| سال ۲۰۲۳ اولین سالی است که پله در میان ما نیست؛ سالی که برای پله خوشایند نبود! |
اواخر دسامبر سال ۲۰۲۲ و تنها اندکی پیش از شروع سال جدید موسوم به سال ۲۰۲۳، خبری تلخ و غم انگیز از راه رسید؛ خبر فوت پله یا همان ادسون دو ناسیمنتو. پله مدت‌ها بود که در بیمارستان بستری شده بود. علت فوت ستاره‌ی بزرگ تاریخ فوتبال نارسایی کلیوی و قلبی اعلام شد. این برای ستاره‌ای مثل پله پایان خوشایندی نبود. پله آرزوی دیرینه‌ای مبتنی بر قهرمانی تیم ملی برزیل در جام جهانی داشت. ادسون سه بار در جام جهانی با برزیل به قهرمانی دست یافته بود، اما آخرین آرزوی فوتبالی پله دیدن قهرمانی برزیل برای بار دیگر بود؛ آرزویی که تحقق نیافت. در نهایت ستاره‌ی بزرگ دنیای فوتبال در ۲۹ دسامبر سال ۲۰۲۲ چشم از جهان فرو بست. حال یک سال از درگذشت افسانه‌ی برزیلی فوتبال می‌گذرد. فوتبال بدون پله و یا بازیکنی مانند او رنگ و بوی متفاوتی دارد.
گردهمایی ستارگان در آسمان
سال ۲۰۲۳ نیز از قاعده مستثنی نبود و تعدادی از ستارگان بزرگ و افسانه‌ای فوتبال نیز به سفری بی‌بازگشت رفتند. تعدادی از هم نسلان پله که گویی دیگر تاب و توان دنیا را ندارند، به جمع اسطوره‌هایی همچون پله و مارادونا پیوستند. بازی ستارگان یکی از طلایی‌ترین نسل‌های فوتبال در مقابل یکدیگر جذابیت‌های خاص خود را داشت. بابی چارلتون و لوییز سوارز میرامونتس از این دست بازیکنان بودند. در مورد بابی چارلتون، او و ادسون (پله) هر دو در جام جهانی ۱۹۵۸ به میزبانی سوئد حضور داشتند. نکته‌ی قابل توجه نیز هم گروهی برزیل با تیم ملی انگلیس بود؛ تیم ملی انگلیسی که از شرایط مطلوبی بهره نمی‌برد و تعدادی از بازیکنان تاثیرگذارش را به خاطر حادثه‌ی هوایی مونیخ از دست داده بود. بابی چارلتون ۲۰ ساله و پله‌ی ۱۷ ساله هر دو در این رقابت‌ها حضور داشتند، اما در ترکیب تیم‌‌هایشان در بازی انگلیس - برزیل در مرحله‌ی گروهی قرار نگرفتند. البته، پله در این رقابت‌ها بیش از پیش به شهره‌ی نامش افزود و دبل در فینال نیز نگین تاج پله شد.
پله در مقابل ایتالیا
جام جهانی ۱۹۶۲ با اضافه شدن لوییز سوارز میرامونتس به این جمع و حضور این بازیکن در تیم ملی اسپانیا همراه بود. البته سوارز گزینه‌ی اول هلنیو هررا، سرمربی تیم ملی اسپانیا، نبود. در خط حمله‌ی اسپانیا خنتو، پوشکاش و آلفردو دی استفانو حضور داشتند که آسیب دیدگی دی استفانو موجب شد تا میرامونتس فرصت عرض اندام بیشتری داشته باشد. میرامونتس توان بازی در پست‌های مهاجم و هافبک را داشت، اما هررا ترجیح داد تا در بازی مقابل برزیل به آبیاردو فرصت اعطا کند و پله نیز به علت مصدومیت حضور نداشت. با صعود برزیل، آنها در یک چهارم نهایی به مصاف انگلیس رفتند که با توجه به مصدومیت ادسون، این بازیکن فرصت حضور در مقابل بابی چارلتون را پیدا نکرد تا شاهد تقابل گارینشا با چارلتون باشیم. شایان ذکر است که گارینشا در این رقابت‌ها بسیار موثر عمل کرد. چند سال بعد و در جام جهانی ۱۹۶۶، معادلات باری دیگر برهم خورد. پله، در آن زمان به عنوان یکی از بزرگترین ستاره‌های فوتبال یاد می‌شد و تیم ملی برزیل نیز با حضور ستارگانی دیگر، همچون ژیلمار، گارینشا و... از مدعیان فتح جام به شمار می‌رفت. رقیبان برزیل در گروه ۳، یعنی پرتغال و مجارستان، تنها راه توقف ستاره‌ای مانند پله را خشونت می‌دانستند. به همین خاطر، ادسون در دومین بازی (مقابل مجارستان) دچار مصدومیت شد و در سومین بازی (مقابل پرتغال) نیز در شرایطی که هنوز احساس مصدومیت داشت، بازی کرد. در سومین بازی، تکل خشن بازیکن پرتغال ( ژائو مورایس) موجب تشدید مصدومیت پله شد. مورایس بابت این خطا اخراج نشد و این تصمیم داور مسابقه (جرج مک کیب) از نظر کارشناسان به عنوان یکی از بدترین اشتباهات داوری در رقابت‌های جام جهانی یاد می‌شود. در سمت دیگر، اسپانیا نیز با حضور لوییز سوارز در گروه خود سوم شد تا تیم‌های آلمان غربی و آرژانتین به مرحله‌ی بعد راه پیدا کنند. اما در گروه ۱، تیم ملی انگلیس به عنوان صدرنشین صعود کرد. سر بابی چارلتون به همراه راجر هانت به ترتیب ۱ و ۲ گل به ثمر رساندند.
چارلتون در نیمه‌هایی مقابل پرتغال دبل کرد تا گل اوزه بیو نیز بی‌ثمر باشد و تبدیل به بهترین گلزن تیم ملی انگلیس تا بدان مرحله باشد. در نهایت اما هتریک معروف جف هرست در بازی فینال به همراه گل او مقابل آرژانتین در مرحله‌ی یک چهارم نهایی، این بازیکن را ۴ گله کرد و او تبدیل به بهترین گلزن تیم ملی انگلیس در آن رقابت‌ها شد. هر چند که در نهایت این اوزه بیو بود که با ۹ گل، آقای گل رقابت‌ها شد. و در نهایت، در جام جهانی ۱۹۷۰ پایان کار اسطوره‌ها رقم خورد. تیم ملی اسپانیا به این رقابت‌ها راه نیافت و جام جهانی مکزیک میزبان تیم‌های متفاوتی بود؛ از جمله ال سالوادور، مراکش و اسرائیل که اولین حضور خود را رقم زدند. اما در گروه ۳، این فرصت به هواداران فوتبال اعطا شد تا شاهد تقابل بابی چارلتون و ادسون دو ناسیمنتو باشند.
پله و بابی چارلتون؛ افسوس از فراق این دو ستاره
هر دو ستاره در این بازی حضور داشتند، اما در آخر این جرزینیو بود که تفاوت‌ها را رقم زد. گل جرزینیو که روی پاس گل پله به ثبت رسید، انگلیس را مغلوب برزیلِ ماریو زاگالو کرد. در نهایت، این جام جهانی پایان کار این سه ستاره بود. البته، جام جهانی مکزیک با پایانی خوش برای پله همراه بود و سومین جام جهانی ستاره‌ی برزیلی بود. بابی چارلتون هم یک بار موفق به کسب جام جهانی (۱۹۶۶) شد، اما دست لوییز سوارز اسپانیایی (فاتح توپ طلای ۱۹۶۰) از این جام کوتاه ماند.
سقوط سانتوس و افت بزرگ برزیل
ادسون بیشتر دوران فوتبالی خود را در لیگ برزیل و تیم سانتوس گذراند. به دلایل سیاسی و اجتماعی، پله هیچگاه فرصت پیدا نکرد تا پیراهن تیم‌های بزرگ اروپایی را به تن کند. در سال ۱۹۵۸، او قراردادی با اینترمیلان امضا کرد اما اعتراض شدید هواداران سانتوس موجب شد تا آنجلو موراتی (رئیس وقت اینترمیلان، پدر ماسیمو موراتی) این قرارداد را از بین ببرد! چند سال بعد نیز دولت کوادروس پله را گنجینه‌ی ملی اعلام کرد تا از خروج او جلوگیری کند و با حفظ پله، محبوبیتش را در بین مردم افزایش دهد. با این وجود، اندکی پس از آن اعلامیه، کوادروس استعفا کرد. پله ۱۸ سال در تیم سانتوس بازی کرد و دو بار نیز همراه با این تیم فاتح جام بین قاره‌ای شد. سانتوس به جز پله میزبان ستارگان بزرگ دیگری چون ژیلمار، زیتو، کارلوس آلبرتو و کوتینیو (آنتونیو ویرا هونوریو) نیز بوده است و همچنین سکوی پرتاب بازیکنانی چون نیمار، روبینیو، رودریگو گوئس و... بوده است. با این حال، سانتوس پس از ۱۱۱ سال و برای نخستین بار به دسته‌ی پایین‌تر سقوط کرد. مطمئناً این اتفاق خبر خوشی برای پله نمی‌توانست باشد. سانتوس، پالمیراس و سائوپائولو تنها تیم‌های برزیل بودند که تا به حال به دسته‌ی پایین‌تر سقوط نکرده بودند اما با سقوط سانتوس، این افتخار تنها برای پالمیراس و سائوپائولو باقی ماند. در حال حاضر اوضاع سانتوس چندان جالب نیست و در صورت خروج مارکوس لئاندرو، مهاجم ۲۰ ساله‌ی آنها که جزوی از ۵۰ گلزن تاریخ باشگاه است، شرایط آنها متفاوت‌تر خواهد شد.
در سمت دیگر و در تیم ملی برزیل، اتفاقات متفاوتی رقم خوردند. تیم ملی برزیل پس از ناکامی در جام جهانی ۲۰۲۲ و قطع همکاری با تیته، موقتاً با فرناندو دینیز، سرمربی فلومینزه همکاری کرد. این سرمربی به دعوت بازیکنان متفاوت نیز پرداخت و اندریک ۱۷ ساله یکی از آنها است.
عکس اندریک در اردوی تیم ملی برزیل که یادآور عکس پله در نوجوانی شد.
با این حال، سال ۲۰۲۳ برای برزیلی‌ها به هیچ وجه خوش یمن نبود. پس از ۲۲ سال، اروگوئه در یک مسابقه‌ی رسمی (در جریان مقدماتی جام جهانی) موفق به شکست تیم ملی برزیل شد. نیمار جونیور، ستاره‌ی برزیلی‌ها دچار مصدومیت از ناحیه‌ی رباط صلیبی شد و چندی پیش نیز مشخص شد که نیمار رقابت‌های کوپا آمریکا ۲۰۲۴ را از دست داده است. در بازی بعدی، در شبی که پدر لوییز دیاز پس از حواشی مرتبط با ربایش او توسط آدم ربایان نظاره‌گر بازی پسرش بود، برزیل در مقابل کلمبیا محتمل شکست شد. هر دو گل کلمبیا را لوییز دیاز به ثمر رساند تا بازگشت پدرش را گرامی بدارد. در سومین بازی نیز آنها در مقابل آرژانتین شکست خوردند که سومین شکست متوالی آنها بود. شکست در مقابل آرژانتین همچنین اولین شکست خانگی آنها در مسابقات انتخابی جام جهانی بود. چندی بعد نیز نوجوانان برزیلی در جام جهانی نوجوانان در مقابل آرژانتین شکست خوردند و مغلوب درخشش کلودیو اچه وری شدند. در این سال همچنین زمزمه‌‌هایی از انتصاب کارلو آنچلوتی به عنوان سرمربی جدید تیم ملی برزیل وجود داشت که علیرغم شایعات اولیه، کارلتو فعلا دست به تمدید قرارداد با رئال مادرید زده است و هنوز به طور کامل مشخص نیست که آیا او هدایت تیم ملی برزیل را در کوپا آمریکا بر عهده خواهد داشت یا خیر. در صورت عدم پذیرش پیشنهاد برزیل توسط کارلتو، چالش جدی فدراسیون فوتبال برزیل برای کوپا آمریکا انتخاب سرمربی خواهد بود. یک نکته‌ی قابل توجه، سقوط برزیل در رنکینگ فیفا است. سلسائو از رتبه‌ی سوم به پنجم تنزل پیدا کرد. بخشی از آن می‌تواند مربوط به غیبت بازیکنان بزرگ و اشتیاق دینیز برای دعوت از ستارگان لیگ برزیل باشد، اما نتایج برزیل در این سال چندان چشمگیر نبود. حال که سخن از ستارگان لیگ برزیل به میان آمد، اندریک ۱۷ ساله که بازیکن فعلی پالمیراس است نیز برای اولین بار به تیم ملی دعوت شد. درباره‌ی اندریک، او چه از لحاظ قد و قامت و چه از لحاظ توانایی‌های فنی و سبک بازی یاد و خاطره‌ی پله را زنده می‌کند. با این وجود، اختلاف سطح اندریک با بازیکنی به مانند پله بسیار مشهود است. اما با این حال، اندریک در تابستان ۲۰۲۴ به رئال مادرید انتقال پیدا می‌کند. اندریک از سال ۲۰۲۴ می‌تواند بر خلاف پله، برای رئال مادرید بازی کند و شاید تبدیل به اسطوره‌ی آنها شود. به هر حال، فعلا برای این حرف‌ها بسیار زود است.
به یاد آن روز، آن پایان خوشایند
دو سال پایانی فوتبال پله در نیویورک کاسموس گذشت؛ در آمریکا. در ایالات متحده نیز پله محبوبیت بی‌حد و اندازه‌ای داشت و نگاه‌ها را به فوتبال جلب کرده بود. جذب پله مسیر انتقال بسیاری از ستارگان را به لیگ آمریکا هموار کرد. فرانتس بکن باوئر، قیصر فوتبال آلمان که در تیم آلمان غربی موفق به کسب جام جهانی شده بود، لیگ آلمان و بوندسلیگا را به مقصد آمریکا و نیویورک کاسموس ترک کرد. کارلوس آلبرتو، مدافع برزیلی که سابقاً هم تیمی پله در سانتوس بود، به نیویورک کاسموس منتقل شد. آلبرتو از نظر فوتبال دوستان و فوتبال نویسان، یکی از برترین مدافعان تاریخ است و گلی که در بازی فینال جام جهانی ۱۹۷۰ به ثمر رساند، به عنوان یکی از برترین گل‌های تاریخ جام جهانی یاد می‌شود.
کارلوس آلبرتو و فرانتس بکن باوئر، هم تیمی‌های پله در کاسموس
حضور بازیکنی مانند پله با توانایی‌های برجسته‌ی فنی در ایالات متحده که به عنوان یک سوپراستار سیاه‌پوست منبع الهام بود، موجب شد تا گام‌های مسئولان فدراسیون فوتبال ایالات متحده در راه گسترش لیگ‌های فوتبالشان جدی‌تر شود. در سال‌های بعد، جرج بست، یوهان کرویف، اوزه بیو، بابی مور و... نیز راهی این لیگ شدند. آخرین بازی رسمی پله در مسابقه‌ای موسوم به "Soccer Bowl 77" با پیروزی کاسموس رقم خورد. اما در نهایت، یک بازی دوستانه میان سانتوس و کاسموس به عنوان بازی خداحافظی پله در نظر گرفته شد. سانتوس با ترکیبی تمام برزیلی به مصاف کاسموس می‌رود و کاسموس با سه تن از قهرمانان جهان، پله، بکن باوئر و کارلوس آلبرتو، آماده‌ی بازی می‌شود. این بازی چیزی بیش از یک مسابقه‌ی فوتبال بود. شاید بتوان آن را آخرین پرده از نمایشنامه‌ی فوتبالی پله دانست. مراسم پیش از بازی برگزار می‌شود. در نیمه‌ی اول، پله با لباس کاسموس به میدان رفت. ستارگان خارجی کاسموس بسیار خوش درخشیدند؛ اما ستاره‌ای که همه‌ی چشم‌ها به او دوخته شده، پله بود. پله توپ را می‌گیرد، می‌تازد و سانتوس را به لرزه در می‌آورد. پله برای آخرین بار نیز هر آنچه باید را تقدیم مخاطبان کرد؛ تقدیم به ۷۵ هزار تماشگری که در ورزشگاه جیانتز حضور داشتند و تقدیم به بینندگانی که از قاب تلویزیون به او چشم می‌دوزند. پیش از پایان نیمه‌ی اول، یک ضربه‌ی ایستگاهی در ۳۰ متری نصیب کاسموس می‌شود. پله پشت توپ می‌ایستد و ضربه‌ای بی‌نقص را به سمت دروازه‌ی تیم سابقش، یعنی سانتوس ارسال می‌کند؛ یک ضربه‌ی سریع، قدرتمند و بادقت. توپ وارد دروازه می‌شود و باری دیگر پای پله به گلزنی باز می‌شود. در بین دو نیمه، پله پیراهن شماره ۱۰ کاسموس خود را تقدیم پدرش داندینیو می‌کند. پله بارها پدرش را مهم‌ترین عامل موفقیتش نامیده بود. داندینیو که خود نیز بازیکن فوتبال بوده است، هیچگاه گمان نمی‌کرد که مورد چنین تشویقی قرار بگیرد. نیمه‌ی دوم با گل کاسموس در دقیقه‌ی ۴۹ اوج می‌گیرد و بازی با نتیجه‌ی ۲ بر ۱ به نفع کاسموس به اتمام می‌رسد. پله پیراهن شماره ۱۰ سانتوس خود را نیز به والدمار دی بریتو، استعدادیابی که او و بسیاری از بازیکنان مستعد برزیل را کشف کرد، تقدیم می‌کند. پیراهن شماره ۱۰ که در نیمه‌ی دوم آن را به تن کرد. برای آخرین بار، این لباس بر تن پادشاه جای می‌گیرد. اما در نیمه‌ی دوم، در زمانی که این بازی و پایان خوشایند کم کم به انتها نزدیک می‌شود، به ناگهان آسمان ابری شد؛ ناگهان آسمان گریست.
