فوتبال همواره خالق صحنههای جذاب و خوشحالکننده بسیاری بوده است و معمولا کمتر، اتفاق تلخ و ناراحتکنندهای بهطور جدی و فراتر از باخت در آن رقم میخورد اما مستطیل سبز رویدادهای غمانگیز که مرگ افرادی را بههمراه داشته باشد، کم تجربه نکردهاست. در ششم فوریه 1958 (17 بهمن 1336) اتفاق بسیار تلخ و جبرانناپذیری برای منچستریونایتد رخ داد و به نقطه تاریک و تلخی در تاریخ شیاطینسرخ تبدیل شد. هواپیمای حامل اعضای منچستر در شهر مونیخ سقوط کرد؛ بسیاری از نفرات آن تیم پرستاره جان خود را از دست دادند و این حادثه را بدونشک میتوان از غمانگیزترین ماجراهای تاریخ فوتبال دانست.
متاسفانه سقوط و حادثه هوایی در فوتبال کم رخ ندادهاست؛ برخورد هواپیما تیم تورینو با کلیسا سوپرگا که 31 کشته برجای گذاشت، سقوط هواپیما تیم فوتبال المپیک دانمارک در سال 1960، سقوط پرواز 210 لان شیلی در سال 1961 که منجر به فوت تعدادی از نفرات تیمملی شیلی شد، برخورد شدید دو هواپیما که باعثشد تمامی مسافران دو پرواز از جمله اعضای تیم پاختاکور ازبکستان کشتهشوند و مرگ ویچای سریواداناپرابها (مالک لسترسیتی) و امیلیانو سالا تنها بخشیاز سانحههای هوایی رخداده مربوط به فوتبال هستند. اتفاقات بد و تلخ فوتبال، همیشه سقوط و حادثه خارج از مستطیل سبز نیستند و گاهی بدترین اتفاق ممکن مثل مرگ ویوینفو کامرونی در جام کنفدراسیونها، درگذشت پیرماریو موروسینی در سال 2012، به کما رفتن عبدالحق نوری (هافبک آژاکس) در مسابقهای تدارکاتی و حتی سکتهقلبی کریستین اریکسن در یورو 2020 در همان دقایق مسابقه رقم خوردهاست.
به مناسبت فرا رسیدن شصتوپنجمین سالگرد حادثه تلخ و غمناک سقوط هواپیما منچستریونایتد، به بررسی پنج حادثه و اتفاق ناگوار تاریخ فوتبال خواهیم پرداخت.
سقوط هواپیما منچستریونایتد ـ 1958:
در تاریخ منچستریونایتد، پرافتخارترین تیم انگلیس موفقیتها و درخششهای گوناگونی رقم خوردهاست اما شیاطینسرخ سالها قبل یک فاجعه بزرگ را از سر گذراندهاند و وجود فعلی خود را مدیون مردی بهنام «جیمی مورفی» هستند. در سومین دوره جام باشگاههای اروپا که در فصل 58ـ1957 برگزار شد، منچستریها در مرحله یکچهارم باید با ستارهسرخ صربستان روبهرو میشدند؛ آنها مسابقه رفت را در خانه 1ـ2 پیروز شدند و باتوجه به تساوی 3ـ3 در خانه حریف به نیمهنهایی صعود کردند. بعد از مسابقه برگشت در صربستان، آنها فقط سه روز بعد باید در لیگ بهمصاف ولورهمپتون میرفتند و با مخالفت رئیس اتحادیه فوتبال انگلیس، این مسابقه لغو نشد تا منچستریها مجبور شوند خیلی سریع به خانه برگردند.
در روز سیاه پرواز، یعنی ششمین روز از ماه فوریه 1958 اتفاقاتی رخداد که میتوانست باعث کنسلشدن پرواز شود. هواپیما ابتدا در صربستان بلند میشود و در مونیخ برای سوختگیری فرود میآید. بهدلیل بارش شدید برف، خلبان نصب سیستم ضدیخ را لازم میداند و این پروسه چند ساعت زمان برد. در ادامه خلبان متوجه صداهای غیرعادی و مشکوک از موتور هواپیما میشود و در حالی که تعویق پرواز ممکنتر بهنظر میرسید، در نهایت قرار میشود کاروان، مونیخ را بهمقصد منچستر ترک کند. حوالی ساعت 15 بهوقت محلی، به دلیل لغزندگی، هواپیما نمیتوانست پرواز کند و به همین دلیل مسیری طولانیتر از حد مجاز را روی زمین طی کرد و پساز برخورد به یک مانع، به خانهای که بعد از محوطه باند قرار داشت برخورد میکند و این شروع فاجعه است. بعد از این برخورد قسمت عقب هواپیما درون انبار سوخت میافتد و انفجاری مهیب باعث میشود همهچیز به خاکستر تبدیل شود؛ هرچند این انفجار میتوانست تلفات بیشتری هم داشتهباشد. هری گرگ، دروازهبان منچستریها بعد از حادثه به دل آتش میزند و جان پنج نفر از جمله یک زن باردار را نجات میدهد. این اسطوره در سال 2020 درگذشت.
وقوع این حادثه میتوانست به منحلشدن باشگاه منچستریونایتد ختم شود و هئیتمدیره باشگاه تصمیم گرفتند تیم را منحل کنند. جیمی مورفی مسئولیت هدایت و بازسازی تیم را برعهده گرفت؛ او با جذب چند فوتبالیست ارزانقیمت و جدید نسل جدید شیاطینسرخ را پایهگذاری کرد و جمله «نمای باشگاه در آینده به رفتار [و تصمیم] ما در زمان حال بستگی دارد.» که در زمان قانعکردن هیئت مدیره مبنیبر منحل نکردن تیم بیان کرد، امروزه نشان از تصمیم درست و منطقی جیمی مورفی در زمان حادثه تلخ و البته فراموشنشدنی مونیخ دارد.
شیاطینسرخ بعد از فاجعه مونیخ، در نیمهنهایی جام باشگاههای اروپا مقابل میلان قرار گرفتند و با وجود برد 1ـ2 در مسابقه رفت، در نبرد برگشت 0ـ4 بازنده شدند و نتوانستند فینالیست شوند. منچستریها فصل 58ـ1957 لیگ انگلیس را نیز در جایگاه نهم به اتمام رساندند.

مرگ مارک ویوینفو ـ 2003:
آخرین تجربه نزدیک به مرگ در زمین فوتبال به یورو 2020 که در سال 2021 برگزار شد، بر میگردد و خوشبختانه اریکسن، ستاره دانمارکی پس از حمله قلبی جان سالم بهدر برد اما سالها قبل یک فوتبالیست کامرونی در یک تورنمنت ملی دیگر پساز اینکه بهطور ناگهانی روی زمین افتاد، دیگر بلند نشد و نهتنها مستطیل سبز، بلکه جهان را برای همیشه ترک کرد. در 26 ژوئن 2003 (5 تیر 1382) دو تیم کلمبیا و کامرون برگزارکننده یکی از دو مسابقه نیمهنهایی جام کنفدراسیونها 2003 بودند. در دقیقه 72 مارک ویوینفو کامرونی که در آن زمان 28 سال سن داشت، ناگهان در میانه میدان روی زمین افتاد و در حالیکه مشخص بود شرایط عجیب و البته دردناکی دارد دیگر هیچگاه بلند نشد و دقایقی بعد خبر فوت او آمد تا یکیاز تلخترین حوادث فوتبالی تاریخ رقم خوردهباشد.
کامرون در نیمهنهایی با تنها گلی که قبلاز حادثه بهثمر رسیده بود، فینالیست شد و در فینالی که بهطور شدید تحتتاثیر درگذشت ستاره کامرونی برگزار شد، مقابل فرانسه با تکگل تیری آنری بازنده شدند. سرمربی کامرون نیز در آن زمان، وینفرد شفر سرمربی سابق استقلال بود.
بعد از مرگ ویوینفو، منچسترسیتی شماره 23 و تیم لنس فرانسه شماره 17 خود را که روزی مارک ویوینفو بر تن میکرد، بایگانی کردند و این شمارهها در این دو باشگاه دیگر هرگز استفاده نشدند. درگذشت ستاره کامرونی، نه اولین مرگ فوتبالیستها درون زمین فوتبال بود و نه آخرین آنها اما بدونشک جز شاخصترین و مشهورترین حوادث تلخ یک مسابقه فوتبال بودهاست.

سقوط هواپیما تیم چاپهکوئنزه ـ 2016:
روز 28 نوامبر 2016 (8 آذر 1395) به روزی تلخ و سیاه در فوتبال برزیل تبدیل شدهاست و بعد از این روز، تیم چاپهکوئنره دیگر هیچگاه به قدرت سابق نرسید. در جام سوداآمریکانا 2016 دو تیم چاپهکوئنزه از برزیل و اتلتیکوناسیونال کلمبیا فینالیست شدهبودند و برزیلیها برای برگزاری مسابقه رفت باید راهی کلمبیا میشدند. مقصد، فرودگاه خوزهماریا کوردوا شهر مدلین کلمبیا بود اما هواپیما تیم برزیلی هرگز به زمین فرود نیامد و مهمترین مسابقه تاریخ چاپهکوئنزه هیچگاه برگزار نشد!
هواپیما ساخت کشور بولیوی پرواز 2933 لامیا ایرلاینز بهعلت اتمام سوخت سقوط کرد تا تیمی که در کمتر از یک دهه از لیگهای محلی برزیل به لیگ اصلی و سپس فینال سوداآمریکانا رسیدهبود هرگز طعم شیرین فینالیستشدن در یک تورنمنت مهم را تجربه نکند و این درحالی است که جام این مسابقات بهطور نمادین به تیم برزیلی اهدا شد.
در پی وقوع این حادثه سه روز عزایعمومی در برزیل اعلام شد و از 77 سرنشین، فقط 6 نفر زنده ماندند. یکیاز نجاتیافتگان خوششانس این فاجعه، ادوین توموری بود؛ توموری سالها بعد از یک حادثه بزرگ دیگر جانسالم بهدر برد. او از سقوط اتوبوس درون یک دره در بولیوی که 21 کشته برجای گذاشت، زنده بیرون آمد تا به طرزی عجیب و غیرقابل باور از دو حادثه بزرگ مرگبار به سلامت عبور کردهباشد.

سقوط هلیکوپتر شخصی سریواداناپرابها ـ 2018:
در 27 اکتبر 2018 (5 آبان 1397) از هفته دهم فصل 19ـ2018 لیگ انگلیس دو تیم لسترسیتی و وستهم در استادیوم کینگپاور بهمصاف هم رفتند و درنهایت به تساوی 1ـ1 رسیدند اما مهمترین حادثه این مسابقه و بلکه کل سال فوتبال انگلیس و البته جهان بعد از اتمام نبرد دو تیم رقم خورد. هلیکوپتر شخصی مالک لسترسیتی که خود او و چهار نفر دیگر در آن حاضر بودند، تنها پساز چند ثانیه پرواز به حالتی عجیب در نزدیکی ورزشگاه سقوط کرد و هر پنج نفر حاضر در آن هلیکوپتر کشتهشدند.
بعدها خرابی و نقصفنی هلیکوپتر علت اصلی حادثه اعلام شد و با اینحال، اریک سوافر، خلبان هلیکوپتر نقشی پررنگ و اساسی در کمترشدن تلفات این حادثه داشت. او هنگام سقوط و زمانیکه 31.000 تماشاگر درحال ترک استادیوم بودند، هلیکوپتر را به نقطهای خارجاز جمعیت هدایت کرد و با این کار خود جان بسیاری از افراد را نجات داد.
ویچای سریواداناپرابها تایلندی در سال 2010 لسترسیتی را حریداری کرد و در فصل 16ـ2015 این تیم تحت مالکیت او به بزرگترین افتخار خود یعنی قهرمانی در لیگ انگلیس رسید و هواداران لسترسیتی همواره از او بهعنوان یک قهرمان فراموشنشدنی یاد میکنند.

مرگ امیلیانو سالا بر اثر سانحه هوایی ـ 2019:
در نخستین روزهای سال 2019 تیم کاردیفسیتی انگلیس با مبلغ 18 میلیون پوند گرانترین خرید تاریخ خود را انجام داد و امیلیانو سالا را از تیم نانت فرانسه خریداری کرد و درحالی که فقط 21 روز از شروع 2019 گذشتهبود، هواپیما سالا که مسیر فرانسه به انگلیس را طی میکرد در نزدیکی کانال مانش ناپدید شد. سقوط هواپیما سالا آرژانتینی باعثشد این ستاره که فصل 19ـ2018 بسیار درخشان و از شانسهای کسب کفشطلا بود هرگز برای تیم جدیدش به میدان نرود و بعدها جنگهای حقوقی بسیاری بین دو تیم نانت و کاردیف بهوجود آمد.
در بررسیهای پساز حادثه علت مرگ سالا، ضربات شدید به سر و سینه اعلام شد و در تحقیقهای بعدی مشخص شد او بهعلت تنفس گازهای سمی، هنگام سقوط اصلاً هوشیار نبودهاست. علاوهبر هواپیما که برای سفرهای طولانی غیراستاندارد بودهاست، خلبان پرواز نیز اجازه پرواز در هوای تاریک را بهدلیل بیماری کوررنگی نداشتهاست و همه این عوامل باعثشد سرنوشت امیلیانو سالا به بدترین شکل ممکن رقم بخورد.
سالا قبلاز پرواز در پیامی که برای دوستانش فرستادهبود به وضع هواپیما اشاره کردهبود و از ترس شدید خود پرده برداشتهبود. پدر این مهاجم جوان نیز تنها سه ماه بعد از درگذشت فرزندش، بر اثر حملهقلبی جان خود را از دست داد. بعد از این حادثه تلخ، شماره 9 تیم نانت بهاحترام سالا برای همیشه بایگانی شد و دیگر این شماره در تیم فرانسوی استفاده نشدهاست.
