بتمن آغاز می کند (Batman Begins) نخستین گام نولان در مسیر تازه فیلم سازی اش در نظام هالیوود بود. اثری که به نوعی شمشیری دو لبه محسوب می شد که می توانست جایگاه او را در نظام هالیوود تثبیت یا او را تنها پس از ساخت دو فیلم به بیرون از ورطه حافظه تاریخ بیندازد. نولان توسط یکی از بزرگترین کمپانی های فیلمسازی هالیوود برای ساخت بتمن جدید استخدام شده بود و باید توانایی های خود را برای نخستین بار در مقیاسی عظیم میسنجيد.
بتمن آغاز می کند برای فیلمسازی که امتحان خود را با ساخت دو اثر مستقل و یک اثر نیمه مستقل سینمایی پس داده بود می توانست انتخابی بسیار خطرناک باشد؛ چرا که پیش از نولان فیلم سازان بسیاری بودند که پس از ورود به سیستم هالیوود، یا با گذشت زمانی اندک متوجه ناهمخوانی سبک کاری شان با نظام استودیویی شدند و دوباره به ساخت آثار کوچک و تحسین شده خود پرداختند و یا با برخوردن در دل مناسبات این سیستم، برای همیشه از نبوغ خویش فاصله گرفتند و به ساخت سری های تهی از معنای فیلم های پرفروش هالیوودی مشغول شدند.
نولان اما با ساخت بتمن آغاز می کند گام در میدانی نهاد که به لحاظ روش، درست در میانه در مرز مذکور حرکت می کرد. بتمن آغاز می کند به دلیل اولین بودنش در دوره فیلم سازی نولان در هالیوود، به لحاظ عمق مفهومی فاصله قابل توجهی با آثاری چون تعقیب و یا یادگاری داشت؛ چرا که برای تثبیت در سیستم هالیوود برای گام نخست، پیش از هر چیز باید المان های سینمای عامه پسند در اولویت قرار داده می شد. اما کریستوفر نولان و برادرش جاناتان با خوانش نوین و متفاوتی که از اسطوره بتمن ارائه دادند، راه را برای پرداخت اندیشمندانه تر و تیره و تارتر این ابرقهرمان محبوب باز کردند.
بتمنی که آنها در فیلم نخست از سه گانه به تصویر کشیده اند اگرچه كماكان قهرمان محبوبی است که تشنه اجرای عدالت است، اما بر خلاف دیگر فیلمهای بتمن تاریخ سینما (به طور خاص ساخته های جوئل شوماخر و یا حتی تیم برتون) بیش از آنکه در فضایی فانتزی و صرفا مفرح ترسیم شده باشد، زمینی و رئالیستی شده و وجهه ابرقهرمانی اش تا حد بسیاری کمرنگ شده بود. از سوی دیگر، بتمن نولان ها فردی است خاکستری و نه چندان بی خطا که تمام قدرتش را مدیون سرمایه هنگفتی ست که از پدر و مادرش به ارث برده است.
بتمن آغاز می کند اگرچه بیش از تمام این تفاوت ها قرار بود اثری مفرح و پرفروش برای خواسته های کمپانی های عظیم فیلمسازی باشد، اما تا حد قابل توجهی نشانی از اندیشه ها و جهان شخصی فیلم ساز نیز داشت و همین آن را از دیگر بتمنهای سینمایی متمایز می کرد.
گاتهام، شهر فساد و گناهی که کریستوفر نولان آن را ترسیم می کند، دیگر نه آن حالت کارتونی کمیک بوکهای بتمن را دارد و نه فضای اغراق شده و فانتزی بتمنهای برتون را. نولان، در مقیاسی کوچکتر، جوامع امروزی بشری را به چالش می کشد. در گاتهام نولان، فساد بیداد می کند و دست جنایتکاران برای انجام هر عمل خبیثانه ای باز است، از آن مهم تر مردمانی دارد که وحشت خصیصه ذاتی آنها گشته و همه چشم به راه گودویی هستند تا روزی بیاید و آنها را از چنگال فساد و ظلم برهاند.
بروس وین، اشراف زاده ی متزلزل برای مقابله با ترس وجودش، تارک دنیا می شود تا همه فنون لازم را برای تقویت خود بیاموزد و وقتی به مرحله بالایی از ادراک می رسد، در کالبد قهرمانی سمبلیک و نه اسطوره ای، سعی در کمک به مردم دارد. نخستین قهرمان کلاسیک آثار نولان از این جهت متفاوت و ملموس تر است که همانند بسیاری از انسانها (و نه سایر هم مسلکان هالیوودی اش چون «مرد عنکبوتی» و «سوپرمن») انسانی است عادی که به ازای هر ضربه ای، پاسخی ای بسا مهلک تر دریافت می کند. منجی گاتهام پیش از هر چیزی “انسان” است و در وهله بعد، یک سمبل و نه ابرقهرمان نو پس تمام زد و خوردها و کلیشه های متعددی که در بتمن آغاز می کند برای پیش می گیرد، درد بشر امروز را عدم مواجهه با ترس غریزی خود می پندارد.
بتمن او خود را هم نام خفاش ها معرفی می کند، چرا که بیشترین ترس خود را حضور آنها می داند و قصدش تقسیم این خوف عظیم با تبهکاران فاسد شهر است. نمادی که نولان خلق می کند، اهل بالا رفتن از در و دیوار و نیروهای ماورای طبیعت نیست، بلکه قهرمانی امیدبخش است؛ امیدی هرچند مقطعی اما تسکین بخش.
بتمن آغاز می کند اما بر خلاف سه فیلم پیشین نولان، در وهله اول موظف به رعایت اصول و بیرون نزدن از مرزهای سینمای عامه پسند است و از همین رو، بیشتر به ترسیم مختصات ابتدایی برای تبیین فلسفه وجودی بتمن اكتفا میکند و باقی وقت خود را به خلق صحنه های اکشن باب طبع مخاطب هالیوودی می پردازد. بتمن نخست کریستوفر نولان، معبری برای ورود او به نوع جدیدی از سینماست، سینمایی عظیم و پرهزینه که برای تعریف ذهنیات فیلمساز در شمایلی درخور، نیازمند ابزارهای قدرتمند سینمایی است که تنها در استودیوهای هالیوودی می توان سراغی از آنها گرفت.
بتمن آغاز می کند اگرچه فیلم شاخصی در کارنامه فیلم سازی نولان نیست، اما مقدمه جالبی است برای تبیین آنچه که نولان در این سیستم به دنبال پیاده کردنش است. طراحی و نمایش قهرمانی کمال گرا که وجودش مرهون مهم ترین ترس زندگی اش است و مهم ترین درس های زندگی اش را از خطرناک ترین دیکتاتورهای زمین (اعضای خشمگین انجمن سایه ها) گرفته، آغازگر معرفی فیلم سازی است که به دنبال جابه جا کردن خوانشهای کلیشهای هالیوود از قهرمان و سیر تحول شخصیت و روایت سرگذشت اوست.
از این رو فیلم Batman Begins (بتمن آغاز می کند) روایتگر داستان شکل گیری و ظهور قهرمانی است که آرمان های بزرگی دارد و نه با اسمش، که با کارهای مهمی که انجام میدهد شناخته میشود. اما خود نیز آگاه نیست که این آرمان تا کجا عملی خواهد شد و اساسا تا چه حد بر مبانی صحیحی بناشده. قهرمان نولان منجی شایسته و توانایی است؛ اما قهرمان مطمئنی نیست چرا که پیشوایان مطمئنی نداشته. این تناقض بنیادین و هم چنین سیمای مبهم و زمینی بتمن به عنوان قهرمان اصلی فیلم نولان، آغازگر سیر بسیار متفاوتی از قهرمان پردازی در سینمای آمریکاست که کریستوفر نولان را باید بدون شک مهمترین سردمدار آن دانست.
کاری از حزب منچستر کبیر
برای دیدن بقیه مطالب ما روی برچسب حزب منچستر کبیر کلیک کنید.
