جالق مرکز شهرستان گلشن
شهر جالق مرکز شهرستان گلشن در استان سیستان و بلوچستان ایران است.
جالق که اسم اصلی آن گلشن می‌باشد یکی از مکانهای تاریخی و دیدنی استان سیستان و بلوچستان می‌باشد که از شرق به کشور پاکستان از غرب به سردشت و نهایتاً گشت و از جنوب و جنوب غرب به سراوان و از شمال غرب به خاش و میرجاوه منتهی می‌شود و دارای هشت قنات از جمله خوشاب وگوگن کشان دهمیر. از همه مهم‌تر اینکه قناتی به اسم سیوگی داشته که اگر همه آب قناتها جمع شوند به اندازه سیوگی نمی‌شدند متأسفانه در زمان حمله مغول به گلشن قنات سیوگی را از بین برد و نام جالق هم از آن زمان به بعد به آن اطلاق شد چون مغول ان شهر را تار و مار کرد. یکی از مهمترین حوادث تاریخی جالق در دوران قاجار و جنگ معروف سردارهندو و فرزندان یاراحمدخان است که با کشته شدن سردارهندو بدست فرزندان یاراحمد، لشکر هندوها سردار یاراحمد و همسرش را در اطراف گُشت به تنهایی یافته و به قتل رساندند. ازاین پس باهجوم فرزندان یاراحمد ومتحدانشان به قلعه جالق لشکر هندوها شکست سختی خورد که منجر به فرار از شهر و تصرف آن بدست بلوچها شد و این ماجرا سینه به سینه در میان بلوچها نقل می‌شود. (سردار بزرگ)
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۸٬۰۹۸ نفر (در ۳٬۵۶۶ خانوار) بوده‌است.
جالق با دارا بودن بیشترین آثار تاریخی، جاذبه ها و مناظر طبیعی در سطح شهرستان سراوان نقش مهمی در صنعت گردشگری این شهرستان داشته و همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. ندرت زهی افزود: بقعه، قبرستان، تپه، مسجد، مدرسه، سنگ نگاره ها، قلعه و مناظر طبیعی و قنات های پرآب از مهمترین آثار شهر جالق است. بسیاری از این آثار تاریخی مربوط به دوران پیش از میلاد، اشكانی، ساسانی و دوره اسلامی هستند. تعدادی از این آثار همچون قلعه های شیشه ریز و كوه كن، تپه میر عمر، سنگ نگاره های نگاران و قلعه های سینوكان در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده اند. به گفته ندرت زهی شهر جالق كه از چندین محله و بافت قدیمی تشكیل شده است به علت دارا بودن هفت رشته قنات با نخلستان های باشكوه و آثار وابنیه متعدد تاریخی مورد توجه سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری قرار دارد. مسیرهای سراوان- ناهوك- نگاران- سینوكان- جالق- كله گان و روستای جهانی كلپورگان از مهمترین مسیرهای گردشگری شهرستان سراوان هستند كه پس از جهانی شدن كلپورگان به جمعیت گردشگران و تورهای گردشگری افزوده شده است. جغرافی دانان مسلمان در دوره های سوم و چهارم هجری از شهر جالق به نام «جالك» و یكی از شهرهای مهم مكران در منابع خود نام برده اند. شهر جالق مركز بخش جالق در ۷۰ كیلومتری سراوان واقع شده و مرز مشترك با كشور پاكستان دارد.
شهرستان گلشن
شهرستان گلشن یکی از شهرستان های استان سیستان و بلوچستان ایران است.مرکز این شهرستان، شهر جالق است. شهرستان گلشن از شمال به شهرستان خاش، از جنوب تا غرب با شهرستان سراوان همسایه و از شرق هم مرز با پاکستان است.
شهر جالق مرکز شهرستان گلشن یکی از قدیمیترین و کهن ترین شهرهای استان سیستان وبلوچستان است که از زمانهای باستان در انجا تمدن تمدن و زندگانی موجود بوده است . این شهر در طول دوران حیات خود شاهد فراز و نشیبهای بسیاری درتاریخ بوده است. که مهمترین انها که تاثیر زیادی بر ادامه ی حیات این شهر گذاشت هجوم مغولان به این شهر بوده است.
مردم این منطقه از نژاد اریایی و قومیت بلوچ می باشند دین ساکنان این روستا اسلام بوده ومذهبشان سنی حنفی می باشد . تمامی انها به زبان بلوچی تکلم می کنند . اکثر زبانشناسان براین اعتقاد هستند که بلوچی یکی از زبانهای مستقلی است که با زبان پهلوی ریشه ی مشترک دارد اما برخی از زبانشناسان بر این مساله تاکید می کنند که زبان بلوچی یکی از گویشهای زبان باستانی پهلوی است که پس از گذشت زمان اصالت خود را کاملآ حفظ کرده است و از گزند هجوم زبانهای دیگردر امان مانده است. اما انچه مسجل است اینکه زبان بلوچی یکی از اصیلترین زبانهای رایج در ایران است که در طی قرون و اعصار بدلیل منزوی بودن اصالت خود راکاملآ حفظ کرده است .
در مورد وجه تسمیه ی این شهر دو نظریه ی عمده ذکر میکنند: 1- بعضیها بر این باورند که پس از هجوم مغولها به این شهر و ویرانی کامل آن مردم محلی اسم انرا از گلشن به جلگ وسپس به جالق (که در زبان محلی به معنای ویرانه می باشد )تغییردادند. 2- نظریه ی دوم راجع به نامگذاری جالق این است که در زمانهای دور و قبل از هجوم مغولان بدلیل سرسبزی منطقه و وجود چشمه و قنات های فراوان به ان جلگه می گفتند که به مرور زمان تبدیل به جالق شد و در ارتقا این بخش نام شهرستان گلشن به مرکزیت شهر جالق انتخاب شد.
مردمان جالق را بلوچها تشکیل مى دهند بنابراین براى شناسایى آنها ابتدا باید عادات و اخلاق بلوچها را که در میان تمامى آنها یکسان است مورد شناسایى و بررسى قرار بدهیم .بعضى ازنویسندگان واقعاً صفاتى را براى بلوچ برشمرده اند که برازنده و شایسته قوم بلوچ است. مثلاً على اکبر دهخدا به نقل از معجم البلدان در ذیل واژه بلوص آورده است: »طایفه اى باشند چون اَکراد، آنان را بلاد وسیع باشد، میان فارس و کرمان و… آنان را شوکت و قوّت و عدد بسیار باشد و قوم قفص (کوچ) را که طایفه اى دیگرند، با همه قوّت از هیچ کس بیم ندارند و بلوچ صاحبان نعمت و چادرهاى موئین باشند و مردمان از بلوچ ایمنند و مردم نکشند و اذیت آنها به کسى نمى رسد، برخلاف قفص. آقاى جعفرى در مقاله اى که در مجله سخن انتشار داده، بلوچ را چنین توصیف کرده است: بلوچ مردى است آزاده، جنگجو، دلیر، مهمان نواز، دیندار، راستگو، درستکار، کارکن.
جاذبه های گلشن
قلعه شیشه ریز: آرامگاه هایی که از دوره «سلجوقی» و «ایل خانی» که در منطقه سورو در بخش جالق بلوچستان قرار دارد ، که برجسته ترین این ویژگی این است که شامل یک اتاق مربع شکل با ابعادی تقریبی چهار متر ویک گنبد در فراز آن است که در منطقه «شیشه ریز» یک آرامگاه با برج دوقلو به صورت دو اتاق کنار هم مربع شکل و گنبد بر فراز آنها ساخته شده است.که این یک استثناء است. آرامگاه های دوره ایلخانی که نشان صلیب بر بالای تاقچه های بنا دارد ، که بیان بی مانندی از ایدئولوژی و مذهب آنها را در اختیار ما می گذارد و می توان گفت که هم مقابر «کوهکن» دارای این عنصر می باشد .در بیشتر مقابر «شیشه ریز» نیز این صلیب دیده می شود.
تپه میرعمر: تپه نمکی میر عمر پدیده ای طبیعی و کم نظیر آرمیده در نقطه میانی شهرگشت است شامل تپه ای نمکین مملو از املاح معدنی است که آرام آرام از دل آب جوشیده و بر سطح زمین روان می گردد تپه حاصله نمک به جا مانده از این آب است . این مکان در گذشته مورد احترام وزیار ت مردم بوده است . در زمان زلزله از ان آب فوران میکرده و مردم محلی معتقدند در صورتی که پای دزد را در ان فرو برند در ان گیر می کند و برای رهایی از ان باید حیوانی قربانی کنند.قابل ذکر است یکی از دلایلی که مردم این منطقه به لحاظ هوش و هواس و استعداد در رتبه ی بالایی قرارگرفته اند استفاده ازاین نمک که دارای میزان قابل توجه ایی ید در خود را شامل می شود می باشد. تپه نمکی میر عمر در شهر گشت واقع شده است . در بالای این تپه آب نمکی خارج می گردد که پدیده ای کاملا طبیعی و علیرغم اینکه آب چاههای اطراف شیرین و در عمق ۲۰ متری زمین قرار دارد آب از بالای این تپه به راحتی جریان دارد .و این اثر در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۴۵ با شمارهٔ ثبت ۱۰۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه سینوکان: قلعه سینوکان، مربوط به دوران پس از اسلامِ و در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان گلشن و شهر جالق، روستای سینوکان آن استان واقع شده .این اثر در تاریخ 30 تیر 1384 با شماره ثبت 12133 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده . این قلعه از دیوارهای بلند و معماری زیبایی طراحی شده و از چند برج که در آنها یک برج اصلی تشکیل شده. داخل اتاق ها در هر طبقه از چوب مسقف شده . همچنین در قلعه چاه آب وجود داره که خشک شده.
سنگ نگاره های نگاران: سنگ نگاره‌های دره نگاران در شهرستان گلشن، شهر جالق، روستای ناهوک واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۵۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. دره نگاران در فاصله ۳۶ کیلومتری شمال غربی دهستان ناهوک و ۷۵ کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده است. سنگ نگاره‌ها موجود در این دره که در محدوده کوچکی از این دره به بیش از هزاران نقش به صورت تک نگاره و تابلوی پرنگاره می‌رسد، در نوع خود بی‌نظیر هستند و می‌توان از آن به عنوان بزرگترین مجموعه شناخته شده سنگ نگاره در ایران با قدمتی ۱۰ هزار ساله یاد کرد. نگارگران عصر شکار موضوعاتی که برای هنر خود انتخاب می‌کرده‌اند بیشتر عبارتند از حیوانات از قبیل گاو وحشی، شتر دوکوهانه و بز کوهی با شاخ‌های بزرگ و کشیده که به سبک‌های گوناگون در غالب صحنه‌ها دیده می‌شود. نقوش شکارگرا و جدال انسان‌ها با یکدیگر و و تصاویر ماه و خورشید از دیگر موضوعات این سنگ نگاره‌ها هستند، همچنین سنگ نگاره ای از دوره اسلامی در این منطقه وجود دارد که در نوع خود منحصر بفرد است.
.............................................
آرشیو
