تاریخ فوتبال همیشه از یک سری قوانین عادی و معمولی برخوردار نبوده و همیشه سعی بر این بوده که با ایجاد نوآوری‌هایی در فناوری، قوانین و ساختار، باعث پویایی بیشتر یک بازی فوتبال و ایجاد هیجان بیشتر شود. یکی از این تغییر ساختارها گل طلایی بود که باعث هیجان بیشتر در وقت‌های اضافی بازی‌ها می‌شد، اما این قانون باعث برتری لحظه‌ای یک تیم می‌شد که با روح عدالت در فوتبال منطبق نبود. چه بسا تیم هایی که تا آخرین دقایق بازی از حریف عقب هستند؛ اما با بازجویی روحیه تیمی در همان چند دقیقه ورق را بر می‌گرداندند. هر چند این قانون در همان زمان هم طرفداران کمی داشت؛ اما امروزه به یک اتفاق نوستالژیک با بُردهای شگفت‌انگیز از آن یاد می‌شود.
|
|
پس از حذف این قانون جانشین کوتاه‌مدت آن "گل نقره‌ای" نام داشت که به‌هیچ‌وجه نتوانست به سطح گل طلایی برسد.
این نوآوری توسط یوفا و تنها برای یک سال اجرا شد. هدف از آن دو مطلب بود: اول اینکه باعث افزایش جنبه مثبت فوتبال مخصوصاً در پویاتر شدن بازی شود و دوم اینکه به تیمی که عقب می‌افتد، زمانی برای جبران نتیجه بدهد.
قانون گل نقره‌ای به این صورت بود که:
«وقتی بازی حذفی به‌تساوی می‌کشد و برای تعیین برنده، بازی برای دو وقت اضافی ۱۵ دقیقه‌ای ادامه پیدا می‌کند در این صورت اگر در وقت اضافه اول تیمی گل بزند تیم حریف تنها تا پایان همان نیمه اول وقت برگشت به بازی را دارد و اگر در پایان وقت اول تیمی جلو بود بازی به پایان می‌رسد و اگر باز هم نتیجه مساوی بود نیمه دوم وقت اضافه فرصتی برای تعیین برنده خواهد بود.»
از این قانون در بازی‌های بین‌المللی تنها در یک تورنمنت استفاده شد که آن‌هم به دلیل مفهوم پیچیده و بدون استفاده، نتوانست آن‌جور که باید نظر علاقه‌مندان را به خود جلب کند، به همین دلیل به‌سرعت این قانون کنار گذاشته شد. تنها تفاوت این قانون با گل طلایی در این بود که در گل نقره‌ای تیمی که عقب می‌افتاد، فرصتی هر چند کوتاه برای بازگشت به بازی را به دست می‌آورد. ازآنجایی‌که اکثر تیم ها معمولاً در شروع محافظه‌کارانه عمل می‌کنند معمولاً نیمه اول وقت اضافه به‌تساوی می‌کشید به همین علت بازی به نیمه دوم می‌رفت و در اینجا برای قانون گل نقره‌ای گل‌زدن یا نزدن تفاوتی ایجاد نمی‌کرد؛ چون اگر بازی به نیمه دوم می‌رفت همانند قدیم بازی تا دقیقه 30 ادامه داشت پس تفاوتی در بودن یا نبودن این قانون وجود نداشت و در کل یک مطلب اضافه بود.
اصلی‌ترین دلیل که باعث ایجاد قانون گل نقره‌ای شد، ضعف‌ها و نواقص و ناعدالتی‌ای بود که گل طلایی به وجود آورده بود. گل طلایی در اواسط دهه 1990 ایجاد شد و با وجود خلق برخی از دراماتیک‌ترین و دلخراش‌ترین لحظات تاریخ فوتبال، نتوانست نظر مثبت اکثر منتقدان و هواداران فوتبال را به خود جلب کند. در سال 2001 جلسه‌ای بین 12 مربی برتر آن دوران برگزار شد که نتیجه آن بیانیه‌ای تند علیه قانون گل طلایی بود. در این بیانیه تأکید شد که گل طلایی باعث ارائه بازی ضد فوتبال و تدافعی شده و همچنین هیجان تیمی که به دنبال بازگشت به بازی، پس از عقب افتادن است را از بین برده است.
با این نوع بیانیه‌ها فیفا در نهایت در سال 2003 تصمیم گرفت قانون گل طلایی را کنار بگذارد. آخرین استفاده از قانون گل طلایی مربوط به سال 2003 و در جام جهانی زنان بود که در بازی آلمان - سوئد نیاگومزر هافبک آلمانی با یک ضربه سر در وقت اضافی بازی، حکم به برتری آلمان داد. پس از حذف قانون گل طلایی، یوفا در حال ابداع یک سیستم جدید برای کمک به تعیین برنده، در بازی‌هایی بود که دو تیم به‌تساوی می‌رسند. به همین دلیل قانون جایگزین را با نام "گل نقره‌ای" تصویب کردند.
فینال جام یوفا 2003 که بین دو تیم سلتیک و پورتو برگزار می‌شد، اولین فرصت در استفاده از این قانون جدید بود. دو تیم پس از 90 دقیقه به‌تساوی 2 بر 2 رسیدند و بازی به‌وقت اضافی رفت. این دو تیم فرصت این را داشتند تا با برتری در نیمه اول وقت اضافی به اولین تیم تاریخ تبدیل شوند که از قانون جدید گل نقره‌ای در پیروزی خود استفاده کنند. بر عکس تصورات بازی در نیمه اول وقت اضافی گلی در بَر نداشت. به‌این‌ترتیب گل زدن یا نزدن در نیمه دوم تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کرد؛ چون به‌هرحال بازی تا پایان نیمه دوم ادامه پیدا می‌کرد و اتفاق خاصی را به وجود نمی‌آورد. بااین‌حال این تیم ژوزه مورینیو بود که در دقیقه 115 گل برتری را به ثمر رساند و توانست با پیروزی برابر سلتیک جام قهرمانی را با خود به پرتغال ببرد. هفته بعد در فینال لیگ قهرمانان همان سال که بازی بین دو تیم میلان و یوونتوس برگزار شد ناامیدی بیشتر به وجود آمد. دو تیم در وقت قانونی و دو وقت اضافی به‌تساوی رسیدند و ضربات پنالتی تعیین کرد که میلان قهرمان لیگ قهرمانان شده. تا اینجای کار هیچ تیمی نتوانسته بود با قانون جدید برنده بازی شود.
همین روال در تعدادی دیگر از بازی‌ها تکرار شد تا در نهایت کارشناسان به این نتیجه برسند که بودونبود این قانون تأثیر چندانی در نتیجه بازی نمی‌گذارد و در حقیقت یک قانون اضافی و بیخود به‌حساب می‌آمد درحالی‌که قانون گل طلایی در نتیجه بازی‌ها تأثیر گسترده‌ای داشت.
|
|
| تیم والنسیا در جام یوفا 2003 |
در تمام فصل بعد یعنی 2003/04، تنها در دو بازی*(در چند بازی حذفی از پلی اف و مسابقات حذفی کشورها نتیجه بازی با گل نقره‌ای تعیین شد در اینجا منظور از تنها دو بازی، بازی هایی است که در سطح بالای یوفا و فیفا برگزار شده است.) بود که برنده با قانون گل نقره‌ای پیروز مسابقات شده بود.
اول در لیگ قهرمانان و بازی آژاکس در مقابل آ. کی اتریش که تیم آژاکس با گل‌کردن پنالتی دقیقه 103 توانست تیم اتریشی را در همان نیمه اول وقت اضافی شکست دهد.
و دوم در جام یوفا بازی والنسیا اسپانیا در مقابل گنچلر بیرلیغی ترکیه. بازی رفت یک بر صفر به نفع تیم ترکیه‌ای پایان یافت، در بازی برگشت در اسپانیا تیم والنسیا با یک گل پیش افتاد تا در مجموع دو تیم به یک بر یک مساوی شوند و بازی به‌وقت اضافی برود. در وقت اضافی در دقیقه 94 وینست برای والنسیا گلزنی کرد تا این تیم با قانون گل نقره‌ای پیروز میدان شود.در سطح ملی مهم‌ترین کاربرد این قانون در یورو 2004 بود که به میزبانی پرتغال برگزار می‌شد. مسابقاتی که با قهرمانی عجیب و پرحادثه یونان همراه شد.
|
|
| قهرمانی یونان در یورو 2004 |
هر چند دلیل قهرمانی یونان را دفاع سرسخت و پر فشار می‌دانند؛ اما یکی از چیزهایی که در این قهرمانی به داد یونان رسید همین قانون گل نقره‌ای بود. در مرحله نیمه‌نهایی، جایی که یونان به مصاف جمهوری چک رفت بازی با تساوی بدون گل در وقت قانونی به پایان رسید در نیمه اول وقت اضافی درحالی‌که بازی در حال پایان‌یافتن بود یک کرنر برای یونان گرفته شد. یک سانتر زیبا در کنار یک سر زیباتر و قوی از دالاس حکم به برتری یونان در همان لحظه داد؛ چون دقیقاً پس از گل داور سوت پایان بازی را به صدا درآورده بود.پس از انتقادهای فراوان به این قانون که آن را مطلبی اضافی، بدون تأثیر و بدردنخور می‌دانستند در نهایت فیفا در اواسط سال 2004 کوتاه آمد و این قانون را برای همیشه کنار گذاشت، تا به‌این‌ترتیب قانون گل نقره‌ای هم به سرنوشت گل طلایی دچار شود.
علی‌رغم سنت‌های دیرینه، فوتبال در تاریخ خود هرگز از معرفی، ویرایش و حذف قوانین هراسی نداشته و همواره سعی در بهبود قوانین برای ایجاد بازی ای عادلانه‌تر و پویاتر داشته است، همانند قانون گل زده در خانه حریف، قانون داور خط دروازه، قانون وقت استراحت در دقیقه 30 و 75 در شهرهای گرمسیری و جدیدترین قانون VAR.
به امید فوتبالی عادلانه
منابع:
گاردین
سایت رسمی یوفا
ترجمه و تصحیح متن توسط serneo
