روز مهندس چند روز پیش بود اما یک عدد خواجه نصیرالدین در روز مهندس گم شده است!
✅
خواجه نصیرالدین طوسی فیزیکدان، دانشمند، فقیه، شاعر، فیلسوف، متکلم، ستاره‌شناس، اندیشمند، ریاضیدان، منجم، پزشک و معمار ایرانی است.
🔹به احترام عظمت علمی خواجه نصیرالدین طوسی در نجوم و ستاره‌شناسی، نام او را بر یک دهانهٔ آتشفشانی ۶۰کیلومتری در ماه و نیز بر یک سیاره نهاده‌اند.
🔸 پایگاه جست‌وجوگر گوگل، به مناسبت هشتصد و دوازدهمین سالگرد تولد خواجه نصیرالدین طوسی، تصویری از او در لوگوی تارنمای خود گذاشت.
از آثار و اقدامات او می‌توان به رساله‌ای در باب اسطرلاب و نجوم‌شناسی اشاره کرد که هنوز اعتبار علمی خود را در تمام دنیا حفظ کرده است.
🔹رصدخانهٔ مراغه را ساخت. این رصدخانه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود؛ یک سازمان علمی گسترده بود که بیشتر شاخه‌های دانش در آن تدریس می‌شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر ایران (از جمله قطب‌الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین‌کمان) و جهان (خصوصاً دانشمندان چینی) در آنجا جمع شده بودند. رصدخانهٔ پکن با الهام از این رصدخانه و نیز خرید ابزارآلات رصد ستارگان از این رصدخانه برپا شد.
🔹خواجه نصیرالدین در کنار رصدخانهٔ مراغه کتابخانه‌ای با حدود ۴۰هزار کتاب ایجاد کرد.
🔸وی سنت فلسفهٔ مشایی را که پس از ابن‌سینا در ایران رو به افول گذاشته بود، بار دیگر احیا کرد.
🔹خواجه نصیر با استفاده از آرای فلسفی ابن‌سینا کلام شیعه را بر برهان‌های عقلی مبتنی کرد. اثر وی به نام «تجریدالاعتقاد» یکی از مهم‌ترین متون کلامی شیعه است که سهم عمده‌ای در تحول علم کلام در دنیای اسلام داشته و به‌عنوان متن معیار محسوب می‌شده است.
🔸جداول بسیار دقیق از حرکت سیاره‌ای ایجاد کرد که پایهٔ بسیاری از علوم نجوم تا به امروز است. خواجه «زیج ایلخانی» را از روی رصدهای انجام‌شده در رصدخانهٔ مراغه تدوین کرده‌است.
زیج ایلخانی تا امروز جزو دقیق‌ترین و معتبرترین منابع در علم نجوم است و در تمام دنیا مخصوصاً در علوم نجوم چین از آن بهره‌ها می‌برند که در سال ۱۳۵۶ میلادی ترجمه و در اروپا منتشر شد.
دانشمندان غربی بسیاری از نظریه‌ها و آرای او را دزدیدند و به نام خودشان ثبت کردند! مثلاً نظریهٔ خورشید مرکزی را اولین بار خواجه نصیرالدین طوسی مطرح کرد. اما بعدها کوپرنیک، آن را به نام خود منتشر کرد. قدیمی‌ترین نسخهٔ این زیج در کتابخانهٔ ملی پاریس نگهداری می‌شود.
🔸مثلثات را به‌عنوان یک علم مستقل که شاخه‌ای از ریاضی است، مطرح کرد. در عظمت علمی وی همین بس که خواجه از شکل قطاع ۴۹۷۶۶۴ حکم هندسی استنباط کرده؛ یعنی قریب نیم‌میلیون حکم هندسی! در کتاب شکل القطاع، مثلثات را برای اولین بار، پیش‌گفتار علم نجوم معرفی می‌کند و قوانین اساسی برای حل مثلثات مسطح و کروی مطرح می‌کند. وی بی‌شک پدر اصلی علم هندسه و نجوم و یکی از سرسلسله‌های معماری در دنیا است.
🔹در کتاب تجریدالکلام در حوزهٔ فیزیک و دربارهٔ نور و با تکیه بر نظریهٔ ذره، مطالبی را عنوان می‌کند که تا امروز پایهٔ علم فیزیک نور است. هرچند که بعدها دانشمندان غربی با ترجمهٔ آثار او این نظریات را به نام خود ثبت کردند!
همچنین در کتاب البصائر انتشار صوت را به امواج آب تشبیه می‌کند که پاسخ بسیاری از مسائل لاینحل فیزیک صوت بوده و هست.
🔸وی با پرورش شاگردانی همچون قطب‌الدین شیرازی و گردآوری دانشمندان ایرانی، عامل انتقال تمدن و دانش جدید ایران به سراسر دنیا و آیندگان شد.
🔹در ایران روز ۵ اسفند، سالروز تولد خواجه نصیرالدین طوسی را روز مهندسی نام‌گذاری کرده‌اند، بی‌آنکه نامی از او ببرند و افکار عمومی را با عظمت شخصیت وی آشنا سازند!
🔸او در سال ۶۷۳ قمری درگذشت و طبق وصیتش در کاظمین به خاک سپرده شد.
بنا به وصیتش روی سنگ مزارش آیهٔ ۱۸ سورهٔ مبارکهٔ کهف را نگاشتند: «وَ کَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَیْهِ بِالْوَصید».
انسان در مقابل عظمت روحی و علمی او احساس حقارت می‌کند.
