لار مرکز شهرستان لارستان
لار شهری است در جنوب استان فارس و مرکز شهرستان لارستان که در فاصلهٔ ۳۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر شیراز و ۱۹۰ کیلومتری شمال غرب بندرعباس قرار دارد. شهر لار در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۶۲٬۰۴۵ نفر داشته و ازین‌جهت نهمین شهر پرجمعیت استان فارس و پنجمین شهر پرجمعیت نیمهٔ جنوبی استان به‌شمار می‌رود.
شهرستان لارستان در استان فارس در حد فاصل شهرستان‌های داراب، زرین‌دشت، جهرم، قیر و کارزین، خنج، اوز، گراش و لامرد قرار دارد و در شرق و جنوب با حاجی‌آباد، بندرعباس و بستک در استان هرمزگان همجوار است. بر اساس آنچه در اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانانِ باستان، بنیان‌گذار شهری بود که با مشتق‌گیری از نام او احتمالاً به لاد شهرت یافت و این نام بعدها به لار دگرگون شد.
طبق روایات افسانه‌ای موجود، پس از گرگین میلاد فرزندان آن پهلوان افسانه‌ای، نسل اندر نسل به حکومت این منطقه منصوب شده‌اند و تا سال ۱۰۱۵ ق، حکومتشان زیر لقای شاهان ایران بر جای بوده‌است. تأسیس لار کنونی در اواخر قرن ششم قمری بیان شده‌است و ذکری از آن تا قرن هفتم و هشتم قمری به میان نیامده است. اولین بار منابع قرن هشتم هجری از جمله حمدالله مستوفی از لار خبر داده‌است. او این شهر را از توابع «شبانکاره» شمرده‌است. در دانشنامه جهان اسلام نیز لارستان بخشی از ولایت داراب‌گرد معرفی شده‌است. لارستان در دوره صفویه ولایتی مهم و وسیع در جنوب فارس بوده و سکه تجاری مخصوص خود را ضرب می‌کرده‌است.
وجود راه‌های باستانی که از فیروزآباد و استخر از طریق خنج، و علامرودشت و فال و اسیر به طرف بندر باستانی سیراف، و جنوب می‌رفته‌است و آثار آن بر جای مانده در این مسیر، از نشانه‌های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه است. از جمله بناهای تاریخی پیش از اسلام در لارستان تمب بت، آتشکدهُ کاریان، قلعه اژدها پیکر در لار، آتشکدهُ محلچه در بین راه اصلی لار به شیراز، بازار قیصریه لار، قلعهُ فرشته جان، قلعه جبرئیل در شرفویه، قلعه ایلود، قلعه کیقباد در جویم، کاروانسراهای واقع در بین جادهُ خنج، کاروانسراهای واقع در بین جادهُ گراش و خنج به فال و فال به سیراف می‌توان نام برد. هم چنین آثار و بقایای جاده ادویه عصر صفویه بین جویم و جهرم و بین فال و اسیر به سیراف، و فیروزآباد به خنج، و خنج به کاریان نیز از آثار باستانی این شهر تاریخی است. آتشکده آذرفرنبغ کاریان، مربوط به دوران ساسانیان، کهن‌ترین بنای تاریخی در شهرستان لارستان کنونی است، که یکی از سه آتشکده بزرگ ایرانی در دوران قبل از اسلام به‌شمار می‌رفته‌است. اکنون بنای این آتشکده به صورت تلی از خاک به نام تمب تشی در نزدیکی روستای کاریان، از توابع بخش جویم به چشم می‌خورد.
شهرستان لارستان با مساحتی معادل ۱۲۳۱۱ کیلومتر مربع که حدود ۱۰ درصد از مساحت استان را شامل میشود. این شهرستان در جنوب استان فارس و بین نوار ۵۳ درجه و ۸۷ دقیقه تا ۵۵ درجه ۴۴ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۲۱ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های داراب، زرین دشت، و جهرم، از غرب به قیروکارزین، خنج، اوز، گراش و لامرد، و از شرق و جنوب به استان هرمزگان محدود می‌باشد. به لحاظ تقسیمات سیاسی شهرستان لار در سال ۱۳۹۸ از تعداد ۵ بخش، ۸ شهر و ۱۱ دهستان برخوردار بوده‌است. شهر لار مرکز این شهرستان می‌باشد. لارستان یکی از بزرگترین شهرستان‌های فارس از نظر وسعت در استان فارس است و ارتفاع آن به‌طور میانگین ۵۵۰ متر بالاتر از سطح دریا است.
لار از نظر آب و هوا جزو مناطق گرم و خشک به‌شمار می‌رود و دارای زمستان‌هایی معتدل و تابستان‌هایی بسیار خشک است. شهر لار در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۶۲٬۰۴۵ نفر داشته و ازین‌جهت نهمین شهر پرجمعیت استان فارس و پنجمین شهر بزرگ جنوب استان به‌شمار می‌رود. شهرستان لارستان نیز با ۱۷۳٬۱۸۹ نفر جمعیت، هفتمین شهرستان پرجمعیت استان است. شهر لار بیشترین درصد کاهش جمعیت را در بین ۲۰ شهر پرجمعیت استان دارا می‌باشد.
زبان و گویش ساکنین شهرستان، لارستانی می‌باشد. گویش لاری از گویش‌های ایرانی جنوب غربی به‌شمار می‌رود که با زبان فارسی و گویش‌های لری و تاتی هم خانواده است. دین مردم لارستان اسلام است و ۶۰٪ جمعیت ساکنین لارستان شیعه و ۴۰٪ ساکنین اهل سنت می‌باشند.
زلزله‌های فراوان لار را ویران کرده‌است که از۷۰۰ سال پیش تاکنون در تاریخ ثبت شده‌است. تقریباً هر ۴۵سال یا ۹۰ سال یک بار لار ویران شده‌است. زلزله قبلی در ۴ اردیبهشت ۱۳۳۹ (۲۴ آوریل ۱۹۶۰ میلادی) با ۶٫۷ ریشتر رخداده‌است و ۴۵۰ تن در لار، کشته شدند. لار در عصر صفویه به دلیل واقع شدن در جاده تجارتی اصفهان به خلیج فارس از اهمیت زیادی برخوردار بوده‌است. عصر قاجاریه را در لار می‌توان آرامش قبل از طوفان نامید. با مرگ فتحعلی خان گراشی حاکم قدرتمند منطقه، خلاء قدرت سیاسی در لار نمایان شد و در نهایت منجر به دعوت از آیت‌الله سید عبدالحسین دزفولی نجفی لاری به لار گردید.
بخش قدیمی لار موسوم به شهر قدیم، از محله‌های مختلفی تشکیل می‌شده که هم‌اکنون تعدادی از آن‌ها همچنان پابرجا هستند و تعدادی نیز در زلزلهٔ سال ۱۳۳۹ ش. ویران و به تاریخ پیوستند. نام محله‌های لار قدیم از این قرار بوده‌است: محلهٔ پیر غیب - محلهٔ نو - محلهٔ دم گاله - محلهٔ درویشان - محلهٔ سبزکوی - محلهٔ قنبرعلی بیگی - محلهٔ کوریچان - محلهٔ کوهوویه (کووبو) - محلهٔ پاقلعه- محلهٔ آردفروشان (آبفروشان یا آفروشو)- محلهٔ جاشهر (در اثر زلزله ویران شده‌است) - محلهٔ گودو (در اثر زلزله ویران شده‌است).
میزان تخریب شهر در زلزلهٔ سال ۱۳۳۹ به‌گونه‌ای بود که مسئولان وقت تصمیم بر ایجاد شهری جدید گرفتند؛ شهر جدید در ۶ کیلومتری جنوب بافت آسیب‌دیده ساخته و تأسیس شد. بازرگانی، صنعت و خدمات پیشهٔ عمدهٔ اهالی لار است و برخلاف عمدهٔ مناطق کشور، کشاورزی و دامپروری به دلایلی چون کم‌آبی، هوای نامساعد و شوری اراضی این شهرستان (به‌ویژه در نواحی جنوبی) در این منطقه رونق چندانی ندارد.
لارستان دارای دو شهرک صنعتی به نام‌های شهرک صنعتی لار با ۱۱۹ هکتار مساحت و شهرک صنعتی بخش بیرم با ۴۲ هکتار و دو ناحیه صنعتی حسن‌لری و پشته‌سنگر شهر لار هرکدام با ۱۳ هکتار مساحت و در مجموع ۱۸۷ هکتار فضای صنعتی است. لارستان از حیث تعداد واحدهای واگذاری و فعالیت پس از شهرستان شیراز در رده دوم شهرهای استان فارس قرار دارد؛ در شهرک صنعتی شهر لار تا به حال ۱۰۷ واگذاری زمین صورت پذیرفته که از این تعداد ۶۰ واحد دارای پروانه بهره‌برداری، ۲۵ واحد نیمه‌فعال و مابقی در حال ساخت یا تعطیل است. شهرک صنعتی بزرگ شهر لار دارای دو فاز ۶۰ هکتاری است.
ره‌آورد:
حلوا مسقطی لاری: یکی از معروف‌ترین سوغات لارستان، حلوا مسقطی لاری است. همان‌طور که از نام آن پیدا است، حلوایی است با ترکیبی از نشاسته، روغن، مغز پسته، آرد، شکر و رنگ‌های گیاهی. این حلوا منسوب به یکی از شهرهای عمان بنام مسقط است که تجار لارستانی در سفرهایی که به آن شهر داشتند طرز پخت آن را یادگرفته و به لارستان آوردند. این حلوا هم‌اکنون در بسته‌های زیبا و رنگارنگ و در طعم‌های مختلف به شهرهای دیگر ایران صادر میشود.
کنجه لاری: کبابی بسیار خوش طعم که با ترکیب گوشت (گوساله، گوسفند، مرغ و…) با نوعی ماست تهیه میشود و قدمتی چند صد ساله در لارستان دارد.
مهوه (مهیاوه): نوعی خوراک جنوبی محسوب میشود که با تخمیر نوعی ماهی که در اصطلاح محلی به آن «موتو» می‌گویند تهیه میشود و همراه با نان و معمولاً روغن زیتون میل میشود.
پَپْلوس: نوعی غذای قدیمی که با تکه‌های نان، پیاز و… درست میشود و می‌توان گفت در لارستان امروز رواج کمتری دارد.
تیم‌های لارستانی در ورزش هندبال کشور شناخته شده هستند و در هر دو بخش زنان و مردان فعالیت دارند. تیم هندبال برادران لارستان در سال ۱۳۹۰ موفق به راهیابی به لیگ برتر کشور شد اما در آن زمان به دلیل عدم حمایت مالی از این تیم نتوانست در لیگ برتر بازی کند.[۱۲] باشگاه هندبال شهید چمران لارستان در لیگ برتر هندبال زنان ایران حاضر است. این تیم سابقه قهرمانی لیگ برتر هندبال زنان ایران، شرکت در مسابقات باشگاه‌های آسیا به عنوان نماینده ایران و شرکت در مسابقات قهرمانی هندبال زنان غرب آسیا به عنوان تیم ملی هندبال زنان ایران را دارد.
فاصله این شهر تا شیراز ۳۳۰ کیلومتر، و تا بندرعباس ۱۹۰ کیلومتر است. از لحاظ دسترسی به دریا کوتاه‌ترین مسیر ۱۶۰ کیلومتر است که آن را به بندر پل متصل می‌کند ولی به شکل خط مستقیم این فاصله به ۹۷ کیلومتر تقلیل می‌یابد. فرودگاه آیت‌الله آیت‌اللهی لارستان از سال ۱۳۶۰ فعالیت خود را آغاز کرده‌است. در حال حاضر پروازهایی به مقاصد تهران، دبی، کویت، مسقط، دوحه و شارجه در این فرودگاه برقرار می‌باشد. این فرودگاه از لحاظ تعداد پروازهای خارجی در جایگاه پنجم کشور قرار دارد. راه‌آهن لار قطعه‌ای از مسیر راه‌آهن شیراز-بندرعباس می‌باشد که در دست احداث می‌باشد. این مسیر راه‌آهن به‌صورت یک خطه از بندرعباس آغاز و پس از گذر از لار و جهرم در منطقهٔ کوار به راه‌آهن شیراز-بوشهر متصل میشود.
شهرستان لارستان
لارستان یکی از شهرستان‌های جنوبی استان فارس است.شهر لار مرکز شهرستان لارستان است. لارستان در استان فارس در حد فاصل شهرستان‌های داراب، زرین‌دشت، جهرم، قیر و کارزین، خنج، اوز، گراش و لامرد قرار دارد و در شرق و جنوب با حاجی‌آباد، بندرعباس و بستک در استان هرمزگان همجوار است. لارستان با دارا بودن ۵ بخش و ۸ شهر و وسعتی برابر با ۱۲۳۱۱ کیلومتر مربع، بزرگترین شهرستان استان فارس است و براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۱۷۳٬۱۸۹ تن داشته‌است.
شهرستان لارستان با مساحتی معادل ۱۲٬۳۱۱ کیلومتر مربع که حدود ۱۰ درصد از مساحت استان را شامل میشود. این شهرستان در جنوب استان فارس و بین نوار ۵۳ درجه و ۸۷ دقیقه تا ۵۵ درجه ۴۴ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۲۱ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های داراب، زرین دشت، و جهرم، از غرب به قیروکارزین، خنج، اوز، گراش و لامرد، و از شرق و جنوب به استان هرمزگان محدود می‌باشد. به لحاظ تقسیمات سیاسی شهرستان لار در سال ۱۳۹۸ از تعداد ۵ بخش، ۸ شهر و ۱۱ دهستان برخوردار بوده‌است. شهر لار مرکز این شهرستان می‌باشد. لارستان بزرگترین شهرستان استان فارس است و ارتفاع آن به طور میانگین ۹۱۵ متر بالاتر از سطح دریا است.
لارستان از نظر آب و هوا جزو مناطق گرم و خشک به‌شمار می‌رود و دارای زمستان‌هایی معتدل و تابستان‌هایی بسيار خشک است. ولی در گذشته‌های دور کشاورزی در لار رونق داشته است. لارستان در جنوب رشته‌کوه‌های زاگرس قرار گرفته‌است که در این منطقه کوه‌ها به صورت موازی غرب به شرق طاق‌دیس‌هایی به وجود آورده‌اند و هر کدام از این طاق‌دیس‌ها از نام یا نام‌هایی برخوردارند که به تعدادی از آن‌ها اشاره میشود.
کوه البرز ۲٬۷۶۴
کوه شب ۲٬۶۷۰
کوه شور ۲٬۲۲۵
کوه برخ ۲٬۲۱۶
کوه گاوبست ۲٬۱۷۰
کوه کورده ۱٬۹۷۰
کوه گچ ۱٬۹۰۰
گنبدهای نمکی متعدد در لارستان چهرهٔ این منطقهٔ بزرگ از کشور را دگرگون کرده‌اند. گنبدهای نمکی که از رسوبات نمک طی میلیون‌ها سال به سطح زمین می‌رسند و همیشه در حال رشد هستند گنبدهای نمکی در لارستان امروزه به ارتفاعات مهمی تبدیل شده که با تنوع رنگ‌ها، چشم‌ها به آن خیره می‌گردد و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در لارستان به‌شمار می‌آیند افزون بر جذب گردشگر، منابع غنی از معادن مختلف را در خود جای داده‌اند که در رأس آن‌ها نمک و از دیگر ذخایر معدنی گوگرد، اورانیوم، آهن، سولفات، گرانیت و ... می‌توان نام برد. در منطقهٔ لارستان تعداد زیادی از این گنبدها وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آن‌ها اشاره میشود.
گنبد نمکی کرمستج در ۲۰ کیلومتری شهر لار.
گنبد نمکی برخ واقع در روستای کرمستج به فاصله ۲۵ کیلومتری از لار.
گنبد نمکی گچ واقع در طاق‌دیس گچ به فاصله ۱۵ کیلومتری شهر لار.
گنبد نمکی کهنه مرکزی - ۲۰ کیلومتری لار.
گنبد نمکی بادنی واقع در کوه شور کرمستج ۳۵ کیلومتری لار
گنبد نمکی بریز (معروف به سینه‌سفید) به فاصلهٔ ۳۵ کیلومتری از لار
گنبد نمکی شاه غیب
گنبد نمکی بنو
گنبد نمکی پاسخند
گنبد نمکی گاوبست
جاذبه های لارستان
باغ نشاط: باغ نشاط از باغ‌های قدیمی شهرستان لارستان است و عمارتی با همین نام در این باغ وجود دارد که در زمان صفویه بنا شد و مقر حکومت صفویان بود. در این باغ حمامی قدیمی وجود دارد که علاوه بر زیبایی معماری بیرونی دیوارهای نقاشی شده‌اش زیبایی خاصی به باغ بخشیده است. مجموعه تاریخی نشاط در کنار رود خشک و پل عباسی قرار دارد و از جاذبه‌های مهم گردشگری لارستان است.
روستای لاورستان: روستای لاورستان در شهرستان لارستان قدمتی ۲۸۰ ساله دارد و لاور به معنی دشت و پناهگاه است. این روستا از قدیمی‌ترین روستاهای لارستان است. یکی از جاذبه‌های دیدنی روستا چاهی به نام کت است که بیشتر از ۲۰۰۰ سال عمر دارد. همچنین آب‌انبار برکه، ساخته شده در سال هفتم هجری قمری، در این روستا قرار گرفته است.
بازار قیصریه: بازار قیصریه از شاهکارهای معماری در زمان خود و جاذبه‌های گردشگری شهر لارستان است. این بازار به شکل صلیب طراحی شده است و معماری بسیار زیبای آن الگوی ساخت بازار وکیل، بازار بخارا و بازار چیت‌سازهای اصفهان شده. زمان ساخت بنای بازار به‌صورت دقیق مشخص نیست اما به گفته محققان به ۹۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این بازار در دوران شاه عباس صفوی مرمت شده است و بیشترین مصالح استفاده شده در ساخت آن سنگ است، به همین دلیل با وجود زلزله‌های شدید این بنا هنوز پابرجا و فعال است.
هرمود: منطقه حفاظت‌شده هرمود زیستگاه جانوران بسیاری است که بعضی از آن‌ها فقط در این منطقه زندگی می‌کنند. قوچ لارستانی از مهم‌ترین جانداران منطقه هرمود و کوچک‌ترین نژاد قوچ در جهان است. از سال ۱۳۵۰ که قوچ لارستانی در معرض انقراض قرار گرفت تصمیم گرفته شد تا زیستگاهِ آن، یعنی هرمود، به منطقه محافظت‌شده تبدیل شود. کاراکال، کَل و بز، پلنگ و آهوی جبیر از دیگر پستانداران کمیابی‌اند که در منطقه حفاظت‌شده هرمود زندگی می‌کنند.
آب انبارهای هفت برکه: آب‌انبارهای هفت برکه یا به‌طور مختصر هفت برکه، مجموعه‌ای از هفت آب‌انبار است که در زمان‌های مختلفی بنا شده‌اند. این آب‌انبارها در شهرستان گراش و در مسیر رودخانه‌‌ای فصلی با نام بزئرد در محله‌ی ناساگ قرار دارند. از این مجموعه، پنج حلقه دارای سقف گنبدی شکل و دو حلقه دیگر بدون سقف هستند. بزرگترین و معروف‌ترین این آب‌انبارها با نام برکه حاج ابوالحسن شناخته میشود.
قلعه همایون دژ: قلعه گراش یا همایون دژ از دیدنی‌های گراش در استان فارس به‌شمار می‌رود. این اثر تاریخی که به دوران پس اسلام تعلق دارد، در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شماره‌ی ثبت ۱۰۵۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آتشکده آذرفرنبغ (آتشکده کاریان): آتشکده آذرفرنبغ یا آتشکده کاریان از سه آتشکده بزرگ ایران در عهد ساسانیان به‌شمار می‌رفت و یکی از مهم‌ترین آتش‌های سه‌گانه زرتشتی که به موبدان اختصاص داشت، در این آتشکده می‌سوخت. آتش این معبد ۱۵۰۰ سال است که بدون خاموشی می‌سوزد. پس از آذرفرنبغ، این آتش به مدت ۷۰۰ در آتشکده‌ی عقدا در یزد، ۳۰۰ سال در آتشکده اردکان و در نهایت از سال ۱۴۷۴ میلادی در آتشکده یزد در حال سوختن است.
موزه مردم شناسی اوز: موزه مردم شناسی اوز در خانه تاریخی «سوداگر» این شهر قرار دارد که در آن اشیای مورد استفاده توسط گذشتگان، شامل وسایل تزیینی، لباس‌های بومی، اقلام قدیمی کشاورزی، ابزارآلات و اشیای باارزش تاریخی نگهداری میشود.
آرامگاه مادر نادرشاه: آرامگاه مادر نادرشاه یا برج ننه نادر در نزدیکی قلعه اژدهاپیکر، در شهرستان لار از توابع استان فارس قرار گرفته است. با ارتفاع کلی ۹ متر، این مقبره برخلاف نام خود نه به مادر نادرشاره افشار تعلق دارد و نه در دوران حکومت افشاریه ساخته شده است. با توجه به سنگ به‌کار رفته در بنا، آن را به دوران تیموری و صفوی مرتبط می‌دانند. دلیل نام‌گذاری این بنا به نام آرامگاه مادر نادرشاه داستانی جالب دارد. در نسخه‌ای خطی، به نام منتخب التواریخ، نوشته حبیب الله انصاری لاری اشکنانی در این‌باره چنین نوشته شده است: “در سال دوم از حکومت میراحمد خان لاری، نادر شاه لشکری به سوی لارستان سوق دادی که مالیات سنوات گذشته را از عاملین بگیرد، اهالی لار به جهت رفع این شر از خود حیله‌ای ورزیدند و آن این بود که چون مادر نادرشاه تازه فوت کرده بود، گنبدی که الحال مشهور به گنبد مادر نادر است، بنا گذاشتندی و آن گنبد را سیاه پوش کردندی و اقامه عزاداری نمودندی. سرکرده قشون نادری جویای آن عزا و سوگ از اهالی شدی، گفتندی که در تمامی مدت ما در ماتم مادر نادرشاه مشغول تعزیه داری هستیم، رئیس قشون چون این اخلاص لاری‌ها نسبت به پادشاه یافتی، از خراج و مالیات چندین ساله ایشان درگذشتی و عفو کردی.”
قلعه اژدها پیکر: قلعه اژدهاپیکر روی تپه‌ای در شمال شهرستان لار واقع شده است. قدمت بنا که به دلیل استحکامات قوی در قدیم طلسم کیانی نامیده می‌شد، به دوره ساسانی بازمی‌گردد. این قلعه در کنار آرامگاه مادر نادرشاه مجموعه‌ای تاریخی را شکل می‌دهند که از جاذبه‌های گردشگری لار به‌شمار می‌رود. همچنین در بالای تپه مذکور چاهی حفر شده است که به دولاب شهرت دارد و مردم محلی افسانه‌های زیادی پیرامون آن نقل می‌کنند. قلعه اژدهاپیکر با سه بخش دیوار سنگی محاطی، قلعه بالایی و میانی، تا حدود یک قرن پیش مسکونی بوده است.
.....................................
آرشیو
