سی سخت مرکز شهرستان دنا
سی‌سَخت شهری لُرنشین در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر یاسوج مرکز استان و در استان کهگیلویه و بویراحمد ایران جای دارد. این شهر مرکز شهرستان دنا می باشد. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۵ هزار تن بوده‌است. اهالی این شهر از مردم لر، ایل بویراحمدی هستند.
این شهر در دامنه کوه دنا بلندترین کوه رشته‌کوه زاگرس جای گرفته‌است و هفتمین شهر مرتفع ایران هست و منطقه‌ای گردشگری به‌شمار می‌آید. از جمله مناطق گردشگاهی این شهر می‌توان به کوه گل-چشمه میشی-دشتک-بندان و تنگه ی نِول از آن نام برد.شهر سیسخت با مساحت تقریبی ۵/۶ کیلومتر مربع در دامنه کوه ۴٬۴۱۹ متری دنا واقع گردیده‌است. برای مسافرت به این شهر می‌توان از جاده یاسوج به سیسخت بهره برد؛ یا از اصفهان-سمیرم-سی سخت به این شهر رسید. در شامگاه ۲۹بهمن ۹۹ زلزله ای به بزرگی ۵/۶ ریشتر ساعت ۲۲:۰۵دقیقه شهر سی سخت را لرزاند که تنها خسارات مالی داشت و خسارت جانی نداشت.
شهر سیسخت در دامنه کوه دنا بلندترین کوه رشته‌کوه زاگرس جای گرفته‌است و منطقه‌ای گردشگری به‌شمار می‌آید. اقلیم سیسخت تحت تأثیر کوهستان دنا سردسیری است و قسمتی از پائیز و سرتاسر زمستان از برف پوشیده‌است؛ و همین امر موجب پرآبی منطقهٔ سیسخت است؛ و جویبارها و چشمه‌سارهای دائمی از مناطق برفی سرازیر شده و منطقه را سیراب می‌سازد. شهر سی سخت به سبب موقعیت جغرافیایی و قرارگیری در دامنه کوه دنا دارای هوای مطبوع و خوشایند، آب سالم، خوشگوار و فراوان است. مردم این شهر لر هستند و به زبان لری بویراحمدی صحبت می‌کنند. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۸۵۸۵ نفر (۲٬۲۰۰ خانوار) بوده‌است.
در کتاب "ارجان و کهکیلویه" درخصوص وجه تسمیه سی سخت نوشته شده است: «محلیان این سامان به روایت از راویان قدیمی گفته اند که واژ اصلی سی سخت بدین ترتیب بوده است که سی مرد فولادین و سر سخت منطقه تصمیم داشته اند در زمستانی پر برف و یخبندان از گردن معروف «بیژن» عبور نمایند ولی به علت مسدود بودن گردنه از برف و سرمای بیش از حد، هم آن سی نفر در این راه کشته شده اند. از این رو این منطقه را سی سخت یعنی سرزمینی که سی تن از سخت ترین مردان آن زمان در آن جان سپرده اند، خوانده اند. اهالی بویراحمد علیا معتقدند که کی خسرو پادشاه حماسی ایران در محل «تل خسرو» که در قلب بویراحمد است، لهراسب را به جانشینی خود انتخاب کرد و خود با سواران به سمت سی سخت کنونی حرکت کرده و در محل "چشمه بشو" کی خسرو و سواران فرود آمدند و خود را شستشو دادند و در موقع عبور از «گردنه بیژن» به قدری برف و باد و کولاک شدید بود که کی خسرو و همه سواران از بین رفتند.
همچنین روایات نقل شده در باب وجه تسمیه شهر با افسانه های کهن ایرانی در آمیخته است از جمله اینکه سی سخت نام خود را از سی سپاه جنگجوی کیخسرو در بند با طبیعت گرفته است. سی سخت شهری اسطوره ای به بلندای تاریخ است. حفاری ها و آثار سفالی کشف شده حکایت از دیرینگی سکونت در سی سخت دارد. سابقه سکونت در این شهر را مربوط به بیش از 4000 سال قبل می دانند. سی سخت در ارتفاعی بالای 2000 متر مستقر شده است و اقلیمی سرد دارد. آبشارها، تپه های سرسبز، دریاچه ها و کوهسارها، سی سخت را نگین کهکیلویه و بویر احمد ساخته است. از جمله جاذبه های این شهر منطقه حفاظت شده دنا، کوه گل، گردنه بیژن، منطقه دشتک، قله دنا و آبشار دره ناری است.
سوغات سی سخت: عسل طبیعی کوه دنا ، انواع کشمش ها ( پلویی – آجیلی – معمولی و … ) ، گردوی مرغوب سی سخت، کشک های گوسفندی و گاوی، روغن های حیوانی مرغوب (گوسفندی، گاوی ،مخلوط و…)، برنج های محلی، گیاهان کوهی به صورت مصرف دارویی و خوراکی (آویشن -تره کوهی- پونه کوهی و …)، حبوبات محلی سی سخت، آبغوره معروف سی سخت، بادام شیرین و بادام کوهی، آلوچه های مخصوص غذا و مصرف معمولی، سرکه های طبیعی سیب، رب انار مرغوب محلی، دوشاب طبیعی، مربا های محلی مرغوب (مربای هلو ، مربای زرد آلو و…)
صنایع دستی سی سخت بسیار زیبا و هنرمندانه است. هنرمندان زیادی در سی سخت هستند که برای شهرشان صنایع دستی فاخری را خلق می کنند مانند: جاجیم، گلیم، سفره دستباف، آینه دان
جاقرآن، نمد مالی ، سجاده، گلیم، گبه
شهرستان دنا
شهرستان دنا یکی از شهرستان‌های استان کهگیلویه و بویراحمد است. مرکز این شهرستان شهر سی سخت است. مردم این منطقه از ایلات اصیل و ریشه دار لُر بویر احمدی هستند و به زبان لری صحبت می‌کنند. این منطقه در روزهای پایانی سال ۱۳۷۹ باه تصویب هیئت وزیران به شهرستان ارتقا یافت. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۵، برابر با ۴۲٬۵۳۹ نفر بوده‌است.
شهرستان دنا در شمال استان کهگیلویه و بویراحمد واقع گردیده و دارای مساحتی بالغ بر ۱۸۲۱ کیلومتر مربع می‌باشد. این شهرستان از شمال به شهرستان سمیرم در استان اصفهان و شهرستان لردگان و از جنوب به شهرستان بویراحمد محدود می‌باشد.
عمده‌ترین منابع آبی شهرستان دنا عبارت‌اند از: رودخانه کبکیان، رودخانه خرسان، رود تنگ پوتک رود دیاشم روستای کره، نهر بهرام بیگی و نهر شبلیز، آبشار میمند همچنین تعدادی آبشار فصلی و دائمی بنام‌های آبشار بهرام بیگی، منج و دودراک کره، دره ناری و توف شاه در این شهرستان جریان دارد.
ارتفاعات مهم این شهرستان نیز عبارت‌اند از: قله دنا یا دینار به ارتفاع ۴۴۰۹ متر که نهمین قله مرتفع ایران بوده و هر ساله تعداد زیادی کوهنورد از سراسر کشور و سایر نقاط جهان برای فتح آن و سایر قلل همجوار به شهر سی سخت وارد می‌شوند. از دیگر ارتفاعات مهم این شهرستان می‌توان به ارتفاعات شوروم، کوه سیوک و سیاه کوه اشاره کرد.
جاذبه های دنا
چشمه میشی: چشمه دائمی میشی در پنج کیلومتری شهر سیسخت قرار دارد. این چشمه از ارتفاعات کوه دنا سرچشمه می‌گیرد و در دره‌ای طولانی جریان دارد، علاوه‌بر اینکه وظیفه تأمین آب آشامیدنی شهر سیسخت را بر عهده دارد در طول مسیرش زمین‌های کشاورزی روستاهای نزدیک به این منطقه را هم آبیاری می‌کند. آب این چشمه بسیار سرد است تا حدی که نمی‌توان برای مدت طولانی دست را در آن نگه داشت. در افسانه‌ها آمده است که کیخسرو، یکی از پادشاهان شاهنامه، در آب این چشمه حمام کرده و در غاری نزدیک به آن استراحت کرده است. چنانچه به سی سخت و چشمه میشی سفر کنید شاهد واقعه ای حیرت انگیز خواهید شد که در آن مسیر حرکت آب خلاف جهت نیروی گرانش زمین است. تاکنون راز این زیبایی شگفت انگیز کشف نشده و یا هم شاید به آن توجهی نشده است. برخی آن را از عجایب می دانند و برخی خطای دید می پندارند.همچنین یکی دیگر از واقعه های عجیب این منطقه شاید آن باشد که چنانچه ماشین را در سرازیری خلاص کنید به خلاف جهت آن حرکت خواهد کرد.
منطقه حفاظت شده دنا: منطقه حفاظت‌شده دنا منطقه‌ای کوهستانی است که در شهر دنا قرار دارد. این منطقه از دره‌هایی عمیق و قله‌هایی مرتفع تشکیل شده و اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پایین‌ترین بخش‌های آن سه‌هزار متر است. این منطقه زیستگاه حیوانات گوناگونی مانند خرس قهوه‌ای، کبک دری، پلنگ، گرگ، عقاب، گربه وحشی و کل است و پوشش گیاهی آن شامل درختان بلوط هزار ساله و بوته‌های ارزن، بن و زالزالک می‌شود. منطقه حفاظت‌شده دنا به‌عنوان یک ذخیره‌گاه زیست‌کره توسط سازمان یونسکو ثبت شده است.
رشته کوه دنا: رشته‌کوه دنا بلندترین چین‌خوردگی رشته‌کوه‌های زاگرس است که در استان کهگیلویه و بویراحمد و شهر دنا قرار دارد. کوه دنا نزدیک به پنج‌هزار متر ارتفاع دارد و در بین کوهنوردان به آلپ ایران شناخته می‌شود. در این رشته‌کوه ۴۹ قله، که ارتفاع آن‌ها بیشتر از چهارهزار متر است، وجود دارد و بلندترین آن‌ها قله قاش مستان یا بیژن۳ است که در شهر یاسوج قرار گرفته. کوهنوردان و صخره‌نوردان زیادی از سراسر دنیا این منطقه را برای کوهنوردی انتخاب می‌کنند.
روستای دهنو: در فاصله پنج کیلومتری شهر توریستی سی سخت بهشتی گمشده و گمنام به نام دهنو در پای قللی از رشته کوه زاگرس از جمله قلۀ زیبای قلم نهفته است. روستای دهنو بی شک یکی از زیباترین و سرسبز ترین مناطق است که مناظر زیبای آن چشم دل هر بیننده ای را می نوازد. عمده محصولات کشاورزی این روستا عبارتند از؛ سیب زرد،سیب قرمز،هلو ،آلو زرد،آلو سیاه،انگور،بادام،زردآلو،گردو… به دلیل آب خنک،پاک و زلالی که این منطقه دارد و نیز خاک غنی کوهستانی این روستا،گردوی این منطقه با طعمی فوق العاده،تحسین هر چشنده ای را برمی انگیزد. سیب این منطقه نیز بخاطر همان آب خنک و هوای پاک سیبی آبدار و خوشمزه خوش عطر و نیزهلو در این منطقه به خاطر زحمات و رسیدگی های شبانه روزی کشاورزان زحمت کش این روستا که از دل سنگ و کوه درخت می پرورند.
روستای دربکلات: روستای دربکلات (درب کلات) یا امامزاده محمود طیار(ع) یکی از قدیمی ترین روستا های ایران است که در استان ک.ب شهرستان دنا بخش سادات محمودی واقع گردیده است و از امکان مذهبی از جمله آرمگاه امامزاده محمود طیار(ع) و درخت گردو ای که به دست امام زاده کاشته شده و از جاذبه های طبیعی و گردشگری شورم ، شولیز، بیخبید و طبیعت شگفت انگیز و بسیار زیبا در این روستا واقع شده.
غار ده شیخ پاتاوه: این غار که کارشناسان و غارنوردان قدمت آن را به بیش از ۱۳۵۵ میلیون سال قبل نسبت داده‌اند یکی از جاذبه‌های توریستی و جذاب در کهگیلویه و بویراحمد است که در ۲ کیلومتری روستای ده شیخ و در ۳۵ کیلومتری شهر توریستی سی سخت و ۵۵ کیلومتری یاسوج مرکز کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. بر اساس بررسی‌های زمین شناسی، شکل گیری این غار مربوط به دوره دوم زمین شناسی بوده که در سالیان طولانی، بر اثر ریزش نزولات جوی، حفره‌هایی در غار ایجاد شده و آب درون حفره‌ها به بیرون راه یافته و به این ترتیب سبب ایجاد قندیل‌های اعجاب انگیز و دالان‌های زیبا شده است. این غار یکی از شگفت انگیزترین غارهای شناخته شده در کشور است که دهانه این غار در ارتفاع ۱۶۷۰۰ متری از سطح دریا واقع شده و بسیار تنگ و باریک است. غارنوردان این غار را به دلیل قرار گرفتن در همسایگی و بالادست روستای ده شیخ، به نام همین روستا نامگذاری و سرشار از جذابیت‌های بدیع و شگفتی‌های حیرت آور توصیف کرده‌اند. انبوه درختان و جنگل‌های زیبای بلوط، بشار زیبا و خروشان و دره‌های عمیق بکر و دست نخورده بر عظمت و زیبایی این پدیده شگفت طبیعی افزوده است.
روستای بهرام بیگی: روستای دلی بهرام بیگی (سمندی) از توابع بخش مرکزی شهرستان دنا است که با مختصات جغرافیایی ۵۱ درجه و ۱۰ دقیقه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی، در۵۰ کیلومتری شمال غربی سیسخت و ۷۰ کیلومتری مرکز استان ( یاسوج ) قرار دارد. ارتفاع این روستا از سطح دریا ۱۵۵۰ متر است. آب و هوای روستای دلی بهرام بیگی در فصول بهار و تابستان مطبوع و دلپذیر و در زمستان سرد است. روستای دلی بهرام بیگی از دیرباز ییلاق عشایر بویراحمدی بوده است و براساس برخی منابع محلی،یکی از کانون‌های پرورش اسب‌های خوانین عشایری به شمار می‌رفته است.
روستای تمنک: روستای تمنک از توابع شهرستان دنا،بخش پاتاوه یکی از بزرگترین روستاهای استان کهگیلویه و بویر احمد می باشد،این روستااز جاذبه های طبیعی بسیار زیبایی از جمله تنگ برائ، منطقه عشایری گل زرد ی شبلیز،گلمیان، کوههای چرم خرس،کهکلی،ولاله های واژگون چالل و گشیز وهمچنین بقعه متبرکه امامزاده بابا حاجی برخوردار می باشد.این روستا در فاصه ۵۵کیلومتری مرکز استا (یاسوج)و ۳۵کیلومتری شهر سیسخت در مسیر جاده یاسوج اصفهان واقع گردیده .ساکنان روستا طایفه برائی از ایل بزرگ برائی می باشند وبا لهجه شیرین لری تکلم می نمایند.این روستا دارای چند منطقه عشایری می باشد که به دلیل سردسیر و سرسبز بودن عشایر در تابستان به این مناطق کوچ می نمایند.وهمچنین دربهار تفرجگاه تعداد بی شماری از مردم روستاومسافران شهرها وروستاهاواستانهای اطراف می باشد .پوشش گیاهی این منطقه شامل گیاهان خوش عطر وبویی از جمله چویل ،جاشیر،بیلهر،انگبین،کمه،درمه.
منطقه زنگوئی: زَنگویی یکی از مناطق زیبای گردشگری در فاصله ۲ کیلومتری غرب سی سخت واقع شده است. بهترین فصل برای گردش در این منطقه فروردین تا اواخر اردیبهشت می باشد. بوته های خوشبوی جاشیر، قارچ های کوهی، بوته های گینه، گلهای شقایق و سنبل و آلاله و لاله های واژگون و همچنین درختان بلوط از جمله جاذبه های دیدنی این منطقه است. بهترین زمان برای گردش در زَنگویی، فروردین تا اواخر اردیبهشت ماه است.
دریاچه کوه گل: دریاچه کوه گل در شمال شهرستان بویراحمد و در شمال شرقی شهر توریستی سی سخت در «دهانه انبری» گردنه مشهور «بیژن» و تپه های «کوه گل» واقع شده است. دریاچه کوه گل در موقعیت جغرافیایی N305007 E513228 در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع است. محل استقرار دریاچه کوه گل یکی از زیباترین نواحی استان است که در فصل بهار و تابستان از انواع گل های شقایق و گیاهان وحشی و همچنین آویشن خوش عطر کوهستان مملو می شود. این دریاچه در حدود ۳۲ کیلومتر با شهر یاسوج (مرکز استان) فاصله دارد و مورد توجه مردم بومی و مسافران است. در فصل تابستان، تجمع پرندگان مهاجر همراه با پرندگان بومی در سواحل و کنار دریاچه، زیبایی حیرت انگیزی پدید می آورد. از جمله پرندگان مهاجر می توان به انواع مرغابی و اردک کله سبز، لک لک، حواصیل، درنا، خروس کولی و چنگر اشاره کرد.
اقامتگاه بومگردی عشایری ایل بوم: اقامتگاه سیار ایل بوم درشهر توریستی سی سخت و در دل طبیعت بکر دنا قرار دارد. ایل بوم متشکل از چند سیاه چادر ویژه اقامت، یک سیاه چادر عکاسخانه(عکاسی با پوشش محلی کهگیلویه و بویراحمد)و یک سیاه چادر دمنوش خانه می باشد. همچنین کانکس سرویس بهداشتی و حمام در محوطه اقامتگاه قرار دارد. ایل بوم با جلوه هایی از زندگی عشایری سعی بر ان دارد که اقامت و گلگشتی خاطره انگیز را در دامنۀ دنا برای مهمانان خود به ارمغان آورد.
آبشار توف شاه: در فاصله ۱۰ کیلومتری ارتفاعات جنوبی منطقه امن حفاظت شده دنا با فاصله ۵ کیلومتری از آبشار دره ناری با موقعیت بارز و منحصر به فرد در ارتفاعات صعب العبور و با ارتفاعی قریب ۱۰۰ متر در موقعیت جنوب غربی قله مورد کل دنا واقع گردیده است . ۸ کیلومتری به سمت شمال غرب شهر سیسخت واقع در دامنه کوه دنابه دشتی سرسبز که نمایی از چهار قله اصلی دنا به نام‌های قزل‌قلعه، برج آسمانی، مورگل و قاش‌مستان را برفراز خود داردخواهیم رسید.دراین دشت سرسبززیردرختان بلوط و بنه می‌توان رقص علفزارها را به نظاره نشست وازابهت وعظمت قله دنا لذت برد، قله‌ای که اگرچه ازشهرسی‌سخت قابل مشاهده نیست اما اینجا به راحتی، ما را با دامنه ها و تپه های پر شیبش آشنا و نیزهمراهی می‌کند. برای رسیدن به آبشار دره ناری منطقه‌ای زیبا بنام بن‌رود وجود دارد که دو آبشار دره ناری و توف شاه در آن قرار دارند.این آبشاردر۶ کیلومتری جنوب منطقه امن حفاظت شده دنا با موقعیت طبیعی ویژه و ارتفاع تقریبی ۴۰ الی ۷۰ متر و آب نسبتاً فراوان خصوصاً در فصل بهار منظره بسیار جالبی را پدید می آورد.
گردنه بیژن: گردنه ی بیژن بزرگ با ۳۲۰۰ متر ارتفاع در ۶ کیلومتری شمال شرقی سی سخت مرتفع ترین گردنه ی ماشین رو در کشور است. این گردنه به یاد بیژن، پهلوان نامی لشکر کیخسرو، بیژن نامیده شد. در فصل زمستان به خاطر وجود برف در جاده، نمی توان راهی آنجا شد. اما در اردیبهشت ماه می توان از میان دیواره های برفی عبور کرد و شاهد زیبایی شگفت انگیز این گردنه بود.همه ساله گردشگران زیادی راهی سی سخت شده تا از گردنه بیژن که در گرمای تابستان خنکای نسیمش روح نواز است دیدن داشته باشند.
...............................
آرشیو
