فیلم Don't Look Up (2021) یا «بالا را نگاه نکن» را دیدم. تصمیم گرفتم درباره ش بنویسم. پس از توضیحی کوتاه درباره ی چرایی این کار با نگاهی ویژه به سراغ خود فیلم می رویم. این تحلیل را در دو بخش می نویسم تا هم از حوصله ی خواننده فراتر نرود و هم کسانی که فیلم را ندیده اند به سراغ آن بروند.
چرا درباره این فیلم نوشتم
پاسخ این پرسش را می توان در یک جمله «آشنا کردن خواننده با بستر سیاسی - اجتماعی این فیلم (و بسیاری آثار دیگر)» خلاصه کرد. روشن است که قلم به دستان بسیاری در نقد و تحلیل فیلم Don't Look Up (2021) مطالبی نوشته و خواهند نوشت. منتها اشکال کار اینجاست که به زبان انگلیسی. نقد نویسان ایرانی هم همگی این فیلم را مانند آثار دیگر از دید تحلیلگری می نویسند و به بعد هنری آن کار دارند. در حقیقت تحلیل نویسان پارسی زبان در نقد فیلم و هنر نهایتا از حوزه ی اجتماعی فراتر نمیروند. به همین خاطر جای خالی نگاه سیاسی در تحلیل فیلم های هالیوود در ایران بسیار برجسته است. از آن سو مخاطب پارسی زبان مثل همیشه سرگرم خوردن گول است و حتا نمی داند در سرزمین خودش چه میگذرد چه برسد به ینگه دنیا و جریان های قدرت آن سرزمین ها. با این وجود هستند جوانان خوش فکر و نکته بینی که توانایی درک و تحلیل جریانات میهنی و فرامیهنی را دارا هستند و اگر خوراک ذهنشان برا باشد سیاست امریکا را از امریکایی ها هم بهتر میفهمند. این نوشته بیش از هرکس دیگری برای آنان است.
ساختمان فیلم «بالا را نگاه نکن»
«بالا را نگاه نکن» یک فیلم گول زننده است زیرا برای مهندسی فکر مخاطب و جهت دادن به آن طراحی شده است. این فیلم یک فریب بزرگ و حساب شده است که سازندگانش فکر همه جا را کرده اند. Don't Look Up (2021) در حقیقت یک فیلم نیست، یک پروژه است در ردیف صدها پروژه ی بزرگ و کوچکی که جریان قدرت حاکم بر بزرگ ترین کشور دنیا یعنی امریکا طراحی کرده. جریان قدرتی که نخستین جوانه های آن در دهه های 70 و 80 شکل گرفت و در دو دهه ی نخست هزاره ی سوم شکوفا شد و اکنون در سال 2022 می توان به جرات گفت که نیرومندترین جریان قدرت در کره زمین محسوب میشود. اما این نوشته یک تحلیل سیاسی نیست و بیش از این به مقوله ی آن نمی پردازیم. اینجا جای نقد Don't Look Up (2021) است اما همین فیلم نشان داد هالیوود به آن عظمت در جیب کوچک این جریان قدرت است. کافی است نگاهی به بازیگران آن بیندازیم: لئوناردو دیکاپریو، مریل استریپ، کیت بلانشت، ران پرلمن، جنیفر لاورنس و عروسک پر زرق و برقی مانند آریانا گرانده. هر کدام از آن ها چنان معروف اند که حتا ما در این سوی دنیا در دل خاورمیانه آن ها را میشناسیم و حتا ممکن است فن آن ها باشیم. تصویر ستاره ها روی پوستر فیلم آمده تا آن دسته از مخاطبان که به ندرت در اینترنت نوشته می خوانند و حتا زحمت خواندن چند اسم را به خود نمی دهند با یک نگاه به پوستر فیلم جذب آن شوند. کمتر جوان و نوجوانی است که دسته کم علاقمند به کارهای یکی از این ستاره ها نباشد.
فیلم کاملا طراحی شده و مهندسی شده است تا هدف سازندگان را برآورده کند. موضوع فیلم این است که یک دانشجوی دکترا (جنیفر لاورنس) در یک رصدخانه متوجه وجود یک شهاب سنگ می شود و به همراه استاد خود (دیکاپریو) با محاسبه درمی یابند که این شهاب سنگ به زمین خواهد خورد و 6 ماه دیگر نسل بشر منقرض خواهد شد. اما در Don't Look Up (2021) هیچ چیز اتفاقی نیست و همزمان هیچ چیز آن طور که به نظر می آید نیست. یعنی Don't Look Up (2021) یک سبد پر از گنجشک رنگ شده است که بیننده آن ها را به نام قناری می خرد. برای نمونه اولین گنجشک را هنگام تصمیم گیری برای دیدن فیلم به اسم قناری میخریم زیرا این فیلم اصلا هیجانی و آخرالزمانی نیست. قناری نیست. بلکه گنجشک است یعنی یک فیلم کاملا سیاسی است. موضوع فیلم اتفاقی نیست زیرا مخاطب هدف آن جوانان و نوجوانان هستند.
انتخاب این بازیگران سرشناس اتفاقی نیست زیرا فیلم سیاسی یعنی 2 ساعت تمام گفتگو بدون اکشن و همه میدانیم که مخاطب جوان در دنیای امروز چقدر زود حوصله اش سر میرود و فقط به دنبال اکشن است. انتخاب چنین بازیگرانی علاوه بر هدف اولیه یعنی جذب مخاطب، نگه داشتن مخاطب جوان پای فیلم است. کافی است در همین ایران خودمان در این سوی کره ی زمین به مخاطبان 10 تا 20 سال بگوییم آریانا گرانده در این فیلم آواز می خواند. دسته کم نیمی از آن ها فیلم را برای دیدن خواننده محبوب خود خواهند دید.
(پایان بخش یکم)
اگر استقبالی وجود داشت بخش دوم را منتشر خواهم کرد.
