اختصاصی طرفداری - به استثنای مدال نقره احسان حدادی در ورزش دو و میدانی تمام 69 مدال تاریخ المپیک ایران در سه ورزش کشتی، وزنه‌برداری و تکواندو به دست آمده است. ایران در چند نوبت در ورزش‌های تیراندازی، جودو، شمشیربازی و بوکس نیز تا آستانه کسب مدال المپیک پیش رفته اما ورزشکاران ایرانی در نهایت در رسیدن به این مهم ناکام مانده‌اند.
اما پس از المپیک مسابقات قهرمانی جهان بالاترین سطح رقابت در هر ورزش است، رقابت‌های جهانی در برخی ورزش‌ها مانند فوتبال و بسکتبال با نام "جام جهانی" برگزار می‌شود اما در اغلب ورزش‌ها اصطلاح جام جهانی یا ورلدکاپ مربوط به مسابقات متعددی است که در طول سال چند بار برگزار شده و اعتبار کمتری نسبت به مسابقات قهرمانی جهان دارند. در این مطلب تمام مدال‌های تاریخ ایران در بالاترین سطح جهانی ورزش‌های المپیکی را مرور می‌کنیم. گفتنی است ایران در بسیاری از ورزش‌های غیرالمپیکی مانند ووشو، کبدی، سپکتاکرا، جوجیتسو، کوراش، شطرنج و برخی دیگر از ورزش‌های رزمی نیز موفق به کسب مدال جهانی شده است.
پیش از شروع مطلب لازم است تعریف کلمه "ورزش" از سوی کمیته بین‌المللی المپیک را مرور کنیم. بر اساس تعریف IOC تمام فعالیت‌هایی که زیر نظر یک فدراسیون جهانی برگزار می‌شوند یک ورزش محسوب می‌شوند. برای مثال شنا، شیرجه و واترپلو علی‌رغم اینکه در باور عمومی سه ورزش مجزا محسوب می‌شوند، طبق تعریف این کمیته همگی زیرمجموعه یک ورزش به نام "ورزش‌های آبی" هستند. بنابر همین تعریف فوتسال و فوتبال ساحلی نیز جزوی از ورزش فوتبال در نظر گرفته می‌شوند.
جدول ورزش‌های المپیکی
33 ورزش در المپیک 2020 توکیو حاضر هستند که 5 ورزش آن با پیشنهاد کشور میزبان و فقط برای همین دوره در برنامه مسابقات قرار گرفته‌اند. جدول زیر نشان‌گر عملکرد ورزشکاران کشورمان در تاریخ مسابقات این 33 ورزش است. گفتنی است که در برخی از ورزش‌ها مدال‌های کشورمان در زیرمجموعه‌های غیرالمپیکی آن ورزش به دست آمده است.
| # |
ورزش |
مدال برای ایران |
| مردان |
زنان |
زیرمجموعه مدال‌آور |
| 1 |
ورزش‌های آبی |
- |
- |
- |
| 2 |
تیر و کمان |
X |
X |
تیر و کمان داخل سالن |
| 3 |
دو و میدانی |
X |
- |
- |
| 4 |
بدمینتون |
- |
- |
- |
| 5 |
بسکتبال |
- |
X |
بسکتبال 3 نفره |
| 6 |
بوکس |
- |
- |
- |
| 7 |
قایقرانی کانو و کایاک |
X |
- |
- |
| 8 |
دوچرخه‌سواری |
- |
- |
- |
| 9 |
سوارکاری |
- |
- |
- |
| 10 |
شمشیربازی |
X |
- |
- |
| 11 |
فوتبال |
X |
- |
فوتسال - فوتبال ساحلی |
| 12 |
گلف |
- |
- |
- |
| 13 |
ژیمناستیک |
- |
- |
- |
| 14 |
هندبال |
- |
- |
- |
| 15 |
هاکی روی چمن |
X |
- |
هاکی داخل سالن |
| 16 |
جودو |
X |
- |
کاتا جودو |
| 17 |
پنج‌گانه مدرن |
- |
- |
- |
| 18 |
قایقرانی روئینگ |
- |
- |
- |
| 19 |
راگبی |
- |
- |
- |
| 20 |
قایقرانی بادبانی |
- |
- |
- |
| 21 |
تیراندازی |
- |
- |
- |
| 22 |
تنیس روی میز |
- |
- |
- |
| 23 |
تکواندو |
X |
X |
پومسه |
| 24 |
تنیس |
- |
- |
- |
| 25 |
تریاتلون |
- |
- |
- |
| 26 |
والیبال |
- |
- |
- |
| 27 |
وزنه‌برداری |
X |
- |
- |
| 28 |
کشتی |
X |
X |
کشتی‌های سنتی |
| ورزش‌های پیشنهادی کشور میزبان |
| 29 |
بیسبال و سافتبال |
- |
- |
- |
| 30 |
کاراته |
X |
X |
- |
| 31 |
اسکیت‌بورد |
X |
X |
اسکیت فری‌استایل |
| 32 |
سنگ‌نوردی |
X |
- |
- |
| 33 |
موج‌سواری |
- |
- |
- |
گفتنی است مسابقه‌ای تحت عنوان قهرمانی جهان در ورزش تنیس برگزار نمی‌شود و چهار گرنداسلم استرالیا، فرانسه، بریتانیا و امریکا معتبرترین مسابقات تنیس در طول فصل هستند. منصور بهرامی در سال 1989 در حالی که با نام ایران مسابقه می‌داد در کنار یک بازیکن فرانسوی موفق به صعود به دیدار نهایی گرنداسلم فرانسه در بخش دوبل مردان شد و با شکست در دیدار نهایی به مقام دوم رسید.
تمام موفقیت‌های ایران در ورزش‌های المپیکی
- کشتی: 59 طلا، 55 نقره و 69 برنز
از مجموع 183 مدال کسب شده در مسابقات کشتی قهرمانی بزرگسالان جهان، 142 مدال سهم کشتی آزاد شده و 41 مدال نیز در مسابقات کشتی فرنگی به دست آمده است. ضمن اینکه ایران در بخش زنان نیز در مسابقات کشتی‌های سنتی از جمله آلیش که در زیرمجموعه اتحادیه جهانی کشتی قرار دارد به مدال جهانی نیز رسیده است. ایران اولین بار در سال 1951 در مسابقات جهانی کشتی شرکت کرد که در همان اولین حضور محمود ملاقاسمی، غلامرضا تختی، محمدمهدی یعقوبی و عبدالله مجتبوی موفق به کسب 4 مدال نقره و برنز شدند. حمید سوریان با 6 مدال طلا و عبدالله موحد با 5 طلا پرافتخارترین کشتی‌گیران ایرانی در دو بخش فرنگی و آزاد در این مسابقات می‌باشند.
دومین مدال طلای جهان حمید سوریان در سال 2006
- وزنه‌برداری: 23 طلا، 13 نقره و 27 برنز
بدون احتساب مدال‌های حرکات یکضرب و دوضرب که در مسابقات جهانی اهدا می‌شود، کشورمان تاکنون موفق به کسب 63 مدال از مسابقات وزنه‌برداری قهرمانی جهان در مجموع حرکات شده است. شادروان محمود نامجو با قهرمانی در رقابت‌های جهانی وزنه‌برداری سال 1949 اولین مدال ایران در تاریخ مسابقات جهانی این ورزش را کسب کرد، مدالی که اولین مدال ایران در رقابت‌های جهانی تمام ورزش‌ها است! محمد نصیری با 5 طلا، 1 نقره و 3 برنز بیش از هر وزنه‌بردار دیگری از کشورمان موفق به کسب مدال در مسابقات جهانی وزنه‌برداری شده است. علاوه بر 5 طلای محمد نصیری سایر مدال‌های طلای ایران در مسابقات جهانی توسط حسین رضازاده (4 بار)، محمود نامجو (3 بار)، بهداد سلیمی، کیانوش رستمی، سهراب مرادی، علی هاشمی (هر کدام 2 بار)، شاهین نصیری‌نیا، کوروش باقری و محمدعلی فلاحتی‌نژاد به دست آمده است.
محمود نامجو و نخستین مدال جهانی تاریخ ورزش ایران
- تکواندو: 14 طلا، 21 نقره و 22 برنز
از 57 مدال تاریخ ایران در این ورزش رزمی که مسابقات جهانی آن هر دو سال یک بار برگزار می‌شود، 54 مدال سهم مردان است اما در بخش زنان نیز کیمیا علیزاده و مهلا مومن‌زاده 3 مدال نقره و برنز در سالیان اخیر کسب کرده‌اند. حسین ربیع‌زاده با کسب مدال برنز در مسابقات جهانی 1975 سئول نخستین مدال‌آور ایران در تاریخ مسابقات جهانی تکواندو لقب گرفت. هادی ساعی نیز با 2 طلا، 1 نقره و 1 برنز موفق‌ترین تکواندوکار ایرانی در تاریخ رقابت‌های جهانی این ورزش است. در کنار ساعی، یوسف کرمی (2 بار)، مجید افلاکی، بهزاد خداداد، مرتضی رستمی، محمد باقری معتمد، بهنام اسبقی، علیرضا نصر آزادانی، مسعود حجی زواره، فرزاد عبداللهی، فرزان عاشورزاده و مهدی خدابخشی دیگر تکواندوکاران ایرانی هستند که موفق به کسب مدال طلای جهان شده‌اند. ضمن اینکه در بخش پومسه (اجرای فرم) نیز که رقابت‌های جهانی آن به شکل مجزا از بخش مبارزه برگزار می‌شود، ایران موفق به کسب چندین مدال در هر دو بخش زنان و مردان شده است.
یوسف کرمی قهرمان 2011 جهان، کرمی در کنار ساعی تنها تکواندوکاری است که دو بار قهرمان جهان شده
- کاراته: 10 طلا، 8 نقره و 23 برنز
ایران نخستین بار در سال 1977 و در بخش کمیته تیمی موفق به کسب یک مدال برنز در مسابقات جهانی کاراته شد، از آن زمان تاکنون 40 مدال دیگر در رقابت‌های کاراته قهرمانی جهان به نام ایران به دست آمده که 4 مدال آن شامل 1 نقره و 3 برنز سهم دختران کاراته‌کای ایرانی بوده است. حمیده عباسعلی (دو مدال)، سارا بهمنیار و تیم کاتا چهار مدال جهانی زنان ایران را به دست آورده‌اند. در بخش مردان نیز سه طلای متوالی کمیته تیمی در سال‌های 2014، 2016 و 2018 باعث شد تا سجاد گنج‌زاده با بردن 4 طلا، 2 نقره و 1 برنز موفق‌ترین کاراته‌کای ایرانی در تاریخ مسابقات جهانی باشد. بهمن عسگری دیگر کاراته‌کای کشورمان است که به لطف مدال‌های کمیته تیمی موفق به کسب 4 طلای جهان شده است. گفتنی است نخستین مدال طلای تاریخ کاراته ایران در مسابقات جهانی در سال 1996 و توسط مهدی عموزاده حاصل شد. علاوه بر نفرات ذکر شده، امیر مهدی‌زاده (2 بار)، حسین روحانی و جاسم ویشگاهی دیگر برندگان مدال طلای کاراته ایران در بخش انفرادی مسابقات جهانی هستند.
امیر مهدی‌زاده قهرمان 2016 جهان، وی تنها کاراته‌کای ایرانی است که دو طلای انفرادی جهان در کارنامه دارد
علی‌رغم ناکامی در کسب مدال المپیک، ایران تاکنون 8 مدال از مسابقات جهانی جودو به دست آورده که نخستین مدال آن طلای آرش میراسماعیلی در جهانی 2001 مونیخ بود. رئیس کنونی فدراسیون جودو با کسب 2 طلا و 2 برنز موفق‌ترین جودوکای کشورمان در تاریخ مسابقات جهانی است. دیگر مدال طلای تاریخ ایران در سال 2018 و توسط سعید ملایی به دست آمد، ملایی یک مدال برنز جهان را نیز در کارنامه دارد. علاوه بر آن سید محمود میران و محمد محمدی بریمانلو هر کدام با یک مدال برنز دیگر مدال‌آوران ایران در تاریخ رقابت‌های جهانی جودو می‌باشند. ضمن اینکه در بخش کاتا (اجرای فرم) که مسابقات جهانی آن به شکل مجزا برگزار می‌شود نیز ایران موفق به کسب چندین مدال جهانی شده است.
آرش میراسماعیلی در سکوی نخست جهانی 2001 مونیخ
- سنگ‌نوردی: 1طلا، 1 نقره و 1 برنز
تمام افتخارات جهانی ایران در ورزش سنگ‌نوردی به نام رضا علی‌پور رکورددار فعلی جهان ثبت شده است! علی‌پور که در ماده سرعت فعالیت می‌کند نخستین بار در سال 2014 و در خیخون اسپانیا با کسب مدال برنز ایران را صاحب یک مدال جهانی در ورزش سنگ‌نوردی کرد، وی دو سال بعد در پاریس مدال خود را به نقره ارتقا داد و سرانجام در مسابقات جهانی اینسبروک در سال 2018 با کسب مدال طلا بر سکوی نخست جهان قرار گرفت. در اولین حضور ورزش سنگ‌نوردی در تاریخ المپیک، ماده تخصصی علی‌پور جایی در برنامه مسابقات ندارد اما ماده سرعت در المپیک 2024 پاریس به رقابت‌های المپیک افزوده خواهد شد.
رضا علی‌پور، قهرمان جهان در سال 2018
- تیر و کمان: 1 طلا و 1 نقره
رقابت‌های ورزش تیر و کمان در دو کمان ریکرو و کامپوند برگزار می‌شود که تنها مسابقات کمان ریکرو در برنامه المپیک قرار دارد. اما موفقیت‌های جهانی ایران در این ورزش مربوط به کمان کامپوند است! تیم زنان ایران با ترکیب ویدا حلیمیان، مهتاب پارسامهر و شبنم سرلک با صعود به فینال مسابقات جهانی 2011 در ایتالیا موفق به کسب مدال نقره شد تا نخستین مدال ایران در رقابت‌های جهانی را به دست آورد. ایران باز هم در بخش تیمی و این بار در قسمت مردان در سال 2015 به فینال جهان رسید اما این بار با ترکیب اسماعیل عبادی، مجید قیدی و امیر کاظم‌پور با شکست کانادا موفق به کسب مدال طلا شد. در این ورزش مسابقات داخل سالن نیز در مسافتی کوتاه‌تر و هدفی کوچک‌تر برگزار می‌شود که ایران تاکنون 1 مدال برنز از مسابقات جهانی تیر و کمان داخل سالن نیز به دست آورده است.
مجید قیدی و اسماعیل عبادی در جریان دیدار فینال مسابقات جهانی 2015 مقابل کانادا
احسان حدادی یک سال پیش از کسب مدال نقره المپیک 2012 در رقابت‌های قهرمان جهان سال 2011 در دئگو کره جنوبی در ماده پرتاب دیسک به مدال برنز رسید، مدالی که تاکنون تنها موفقیت کشورمان در مسابقات دو و میدانی قهرمانی جهان محسوب می‌شود.
احسان حدادی و مدال برنز مسابقات قهرمانی جهان 2011
پیشرفت چشمگیر ایران در اسلحه سابر ورزش شمشیربازی در سالیان اخیر سرانجام نام ایران را نیز در جمع کشورهای فاتح مدال مسابقات جهانی شمشیربازی قرار داد. سابریست‌های ایرانی تا پیش از سال 2019 چند بار در آستانه کسب مدال جهانی ناکام مانده بودند تا اینکه در نهایت مجتبی عابدینی موفق شد تا در رقابت‌های جهانی 2019 بوداپست به مرحله نیمه نهایی صعود کرده و با شکست در این مرحله مدال برنز مسابقات را از آن خود کند.
مجتبی عابدینی بر سکوی سوم مشترک اسلحه سابر مسابقات جهانی 2019
- قایقرانی کانو و کایاک: 1 برنز
نخستین و تا این لحظه تنها مدال جهانی ایران در ورزش کانو/کایاک (که در کشورمان از آن به نام آب‌های آرام یاد می‌شود) در سال 2017 و توسط عادل مجللی در کشور جمهوری چک به دست آمد. مجللی در ماده کانو 1 نفره 200 متر در حالی موفق به کسب مدال برنز شد که این ماده تا سال 2016 در برنامه المپیک حاضر بود اما با تغییر مواد مسابقات در المپیک 2020 توکیو حضور نخواهد داشت.
عادل مجللی و مدال برنز تاریخی 2017
شاید تصور کسب مدال جهانی در ورزش بسکتبال غیرممکن و دور از حد تصور به نظر برسد اما ایران در مسابقات جام جهانی بسکتبال سه نفره که از سال 2020 یک ورزش المپیکی محسوب می‌شود موفق به کسب یک مدال برنز آن هم در بخش زنان شده است! در حاشیه جام جهانی بسکتبال 3 نفره، مسابقات مهارت‌های انفرادی نیز در دو بخش زنان و مردان برگزار می‌شود و مدال‌های توزیع شده در این بخش نیز جنبه رسمی و جهانی دارد. شادی عبدالوند بسکتبالیست ایرانی در سال 2019 در مسابقات جهانی آمستردام در بخش "مهارت‌ها" موفق به کسب مدال برنز شد، مدالی که علی‌رغم نامتعارف بودن آن در هر صورت به عنوان یک مدال جهانی در یک ورزش المپیکی محسوب می‌شود!
سکوی ماده مهارت‌های انفرادی در جام جهانی بسکتبال 3 نفره 2019
مدال‌های ایران در زیرمجموعه‌های غیرالمپیکی
علاوه بر مدال‌های به دست آمده در ورزش‌های اصلی المپیک، ایران در زیرمجموعه‌ها و مشتقات برخی ورزش‌های المپیکی نیز موفق به کسب مدال جهانی شده است:
- فوتبال: کسب مدال در جام جهانی فوتبال امری غیرممکن به نظر می‌رسد، اما ایران در دو ورزش فوتسال و فوتبال ساحلی که توسط فدراسیون جهانی فوتبال فیفا اداره می‌شوند تاکنون موفق به کسب 2 مدال برنز شده است.
- هاکی روی چمن: علی‌رغم ناکامی مطلق کشورمان در ورزش هاکی روی چمن، ایران به دلیل فعالیت بیشتر در هاکی داخل سالن یکی از تیم‌های مطرح جهان است و در سال 2018 نیز موفق به کسب مدال برنز جام جهانی هاکی سالنی شد.
- اسکیت (رولر): ورزش اسکیت‌بورد که از سال 2020 به برنامه المپیک وارد می‌شود از زیرمجموعه‌های رولر اسپورتس است که در کشورمان از آن به نام اسکیت یاد می‌شود. علی‌رغم عدم موفقیت ایران در اسکیت‌بورد، کشورمان در "بازی‌های جهانی رولر" که بالاترین سطح مسابقات جهانی تمام ورزش‌های زیرنظر فدراسیون جهانی رولر است موفق به کسب 2 نقره و 1 برنز در رده بزرگسالان در ماده اسلالوم سرعت در ورزش اسکیت فری‌استایل شده که یک مدال نقره آن سهم زنان اسکیت‌باز است.
تیم هاکی داخل سالن ایران پس از پیروزی 5-0 مقابل استرالیا در دیدار رده بندی جام جهانی 2018 آلمان
مدال‌های جهانی در رده جوانان
ایران در برخی ورزش‌ها موفق به کسب مدال در مسابقات جوانان، نوجوانان یا زیر 23 سال جهان شده اما مدالی در سطح بزرگسالان کسب نکرده است:
- والیبال: ایران در بخش پسران 6 بار در رده نوجوانان و 2 مرتبه در رده سنی جوانان موفق به کسب مدال در رقابت‌های جهانی والیبال شده است.
- قایقرانی روئینگ: محسن شادی با کسب 2 طلا و 1 نقره در مسابقات جهانی زیر 23 سال در ورزش روئینگ تنها افتخارات کشورمان در این ورزش در سطح جهانی را رقم زده است. شادی در مسابقات بزرگسالان جهان نیز یک مقام پنجمی در کارنامه دارد.
- تیراندازی: ایران تاکنون 5 مدال در مسابقات تیراندازی جوانان جهان که به شکل همزمان با رده بزرگسالان برگزار می‌شود، کسب کرده است که 4 مدال آن سهم امیرمحمد نکونام در مواد تیمی و انفرادی تفنگ در رقابت‌های جهانی 2018 می‌باشد.
محسن شادی نایب قهرمان زیر 23 سال جهان در سال 2008
