حشرات آبزی و نرم تنان است این گونه ماهی در این منطقه دارای ارزش صید ورزشی با قلاب است. پوشش گیاهی اطراف آن را درختان پهن برگ، بلوط، درختچه های ولیک پوشانده است و در نزدیکی این مجموعه دلپذیر و با اهمیت ذخیره گاه جنگلی «زربین» واقع شده است.
● تفرجگاهی بکر برای همه
چشمه گل رامیان با اندک توجه و به کارگیری امکانات خدماتی، رفاهی و آماده سازی مسیر می توان از آن به عنوان مرکزی برای جذب توریسم در نظر گرفت. رنگ این چشمه به دلیل عمق زیاد به صورت سبز تیره بسیار خوشرنگ و جالب است.
این چشمه از قدیم یکی از مراکز تفرجگاهی شهرستان های اطراف مانند گنبدکاووس-رامیان- آزاد شهر و شهرهای خان ببین و علی آباد کتول و روستاهای منطقه است. حتی گردشگران و مسافران از نقاط دوردست و در فصول گرم از این چشمه استفاده می کنند. این پدیده مهم می تواند به عنوان یک اثر طبیعی ملی به ثبت برسد و با دایر کردن امکانات لازم تمام ملاحظات زیست محیطی را در آن رعایت و آن را تبدیل به یکی از مراکز جذب توریست کرد.
رودخانه رامیان در شرق این چشمه بستر پهن و سیلابی وسیعی داشت که گویای سیل های پیشین بوده است. البته در زمان مشاهده این رودخانه کاملا خشک بود. این رودخانه از ارتفاعات البرز غربی ( کوه لیرم - کوه خاک یا خاکسار و .. . ) سرچشمه گرفته و پس از عبور از شهر رامیان وارد دشت گرگان شده که بعد از قطع راه دلند به آزاد شهر ( شاه پسند) در یک مسیر جنوب به شمال پیش رفته و بعد از اتصال به رودحاجی کوچکی نهایتاً به گرگان رود می پیوندد.
ارتفاعات این محدوده در سال هایی نه چندان دور از جنگل های باستانی بسیار با ارزش تشکیل می شده است که متأسفانه بیش از یک دهه است که از سوی سازمان جنگل ها و مراتع به شکل وسیعی درو شده و به جای آن عموماً درختان سوزنی برگ کاشته شده است.
با همه این نامهربانی هایی که بر سر طبیعت این منطقه آمده، گل رامیان را همچون نگین فیروزه ای می توان تصور کرد که بر دستان کبره بسته این منطقه درخشش شگفت انگیز خود را هنوز حفظ کرده است. امیدواریم با کنترل تخریب های وسیع پیرامونی آن این نگین فیروزه ای برای تماشای نسل های آینده نیز باقی بماند!
● چشمه ای در یک کیلومتری جاده تهران ـ مشهد
درباره این چشمه، دانشنامه گلستان می نویسد: با توجه به این که گل رامیان از چشمه های آهکی است نمی توان برای آن عمق معین و مشخصی بیان کرد ولی مساحت تقریبی آن حدود ۵ هزار و ۶۵۸ مترمربع است.
این چشمه یک کیلومتر از جاده اصلی تهران به مشهد و مسیر زائران امام هشتم علیه السلام فاصله دارد و مکانی دیدنی برای رفع خستگی سفر است.
از نظر مطالعات زمین شناسی و جغرافیایی طبیعی، چشمه گل رامیان از جمله چاله های بیضی شکل است که نیمرخ آن شبیه یک تشت است و در نتیجه یک نقطه فرونشسته در سطح تشکیلات آهکی بوجود آمده است.
از نظرموقعیت جغرافیایی نیز گفته می شود گل رامیان در مسیر جاده رامیان النگ در دامنه کوه تپه آرام، قلعه ماران و رشته کوه خاکسار واقع شده و در حاشیه شرقی آن رودخانه قورچای با جهت جنوبی شمالی جریان دارد. همچنین قابل یادآوری است که ارتفاع گل رامیان از سطح دریای آزاد ۳۲۰ متر اعلام شده است. پوشش گیاهی اطراف گل رامیان را درختان بلوط و درختچه های ولیک تشکیل می دهد و همچنین این ناحیه به عنوان یکی از زیستگاه ها و ذخیره گاه های درختان زربین (سروکوهی) است.
دانشنامه گلستان به نقل از محمد سعیدی در کتاب تاریخ رامیان و فندرسک درباره چشمه گل رامیان می نویسد: رنگ آن کبود است و به همین جهت آن را کبود استخر می گوید و از هیچ کجا آب وارد آن نمی شود و خود زاینده است و فقط یک مجرا برای خروج آب دارد.
معصومه غریب نیز در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان پهنه بندی خطر و مدیریت سیل حومه رامیان می گوید: گل رامیان ازجمله چشمه های آرتزین و آهکی معروف حوزه رودخانه قورچای است که در بستر سازه ای آهکی شکل گرفته است.
● ... و پایان سفر
استان گلستان دارای چشمه های زیبای دیگری همچون لال گالیکش، آب گرم زیارت گرگان، توسکا چشمه بندرگز، گلبرگ رامیان، سیدکلاته رامیان، چشمه آق سو کلاله، چشمه زاو کلاله و چشمه آبگرو دوزین است که هریک بخشی از دیدنی های طبیعی استان را نشان می دهد.
هنوز دلمان درگیر رنگ زیبای این چشمه و طبیعت رویایی اطراف آن است که باید برگردیم. هنوز دلمان از غذاهای ترش مردمان میهمان نواز این دیار سیر نشده است که باید عزم دیاری دیگر و سفری دیگر ببنیدم. هنوز انعکاس رنگ این چشمه بر چشمهایمان تابیده و سبزی خود را حفظ کرده که باید در تدارک روزنی دیگر و تحفه ای دیگر باشیم. به هر حال سفری خوش با مردمانی مهربان و کاملاً پارسی.
نغمه عقیلی
