مطلب ارسالی کاربران
نکات مهم و خلاصه‌ی درس 1 انسان و محیط زیست
یک شنبه 07 آبان 1402 - 00:05
در این مطلب، نکات مهم درس اول کتاب انسان و محیط زیست پایه یازدهم جمع‌آوری شده است.
- زمین در منظومه‌ی شمسی سیاره‌ای بی‌همتاست. یکی از دلایل اصلی این پدیده وجود آب است. آب سرچشمه حیات است.
- حدود 71% از سطح زمین را آب پوشانده است.
- توزیع آب شیرین در قاره‌ها یکسان نیست.
- فراوانی آب در قسمت‌های مختلف کره‌ی زمین توسط چرخه‌ی آب تأمین می‌شود و حجم آن ثابت است.
- از کل مساحت ایران تنها 15% از آن از پوشش گیاهی برخوردار است بیش از 85% کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه‌خشک است؛ در ایران توزیع غیریکنواخت منابع آب را داریم. افزون بر این، افزایش رشد جمعیت و نیاز روزافزون به مصرف آب، این وضعیت را برای کشور ما دشوارتر کرده است.
- بیشترین مصرف آب در ایران، در بخش کشاورزی است.
- علل وابستگی زیاد کشاورزی به آبیاری: a) بارش در بسیاری از نقاط کشور ما کافی نیست. b) بخش عمده بارش‌ها در فصل مورد نیاز برای کشاورزی اتفاق نمی‌افتد.
- به طور متوسط هر فرد در طول روز، بیش از 200 لیتر آب برای مصارفی مانند آشامیدن، نظافت و... استفاده می‌کند.
- به طور کلی، حدود 6% از مصارف آب در کل کشور، مربوط به بخش آشامیدنی و شهری است.
- تفاوت آب قابل استفاده برای مصارف آشامیدنی با آب سایر مصارف زندگی: آب قابل‌استفاده برای مصارف آشامیدنی، نیاز به سطح بالایی از نظر کیفیت دارد.
- یکی از عوامل مهم در استقرار و مکان‌یابی صنایع، توجه به مسئله تأمین آب است.
- برخی از صنایع مانند صنایع فولاد، عموماً به آب زیادی احتیاج دارند.
- آب مجازی: مقدار آبی که در تولید نهایی یک کالا یا محصول استفاده می‌شود.
- سه نمونه از تجربیات و اقداماتی که در برخی از کشورها برای پیشگیری از عواقب کم‌آبی انجام داده اند: در سنگاپور به تصفیه‌ی مجدد آب و شیرین کردن آب می‌پردازند؛ در کشور مالزی و هند مخترعان به دنبال اختراع دستگاه‌ها یا سیستم‌هایی هستند که بتوانند استفاده بیشتری از آب باران داشته باشند و در سوئد، مخترعین موفق به ابداع دوش‌هایی شده‌اند که از قابلیت تصفیه بیش از 90% آب مصرفی و بازگردانی آن به سر دوش، برخوردار باشد.
- عامل افت تراز آب دریاچه ارومیه که منجر به خشکی درصد بالایی در این دریاچه شده، عمق کم آن بوده است.
- دریاچه ارومیه از لحاظ وسعت دومین دریاچه آب شور جهان و یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های آبی ایران است. (بود) و بزرگترین دریاچه داخلی کشور است. (بود)
- علت ذخیره‌سازی آب رودها از طریق سدها: به دلیلی تغییرات میزان آب و فصلی بودن رودها و چشمه‌ها در فصل‌های مختلف و حتی خشک شدن آن‌ها در تابستان - که بیشترین مصرف کشاورزی نیز در این زمان است.
- مهم‌ترین علل سدسازی در کشور: a) مدیریت منابع آب b) کنترل سیلاب‌ها c) توزیع مناسب آب در سطح کشور d) ذخیره‌سازی منابع برای دوره‌های مصرف درازمدت e) ایجاد ذخیره انرژی پاک
- کم‌توجهی به مسائلی نظیر پایین دست رود، تشدید تبخیر از سطوح آبی سدها، مکان‌یابی نادرست سد می‌تواند برای ارزش‌های منابع طبیعی پیامدهای نامطلوبی را به دنبال داشته باشد.
- آب‌های زیرزمینی حدود 55% آب مورد نیاز ما در مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی را تأمین می‌کنند.
- نحوه تشکیل و انتقال آب‌های زیرزمینی به محل مصرف: آب‌های زیرزمینی با نفوذ آب‌های سطحی به درون آبخوان‌ها (سفره‌های آب زیرزمینی تشکیل شده و از طریق چاه، چشمه یا قنات به محل مصرف انتقال می‌یابند.
- پیامدهای برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی: برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث افت سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود - تا جایی که آبی برای استخراج وجود نداشته باشد.
- پیامدهای پایین آمدن (افت) سطح آب‌های زیرزمینی: خشک شدن سفره آب زیرزمینی و از بین رفتن چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌های آن‌ها و فرونشست زمین.
- دشت ممنوعه: گاهی بهره‌برداری از منابع آب به حدی زیاد می‌شود که آبخوان در معرض خطر نابودی قرار گیرد و وزارت نیرو حفر چاه جدید در آن دشت را ممنوع اعلام کند - این دشت را «دشت ممنوعه» می‌نامند.
- فرونشست و پیامد آن: پس از خروج آب از فضای خالی میان دانه‌های خاک در اعماق زمین، به دلیل وزن ستون خاک بالای آن، به تدریج، نشست زمین اتفاق می‌افتد. فرونشست گاهی می‌تواند منجر به ایجاد درزها و شکاف‌هایی طولانی روی سطح زمین شود و منجر به خرابی و خسارت سازه‌هایی که روی آن بنا شده، گردد.
- آلودگی آب: هرگونه تغییری که موجب تغییر شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیستی آب شود - به طوری که از حد استاندارد آن خارج شود.
- فاضلات از 99.9% آب و 0.1% مواد جامد تشکیل شده است.
- انواع آب در خانه‌ها: a) آب سفید: در لوله‌ها جریان دارد. b) آب خاکستری: آب باقی‌مانده از خیساندن حبوبات، آبکش برنج، شستشوی ظرف یا میوه، آب حمام، ماشین ظرفشویی و روشویی c) آب سیاه: آب فاضلاب
- بازچرخانی آب یعنی استفاده مجدد از فاضلاب و آب‌های آلوده که طی فرایند بازچرخانی آب تصیفه می‌شوند و به مصرف آبیاری کشاوری یا فضای سبز می‌رسند.
- ضرورت بازچرخانی آب به علت ارزش بالای آب و محدودیت منابع آبی در دسترس است.
- فاضلاب: پس از آنکه آب در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرد، به میزان زیادی آلوده می‌شود که به این آب، فاضلاب گفته می‌شود.
- در کشورهای توسعه‌یافته از آب خاکستری برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود.
- قسمتی از زمین‌های اطراف رودخانه‌ها و تالاب‌ها را حریم آن‌ها می‌نامند.
- حدود حریم آب توسط وزارت نیرو یا شرکت‌های منطقه‌ای تعیین می‌شود.
- علت حریم خاص برای منابع آبی: جلویگری از بروز آلودگی و تخریب مناطق مسکونی.
