نام کاتالونیا (لاتین قرون وسطایی: Cathalaunia؛ کاتالان: Catalunya) در اواخر قرن یازدهم بر سرزمین کاتالان ها (کاتالاننسس) گذاشته شد. منشاء نام کاتالونیا به دلیل کمبود اسناد تاریخی دارای تفاسیر مختلف است.
۱- کاتالونیا از کلمه Gothia (یا Gauthia) Launia ("سرزمین گوت‌ها") گرفته شده است:
گوتلندیا > گوتالانیا > کاتالونیا > کاتالونیا
در طول قرون وسطی، وقایع نگاران بیزانسی معتقد بودند که کاتالانیا از آمیختگی محلی گوت های ژرمن با آلان های ایرانی تشکیل شده است که در ابتدا گوت-آلانیا نامیده میشد.
۲- کاتالونیا از اصطلاح "سرزمین قلعه ها" گرفته شده است، که خود از اصطلاح castlà یا castlan، اصطلاح قرون وسطایی برای castellan (حاکم یک قلعه) می آید. این نظریه ادعا می کند که کلمات کاتالونیا و کاستیل ریشه مشترک دارند.
۳- کاتالونیا یک نام سلتیک است، به معنای «رهبران نبرد»، شبیه به نام سلتی *Katuwalos
اگرچه مشخص نیست که این منطقه در دوران پیش از روم توسط سلتیبری ها اشغال شده و فرهنگ سلتی در آن وجود داشته باشد.
۴- Lacetani، یک قبیله ایبریایی که در این منطقه زندگی می‌کردند و نام آن‌ها، به دلیل سلطه زبانی رومیان، می‌توانست به مرور به کاتلان‌ها و سپس کاتالان‌ها تبدیل شود.
۵- میگوئل ویدال، با اشاره به کاستی‌های جدی در پیشنهادات قبلی (مانند اینکه یک -t- اصلی، با قوانین صوتی معمولی در زبان‌های رومی محلی، به -d- تبدیل شود)، یک ریشه عربی را پیشنهاد کرد: قتال (قتال، pl). قاتالون قتالون) – به معنی «قاتل» – که ممکن است توسط مسلمانان به گروه‌هایی از مهاجمان و راهزنان در مرز جنوبی مارکا هیسپانیکا اطلاق میشده است. این نام که در واقع تحقیرآمیز بود، احتمالا توسط مسیحیان به عنوان یک نام مستقل استفاده میشد. این با تحول واژه آلموگاور در مناطق مجاور قابل مقایسه است در این مدل، نام Catalunya از قاتالون مشتق شده است در حالی که نام صفت و زبان català از قاتال مفرد گرفته شده است هر دو با اضافه کردن پسوندهای رایج لاتین.
این کلمه در انگلیسی کاتالونیا /kætəˈloʊniə/ در لهجه کاتالان مرکزی Catalunya و در اسپانیایی Cataluña ([kataˈluɲa]) تلفظ می‌شود.
