مطلب ارسالی کاربران
حمیدرضا قربانی، خواننده و محقق موسیقی ؛ نگاهی بر تاریخ موسیقی ایران
موسیقی ایران قدمتی هزاران ساله دارد، چنانکه در اسناد باستان شناسی عیلام، یکی از کهن ترین فرهنگ های جهان، که در جنوب غربی ایران قرار داشت، دیده می شود. تمایزی بین علم موسیقی یا موسیقی شناسی وجود دارد که به عنوان شاخه ای از ریاضیات همواره در ایران مورد احترام بوده است.
در ایران باستان، موسیقی دانان از نظر اجتماعی دارای مناصب محترمی بودند. می دانیم که ایلامی ها و هخمنی ها قطعا از نوازندگان استفاده می کردند، اما نمی دانیم که آن موسیقی چگونه بوده است. در دوران اشکانیان، تروبادورها یا گوسان ها به عنوان سرگرمی بسیار مورد توجه بودند. البته نظریاتی وجود دارد که شاید شاعران دَری اولیه ایران شرقی مانند: رودکی در واقع گوسان بوده باشند.
تاریخ اجرای موسیقی در ایران ساسانی بهتر از دوره های قبل مستند شده است. این امر به ویژه در چارچوب آیین زرتشتی آشکارتر است.
در زمان خسروپرویز دربار سلطنتی ساسانی میزبان نوازندگان برجسته ای چون رامتین، بامشاد، نکیسا، آزاد، سرکش و باربد بود. در میان این نام‌های باقی‌مانده، باربد در بسیاری از اسناد به یادگار مانده است و از آن به‌عنوان یک نوازنده بسیار ماهر نام برده شده است و به او اعتبار خاصی داده شده است که سازمانی از سیستم موسیقی متشکل از هفت "حالت سلطنتی" به نام خسروانی، سی حالت مشتق شده به نام لهن و ۳۶۰ ملودی به نام دستان داده است. این اعداد مطابق با تقویم ساسانی تعداد روزهای هفته، ماه و سال است.
تئوری هایی که این سیستم مدال بر آن ها بنا شده است مشخص نیست، اما نویسندگان دوره بعد فهرستی از این حالت ها و ملودی ها را به یادگار گذاشته اند. این نام‌ها شامل برخی از اشکال حماسی مانند کین ایرج (به روشنی انتقام ایرج)، کین سیاوش (به انتقام سیاوش) و تاکست اردشیر (روشن تاج اردشیر) و برخی دیگر است. با شکوه های دربار سلطنتی ساسانی مانند باغ شیرین (روشن باغ شیرین)، باغ شهریار (روشن باغ فرمانروایی) و هفت گنج (روشنگر هفت گنج) مرتبط است. همچنین برخی از ماهیت های توصیفی مانند روشن چراغ (چراغ های روشن) وجود دارد.
به طور کلی دوره سلطنت خسروپرویز را «عصر طلایی موسیقی ایران» می‌دانند و خود را در نقش برجسته‌ای بزرگ در طاق بستان در میان نوازندگانش نشان می‌دهند و خود در حالی که تیر و کمان در دست گرفته و در قایق در میان گروهی ایستاده است. نوازندگان چنگ، نقش برجسته دو قایق را به تصویر می‌کشد و کل تصویر این قایق‌ها را در «دو لحظه متوالی در یک تابلو» نشان می دهد.
ممکن است باربُد عود و سنت موسیقایی را اختراع کرده باشد که قرار بود به سنت مقامی و در نهایت موسیقی دستگاه تبدیل شود.
حتی پس از اسلام نیز موسیقی‌دانان ایرانی ناپدید نشدند: زریاب اغلب به عنوان بزرگترین تأثیر بر موسیقی اندلس و اسپانیا شناخته می‌شود.
فارابی و ابن سینا نه تنها نظریه پرداز موسیقی بودند، بلکه به ترتیب در عود و نی نیز مهارت داشتند.
